قدیمی‌ترین فهرست‌نویسی در ایران
تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۳۹۹۲۶۷
هر چند که تعداد زیادی از فهرست‌های نوشته شده توسط پیشینیان به دست ما نرسیده است، اما محتوای کتاب‌هایی مانند «الفهرست» نوشته «ابن ندیم» نشان می‌دهد مسلمانان چقدر در تنظیم و ثبت میراث مکتوب خودشان، دقیق و علاقه‌مند بوده‌اند. ممکن است همین ابتدا، این پرسش به ذهن شما برسد که اصولاً فهرست‌نویسی به چه درد می‌خورد و کار چه کسانی را راه می‌اندازد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
فهرست‌نویسی در کتابخانه آستان
کتابخانه آستان قدس چنان‌که پیشتر هم درباره قدمت و سابقه‌اش صحبت کردیم، به دلیل اهمیت و جایگاه حرم رضوی، دارای کتاب‌های نفیس و ارزشمندی بود که عموماً وقف حرم شده بودند و با توجه به افزایش تعداد آنها و ضرورت نگهداری دقیق، تقریباً از دوره صفویه به این سمت کار فهرست‌نویسی در کتابخانه آستان قدس رضوی متداول شد؛ به دیگر سخن، در حال حاضر کتابخانه آستان قدس رضوی، قدیمی‌ترین کتابخانه مشغول به کار ایران است که فهرست‌نویسی‌های آن از دوره صفویه به دست ما رسیده و اطلاعات دقیقی درباره نسخه‌های خطی، قرآن‌های نفیس و اسناد ارزشمند دوره‌های مختلف، در این فهرست‌نویسی‌ها حفظ شده است.
قدیمی‌ترین سند موجود
قدیمی‌ترین سند مربوط به فهرست‌نویسی در کتابخانه آستان قدس رضوی، مربوط به سال ۱۰۱۰ق / ۹۸۰ش است که توسط شخصی به نام میرغیاث‌الدین محمد نوشته شده است. البته این فهرست‌نویسی عنوان عجیب و غریبی دارد و شبیه فهرست‌نویسی‌های جدید که هم جمع و جور هستند و هم ساده و قابل فهم، نیست: «تفسیر تحویل صاحب جمعان بیوتات روضه منوره از ابتدای سال ایت‌ئیل تُرکی تا اودئیل»؛ با توجه به نام ایت‌ئیل (سال سگ) و اودئیل (سال گاو) و البته دیگر مندرجات سند، این فهرست مربوط به سال‌های ۱۰۰۷ تا ۱۰۱۰ قمری است. بر اساس این فهرست، تعداد کتاب‌های کتابخانه ۸۶۹ جلد، قرآن‌ها ۲۰۰ جلد و قرآن‌های جلددار ۱۹۱ جلد است. نکته جالب توجه درباره قدیمی‌ترین فهرست‌نویسی کتابخانه آستان قدس رضوی این است که فهرست مذکور نه به منظور امور تحقیقی و پژوهشی، بلکه برای نگهداری اموال و بررسی موجودی کتابخانه تهیه شد؛ در واقع آقای میرغیاث‌الدین کتابدار نبود؛ بیشتر باید وی را «امین اموال» بدانیم؛ اما امین اموالی که از ذوق و سلیقه ثبت و ضبط کتاب برخوردار بوده و این کار را با دقت تمام انجام می‌داد. سال ۱۰۱۰ق که زمان تنظیم این فهرست است، همان سالی است که شاه‌عباس یکم صفوی، پای پیاده به مشهد آمد و البته گزارش آن در کتاب «مفاتیح‌الجنان» هم وجود دارد. تا دو سال پیش از این سفر، مشهد تحت تسلط ازبکان بود که از حدود سال ۹۹۷ق به صورت متناوب مشهد را اشغال می‌کردند و دست به غارت اموال مردم و نذورات موجود در آستان قدس رضوی می‌زدند. بخشی از این غارت‌ها مربوط به کتابخانه آستان قدس بود؛ اما سندی که بتواند مشخصات کتاب‌های ربوده شده و عنوان آنها را برای پیگیری احتمالی ارائه کند، وجود نداشت. به همین دلیل احتمالاً شاه عباس یکم پس از نجات مشهد از دست ازبکان، به فکر تنظیم امور کتابخانه افتاد و فرمان فهرست‌نویسی آثار موجود در آن را صادر کرد. می‌دانیم که در همین زمان، او تغییراتی را هم در سازمان اداری آستان و همین طور ساختار اداری و عمرانی مشهد به وجود آورد.
تلاش برای نجات نسخه‌ها
برخی از نسخه‌های ارزشمند، با تلاش مسئولان امر به کتابخانه آستان قدس بازگردانده شد. یکی از این نسخه‌ها، نسخه‌ای از کتاب مشهور «عیون اخبارالرضا(ع)» بود که آن را از بلخ به مشهد منتقل کردند و ظاهراً میرغیاث‌الدین محمد در حاشیه آن نوشته است: «۱۷ شهر رمضان سنه ۱۰۱۰ کتاب عیون الرضا که وقف قدیم آستانه مقدسه بوده و... به بلخ برده بودند و درین تاریخ شیخ‌الاسلام شیخ حسن داود خریداری نمود به کتابخانه سرکار فیض آثار فرستاده به قطع نصف سمرقندی».
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: فهرست نویسی کتاب های حرم مطهر رضوی کتابخانه آستان فهرست نویسی قدیمی ترین قدس رضوی نسخه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۳۹۹۲۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب زمزمه های بی بی ماه بانو رونمایی شد
رضا گل محمودی مولف کتاب زمزمه‌های بی بی ماه بانو گفت: توجه به استعداد ذاتی که خانواده در شعر و شاعری داشتند تا اشعاری که افراد مسن خانواده از قدیم به آنها رسیده است را با همکاری مجموعه‌ای از عزیزان برای پایه‌گذاری دوبیتی‌های قدیمی مادران سیستانی گردآوری کرده‌ایم.
وی ادامه داد: این کتاب در برگیرنده چند فصل بوده که در فصل نخست دوبیتی‌ها، گوینده آن مشخص و گردآوری شده است.
طرح روی جلد این کتاب با طرح خاکی و نمادهای از خانه‌های قدیمی سیستانی توسط طراح این اثر فاطمه لکزایی برای تداعی‌گری فرهنگ زیستی منطقه سیستان ترسیم شده است.
دومین جلسه رسیدگی به اتهامات تتلو برگزار شد