واکنش یاران امام رضا(ع) در برابر قبول ولایتعهدی حکومت عباسی
تاریخ انتشار: ۹ مرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۴۲۲۵۸۷۵
حضور امام رضا(ع)در مناظرات باعث شد مردم این منطقه با مقام عظیم علمی امام رضا(ع) آشنا شوند.شروطی را که امام(ع) برای پذیرش ولایتعهدی قرار دادند، نشان داد که آن حضرت هیچ تعلق خاطری بهاین منصبها ندارند.
به گزارش مشرق، با نگاهی به تاریخ اسلام در مییابیم که خلفای عباسی به روشهای مختلف اعم از محدود کردن رفت و آمدهای ائمه(ع)، زیر نظر داشتن و جلوگیری از ارتباط آنان با محبان و شیعیان، و .
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
مأمون به این نکته توجه نداشت که امام رضا(ع)، امام عالم و عالمیان است و اوست که در شب قدر آن سال تقدیرات را به گونهای رقم زد که به وسیله مأمون ملعون به ایران بیایند. پس این مأمون نبود که امام رضا (ع) را به اجبار به ایران فراخواند، بلکه امام رضا(ع) بر اساس برنامهای الهی، آن ملعون را وسیله این حرکت قرار داد.در ابتدا که مأمون پیشنهاد ولیعهدی را داد، امام رضا(ع) دست رد به سینه او زدند و این خبر در همه جا پیچید و این رد کردن ولیعهدی توسط امام رضا(ع) نشان داد که این مقام هیچگونه ارزشی برای ایشان ندارد.
در ایام دهه کرامت فرصتی شد تا با «محمدحسین رجبیدوانی» محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) در مورد دوران سیاسی امام رضا(ع) و پیشنهاد خلافت از سوی مأمون و پذیریش ولایتعهدی از سوی آن حضرت به گفتوگو بنشینیم که مشروح آن در ادامه منتشر میشود:
* زمانی که امام رضا(ع) به امامت رسیدند، جامعه اسلامی آن زمان در چه شرایطی قرار داشت؟
رجبیدوانی:دوران امامت حضرت رضا(ع) 20 سال طول کشید. امامت ایشان در سال 180 هجری ـ قمری آغاز و تا 203 سال که ایشان به شهادت رسیدند، ادامه پیدا کرد. این دوره، دوره حساسی است،امام (ع) در سنیبه امامت رسیدند که در بین امامان سن متوسطی بود.به صورت رسمی ایشان در سن 35 سالگی به امامت رسیدند، اما امامت امام رضا (ع) چند سال زودتر آغاز شد،به دلیل زندانی شدن امام کاظم (ع) در سال 179 هجری ـ قمری، 4 سال در زندانهای بصره و بغداد به امام (ع) بسیار سخت گذشت. ارتباط امام با شیعیان قطع شد و امام رضا(ع) حلقه وصل امام زمان آن دورانبا مردم بودند. 10 سال آغازین امامت امام، معاصر هارون الرشید است و امام به گونهای رفتار کردند که به هارون ملعون بهانهای برای تعرض ندهند،امام (ع) جانب تقیه را رعایت میکردند. میدانید هارون الرشید معروفترین و مقتدرترین خلیفه بنیعباس است،او فکر میکرد میتواند خلافت را در بین فرزندانش جاری کند، لذا امین را ولیعهد اول و مأمون را ولیعهد دوم قرار داد. امین از مأمون 6 ماه کوچکتر بود، اما مادر او عرب بود و مادر مأمون ایرانی، لذا برتری را برای امین قائلشد و بعد از مدتی برای فرزند سومش قاسم به عنوان ولیعهد سوم بیعت گرفت.
در مکه از آنها میثاق سنگینی گرفت که نکند به هم خیانت کنند و باید با هم بسازند و روی هم سلاحی نکشند،حتی فکر خیانت به هم را نکنند. تعهد را مکتوب هم کردند و به عنوان سند در خانه کعبه گذاشتند،اما چیزی که بنایش بر باطل و غصب باشد دوامی ندارد. وقتی امین به حکومت رسید تصمیم گرفت مأمون را خلع کند و پسرش را ولایتعهدکند. هارون مأمون را به شرق فرستاد و قاسم را به شمال و امین را نزد خود نگه داشت که بعد از مرگ او خلافت کند. هارون در پی شورشی به خراسان رفت و در آنجا مریض شد و مُرد و امین به خلافت رسید و ضمن نقض میثاق، قصد کرد پسرش را ولیعهد کند. مأمون هم ایستادگی کرد. برخلاف تعهدات با هم درگیر شدند. نهایتا امین را از میان بردند لشکریان مأمون و سر او را به مرو آوردند و از سر در کاخ آویزان کردند.
انگیزههای مأمون برای پیشنهاد ولایتعهدی به امام رضا(ع)
مأمون عباسی برای رسیدن به قدرت حتی برادر خود امین را به قتل رساند، چه شد که حاضر شد خلافت را به امام رضا(ع) واگذار کند؟
رجبیدوانی:هدف مأمون از پیشنهاد خلافت به امام رضا(ع) این بود که ببیند امام(ع) به قدرت علاقهمند است یا خیر و برای مردم اینطور مطرح کند که چون موقعیت در اختیار اهل بیت (علیهم السلام) نبوده است، آنها اهل زهد و تقوا هستند و اگر به آنها قدرتی پیشنهاد شود مانند دیگر خلفا هستند و میآیند و قدرت را به دست میگیرد؛ از این رو مأمون به امام رضا(ع) گفت: من از جایگاه خود کنارهگیری و خلافت را به شما واگذار میکنم، اماامام (ع) به هیچ وجه این پیشنهاد را نپذیرفتند و زیر بار پیشنهاد پذیرش خلافت نرفتند، به گونهای که فضل بن سهل وزیر مأمون میگوید: من هیچ وقت خلافت را تا این حد خوار ندیدم که خلیفه اصرار کند و حاکمیت را به امام (ع) واگذار کند اما آن حضرت نپذیرد؛ در نهایت مأمون به امام (ع) گفت که اگر شما خلافت را نمیپذیرید باید حتماً ولایتعهدیرا قبول کنید (الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج2، ص 360)
مأمون از اینکه به امام رضا(ع) پیشنهاد ولایتعهدیرا داد، انگیزههای گوناگونی داشت؛ او به سبب کشتن برادر خود امین، مشروعیت خود را در بین اهل سنت تا حد زیادی از دست داده بود، زیرا اهلسنت به شدت طرفدار امین بودند، از این رو لازم بود با بهرهگیری از حضور امام رضا(ع) در حاکمیت خود و استفاده از جایگاه آن وجود مقدس، برای خود مشروعیت ایجاد کند.بنیعباسبه خاطر قتل امین توسط او دلخور بودند و به خاطر توجهای که مأمون به ایرانیها داشت و مقامات مهم حکومتی را از میان آنها انتخاب کرده بود، باعث شد سایر عباسیون از او دلگیر بودند، لذا مأمون برای اینکه آنها را تهدید کند که اگر از من اطاعت نکنید حکومت را از شما خارج میکنم، امام را به سوی خود فرا خواند.
از طرفی امام رضا(ع) به سبب جدالی که بین امین خلیفه پیشین و مأمون برادر او وجود داشت از این فرصت بهره بردندو توانستند با مردم ارتباطات گسترهای داشته باشند و مورد شناخت بسیاری از مردم جوامع اسلامی قرار بگیرند،لذا گروه گروه مردم خدمت امام رضا(ع) میرسیدند و از دریای بیکران معارف آن حضرت بهره میبردند،ترس مأمون این بود این شناخت عمومیتر شود و حاکمیت بنیعباس به لرزه بیافتد.همچنین اولاد امیرالمؤمنین(ع) و سادات که بسیار مورد ظلم و جور بنیعباس قرار گرفته بودند به ستوه آمدند واز فضایی که علیه مأمون ایجاد شده بود، استفاده کردند و دست به قیامهایی زدند،طوری که در یک برهه، نیمی از قلمروی مأمون را از دست او در آوردند و مأمون به سختی توانستهبود این قیام را سرکوب کند، اما معلوم بود که این سرکوب آتش زیر خاکستری است که میتواند دوباره شعلهور شود و در صورت شعلهور شدن این قیامها توسط علویان، حکومت او با خطر قطعی سقوط مواجه میشد؛ لذا وقتی که امام رضا(ع) را به عنوان ولیعهدو مقامی مهم در حکومت قرار داد، دیگر علویان نمیتوانستندتوجیحی علیه قیام برای حکومت او داشته باشند.
* چرا امام رضا (ع) ولایتعهدیرا قبول پذیرفتند؟
رجبیدوانی:بعد از اینکه امام رضا(ع) پیشنهاد خلافت از سوی مأمون را رد کردند، مأمون ملعون به امام (ع) گفت چارهای جز پذیرش ولایتعهدیندارید و ایشان را تهدید به قتل کرد،لذا امام رضا(ع) هم برای دفع خطر تهدیدات مأمون، با قید شرایطی، ولایتعهدیرا قبول کردند. شروطی را که امام رضا(ع) برای پذیرش ولایتعهدیقرار دادند، نشان داد که آن حضرت با اجبار آن را پذیرفته و هیچ تعلق خاطری به این حاکمیت و پست و جایگاه ندارند.
* شما گفتید امام رضا (ع) شرایطی برای پذیرش ولایتعهدی قید کردند، لطفا از آن شرایط برایمان بفرمایید.
رجبیدوانی: امام رضا (ع) در ابتدا به مأمون گفت که من از نظر سنی از تو بزرگتر هستم و معمولاً ولیعهدرا کسی قرار میدهند که سنش از خلیفه کمتر باشد تا امید به زنده بودن او بعد از خلیفه قبلی وجود داشته باشد، اما مأمون باز به اصرار خود ادامه داد؛ لذا شرط اصلی امام رضا (ع) آن بود که در هیچ یک از امور اجرایی و حکومتی دخالت نکنند و هیچ عزل یا نصبی را انجام ندهند و تنها مورد مشاوره قرار بگیرند و هیچ مسئولیتی متوجه ایشان نباشد؛ لذا مأمون چارهای به جز قبول این شروط را نداشت، از طرفی همچون مأمون میدانست قبول ولایتعهدی حضرت هم جلوی قیام علویان را میگیرد و هم بنیعباس را در حالت خوف و رجا قرار میدهد تا با او سر ناسازگاری نگذارند،شروط امام رضا(ع) را برای پذیرش ولایتعدی پذیرفت.
* پس از قبول ولایتعهدی امام رضا(ع) مأمون سکههایی را به نام حضرت زد، آیا این کار مأمون با دیگر اهداف او برای عدم گسترش تشیع و محبوبیت بیشتر اهل بیت(ع) در تضاد نبود؟
رجبیدوانی:مأمون برای اینکه خبر ولایتعهدیامام رضا(ع) در بین همگان منعکس شود، علاوه بر برگزاری مراسمهای جشن به نام امام رضا(ع)، سکههایی را نیز به نام ایشانزد تا بگوید که امام (ع) این جایگاه را پذیرفته و با حکومت عباسی کنار آمده است،اما اهل معرفت متوجه شدند که قبول ولایتعهدیتوسط امام(ع) بر خلافت نظر ایشان بوده است، زیرا چگونه میشودفردی مقام دوم کشور باشد، اما هیچگونه مسئولیتی را نپذیرد و در هیچ امری دخل و تصرف نکندو تنها به عنوان مشاور حضور داشته باشد، زیرا اگر کسی به حکومتی تعلق خاطر داشته باشد، تلاش میکند تا هر چه بیشتر در عرصه حضور پیدا کند و خود را در ارتباط با حاکمیت آینده نشان دهد، اما رفتار امام (ع) اینگونه نبود؛ از این رو مأمون چون دید نه تنها اهدافش محقق نشد، بلکه کاری کرده که امام بیش از گذشته به جامعه معرفی شود و محبوبیت پیدا کند تصمیم به قتل امام گرفت.
*واکنش خواص و یاران امام رضا(ع) در برابر قبول ولایتعهدیحکومت عباسی از سوی آن حضرت چه بود؟
رجبیدوانی:شاگردان و اصحاب خاص امام رضا(ع) که ایشان را به عنوان امام بر حق و حجت خدا قبول داشتند، معتقد بودند اگر امام مانند جد بزرگوارشان امام حسین(ع) قیام کنند، حق همان است و اگر ولایتعهدیرا هم بپذیرند حق همان است.
گسترش معارف شیعه در ایران مدیون حضور امام رضا(ع) است
قبولی جایگاه ولایتعدی چه دستاوردهایی را برای جامعه اسلامی آن دوران داشت؟
رجبیدوانی:امام رضا(ع) مانند پدر بزرگوار خود حضرت موسی بن جعفر(ع) به زندان رفت با این تفاوت که امام کاظم(ع) را هارون در زندان سیاه چالی محبوس کرد، اما مأمون ملعون، امام رضا (ع) را در کاخ خود زندانی کرد.همچنین مأمون تلاش میکرد تا نشان دهد که امام رضا (ع) با دستگاه حاکمیت همراه و همگام است، اما دشمن سبب خیر شد، زیرا در داخل ایران و مناطق شرقی عالم اسلام جز عدهای محدود که از طریق مستقیم و یا وکلای امام پیشین به مذهب شیعه گرایش پیدا کرده بودند، شمار بسیاری از مردم در مورد حضرت علی بن موسی الرضا(ع) شناختی نداشتند، اما حضور ایشان در ایران و پایتخت مأمون در مرو باعث شد مردمدر طول مسیر مدینه تا مرو با اینکه از مناطق شیعهنشین عبور داده نشدند،با استقبالهای گستردهای روبرو شوند.
همچنین حضور امام (ع) در جلسات مناظره و بحثهایی که با حضور عالمان و عموم افراد جامعه برگزار میشد، باعث شد مردم این منطقه و علمای مناطق دیگری که به مرو میآمدند با مقام عظیم علمی امام رضا(ع) آشنا شوند؛ از طرفی تا قبل از حضور امام در مرو، ایشان با علما و متولیان ادیان دیگر برخورد و مناظرهاینداشتند، اما با دعوت مأمون از علمای مذاهب دیگر برای مناظره و بحث با امام رضا(ع)، علمای ادیان مختلف به عظمت امام(ع) و تسلط ایشان به منابع دینی آنها بیش از خود علم پیدا کنند.همچنین با آمدن امام رضا (ع) به ایران بخش قابل توجهای از علویان به شوق همجواری با حضرت به ایران آمدند که از جمله این سادات و امامزادگان وجود مقدس حضرت معصومه(س) و احمد به موسی(ع) در ایران است که با حضور این بزرگواران در ایران و سایر امامزادگان، تشیع در ایران روند رو به رشدی پیدا کرد؛ لذا گسترش معارف تشیع در ایران مدیون حضور امام رضا(ع) است، حتی به اعتقاد من با وجود اینکه تا دوران صفویه در مناطق شرقی یعنی ایران بر خلاف مناطق غربی، اهل سنت در زمینه قدرت سیاسی و نظامی برتری داشتند، اما با ورود امام(ع) و جلسات علمی و مناظرات ایشان، مباحث عقلی و فلسفی در ایران بیشتر از سایر مناطق گسترش پیدا کرد.
منبع: تسنیممنبع: مشرق
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۴۲۲۵۸۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تجلی اقتدار نظامی ایران در عملیات موشکی علیه رژیم صهیونیستی
به گزارش خبرگزاری صداوسیمای استان آذربایجان غربی، ماموستا مامد کلشینژاد امروز در آیین عبادی سیاسی نماز جمعه اهل سنت ارومیه، نمازگزاران را به رعایت تقوای الهی دعوت کرد و با اشاره به اینکه در هفتهای که گذشت شاهد اتفاقات سرنوشتسازی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران بودهایم اظهار داشت: این اتفاقات، تغییر و تحول عجیب و عظیمی در ساختار نظامی و امنیتی و مسائل فرهنگی کشور به وجود آورد.
وی در ادامه با اشاره به سالروز تأسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی(ره) در سال 59 تصریح کرد: این نیروی مردمی از متن و بطن جامعه و فرزندان جان برکف کشور بوده که برای رسیدن به اهداف والای کشور وارد میدان شدند و به منظور دفاع از میهن خود در برابر یکی از شقیترین و بیرحمترین حکام کشورهای عربی مثل «صدام»، جان خود را بر کف دست گذاشته و وارد جبههها شدند.
امام جمعه اهلسنت ارومیه بیان کرد: امام خمینی(ره) در آن زمان با تیزبینی خویش تشخیص درستی داده و دستور تأسیس سپاه پاسداران انقلب اسلامی را داد چون مردم در آن زمان باید از میهن و ارزشها و همچنین منابع و ایمان و شرف و ناموس خود دفاع میکردند پس بنابراین سپاه پاسداران متولد شد.
وی افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، باید نیروی مردمی و مخلص برای کمک به نیروهای مسلح تشکیل میشد بنابراین تأسیس سپاه لازم و ضروری بود و این در حالی بود که در آن زمان، کشورمان در یک محرومیت بسیاری به سر میبرد و حتی هیچ سلاحی برای دفاع از خود در برابر دشمن نداشت و با دستان خالی در برابر چندین کشور ایستاد که برای از بین بردن انقلاب نوپای اسلامی نقشه کشیده بودند.
ماموستا کلشینژاد ادامه داد: اما اخیرا حرکت اقتدارآمیز موشکی ایران در برابر رژیم صهیونیستی نشان از صلابت و هیمنه جمهوری اسلامی دارد که آن را به رخ جهانیان کشید تا جایی که با تمام توان و قدرت بالای نظامی نشان داد میتواند در برابر تمامی ایادی استکبار جهانی بایستد.
وی در ادامه با اشاره به سالروز اعلام انقلاب فرهنگی اظهار داشت: یکی از مسائل مهمی که برای رشد و توسعه و پیشرفت کشور لازم است، پاکسازی موضوعات فرهنگی بوده و با توجه به اینکه در آن زمان در دانشگاههای کشور یک جریان سکولاری و بیدینی توسط جریانهای خاصی که در بلوک شرق و غرب فعالیت میکردند، وجود داشت، همه آنها بسان دو لبه شمشیر بودند که بر پیکر اسلام فرود آمده و یکی اسلام را افیون جامعه میدانست و دیگری انسان را به عنوان یک عقبمانده تلقی میکرد بنابراین انقلاب فرهنگی با هدف پاکسازی استادان و دانشجویانی که از دید نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران غربزده به شمار رفتند، نامگذاری شد.
امام جمعه اهل سنت ارومیه گفت: هدف انقلاب فرهنگی، اسلامیسازی دانشگاههای پیشرفته و از بین بردن فاصله دو آموزش حوزوی و دانشگاهی بود که با پیروزی انقلاب اسلامی، انقلاب فرهنگی برای اینکه بتواند آن پاکسازی را به وجود آورد و نزدیکی و قرابت بین وحدت حوزه و دانشگاه را تشکیل دهد، اعلام شد و خوشبختانه در دانشگاه شکل گرفت؛ بنابراین باید روحانیان و اساتید دانشگاهی باید بیشتر به این موضوع بنگرند.
وی افزود: بیتردید نباید دانشگاه را تنها به عنوان جولانگاه مسائل سیاسی نگریسته بلکه برای پیشرفت و دینسازی و اسلامیسازی دانشگاهها باید با یک دید بالاتری بر این مسئله نگاه کرده و برنامهریزی های لازم برای این مسئله انجام شود.
ماموستا کلشینژاد تصریح کرد: با توجه به اینکه در جریان اغتشاشات سال گذشته برخی در دانشگاهها شعارهای ضددینی سر دادند پس اساتید دانشگاه باید با آن دید اسلامی وسیعی که نسبت به مسائل دارند، دانشجویان را تربیت کنند تا این مسائل دینی و فرهنگی جامعه حفظ شود.
وی در ادامه با اشاره به روز معماری اظهار داشت: یکی از مسائلی که کشور را با آن اصالت خود به جامعه بینالملل معرفی میکند، معماریهای آن کشور است و زمانی که معماری با آن سبک و سیاقی که فرهنگ و آداب و رسوم آن کشور، آن را میخواند، هماهنگ باشد دلیل بر تاریخی و سوابق دیرینه آن کشور است، پس لازم است آن معماری اسلامی که از صدر اسلام وارد کشور شده، حفظ شود چون بیانگر این است که مردم کشورمان همواره تمام آداب و رسوم و فرهنگ خود را بر مبنای یک فرهنگی پایهریزی کردهاند که فرهنگ غنی بوده و نشات گرفته از دین مبین اسلام است پس این معماری باید نگهداری شود و کارشناسان معماری به جای توسعه و پیشرفت معماری غربی و وارداتی که معماری سنتی و دینی کشور را از بین میبرد، با بصیرت به موضوع نگاه کنند.
امام جمعه اهل سنت ارومیه در ادامه با اشاره به سالروز شکست مفتضحانه آمریکا در صحرای طبس گفت: با وجود تلاش دشمنان که از اول انقلاب تاکنون با هزاران دسیسه و مکر و حیله وارد شده و به غیر از حملات موشکی، سعی کردند تا دانشمندان و نیروگاههای هستهای را از بین ببرند اما روز به روز کشور، مورد غفران خداوند متعال قرار گرفته و باید خدا را شاکر بود که خداوند دشمن را با بلایای طبیعی از بین میبرد.