به نقل از «خبرگزاری آریا»

خاک فراموشي بر گورستان تاريخي اماميه تبريز

تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۰۷۳۲۰۸

خبرگزاري آريا - تبريز - ايرنا - گورستان تاريخي اماميه در محله اي به همين نام در جنوب تبريز و در ضلع شمالي پايانه مسافربري بين شهري آن، به دليل دفن شخصيت هاي تاثيرگذار و شناخته شده مذهبي، سياسي و فرهنگي به يکي از داشته هاي ميراثي تبديل، اما در عين حال به دست فراموشي سپرده شده است.

امروزه گورستان هاي قديمي در شهرهاي مهم جهان، بخشي از هويت تاريخي محسوب مي شوند و دولت ها براي معرفي آنها، به عنوان خانه ابدي اعضاي جامعه به ويژه شخصيت هاي برجسته، به گردشگران مي کوشند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بر همين اساس گورستان پرلاشز پاريس و نوودويچي مسکو از جمله مقاصد مهم گردشگران است و شهرداران اين کلان شهرها با اتخاذ تمهيدات ويژه براي آراستگي اين مکان هاي تاريخي مي کوشند.
کهن شهر تبريز نيز به دليل قدمت تاريخي بالاي چهار هزار ساله آن و واقع شدن در مسير جاده تاريخي ابريشم، از زمان هاي دور تا به امروز، گورستان هاي فراواني داشته است که قدمت برخي از آنها مانند `دوه چي قبرستاني` به عصر آهن مي رسيد.
`گجيل` (بوستان گلستان باغي)، `نوبر`(محل فعلي عمارت شهرداري)، `قاسم خان والي`(دبيرستان طالقاني)، شاوا، حسيني، چرنداب، طوبائيه (بوستان فعلي کنار اداره کل اوقاف و امور خيريه کنوني)، قوم تپه و... از ديگر گورستان هاي قديمي و تاريخي تبريز و شاهد زنده و گوياي بسياري از اتفاقات و رويدادهاي مهم اين کهن شهر هستند که در هشت دهه اخير به دليل توسعه شهري از ميان رفته اند.
گورستان اماميه نيز در زمره گورستان هاي تاريخي تبريز جاي مي گيرد که در انتهاي جنوبي محله ليلاواي اين شهر واقع شده است؛ زمين اين گورستان متعلق به فردي به نام `ميرزا کاظم امامي` بود که در سال 1275 خورشيدي، توسط وي براي دفن اجساد مردگان وقف شد.
بنا بر اسناد تاريخي، `ميرزا کاظم امامي` (سيد امامي)، امام جمعه وقت تبريز و شوهر `اشرف‌الدوله`، دختر مظفرالدين شاه بود؛ همچنين از طرف محمد علي ميرزا، وليعهد در تبريز و شاه در تهران، اکثر معادن، قنوات و مراتع قسمتي از کوه يانيق داغ به خانوادهٔ سيد امامي، امام جمعه تبريز، واگذار شده بود.
در آن زمان، ميرزا کاظم امامي، قسمتي از اراضي خود در دامنه يانيق داغ را به مردم وقف کرد تا به گورستاني که امروزه به نام گورستان اماميه شناخته مي شود، تبديل شود.
نقل است که وي هر روز با کالسکه شخصي به محل ساخت گورستان مي آمد و بر کار و عمليات ساختماني آن شخصا نظارت مي‌کرد.
گورستان اماميه در سال 1316 هجري قمري (1275 شمسي) آماده استفاده شد و به طوري که مي‌گفتند، اولين کسي که در اين گورستان دفن شد، دختر `آق سقلي مشهدي اکبر`(مشهدي اکبر ريش سفيد)، خواروبار فروش معروف محلهٔ ليلاوا، بود.
از نظر تاريخي آنچه در اين گورستان بيشتر به چشم مي خورد، بارگاه و گنبد بلندي است از مقبره خانوادگي سيد امامي که فرزندان ميرزا کاظم امامي (صمد امامي و باقر امامي) در آنجا مدفون هستند.
برخي ديگر از شخصيت هاي مهم مدفون در اين گورستان شامل ميرزا عباسقلي واعظ چرندابي، آيت‌الله توتونچي غروي، ميرزا حسين واعظ، دکتر غضنفرخان و ابراهيم خان قفقازچي (کاظمي) مي باشند.
همچنين آرامگاه عده‌اي از کشته‌شدگان جنبش مشروطه نيز در اين گورستان واقع شده است.
با اينکه اين قبرستان تنها دو روز از هفته، پنجشنبه و جمعه، باز است، به دليل نداشتن حصار مناسب در بخش هايي از قبرستان و عدم حفاظ مناسب، بعضي از سنگ قبرهاي قديمي آنجا در خطر نابودي و تخريب توسط معتادان کارتن خواب و يا سرقت سارقان عتيقه قرار دارد.
** گورستان ها، روايتگر زنده تاريخ هستند
سيروس برادران شکوهي، استاد بازنشسته رشته تاريخ دانشگاه تبريز که تحقيقات تاريخي ارزشمندي درباره آذربايجان دارد، معتقد است که بررسي سنگ نبشته ها، روخواني، رونويسي، عکس برداري و معرفي و گاهي مطابقت محتواي خبري آنها با مندرجات متون تاريخي، وفيات معاصران٬ مواد التواريخ، جغرافيايي تاريخي و در نهايت فراهم آوردن مواد اصيل براي چند و چون اسامي و شناسايي برخي مآثر و آثار تاريخي و زندگي شناسنامه اي گذشتگان از جمله فايده هاي صيانت از گورستان تاريخي اماميه تبريز است.
وي مي گويد: آگاهي بر نوشته سنگ گورهاي بازمانده مشروطه خواهان تبريز، به بهانه يادي دوباره از آنها و دسترسي به تاريخ دقيق زاد و وفات و اخذ اطلاعاتي از چند و چون حرفه و مجاهدهاي آنها در انقلاب مشروطه و نيز نحوه و محل فوت و اصل و نسب شهداي مشروطه و اطلاعات جانبي که به ندرت در کتب تاريخي اشاراتي از اين موارد رفته است٬ از ديگر فايده هاي بررسي سنگ قبرهاي گورستان اماميه است.
برادران شکوهي اضافه مي کند: اين مطالب سواي از آگاهي بر عنوان اقسام شعارها و اشعار نقل شده بر سنگ نبشته ها و نيز بررسي گذرا بر زوال و انهدام و تخريب آنها از ديدگاه اجتماعي، فرهنگي و سياسي است و ارائه وضعيت اين سنگ نبشته ها قبل از تخريب و متوجه ساختن مسئولان بر شدت و سرعت تخريب ميراث تاريخي و انقلاب مشروطه به ويژه در کانون آن شهر تبريز و طلب اقدامات لازم در جلوگيري از اين تخريب و تضريب است و در نهايت ياد دوباره کوشندگان و فرزندان مشروطه خواه تبريز از خلال سنگ نبشته هاي بازمانده در گورستان ها و مزارات و مقابر مي باشد.
وي تشريح کرد: دريغا که اثر قابل ملاحظه اي از سنگ نبشته ها در تبريز باز نمانده است؛ سنگ نبشته هاي موجود در گورستان هاي `شاوا`٬ `اميرخيز` ٬`حسيني`٬ `پارک شقايق` ٬`بقائيه`، `مارالان` ٬` حياط موزه آذربايجان`٬ `وادي رحمت` ٬ `طوبائيه`٬ `اماميه`، `حاج ستارخان` و `سرخاب` ٬ `دَوَه چي` ٬` خيابان` ٬`خطيب`، معدودي تغيير وضع داده و کاربري ديگري يافته اند و در سال هاي اخير و نيز اکنون در شرف تغيير و تصرف مختلف هستند.
وي يادآور شد: بازخواني و ثبت و نگهداري و معرفي با توجه به روند نابودي شان از نظر تاريخي به ويژه تدوين تاريخ انقلاب مشروطه ايران به خصوص آذربايجان و تبريز ضروري و لازم است.
وي تاکيد کرد: تذکر اين نکته به جامعه و مسئولان علاقه مند به گذشته تاريخي و آگاه که با ميراث فرهنگي و مشاهير و مردان تاريخي به اين گونه عمل نمي کنند، ضروري است.
** گورستان هاي تاريخي، زمينه ساز توسعه گردشگري شهري است
مديرعامل سازمان توسعه گردشگري شهرداري تبريز نيز مي گويد: گورستان هاي تاريخي در کشورهاي گردشگر پذير مانند فرانسه، اسپانيا، آمريکا و روسيه از مکان هاي ارزشمند براي گردشگران است و اين کشورها با صيانت از گورستان هاي تاريخي علاوه بر حفاظت از تاريخ شان، براي معرفي درگذشتگان سرشناس خود به جهانيان نيز تلاش مي کنند.
رضا خليلي خاطره جالبي از اهميت مکان هاي تاريخي و يا مرتبط با رويدادهاي تاريخي، نقل و اضافه مي کند: تصور کنيد گردشگران در پاريس براي بازديد از کانال هاي فاضلاب شهر که در طول انقلاب کبير فرانسه مورد استفاده انقلابيون بوده است، پول پرداخت مي کنند.
وي با بيان اينکه تبريز نيز به دليل قدمت تاريخي خود به ويژه از دوره مشروطه به اين سو، شخصيت هاي خفته زيادي در گورستان هاي خود دارد، يادآور مي شود: بديهي است که رسيدگي به گورستان هاي تاريخي و سنگ قبرهاي موجود در آن علاوه بر تکريم بزرگان درگذشته در حوزه هاي مختلف مذهبي، تاريخي، علمي و ادبي، زمينه ساز شناساندن آنان در سطح بين المللي است.
وي از `آرامگاه اماميه` به عنوان يکي از گورستان هاي تاريخي تبريز ياد مي کند که به گفته او با اندکي رسيدگي و آراستگي مي تواند سالانه ميزبان شمار زيادي گردشگر از اقصي نقاط کشور و خارج از ايران باشد.
مديرعامل سازمان توسعه گردشگري شهرداري تبريز تشريح مي کند: رسيدگي به گورستان هاي تاريخي و معرفي شخصيت هاي خفته در آن همچنين زمينه ساز تحکيم و تقويت خودباوري در بين جوانان است تا آنان بدانند که وارث چه انسان هاي بزرگي در اين مرز و بوم هستند.
وي با اشاره به علاقه مندي سازمان متبوع خود به ورود به حوزه هاي مرتبط با مقوله گردشگري شهري ادامه داد: بديهي است که گورستان هاي تاريخي نيز بخشي از داشته هاي ميراثي هر اجتماع انساني از جمله کهن شهرهايي مانند تبريز هستند و کمک به زيباسازي و نگهداري آنها مي تواند به رونق گردشگري شهري از يک سو و صيانت از تاريخ از سوي ديگر کمک شاياني کند.
** اظهار تاسف محقق تبريزي از تخريب مزارات تاريخي
اصغر فردي، نويسنده و محقق تبريزي نيز از منتقدان تخريب گورستان هاي تاريخي تبريز است و مي نويسد: ميرزا محمدعلي تربيت، شهردار فاضل و مشروطه‌طلب و کتاب شناس تبريز که بر حسب ازبر بودن محل، مکان، رديف و نوع نسخ خطي بي‌شمار در کتابخانه‌هاي مختلف و متعدد دنيا ماده‌تاريخ وفاتش `فهرست‌الکتب الناطق` ساخته شده است و هزاران بار بيش از من و ما بر اهميت تاريخي قبرستان گجيل واقف بود؛ هکذا تقريبا هويت يکايک مدفونين آن قبرستان را مي‌دانست، نخستين پروژه اجرائي خود را به تخريب گورستان بي‌نظير `گجيل` و تبديل آن به باغ گلستان اختصاص داد.
وي اضافه مي کند: شهرداري ديگر به تخريب گورستان تاريخي `چرنداب` اهتمامي بليغ فرمود که فقط يکي از اعداد هزاران مدفون مشتهر و جليل‌القدوه در آن گورستان، خواجه عطاملک جويني صاحب ديوان بود؛ بر جاي آن قبرستان هنرستان صنعتي ساخته شد که اگر کسي معترض شود، بگويند چه تبديل به احسني خوشتر از اين که مرده‌خانه‌اي دارالفنون گرديد، خوب.
وي يادآور مي شود: آن ديگري قبرستان `خياوان` را با خاک يکسان کرد و دبيرستان منصور را به جايش برافراخت؛ آن ديگر بر سر مزار شيخ محمد خياباني، مدرسه ثقه‌الاسلام را ساخت؛ خلاصه، ستمي که اين شهرداران فاضل در درويدن مرغزاران انساني بر تبريز روا داشتند، هيچ دشمني بر عضوي از پيکره ايران روا نداشت.
محقق تبريزي تصريح کرد: کم کم نوبت به گورستان‌هاي ديگر رسيد؛ گورستان `شاوا` در محاذات کوي شهريار و گورستان `دوه‌چي` در پشت `دوه‌چي بازارچاسي` و گورستان `سرخاب` و گورستان `آقاجان‌آباد` و ديگر گورستان‌هاي شهر را که فقط در يکي از آنها، اعني گورستان `شاوا` مزار سلطان آواز ايران `ابوالحسن‌خان اقبال السلطان` بود؛ گورستان طوبائيه هم که مزار باقرخان و اخوين نخجواني و ... در آن بود.
خبرنگار: عزيزي راد ** انتشار دهنده: محمد رستگار
518/6183
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۰۷۳۲۰۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ظرفیت آرامستان گرگان تکمیل است/ گورستان جدید سال آینده بهره‌برداری می‌شود

عضو شورای اسلامی شهر گرگان از تکمیل ظرفیت آرامستان گرگان خبرداد و گفت: از سال آینده آرامستان جدید برای شهروندان قابل استفاده خواهد بود.

حجت مقسم در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: آرامستان جدید در زمینی به مساحت ۹ هکتار در شمال محدوده شهری گرگان واقع در ابتدای جاده آق قلا در حال احداث است.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان افزود: در زمان بیماری کرونا و با اتمام ظرفیت قبرستان فعلی، احداث آرامستان جدید در سال ۹۹ به شکل فوریتی در دستور کار قرار گرفت و در حدود ۷۰۰ قبر را به‌صورت چند طبقه آماده کردند که اگر مرگ‌ومیر ناشی از کرونا شدت گرفت از آن استفاده کنند.

وی عنوان کرد: در طرح تهیه شده ۹ هکتار شامل ۴۷ درصد مساحت مختص عموم، ۲۰ درصد فضای خدماتی و ۳۳ درصد شامل معابر می‌شوند که فاز اول در بخش دوهکتاری معابر مشخص شده است.

مقسم ادامه داد: حدود شش هزار قبر در حال احداث است که ۲۰۰ قبر دو طبقه اجرا و برای یک هزار و ۴۰۰ قبر سه‌طبقه، قرارداد منعقد شده و در دست اقدام است.

به گفته وی، اقدامات زیربنایی برق، آب، گاز، تلفن و تأسیسات در حال انجام است و در فاز بعدی سردخانه و غسالخانه نیز احداث خواهد شد.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان بیان کرد: در فاز اول طرح احداث قبور، سردرب، معابر مختلف سواره‌رو و پیاده‌رو، قطعه‌بندی، شماره‌گذاری، فضای سبز، نمازخانه، سرویس بهداشتی، آبخوری، پارکینگ و دیواره‌های پیرامونی انجام خواهد شد.

وی ادامه داد: غیر از خرید زمین تاکنون برای آرامستان جدید افزون بر ۳۰ میلیارد ریال هزینه شده که بیشتر بحث تسطیح و حفر قبرها انجام شده است.

مقسم با بیان اینکه شورای ششم کار خود را ابتدا با بحث آرامستان شروع کرد، گفت: در ابتدا زمین آرامستان با مشکل حقوقی و املاکی بین ورثه و واسطه‌ای که زمین خریداری شده بود، اختلاف مالی وجود داشت که انتقال کامل سند را با مشکل مواجه کرد و موضوع از طریق شکایت در دادگستری مطرح و طرفین وکلا فراخوانده شدند و در نهایت حکم به نفع شهرداری صادر شد.

وی از انعقاد قرارداد آرامستان با پیمانکار خبر داد و افزود: در ماه آینده آرامستان جدید به مرحله اجرا خواهد رفت.

رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر گرگان افزود: از سال آینده آرامستان جدید برای شهروندان قابل استفاده خواهد بود.

مقسم در توضیح اراضی آرامستان امامزاده عبدالله گرگان، گفت: زمین آرامستان فعلی در مالکیت سه طیف اوقاف و وامورخیریه، شهرداری وبنیادشهید است.

وی عنوان کرد: در حال حاضر ظرفیت خود آرامستان و پارکینگ اطراف آن پرشده است و اوقاف هزینه‌های فرهنگی و خدماتی خود را برای آرامستان از فروش قبر با قیمت بالا و پایین تأمین می‌کند.

عضو شورای اسلامی شهر گرگان گفت: آن بخش از زمین‌هایی که مربوط به شهرداری است هزینه‌ای از شهروندان دریافت نمی‌شود و شهرداری تنها برای هزینه کفن، دفن، قبرکردن و شستشو مبلغی را دریافت می‌کند.

وی افزود: نظافت، رفت و روب و بخشی از زیباسازی کل فضای آرامستان فعلی به عهده شهرداری گرگان است.

مقسم با اشاره به مشکل شهرداری با اوقاف وامورخیریه استان بیان کرد: در جنب امامزاده عبدالله از سمت خیابان راه‌آهن (میدان ترمینال) زمین دو هزار متری که مالکیت آن با اداره اوقاف وامورخیریه است و اوقاف بدون هماهنگی باتوجه به اینکه کاربری زمین پارکینگ بوده است، قصد در تغییر آن به قبر داشت که فعلاً در حال مذاکره با اداره اوقاف هستیم.

گفتنی است؛ با توجه به اینکه شهروندان عادت دارند در جوار یک‌امامزاده‌ای دفن شوند، بهتر آن است که شهرداری گرگان قطعه‌ای را برای دفن شهدای گمنام در نظر بگیرد تا به معنویت فضا اضافه کنند.‌

کد خبر 748443