به نقل از «ایران اکونومیست»

سازه کهن‌دژ زیرزمینی در غرب خراسان‌رضوی

تاریخ انتشار: ۲۵ تیر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۰۵۰۱۸۱

ایران اکونومیست - به گزارش ایران اکونومیست؛ عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا بدان جاست که کهن‌ترین دست افزارهای مکشوفه در این استان متعلق به 800 هزار سال پیش است. این امر گویای عمق زمانی تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسانهایی در قبایل و قومیتهای مختلف در این خطه است. قدمت اغلب محوطه ها در خراسان رضوی نیز از حدود شش هزار سال پیش آغاز می شود و تا دوران اسلامی را در بر می گیرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هم اکنون بالغ بر دو هزار و 300 محوطه ارزشمند تاریخی توسط کارشناسان در خراسان رضوی شناسایی شده که به تدریج در حال مستندسازی جهت تهیه گزارش پیشنهاد ثبت ملی برای ارائه به شورای سیاستگزاری ثبت سازمان میراث فرهنگی است.
تاکنون 334 تپه تاریخی، 136 مورد محوطه و 933 بنای تاریخی خراسان رضوی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

* سازه ای تاریخی در عمق زمین
بهمن سال 1394 در پی حفاری برای گازرسانی به روستای آزادوار شهرستان جغتای قلعه زیرزمینی در عمق 6 متری زیر کهن دژ آزادوار کشف شد. این اثر که موجب حیرت باستانشناسان و دوستداران میراث فرهنگی شد زیر بنای کهن دژ بر روی تپه ای به بلندای 15 متر پنهان بود.
در این سازه تاریخی با یک سازه پلکانی مدون و آجری روبه رو هستیم به ارتفاع 12 متر که 30 پله دارد و دارای محور پلکان مارپیچی است.
این اثر شامل یک سازه آجری است که چاه آب بوده و قلعه نشینان از این طریق به آب چاه دسترسی داشتند؛ عمق چاه 20 متر ، هشت متر بدنه و 12 متر دیواره های آجری است.
طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی یکی از کارکردهای دیگر این دژ تامین عبور و مرور افراد در زمانی بوده که روستا در محاصره دشمن قرار داشت. این کهن دژ مربوط به دوره غزنوی یا سلجوقی است اما تا زمانی که کاوش نشود نمی توان قدمت آن را بطور دقیق حدس زد.
این بنا سازه قول پیکری است که به عنوان یک بنای تاریخی می تواند با احیا، مرمت و بازسازی به جاذبه ای منحصربفرد برای گردشگران داخلی وخارجی بدل شود.

* فقدان ردیف اعتباری برای کهن دژ
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: حفاظت و صیانت از آثار، بناها و محوطه های تاریخی سیاست اصلی، کلی و مورد پیگیری با جدیت است.
حسین اصغری با اشاره به ارزش تاریخی و تمدنی کهن دژ آزادوار افزود: حفاظت و صیانت از این اثر هم اکنون توسط نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی و نیز انجمنهای دوستدار میراث فرهنگی در منطقه در حال انجام است و هیچ خطری آن را تهدید نمی کند.
وی به سیاست اداره کل میراث فرهنگی در حوزه آثار و بناهای تاریخی مکشوفه اشاره و بیان کرد: پس از کشف هر اثر تاریخی اعم از بنا، سازه معماری و محوطه تاریخی ابتدا عملیات مستندسازی شامل بررسی و شناسایی دقیق اثر، ماهیت آن، دوره تاریخی، مصالح مورد استفاده و طرح آن صورت می گیرد. این روند در مورد سازه کهن دژ بطور کامل انجام شده است.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: بعد از مرحله مستندسازی، در صورت نیاز به مرمت اضطراری اجرای عملیات در مورد بنا انجام می شود. پس از مرمت اضطراری شامل اقدامات زیربنایی و فوری باید طرح آسیب شناسی بنا نیز تهیه شود که طبق آن نیازمندی بنا به مرمت، احیا و ساماندهی مشخص می شود.
وی افزود: انجام این اقدامات وابسته به اعتبارات در نظر گرفته شده برای هر بنای تاریخی به صورت مجزاست زیرا در هر سال مالی هر بنای تاریخی بر اساس اعلام نیاز ردیف اعتباری مجزا و مشخصی دارد. امسال بنای کهن دژ ردیف اعتباری ندارد و بر اساس پیگیری انجام شده، در سال آینده با تعیین اعتبار مشخص در این زمینه اقدامات مورد نیاز برای این بنا انجام می شود.
اصغری ادامه داد: وجود آثار تاریخی ارزشمند در بافت روستایی مسئولیت دهیار را به عنوان نماینده دولت برای حفاظت از آن اثر بیشتر می کند. دستیابی هر چه بیشتر به اطلاعات دقیق از کهن دژ مکشوفه در روستای آزادوار نیازمند کاوشهای باستانشناسی بیشتر و تحقیق پیرامون این اثر ارزشمند است.

* پرونده ثبت ملی در مراحل نهایی
کارشناس باستانشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: روستای آزادوار یکی از جمله مناطق و روستاهایی است که در طول تاریخ بسیار مهم بوده به حدی که نام آن در متون کهن نیز آمده است.
علی حسن آبادی افزود: کهن دژ قلعه حاکم نشینی است که در گذر زمان تخریب شده و هم اکنون باقیمانده های آن در ارتفاع 15 متری این قلعه به چشم می خورد. کشف سازه زیرزمینی بر اهمیت و ارزش تاریخی آن افزوده است.
وی ادامه داد: در زمان کشف این اثر اواخر سال گذشته چندین پشنهاد شامل مرمت اضطراری به منظور استحکام بخشی، ثبت ملی اضطراری و انجام کاوش بر روی این اثر به سازمان مرکزی اعلام شد.
کارشناس فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: پیشنهاد ثبت ملی اثر هم اکنون مورد قبول واقع شده و اقدامات مربوط به آن در حال انجام است. پرونده ثبت این اثر هم اکنون در دست تهیه و تکمیل است و با توجه به قرار داشتن اثر در داخل بافت روستایی و احتمال افزایش آسیبها، روند ثبت هم اکنون با اولویت و سرعت انجام می شود.
وی افزود: سازه آجری مکشوفه در عمق 6 متری قلعه کهندژ قرار دارد و بهترین راه دسترسی اثر از داخل کهن دژ است که به عنوان جاذبه مهم گردشگری و باستانی می توان با آماده سازی مورد بازدید قرار گیرد.
حسن آبادی ادامه داد: بررسیهای اخیر این سازه را متعلق به دوران سلجوقی نشان می دهد. با ثبت ملی این سازه و بنا، مرمت و استحکام بخشی آن در مرحله بعدی اولویت قرار می گیرد.
مرکز شهرستان 48 هزار نفری جغتای در فاصله 350 کیلومتری غرب مشهد واقع است.

منبع: ایران اکونومیست

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۰۵۰۱۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نمایشگاهی از نیم قرن تلاش برای احیای جلفا

ایسنا/اصفهان عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری معتقد است: «علت خرابی آثار تاریخی، جهل و علت ترجیح مکان‌های بی‌ارزشِ امروزی بر مکان‌های ارزشمند کهن، کوته‌نظری نسبت به منافع سوداگرانۀ خُرد است.»

سیدمحمد بهشتی شیرازی، بعدازظهر پنجشنبه (۶ اردیبهشت‌ماه) در آیین افتتاحیه نمایشگاه «نیم‌قرن تلاش برای احیای جلفای اصفهان» (نمایشگاهی از عکس‌های احمد منتظر) که در محل ساختمان مدرسۀ فرانسوی‌ها (دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنر اصفهان) بیان شد، گفت: من زمانِ رفتن به سازمان میراث فرهنگی در سال ۷۶ با چند نکته مواجه شدم. سازمان میراث فرهنگی یک سازمان دولتی بوده و در سال‌هایی که ما در آنجا بودیم پولی برای پرداخت پاداش و عیدی و حق مأموریت به کسی را نداشت و کارمندان آنجا نیز با هزینه‌های خود به سفر می‌رفتند. انگیزه آن‌ها برای کار، پطرس بودن بود (اقتباسی از داستان پطرس فداکار در کتاب‌های درسی) بود و یکی از این پطرس‌ها احمد منتظر است.

او افزود: من ۵۰ سال پیش شعر می‌گفتم. آن زمان قصد سرودن شعر و حالی شبیه به یک حسرت بزرگ داشتم؛ انگار یک فرصت طلایی را ازدست‌داده بودم که غیرقابل‌جبران بود! ۵۰ سال پیش شروع این شعر را این‌گونه نوشتم: «اردیبهشت هم تمام شد» و ۵۰ سال است که نتوانستم یک کلمه به آن اضافه کنم. اردیبهشت‌، ماه عجیبی است که اتفاقات بسیاری در آن می‌افتد و وقت بسیاری از کارها بوده که اگر ازدست‌ برود قابل بازگشت نیست.

عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری سپس این دو پرسش را مطرح کرد که چرا کار عکاس‌ها ارزشمند است، سپس در پاسخ گفت:۲ چیز طیره عقل است؛ دیدن به‌وقت ندیدن و ندیدن به‌وقت دیدن؛ و این همان کارِ عکاسان است. آن‌ها کمک می‌کنند که آنچه نباید دید را ندید و آنچه باید دید را ببینیم. ما در زندگی از ۲ واژۀ «کهن» و «کهنه» استفادۀ بسیار کرده‌ایم و معمولاً توجهی به تفاوت ماهوی آن‌ها نداریم. هردو واژه با زمان، سروکار دارند و ازاین‌جهت با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. «کهن» و «کهنه» ضد یکدیگر بوده و از جنس هم نیستند. «کهنه»، دورریختنی، بی‌ارزش و حضورش ملال‌آور است، درصورتی‌که «کهن» آن چیزی است که دور نمی‌اندازیم. ما بسیاری از اوقات از تکرار خسته می‌شویم، ولی اگر از تکرار غروب و طلوع خورشید خسته نمی‌شویم، و این موضوع به دلیل کهن بودن آن است‌.

بهشتی خاطرنشان کرد: کار یک عکاس، ثبت آن چیزی است که استعداد کهن بودن را دارد و واجد ارزشی است و زمان آن را مستعمل نکرده و عکاس آن را بیرون کشیده و پیش چشم ما می‌گذارد. هر چیزِ کهنی از روز اول کهن و هر چیز کهنه‌ای نیز از روز اول کهنه است. نو شدن، اقتضای امر کهن است. احمد منتظر تعدادی از مستندات ساختنان های جلفا را به نمایش گذاشته و زیر بعضی از آن‌ها به خط سرخ نوشته‌اند که «اردیبهشت هم تمام شد.»

رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اضافه کرد: دلیل ترجیح مکان‌های بی‌ارزشِ امروزی بر مکان‌های ارزشمند کهن، کوته‌نظری نسبت به منافع سوداگرانۀ خُرد است. علت خرابی آثار تاریخی، جهل است که بسیاری را نیز متقاعد می‌کند. 

بهشتی با اشاره به اینکه برپایی نمایشگاه «نیم قرن تلاش برای احیای جلفای اصفهان» یک تذکر برای ما است، اضافه کرد: ردپای همه کارهایی که در این شهر کرده‌ایم، باقی است و نمی‌توان آن‌ها را پاک کرد. این نمایشگاه یک هشدار خوب از این بابت بوده که ما هوشیارتر عمل کنیم.

او در ادامه گفت: در شهر ایروان به‌اندازه جلفای اصفهان اثری وجود ندارد که ۱۵۰ سال بیشتر عمر داشته باشد، ولی در جلفای اصفهان چنین آثاری وجود دارد. 

یک آروز؛ ثبت جهانی بافت تاریخی اصفهان

همچنین میثم بکتاشیان، معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشب شهردااری اصفهان نیز چنین بیان کرد: دفتر فرهنگ و معماری، یک دفتر تخصصی ذیل این است که رسالتش پرداختن به موضوع فرهنگ معماری و شهرسازی به‌طور تخصصی است.

او با بیان اینکه در جای‌جای اصفهان با مصوناتی که توسط هنرمندان بزرگی خلق‌شده، روحمان جلا پیدا می‌کند، ادامه داد: پاسداشت فرهنگ اصیل معماری گذشته برای ما اهمیت دارد. ما در هفته فرهنگی سعی کردیم با تنوع برنامه‌ها در موضوعات مختلف، به سلایق مختلف مردم بپردازیم تا هرکس برنامه موردنظر خود را انتخاب کند. امیدوارم بتوانیم هرچه بهتر حوزه فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی را توسعه دهیم.

بکتاشیان تأکید کرد: بسیاری از شهرهای دیگر با قدمت کمتر، توانسته‌اند که بافت تاریخی خود را به ثبت جهانی برسانند. نکته‌ای که در دفتر فرهنگ و معماری به‌عنوان یک آرزو آن را دنبال می‌کنیم، ثبت جهانی بافت تاریخی اصفهان است.

به گزارش ایسنا، علاقه‌مندان برای بازدید از نمایشگاه «نیم‌قرن تلاش برای احیای جلفای اصفهان» می‌توانند تا ۱۳ اردیبهشت‌ماه به دانشکده هنرهای تجسمی دانشگاه هنر اصفهان(مدرسۀ فرانسوی‌ها)، واقع در خیابان حکیم نظامی، کوچه سنگتراش‌ها، کوی چهارسوقی‌ها مراجعه کنند. 

انتهای پیام