ایران تا ۴ سال آینده وارد تنش آبی شدید می‌شود؛ راهکارهای مدیریت مصرف

در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی- اجتماعی و بالاتر از آن به عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می‌شود. هر چند آب یکی از منابع تجدید شونده به شمار می‌رود، اما مقدار آن محدود است. با توجه به این نگرش و نظر به تحولات اقتصادی منابع طبیعی و طرح دیدگاه‌های جدید در مورد بهره‌برداری منطقی و مناسب از منابع، به طور خاص موجب شده است که استفاده از دانش و ملاحظات اقتصادی و اجتماعی در برنامه‌ریزی و مدیریت عرضه و تقاضای آب از جمله مدیریت مصرف آب در شبکه های توزیع، جایگاهی مهم را به خود اختصاص دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هم‌اکنون مسائل آب از حساسیت و اهمیت خاصی برخوردار شده و جهان در هیچ زمانی این‌چنین نگران منابع آب هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نبوده است.

بر اساس مطالعات انجام شده، سهم مصارف عمده از میزان آب شیرین موجود در سه بخش کشاورزی، صنعت و شرب در جهان به ترتیب 69% ، 23% و 8% است. اگرچه از نظر کمی، آب آشامیدنی کمترین سهم را در میان مصارف عمده دارد، شکی نیست که اولین و مهمترین بخش در تامین آب است، چرا که در دسترس بودن و کیفیت آب آشامیدنی و آسیب‌پذیری منابع آن از نظر آلودگی بسیار حائز اهمیت است.

ایران با متوسط نزولات جوی 240 میلی‌متر در سال(سال آبی 94-95) از کشورهای خشک جهان و دارای منابع آب محدود است. عواملی همچون رشد جمعیت، نیاز به تولیدات کشاورزی بیشتر، ضرورت ارتقای سطح بهداشت و رفاه اجتماعی، توسعه صنعتی و حفاظت اکوسیستمها، تقاضای آب را روز به روز بیشتر می‌کند.

در 45 سال اخیر جمعیت 6 میلیون نفری کشور به حدود 79 میلیون نفر افزایش یافته است و در طول این دوره میانگین پتانسیل سرانه آب حدود 90% کاهش یافته است. این روند اگر چه در استانهای مختلف کشور متفاوت است لیکن میانگین بسیار کم سهم سرانه در کشور نشانه چالش پیش‌رو می‌باشد. سرانه منابع آب تجدید شونده سالانه که در سال 1335، 7000 مترمکعب بوده، در سال 1375 به 2000 مترمکعب کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 1400 به حدود 800 مترمکعب کاهش یابد که پایین‌تر از مرز کم آبی (1000 مترمکعب) است. با توجه به تقسیم‌بندی سازمان ملل متحد، در سال مذکور ایران نه تنها شرایط تنش و فشار ناشی از کمبود آب را تجربه خواهد کرد، بلکه وارد شرایط شدید کم‌آبی می‌گردد. در سالهای خشک، از هم اکنون شاهد کمبود و بحران آب هستیم که می‌تواند نه تنها خسارات اقتصادی بلکه تنش‌های اجتماعی- سیاسی و مخاطرات بهداشتی به بار آورد.

در نقشه زیر کشورهای مواجه با تنش آبی نشان داده شده اند.همانگونه که ملاحظه میگرددکشورهایی که بیش از 80 درصد از منابع آبی را استفاده کرده‌اند در تقسیم بندی با تنش آب به شدت بالا قرار گرفته اند که کشور ایران نیز در این تقسیم بندی قراردارد.

در ایران همواره بین میزان تقاضا و مقدار تامین آب چالشهایی وجود داشته است زیرا از یک سو منابع آب محدود و محدودتر می‌شود و همه ساله بخش قابل توجهی از منابع محدود آب به علت مشکلات کیفی از مدار تولید خارج می‌شود که نمود بارز آن فاضلاب‌های شهری و صنعتی و پسابهای کشاورزی است. از سوی دیگر مقدار مصارف و تقاضای آب همواره رو به افزایش است. بنابراین به روز کردن اطلاعات پایه برای برنامه‌ریزی عرضه و تقاضای آب و بهینه‌سازی مصرف و اعمال راهکارهای مدیریت مصرف از جمله استراتژیهای موثر در پاسخگویی به نیازها و مقابله با پیامدهای خشکسالی است.

امروزه ما با دو روند ناهمسو در دنیا مواجهیم که از یک سو نیاز و تقاضا برای آب افزایش یافته و از سوی دیگرمنابع آب رو به محدودیت است. زمانی متوسط بارش کشور حدود 250 میلی‌متر بود، اما هم‌اکنون متوسط بارش 5 ساله کشور به حدود 205 میلی متر کاهش یافته است، از طرفی نیز حجم آب تجدیدشونده کشور از 130 میلیارد مترمکعب به کمتر از 100 میلیارد مترمکعب رسیده که این نشان از محدودیت شدید منابع آب در کشور است. ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد و تنها 15 درصد از وسعت ایران در مناطق مرطوب و 85 درصد در سه اقلیم فراخشک، خشک بیابانی و نیمه‌خشک است.

در اثر تغییر اقلیم نوع بارش‌های کشور تغییر یافته و از بارش‌های ممتد تبدیل به بارش‌های با فراوانی زیاد اما بارش با حجم کم تبدیل شده که به محض بارش حجم بزرگی از آن تبخیر می‌شود؛ سطح پوشش برفی کشور نیز به طور چشمگیری کم‌شده است.

افزایش جمعیت و افزایش تقاضای آب الگوی مصرف را نیز تحت تاثیر قرار داده سرانه مصرف به طور چشمگیری افزایش یافته است که این موضوع ما را دچار چالش جدی در مدیریت منابع آب کرده است.

اقدامات اساسی جهت مدیریت بهینه مصرف آب

مدیریت بهینه مصرف آب فعالیتی چند وجهی است که جهت رسیدن به اهداف آن اقدامات متعددی توسط تمام آحاد جامعه اعم از قانونگذار-مجریان دولتی و قضایی-نهادهای آموزشی – رسانه های عمومی و خصوصی و تمامی مردم جامعه باید انجام گیرد تا بتوان به نتایج قابل قبولی دست یافت.

مهمترین موضوعی که در زمینه مدیریت مصرف آب در بخش شرب باید محقق گردد تغییر رفتار مصرف کنندگان این ماده مهم و حیاتی است.به عبارتی تا زمانیکه تغییر رفتار در مصرف کننده آب انجام نگردد مدیریت بهینه مصرف آب در دراز مدت حاصل نخواهد شد.

تغییر رفتار مصرف کنندگان با ابزارهای مختلفی در یک جامعه می‌تواند انجام شود که هرکدام تاثیر متفاوتی بر تغییر رفتار مصرف کنندگان دارند.

در یک تقسیم بندی کلی 3 اقدام مهم و تاثیر گذار در حوزه مدیریت مصرف آب که در کوتاه مدت و دراز مدت منجر به تغییر رفتار مصرف کنندگان خواهد شد عبارتند از:

اقدامات فرهنگی،آموزشی و تبلیغاتی جهت نهادینه کردن فرهنگ بهینه مصرف آب (مهمترین اقدام جهت تغییر رفتار مصرفی در بلند مدت)

اقدامات تعرفه ای و قانونی یا به عبارتی ارزش گذاری واقعی قیمت آب و وضع قوانین کنترل کننده و بازدارنده در جامعه جهت تمامی استفاده کنندگان آب (شرب-صنعت-کشاورزی)

اقدامات فنی و تجهیزاتی از قبیل استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف آب و بکارگیری سیستمهای کم مصرف در لوازم آب بر و آب پخش 

در هریک از بخشهای مهم فوق الذکر اقدامات متعددی میتوان انجام داد تا در نهایت منجر به تغییر رفتار مصرف کنندگان و کنترل مصارف گردد.

وزارت نیرو به عنوان یکی از متولیان مقوله بسیار با اهمیت مدیریت بهینه مصرف آب تا کنون و با استفاده از امکانات در اختیار اقدامات متعددی از جمله تدوین آیین نامه‌ها و دستورالعمل های متعدد در بخشهای مختلف،تدوین استانداردهای تجهیزات کاهنده مصرف،حمایت از تولیدکنندگان تجهیزات کاهنده مصرف با خرید داخلی این تجهیزات،تدوین برچسب آب مشابه برچسب انرژی،انجام فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغاتی در سطح کشور،مبادله تفاهم نامه با سازمان نظام مهندسی جهت نظارت بر تاسیسات آب و فاضلاب اماکن،مبادله تفاهم نامه با وزارت کشور به منظور جداسازی سامانه آبیاری فضای سبز از آب شرب،مدیریت بهینه آب در شبکه های توزیع از طریق کنترل و کاهش هدررفت،مدیریت تولید و توزیع آب،مدیریت بحران آب و اقدامات متعدد دیگری انجام داده است که گذر از تابستانهای کم آب گذشته و عدم مواجهه شهرهای کشور با مشکلات حاد کم آبی نتیجه این اقدامات و همکاری آحاد مردم شریف ایران در این موضوع مهم بوده است.

اگر چه تا کنون اقدامات متعددی انجام گردیده ولی انجام این اقدامات صرفا توسط وزارت نیرو برای عبور از بحرانهای سالهای آتی کافی نیست و در 3 بخش اساسی که در بالا به آن اشاره گردید کلیه سازمانهای دولتی و حکومتی میبایست همکاری کنند تا بتوان در کل جامعه مدیریت بهینه مصرف آب را بهینه کرد.

یکی از مشکلات اساسی در این خصوص در کشور ایران عدم ارزش گذاری واقعی آب و فاصله زیاد بین قیمت تمام شده و فروش آب است.این موضوع علاوه بر این که مشترکان را به مدیریت بهینه مصرف آب ترغیب نمی‌کند ضررهای مالی فراوانی را نیز به شرکتهای آب و فاضلاب که متولی توزیع آب شرب سالم و بهداشتی در جامعه هستند وارد می‌کند که ارائه خدمات استاندارد و پایدار متناسب با نیازها را با مشکل مواجه می کند.

بر طبق مطالعات انجام شده قیمت آب با مصرف آن رابطه عکس دارد، در کشورهایی که نظام قیمت گذاری آب به صورت اصولی و منطبق با هزینه های تمام شده انجام گرفته است مصرف آب به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. این در حالی است که در کشور ایران قیمت تمام شده هرمترمکعب آب در حدود 1000 تومان و قیمت فروش 400 تومان به صورت میانگین است.

در کشور ایران در حال حاضر سرانه کل مصارف(خانگی-تجاری-صنعتی –عمومی) در حدود 197 لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز و سرانه مصرف خانگی در حدود 155 لیتر به ازای هر نفر درشبانه روز است که آمار و ارقام نشان میدهد این سرانه طی سالهای گذشته از 205 لیتر به ازای هرنفر در شبانه روز به 197 لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز کاهش یافته است.

 در سال 1395 نیز که از طرف مقام معظم رهبری با عنوان اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل نامگذاری گردید پروژه اصلاح الگوی مصرف آب با هدف کاهش تعداد واحدهای با مصرف بالای 20 متر مکعب در ماه از رقم 25 درصد به 22.5 درصد تعریف شد که با اقدامات متعددی که علیرغم تمام کمبودهای مالی در این زمینه در سطح شرکتهای آب و فاضلاب شهری انجام شد هدف پروژه در انتهای سال 1395 محقق گردید که موفقیت بزرگی در زمینه مدیریت بهینه مصرف آب در پروژه مذکور است.

*سیدعلی سید زاده مدیر دفتر کاهش آب بدون درآمد شرکت مهندسی آبفا کشور

انتهای پیام/م

-----------------------------------------------------------------------------

تذکر: کاربر محترم؛ انتشار مطالب دیگر رسانه ها از سوی پایگاه خبری تحلیلی بی‌باک لزوما به معنای صحت و تایید محتوای آنها نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود. در ضمن شما می توانید اخبار و مطالب وزین خود را که تا کنون در هیچ رسانه‌ای منتشر نشده است از طریق بخش "تماس با ما" برای ما ارسال نمایید تا در صورت دارا بودن مولفه‌های لازم، در بخش ویژه منتشر گردد.

------------- با کلیک بر روی لینکهای ذیل تمامی روزنامه‌های کشور را رایگان مطالعه کنید -------------

روزنامههای عمومی | روزنامههای اقتصادی | روزنامههای ورزشی | سایر روزنامهها| هفتهنامه و ماهنامه | نشریات استانی

منبع: بی باک نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.bibaknews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بی باک نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۰۴۸۵۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کمبود آب این استان بزرگ و کم آب تا ۴ سال آینده رفع می‌شود

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از مهر، عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور درباره اینکه آب ذخیره شده در سدها تا چه اندازه می‌تواند در تأمین آب شرب و آب مورد نیاز کشاورزی سیستان و بلوچستان مؤثر باشد، گفت: اکنون زمان بهره بردن از آبی است که پشت سدهای استان جمع شده است، زیرا عمده سدها پر هستند و به سرریز افتاده‌اند.

وی ادامه داد: برای تأمین آب شرب منطقه از آب رودخانه‌ها و گاهی منابع آب زیرزمینی و همچنین شیرین‌سازی آب دریا استفاده می‌شد که با شرایط کنونی و بارش‌های خوبی که صورت گرفته، اکنون آب شیرین سطحی فراوانی برای یک دوره چهار ساله در جنوب سیستان و بلوچستان وجود دارد.

سخنگوی صنعت آب کشور در گفت‌وگوی تلویزیونی با بیان اینکه با منابع آب ذخیره شده به مدت چهار سال تنش کمبود آب مناطق تحت پوشش شبکه انتقال آب سدها اعم از شرب و کشاورزی رفع خواهد شد، خاطرنشان کرد: طبق هدف گذاری انجام شده، تأمین آب شرب ۱۹۰۰ روستا در سیستان در این دولت به نتیجه خواهد رسید.

بزرگ‌زاده در خصوص تمهیدات وزارت نیرو در مدیریت و کنترل سیلاب سیستان و بلوچستان اظهار داشت: دو دسته از اقدامات برای مدیریت سیلاب انجام شده که نخستین آن، زیرساخت‌ها است. به این منظور طی سالیان گذشته، سرمایه‌گذاری‌های لازم برای احداث سدها انجام شد تا بتوان با کمک این سازه‌ها اتفاقات حدی و هیدرولوژیکی را کنترل کرد. اقدام دیگر در ردیف اقدامات غیرسازه‌ای قرار دارد و مربوط به مهندسی حاکم بر بهره‌برداری از سازه‌ها و پروژه‌ها است. تمهیدات دیگری در حوزه مدیریت سیلاب انجام می‌شود که در سه مرحله اقدامات پیش از سیلاب، حین سیلاب و اقدامات پس از سیلاب دسته بندی می‌شود.

سخنگوی صنعت آب کشور ادامه داد: فاز پیش از سیلاب به پیش‌بینی و پیش‌آمادگی‌های لازم در بخش وزارت نیرو و سایر دستگاه‌ها باز می‌گردد. بدون شک یک پیش‌بینی دقیق یک پیشگیری خوب را با خود به همراه می‌آورد. پیش بینی اینکه این میزان بارش و روا ناب و سیل، به چه میزان و به چه صورت و با چه شدت در رودخانه‌های مختلف رخ خواهد داد، موضوعی است که بررسی آن توسط ستاد مدیریت و پشتیانی سیلاب وزارت نیرو مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد.

وی با اشاره به نقش سدها در کنترل سیلاب سیستان و بلوچستان اظهار داشت: پهنه بارشی که در استان سیستان و بلوچستان به ویژه در جنوب استان به وقوع پیوست، وسیع و گسترده بود و علاوه بر شهرهای ساحلی و شهرهای کنارک و چابهار، حوضه‌های آبریز و بالادست سدها را در برگرفت.

این مقام مسؤول خاطرنشان کرد: با حجم ذخیره‌ای که برای تله‌اندازی سیلاب در سدهایی همچون پیشین، زیردان و کهیر ایجاد شده بود، موجب شد سیلاب‌های بالادست حوضه سد که بارش‌های اصلی در این نواحی بود، به تأخیر بیفتد تا سیلاب پایین دست فروکش کند؛ بنابراین سدها از هم‌افزایی دو پیک بالادست و پایین دست جلوگیری کردند.

سخنگوی صنعت آب ایران نقش دیگر سدها را پیک‌زایی در سیلاب خواند و گفت: چه به دلیل حجم ذخیره برای تله‌اندازی در سیلاب و چه به دلیل روند یابی مخزن یا عملکرد مخزن، وقتی یک سیل با شدت زیاد در یک رودخانه تنگ حرکت می‌کند؛ وقتی یکباره در محدوده پهن به اسم مخزن سد وارد می‌شود، فرصتی برای مستهلک شدن می‌یابد.

وی عنوان کرد: دبی ورودی به سد کهیر در بارش‌های اخیر ۹۳۰۰ مترمکعب در ثانیه بود که در لحظه خروج به ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ مترمکعب در ثانیه کاهش پیدا کرد. در سد زیردان نیز دبی ورودی از ۲۱۰۰ مترمکعب در ثانیه به ۶۵۰ مترمکعب در ثانیه کاهش پیدا کرده است. یعنی از شدت پیک‌زایی سیلاب کاسته و مانع تداخل سیلاب‌های بالادست و پایین دست شد.

بزرگ‌زاده حاصل این مدیریت را در جلوگیری از تلفات انسانی مؤثر دانست و بیان داشت: اگر این زیرساخت‌ها نبود با یک فاجعه روبرو بودیم. در سیلاب گونو که در خرداد ۸۶ در سیستان و بلوچستان رخ داد، ۱۱۲ نفر جان باختند. در جبهه بارشی اخیر که در ایران و کشورهای همسایه رخ داد، با وجود حجم بارشی یکسان شاهد بودیم که حتی در شهرهای مدرنی مانند دبی تعدادی کشته شدند و خدمات شهری به مدت چند روز مختل شد. این مسئله نشانگر آن است که زیرساخت‌ها و مدیریت بهره‌برداری از سدها در ایران نقش خود را به درستی ایفا کردند.

سخنگوی صنعت آب کشور، دلیل ماندگاری آب در منطقه دشتیاری بعد از بازگشایی سد بالادست را پست بودن ارتفاع زمین این منطقه عنوان کرد و گفت: به همین دلیل هدایت سیلاب‌ها به آن ناحیه انجام می‌شود. رفع مشکلات دشتیاری نیازمند بازنگری در مبانی شهرسازی در بلندمدت است.

کد خبر 849533 برچسب‌ها خبر مهم استان سیستان و بلوچستان آب و هوا - ایران سد