«تالاب انزلی»؛ منطقه مردابی و آب‌ماند یا اکوسیستم باتلاق و جنگل
تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۶۴۷۱۷
مهرداد نصری عضو هیئت علمی و استادیار گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا در بندرانزلی به تشریح وضعیت تالاب بین‌المللی انزلی و راهکارهای علمی نجات آن از شرایط کنونی پرداخت و اظهار کرد: این تالاب بین‌المللی که بیش از ۵۰ سال قبل در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده به سمت اکوسیستم باتلاق و جنگل پیش می‌رود و این موضوع بسیار نگران‌کننده و بحرانی خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی با بیان اینکه تالاب انزلی به عنوان مصب در حاشیه جنوبی دریای خزر مانند قلبی تپنده میان دریا و عروق مویرگی رودخانه‌ها قرار گرفته و جلو ورود مستقیم آلاینده‌ها به دریا را می‌گیرد، عنوان کرد: بیش از ۷۰ درصد ماهیان دریای خزر (تاکنون ۱۳۰ گونه و زیرگونه شناسایی شده) برای تخم‌ریزی وارد آب‌های شیرین (رودخانه‌ها، تالاب‌ها و خلیج‌ها) می‌شوند. این ماهی‌ها برای تنظیم اسمز (فرایندی است که طی آن حلال از طریق یک غشای نیمه نفوذپذیر به از محلی که دارای محلول با غلظت بالاست به مکانی که غلظت محلول کم است، می‌رود.) نیازمند مصب هستند و همین موضوع نشان می‌دهد اهمیت تالاب بیش از رودخانه‌هاست.
** منطقه مردابی و آب‌ماند چیست؟
استادیار گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی گفت: براساس کنوانسیون رامسر، منطقه مردابی و آب‌ماند که هنگام جزر، ارتفاع آبِ آن بیش از ۶ متر نباشد به عنوان تالاب تعریف و شناخته می‌شود. گیاهان ماکروفیت و گیاهان بسیار زیادِ دیگری در اکوسیستم تالاب زندگی می‌کنند و تالاب انزلی محل زادآوری و تخم‌گذاری بسیاری از پرندگان آبزی است. بیش از ۲۰ گونه ماهی در تالاب انزلی زیست می‌کند که بومی تالاب هستند.
بسیاری از آبزیان می‌توانند از طریق تالاب انزلی، احیای نسل کرده و ذخایر خود را حفظ کنند.نصری ادامه داد: تالاب انزلی پهنه‌ای است که کمتر از ۱۰۰ کیلومترمربع وسعت دارد؛ اما حوزه آبریز آن حدود ۳ هزار و ۹۵۰ کیلومترمربع بوده و این بیانگر آن است که بسیاری از رودخانه‌های مناطق مختلف گیلان در نهایت به تالاب انزلی می‌ریزند. به عبارت دیگر تالاب انزلی شامل خلیج‌های چندگانه‌ای بوده که در مجموع مرداب انزلی را تشکیل می‌دهند.
وی اضافه کرد: تالاب انزلی از منظر اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، زیبایی‌شناختی و گردشگری نیز بسیار حائزاهمیت بوده و از نظر جانورشناسی، گیاه‌شناسی و اکولوژیک می‌تواند به عنوان آزمایشگاه طبیعی برای پژوهشگران باشد؛ اما نقش مهم‌تر تالاب که باید به آن اشاره کرد، نقش هیدرولوژیک آن و کنترل سیلاب‌ها توسط تالاب است. در جایی که مرداب وجود دارد، لایه‌های زیرزمینی بسیار غنی هستند و هرچه آب تالاب زهکش شده و کاهش یابد، سفره‌های زیرزمینی نیز پایین‌تر رفته و اکوسیستم به سمت خشکی پیش خواهد رفت.
** تالاب انزلی طبیعت سیلابی رودخانه‌ها را کنترل می‌کند
استادیار گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی مطرح کرد: تالاب انزلی در تنظیم جریان آب رودخانه‌ها و نهر‌ها بسیار تاثیرگذار بوده به صورت مانع در مقابل ده‌ها رودخانه کوچک و بزرگِ جاری از کوه البرز عمل کرده و در واقع طبیعت سیلابی رودخانه‌ها را کنترل می‌کند. بسیاری از گیاهان و باکتری‌ها از جمله باکتری‌های ازت و گیاهان ماکروفیت و گیاهان شناور که در تالاب زندگی می‌کنند، می‌توانند غلظت آلایندگی بسیاری از فلزات سنگین، سموم کشاورزی، فاضلاب‌های صنعتی و... را کاهش داده و از بین ببرند و در حقیقت قدرت خودپالایی وسیعی دارند.
نصری تشریح کرد: تالاب از فرسایش خاک و رسوب گیری پیشگیری کرده و جلوی شست‌وشوی اراضی مناطق را می‌گیرد؛ زیرا پوشش گیاهی باعث تحکیم بستر می‌شود. تالاب اثرات اقلیمی داشته و از طریق پوشش گیاهی موجب تعدیل حرارت می‌شود. بسیاری از مواد آلی و غذایی که در تالاب ایجاد شده می‌تواند در تغذیه پرندگان آبزی مؤثر باشد.
** تعمیق تالاب باید با مطالعه همه‌جانبه و خرد جمعی صورت گیرد
وی درباره اهمیت تالاب و ضرورت حفظ این اکوسیستم توضیح داد: این پهنه زایشگاه بسیار ارزشمند برای آبزیان دریای خزر بوده و تولیدمثل و زادآوری دریای خزر وابسته به آب‌های شیرینِ مجاورِ آن از جمله تالاب انزلی است. این تالاب به لحاظ هیدرولوژیک و رفتار هیدرولیک پیچیدگی‌هایی دارد و نمی‌توان فقط یک نقطه از آن را تعمیق و احیا کرد؛ زیرا تعمیق یک منطقه ممکن است باعث کاهش بیشتر عمق تالاب شود؛ بنابراین تعمیق تالاب باید با مطالعه همه‌جانبه و خرد جمعی صورت گیرد.
عضو هیئت علمی گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی انزلی تبیین کرد: از نظر سطح آب‌های زیرزمینی، تعامل و تقابل مناسب میان تالاب و آب‌های زیرزمینی وجود دارد. یعنی با کاهش وسعت و عمق تالاب، سطح آب‌های زیرزمینی نیز کاهش می‌یابد. بهره‌برداری از بستر رودخانه‌هایی که وارد تالاب می‌شوند و کاهش عمق آنها یکی از مهمترین دلایل کاهش عمق تالاب و رسوب‌گذاری بالای آن است.
نصری بیان کرد: هر آب جاری یا دینامیکی خاصیت خودپالایی دارد و بسیاری از رودخانه‌ها از نظر دِبی و مشخصات هیدرولوژیک قادر هستند آلاینده‌های وارده را از چرخه خود حذف کنند؛ اما زمانی که این شبکه را از حالت عروق بزرگ به مویرگ تبدیل و بستر آن را دستکاری کنیم، توان خودپالایی رودخانه‌ها را کاهش داده و در نتیجه موجب ایجاد مشکلاتی عدیده می‌شویم.
وی به مکانیسم عمل برخی گیاهان اشاره و عنوان کرد: بسیاری از گیاهان به‌ویژه ماکروفیت‌ها مانند سنبل‌آبی، آزولا و... می‌توانند ازت را از هوا گرفته و به شکل آمونیاک که بسیار سمی است در آب تثبیت کنند. با وجود این گیاهان اکسیژن وارد آب نمی‌شود و این گیاهان مکانیسم فتوسنتز را متوقف ساخته و شرایط بی‌هوازی در زیر آب ایجاد می‌کنند. جلبک‌های سبزآبی و سمی، سیستم عصبی و بافت کبدی ماهی را مختل ساخته و در کنار ازت به خوبی رشد و ازت را تثبیت می‌کنند و این امر موجب مرگ‌ومیر آبزیان می‌شود. این در حالی است که بسیاری از آبزیان می‌توانند از طریق تالاب، احیای نسل کرده و ذخایر خود را حفظ کنند.
** جلو ورود فضولات کشاورزی، شهری و صنعتی به تالاب را بگیریم
استادیار گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد انزلی اظهار کرد: آلاینده‌ها به تنهایی هرقدر هم آلوده باشند، ترکیب آلاینده‌های مختلف یک اثر سینرژیست یا هم‌افزایی بسیار قوی دارد. امروزه آلاینده‌ها بدون هیچ واسطه‌ای وارد تالاب انزلی می‌شوند و باید جلو ورود فضولات کشاورزی، شهری و صنعتی به تالاب را بگیریم. در همه دنیا نوزادگاه‌ها، زایشگاه‌ها و بخش نوزادان، یک بستر و بخش استریل و قابل کنترل هستند؛ اما در تالاب انزلی عکس این موضوع را شاهد هستیم و بیشترین میزان آلاینده‌ها، چالش و استرس در این اکوسیستم ایجاد می‌شود.
نصری با بیان اثرات مخرب ساخت موج‌شکن‌ها بر تالاب انزلی مطرح کرد: بی‌تردید ساخت موج‌شکن‌ها در کنار تالاب اثرات منفی برای این اکوسیستم خواهد داشت و یکی از این اثرات منفی، مکش آب از تالاب به سمت دریاست. نباید اجازه دهیم در حاشیه تالاب عملیات کشاورزی انجام شود. باید رودخانه‌ها هرچه سریع‌تر احیا و یک دوره استراحت به تالاب داده شود تا این پهنه بار دیگر خود را بازیابد در غیر این صورت به بحران نزدیک خواهیم شد.
وی تأکید کرد: باید اجازه دهیم بستر‌ها ترمیم شده و دِبی دوباره به حد استاندارد خود برسد تا روند خودپالایی توسط باکتری‌های مفید انجام شود. به این ترتیب آلایندگی جای خود را به پاکیزگی داده و روند احیای تالاب پیش خواهد رفت. تالاب انزلی عمر ۶۰۰ تا ۷۰۰ ساله داشته و از نظر زمین‌شناسی جوان محسوب می‌شود. درباره احیای این تالاب راهکاری که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد، موضوع لایروبی و افزایش عمق تالاب است و باید رژیم هیدرولوژیک تالاب از نظر بستر، عمق، حوضه آبریز و... مورد بررسی قرار گیرد.
عضو هیئت علمی گروه شیلات دانشگاه آزاد اسلامی انزلی اضافه کرد: خودخواهانه‌ترین دلیل برای احیا و حفظ تالاب بین‌المللی انزلی آن است که برای حفظ جان خودمان هم که شده، تالاب را نجات دهیم.
گفتگو از حمیدرضا ساسانیان
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: تالاب انزلی اکوسیستم تالاب جنگل باتلاق دانشگاه آزاد انزلی تالاب بین المللی تالاب انزلی رودخانه ها آلاینده ها دریای خزر عمق تالاب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۶۴۷۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دروغ علنی طالبان؛ آب هیرمند را به شوره‌زار می‌ریزند تا به ایران نرسد!
پرداخت نکردن حقابه ایران از رودخانه هیرمند توسط افغانستان در حالی است که انتشار تصاویر ماهواره‌ای از انحراف بخش عمده‌ای از آب رودخانه مرزی مشترک به سمت شوره زار گودزره در این کشور بار دیگر حاشیه ساز شده است.
تصاویر ماهواره‌ای از انحراف آب هیرمند به شوره زار گودزره افغانستان
به گزارش همشهری، افغانستان سال‌هاست از آزادسازی حقابه رودخانه مرزی هیرمند سر باز می‌زند. با اینکه مقامات افغانستان، آزادسازی حقابه رودخانه هیرمند را به بارندگی‌های مناسب در این کشور مشروط کرده اند، اما با وجود بارش‌های فرا نرمال در این کشور، نه تنها حقابه ایران از رودخانه هیرمند آزاد نشده، بلکه این کشور با استفاده از بند‌های کوچک و متعدد انتقال و انحراف آب، مانع از جاری شدن رودخانه به پایین دست حوضه آبریز هیرمند در ایران می‌شود.
با اینکه انتشار برخی تصاویر جاری شدن آب در پایین دست حوضه آبریز رودخانه هیرمند در سیستان و بلوچستان هراز گاهی در فضای مجازی دست به دست می‌شود و موجی از شادمانی را در بین مردم محلی سبب می‌شود، اما پرداخت حقابه براساس معاهده سال ۱۳۵۱ تعریف مشخصی دارد و آزادسازی سیلاب سرشکن از سد‌های بالادست که محدود به یکی دو نوبت در سال است، به معنای عمل افغانستان به تعهدات قانونی اش در زمینه پرداخت حقابه هیرمند نیست.
عدم پرداخت حقابه ایران از سوی افغانستان در حالی است که انتشار تصاویر ماهواره‌ای از انحراف بخش عمده‌ای از آب این رودخانه مرزی مشترک به سمت شوره زار گودزره در این کشور و در همسایگی با ایران، بار دیگر حاشیه ساز شده است.
تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که طالبان مانند سال‌های گذشته سیلاب هیرمند را به بیابان گودزره انحراف داده است. آب منحرف شده مساحتی بالغ بر ۴۰۰ کیلومتر مربع از گودزره را پوشانده و آب شیرین رودخانه هیرمند را به تلخاب تبدیل کرده است.
آبی که می‌تواند در صورت رسیدن به پایین دست، تالاب بین المللی هامون ایران به وسعت ۴۱۰ کیلومتر مربع (معادل وسعت گودزره) را احیا و از مرگ این اکوسیستم ارزشمند و تبدیل آن به کانون گرد و غبار جلوگیری کند.
سلاجقه: برای نرسیدن آب به تالاب هامون دست‌هایی در کار استمدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره خلف وعده‌های افغانستان در عمل به آزاد سازی حقابه هامون از روزدخانه هیرمند گفت: «متاسفانه با وجود بارش‌های خوبی که در حوضه هیرمند و کل کشور افغانستان اتفاق افتاده است و رودخانه‌های ورودی تالاب هامون، وضعیت مناسب و سیلابی دارند، اما دستکاری‌هایی که در بالادست اتفاق افتاده و انحراف آبی که به وسیله بند‌های انحرافی ایجاد شده، باعث شده است که آب از مسیر طبیعی خود منحرف شده و مسیر طبیعی را طی نکند.»
آرزو اشرفی زاده اضافه کرد: «مسیر طبیعی آب در این حوضه آبریز به این صورت است که آب باید از رودخانه هیرمند وارد ایران شده و تالاب هامون را سیراب کند؛ در ادامه از طریق رودخانه شیرین به افغانستان بر گردد و وارد گودزره شود. اما متاسفانه دستکاری در مسیر طبیعی و عدم تامین حقابه پایین دست، این مسیرطبیعی را منحرف کرده است.»
اشرفی زاده تصریح کرد: «این اقدام افغانستان از نظر حقوق عرف بین الملل محکوم است و ما در این خصوص اعتراض خود را اعلام کرده ایم. پیگیری‌هایی هم از طریق مراجع ذیربط (وزارت امور خارجه) در حال انجام است که اکوسیستم‌ها به صورت یکپارچه و طبیعی آبگیری شوند.»
این مدیر ارشد محیط زیستی کشور درباره آخرین وضعیت تالاب بین المللی هامون گفت: «تالاب هامون از رودخانه فراه مقدار کمی مرطوب و مقداری آب نیز از طریق رودخانه هیرمند وارد تالاب شده است که حجم آن در مقایسه با حجم سیلاب و دبی بسیار بالای آبی که در رودخانه هیرمند جریان دارد، بسیار ناچیز است. درواقع مداخلات انسانی که در مسیر اتفاق افتاده منجر به این شده است که ورودی تالاب بین المللی هامون که همیشه وابسته به سیلاب‌ها بوده، دچار چالش شود و آب کمی وارد آن شود.»
دروغ طالبان به ایران درباره نبود آب کافی در پشت سد‌های کجکی و کمالخانمدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست کشور به انحراف آب هیرمند به گودزره اشاره کرد و افزود: «گودزره درواقع یک شوره زار است و از نظر اکولوژیکی هیچ ارزشی ندارد. از قدیم و از گذشته به دلیل واقع شدن در انتهای حوضه آبریز، مردم منطقه هیچ وابستگی معیشتی به آن ندارند. درمقابل، اما تالاب بین المللی هامون به عنوان ذخیره زیست کره که در کنوانسیون رامسر ثبت شده است، ارزش اکولوژیکی بسیار بالایی دارد. بر همین اساس، هم به لحاظ عرفی و هم از نظر قوانین بین الملل انحراف مسیر طبیعی هیرمند محکوم است.»
اشرفی زاده در پاسخ به دلیل دستکاری‌های کشور افغانستان در مسیر روردخانه مشترک مرزی هیرمند، گفت: «این سوال را باید از مسئولان افغانستان پرسید که با چه هدفی این کار را انجام می‌دهند. دو کشور مسلمان منطقه باید حسن همجواری و حقوق همدیگر را رعایت کنند. ضمن اینکه رعایت حقوق اکوسیستم‌های طبیعی مشترک که در دنیا هم وجود دارد باید توسط همه کشور‌هایی که آب‌های هم مرز دارند صورت بگیرد و افغانستان هم از این موضوع مستثنی نیست.»
اشرفی زاده به پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست برای تامین حقابه هامون از رودخانه هیرمند اشاره کرد و گفت: «مکاتبات زیادی در این زمینه داشته ایم و حتی مذاکرات متعددی از طریق وزارت امور خارجه صورت گرفته است. معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم شخصا پیگیر موضوع است و امیدواریم این پیگیری‌ها در نهایت به نتیجه برسد.»
بند کمال‌خان قابلیت ذخیره تنها ۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد، اما در واقعیت بند انحرافی آن توانایی انحراف بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب از رودخانه هیرمند پیش از سرریز سد مخزنی را دارد. اقدامات چند سال اخیر در انحراف آب هیرمند و تحقق پیدا نکردن حق آبه ایران نشان می‌دهد که طالبان از بالادست بودن خود در رودخانه هیرمند سوء استفاده می‌کند و مانع جاری شدن آب در پایین دست می‌شود.
چهار روز از سیلاب در افغانستان و هدررفت چند میلیارد مترمکعبی آب در این حوضه می‌گذرد، اما به غیر از جاری شدن بخش اندکی از سیلاب افغانستان در جریکه سیستان و بلوچستان، آبی به پایین دست نرسیده است.
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت