الگوی تغییرات عربستان، مراکز تحقیقاتی غربی است
تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۰۷۵۸۶۶
جهان > خلیج فارس - همشهری دو - محمدامین خرمی:
۴سال پیش نخستین پروانه وکالت برای زنان در عربستان صادر شد. ۲سال بعد به آنها حق رأی داده شد تا عربستان سعودی آخرین کشوری باشد که برای زنانش این حق را قائل میشود.
همزمان 130هزار زن هم موفق شدند در انتخابات نامزد شوند؛ انتخاباتي كه البته سومين انتخابات در طول تاريخ عربستان به شمار ميرفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وضعيت كلي زنان در كشورهاي خاورميانه و بهويژه كشورهايي مانند عربستان در طول دهههاي گذشته نشاندهنده يك عقبماندگي كاملا آشكار و محسوس نسبت به روندهاي بينالمللي بوده است. با اين حال، بهدليل سرمايهگذارياي كه كشورهاي منطقه براي بهبود وضعيت اجتماعي زنان در حوزه آموزش، بهداشت، اشتغال و حقوق انساني آنها انجام دادهاند، آمارها از دهه 1970به بعد نشاندهنده روندي از تغيير بوده است. البته در اين ميان، كشورهاي مختلف وضعيت متفاوتي با يكديگر دارند و عربستان سعودي از جايگاه پايينتري نسبت به ديگر كشورها برخوردار بوده است. در بسياري از آمارها، جايگاه اين كشور هميشه در يك شرايط نامناسب تصوير ميشده و بسياري از كشورهاي منطقه در بررسيهاي بينالمللي نسبت به عربستان در موقعيت بهتري قرار داشتهاند. طي اين سالها بسته به توجهي كه هر يك از كشورهاي خاورميانه نسبت به موقعيت زنان نشان ميدادهاند، ما شاهد پيشرفت استانداردهاي آموزشي، بهداشتي و تأمين حقوق آنها بودهايم. عربستان طي سالهاي اخير همانند دهههاي 1970و 1980، بهخصوص در حوزه اشتغال و نرخ مشاركت زنان در نيروي كار، جايگاه چندان مناسبي نداشته و همواره در ميان كشورهاي منطقه در زمينههاي حقوق اجتماعي و سياسي زنان دچار عقبماندگيهاي جدي بوده است.
بررسيهايي كه منابع بينالمللي و منطقهاي در مورد زنان عربستان انجام دادهاند نشان ميدهد آنها در حوزه آموزش و بهداشت وضعيت بهتري نسبت به حوزههاي اشتغال و سياست داشتهاند. اما با گذشت از اين سالها، نكته مهم در شرايط فعلي اين است كه بهويژه در پرتو تحولات جديد سياسي در عربستان، تحركات جدي در زمينه حضور اجتماعي و مشاركت سياسي زنان در حال شكلگيري است. اين تحولات بهگونهاي است كه اين امكان را براي زنان عربستان هم به شكل نمادين و هم به شكل واقعي فراهم كرده تا بتوانند از فرصتها و امكانات بهتري در حوزه فعاليتهاي اجتماعي برخوردار شوند. تحولات روزهاي اخير در مورد زنان عربستان حتي ميتوان گفت شوكآور بوده است؛ وضعيتي كه نمادي است از جايگاه سياسي زنان در همه كشورهاي غرب آسيا و حوزه خليجفارس كه در ميان آنها البته عربستان از جايگاه ويژهاي برخوردار است.
تحولاتي كه طي هفتههاي اخير به وقوع پيوسته ناشي از چيست؟ آيا ناشي از فشارهاي خارجي است يا متأثر از مطالبهگري داخلي؟مطالبهگري داخلي زنان در همه كشورهاي اسلامي در غرب آسيا وجود دارد و همه اين كشورها بهگونهاي با اين مسئله روبهرو هستند؛ حال در كشوري سطح اين مطالبهگري پايينتر است و در كشوري بالاتر. آن چيزي كه اخيرا در عربستان اتفاق افتاده شكلگيري يك اراده سياسي براي پاسخ به اين مطالبات است. درواقع دولت عربستان در پرتو اجراي پروژه بلندپروازانه 2030كه توسعه اين كشور در حوزههاي مختلف را هدف قرار داده، به تغييرات مهم دست زده است. يكي از ابعاد مهمي اين تغيير و تحول، به حوزههاي اجتماعي و بهويژه نقش زنان در جامعه مربوط ميشود. پروژه 2030عربستان زمينه را براي تغييرات گسترده فراهم كرده است. اين تغييرات از پذيرش حق رانندگي براي زنان گرفته تا صدور فتوا متفاوت بوده است. چنين تغييراتي اكنون در كشوري اتفاق ميافتد كه زنانش تا همين چند وقت پيش بهخاطر مبادرت به انجام رانندگي دستگير و مجرم شناخته ميشدند. همزمان، ايجاد شورايي متشكل از زنان براي صدور فتوا، اقدامي بسيار تكاندهنده و تأثيرگذار ميتواند تلقي شود. اين موضوع ميتواند راه را براي ديدن و بهحساب آوردن زنان عربستان و ايجاد تغيير در شرايط آنها و همچنين تأمين حقوق اجتماعي و سياسي آنها باز كند.
فراموش نكنيم كه زنان هميشه يكي از عناصر تأثيرگذار در فرايند تغيير و تحول جوامع اسلامي بودهاند. از آنجا كه حضور زنان ميتواند شرايط را براي تغييرات اساسي و همهجانبه مهيا سازد، شاهد آن هستيم كه نظامي سياسي حتي در كشوري همچون عربستان هم اين عامل تأثيرگذار را سرانجام مورد توجه قرار داده و درواقع در حال تغيير شرايط براي ايجاد تحولات سياسي است. اما آنچه در اين زمينه قابل توجه است، بياعتنايي، انكار و بيتوجهي به ظرفيتهاي عظيمي است كه در حوزه زنان در كشور ما وجود داشته و دارد. اين ظرفيتها به بركت انقلاب اسلامي و ديدگاههاي امامخميني(ره) بهوجود آمد اما متأسفانه گاهي برخي موانع به اشكال گوناگون در برابر آن قرار گرفته و امكان تحقق آن را از ميان برده يا بهشدت كاهش دادهاند. بهنظر ميرسد آنچه امروز در پيرامون ما در حال شكلگيري است، هشداري است در ضرورت توجه دوباره به ظرفيتها و امكاناتي كه در داخل كشور ما در چارچوب انديشهها و باورهاي ديني وجود دارد اما متأسفانه در برابر اجرايي شدن آنها بهشدت مقاومت شده است.
بنابراين معتقديد اين تغييرات برگرفته از برنامه خود سعوديها بوده است؟خير؛ شاهد آن هستيم كه الگوهاي تغييرات در يك كشور مهم اسلامي مانند عربستان، از بيرون اين كشور وارد شده و براساس مشاورههايي كه در مراكز تحقيقاتي و دانشگاههاي آمريكايي ارائه شده شكل گرفتهاند. اين در حالي است كه الگوهاي لازم براي تغيير در شرايط زنان در جامعه عربستان ميتوانست از تحولات حقوق زنان در ايران گرفته شود. ما اين ظرفيتها را در داخل كشورمان داشته و داريم. ميتوانستيم با بهرهگيري از ظرفيتهاي حوزه زنان، اين جنبه الگويي را براي انقلاب اسلامي حفظ كنيم تا كشورهاي منطقه به جاي آنكه نگاهشان به غرب باشد، براساس الگوي موجود در جامعه اسلامي ما دست به تغيير و تحول بزنند.
نكتهاي كه بسيار حائز اهميت است، توجه به فضاي جهاني شدن يا جهانيسازي يا هر نامي است كه بخواهيم روي آن بگذاريم. نتيجه چنين فضايي دسترسيهاي گسترده و روزافزون به امكانات و ابزارهايي است كه انسانها را با حقوقشان و با شيوههاي زندگي كردن بهگونهاي كه حقوق انساني آنها تأمين شود آشنا ميكند. اگر كشورها نتوانند در فضاي داخلي و براساس ظرفيتهاي بوميشان به اين خواستهها پاسخ دهند، بدون ترديد امواج بينالمللي آنها را تحتتأثير قرار خواهد داد. اين مسئله بهخصوص در كشور ما كه تجربه انقلاب اسلامي و نگاه انساني به حقوق زن را داشتهايم، از اهميت ويژهاي برخوردار است و ضرورت اعمال رفتارهاي مناسب و ايجاد تغييرات لازم در پاسخ به مطالبات زنان در جامعه ايران را بيش از پيش آشكار ميكند. نيازهاي انساني در سطوح مختلف بايد با پاسخهاي مناسب و كارآمد مواجه شود و چنانچه اين پاسخها شكل نگيرد، بدون شك عوامل بيروني تأثيرگذارتر از عوامل داخلي ايفاي نقش خواهند كرد.
اشاره كرديد كه بخشي از اين تغييرات نمادين است و بخشي واقعي. وزن جنبه نمادين تحولات اخير در عربستان چقدر است؟ برخي ميگويند اين تغييرات بيشتر تبليغاتي است. نظر شما چيست؟اين نكته بسيار مهم است كه رهبران كشوري همچون عربستان، مسيرهاي تغيير را باز ميكنند. نبايد اين واقعيت را فراموش كرد كه فرهنگ پدرسالار در جوامعي همچون عربستان به سرعت و به اين سادگيها تغيير نميكند. در عين حال، اين تغيير و تحولات را نميتوان صوري و نمايشي دانست. بهطور حتم بهدنبال اين تغييرات، تحولات جدي در زندگي روزمره و شرايط تأمين حقوق انساني زنان در عربستان فراهم خواهد شد اما بايد توجه داشت كه اين تغييرات به سادگي و به سرعت قابل پيشروي نيست. همزمان به اين واقعيت هم بايد توجه داشت كه اراده سياسي دولت عربستان بسيار راهگشا خواهد بود و بدون ترديد بسياري از موانع را از پيش رو خواهد برداشت. آنچه در زمينه شكلگيري شوراي فتوا براي زنان دنبال شده نشان ميدهد كه اراده سياسي تا چه اندازه ميتواند با سنتها و موانع بازدارنده در تأمين حقوق زنان مواجهه مؤثر و كارآمد داشته باشد.
همانطور كه اشاره كرديد جامعه عربستان يك جامعه پدرسالار يا مردسالار است. در ايام اخير شاهد واكنشهاي شديدي در اين كشور عليه رانندگي زنان بودهايم. بهنظر شما چهرههاي مذهبي و احتمالا تندرو عربستان تا چه اندازه ميتوانند در مقابل اين تغيير مقاومت كنند؟ درست است كه اين تغيير در پاسخ به مطالبهگري داخلي اتفاق افتاده اما تحولي از بالا به پايين به شمار ميرود.ببينيد ما قبلا هم تجربههاي مشابه در بين كشورهاي اسلامي داشتهايم. آنچه در دهه 1340در ايران اتفاق افتاد و رژيم پهلوي تلاش كرد براساس الگوهاي بيروني جامعه ايران را متحول كند، در فرايند انقلاب اسلامي پاسخ خود را دريافت كرد. در واقع پاسخ مردم ايران بهغربيسازي جامعه، در امواج انقلاب اسلامي شكل گرفت. اما امروز جهان ما جهان متفاوتي است. امروز آگاهيها و مطالبات زنان در منطقه خاورميانه ابعاد مختلفي پيدا كرده و بهنظر ميرسد تلاش دولت عربستان در پاسخ به اين شرايط، بدون ترديد با موانع و مقاومتهاي جدي روبهرو خواهد شد، اما بهنظر نميرسد ديگر شاهد تكرار تجربههاي پيشين در برخورد با زنان در اين كشور باشيم. نقشي كه دولت عربستان در اجراي برنامه 2030براي خود قائل است به پيشبرد برنامه تحول حقوق زنان در اين كشور كمك ميكند. اگر ديگر جنبههاي برنامه 2030خوب پيش رود، تغييرات در زمينه حقوق زنان هم خوب پيش خواهد رفت اما بدون ترديد اگر ابعاد ديگر اين برنامه بلندپروازانه نتواند به اهداف از پيش تعيين شده برسد و با شكست مواجه شود، اين مسئله بر جايگاه حقوق زنان هم تأثيرگذار خواهد بود. عربستان به هر حال براي بسياري از كشورهاي عربي نقش پدرخواندگي دارد.
تغيير در اين سطح كه به تعبير شما تغييرات شوكآوري هم بوده، آيا تغييرات در ديگر كشورهاي عربي را بهدنبال خواهد داشت؟ببينيد تغيير در بسياري از كشورهاي عربي در حال شكلگيري و گسترش يافتن است. تاريخ طولاني پدرسالاري در جوامع عربي بهويژه در غرب آسيا و از سوي ديگر گسترش امواج بنيادگرايي در اين بخش از جهان و مقاومتهايي كه در برابر موج تغيير در اين كشورها وجود دارد، بدون شك اجراي اين برنامهها را ميتواند تحتتأثير قرار دهد اما موفقيت عربستان بهعنوان يك كشور تأثيرگذار با ميزان بالايي از توانمندي مالي براي تأثيرگذاري در كشورهاي ديگر ميتواند بر عملكرد دولتهاي اسلامي تأثيرگذار باشد. در واقع اين مسئله ميتواند شرايط را براي بهبود و ارتقاي جايگاه زنان و ديده شدن حقوق انساني آنها هموارتر سازد.
در همین زمینه: تحول در بازار خودروی عربستان با آزاد شدن رانندگی زنان جامعه مردسالار عربستان و اصلاحات حقوق زنان ریشه اصلاحات در عربستان کجاست؟منبع: همشهری آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۰۷۵۸۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جمعیت جوان اصلیترین مولفه قدرت و ثروت واقعی هر کشور
به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، دکتر پژمان بختیاری نیا به خبرنگار ما گفت: تغییرات جمعیت یک پدیده اجتماعی مهم است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله باروری، مرگ و میر، مهاجرت، و تغییرات اجتماعی و اقتصادی قرار میگیرد. این تغییرات میتوانند به شکل افزایش یا کاهش جمعیت، تغییر در ساختار سنی جمعیت و تأثیر بر اقتصاد و جامعه منجر شوند.
وی افزود: کشور ما در موضوع جمعیت در موقعیت حساسی است و با بسته شدن پنجره جمعیتی وارد بحران خواهیم شد، اکنون دو سوم جامعه در رده سنی ۱۵ تا ۶۴ سال هستند و در واقع ۷۰ درصد جامعه در این رده سنی قرار دارند و به همین منظور ما باید به ساختار سنی توجه کنیم، زیرا در مرحله پنجره جمعیتی همه مشکلات متخصصان و پژوهشگران بحث توانمندسازی جوانان است و از این روش جهش توسعهای را خواهیم داد.
دکتر بختیاری نیا ادامه داد: در تدوین قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به ۲۱ مانع فرزندآوری مورد توجه قرار دارد که عبارتند از؛ تاخیر در ازدواج جوانان، کاهش سن ازدواج، الگوی مسکن، مشکلات اقتصادی و هزینه فرزندپروری، اشتغال و نگرانی آتیه زنان، اشتغال پدران خانواده، هزینه دوران باداری و شیردهی، هزینههای ناباروری، عقیمسازی و استفاده بیرویه از اقلام پیشگیری، ترس از فرزند معلول، قبحزدایی از سقط جنین، نگهداری از تربیت و آینده فرزندان و ضعف خدمات اجتماعی مادر و کودک از جمله این موانع است.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان اضافه کرد: همان طور که سیاستهای تحدید جمعیت در دهه ۶۰ برپایه تغییر نگرشها، هنجارها و ارزشها بود، امروز نیز برای مهندسی معکوس این مساله هیچ راهی جز از مسیر ایجاد تغییر در نگرشها و ارزشها وجود ندارد. سیاستگذاری جمعیتی نوعی سیاستگذاری اجتماعی است و باید در این چارچوب حرکت کند و از الزامات آن، توجه به بسترهای فرهنگی است. تمرکز بر روی تغییرات فرهنگی، مدیریت انتقال زمان و استفاده از توانمندیها و ظرفیتهای کمککننده در فرزندآوری از دیگر موارد در این زمینه هستند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز میگوید: در واقع در کنار حل مشکلات اقتصادی کشور، باید برای تغییر انگارههای غلط نقش بسته در اذهان جامعه درباره جمعیت و فرزندآوری، کار فرهنگی را در اولویت قرار دهد تا زنان و مادران بتوانند در کنار فعالیتهای اجتماعی، نقش مادری خود را با کمترین دغدغه دنبال کنند.
وی گفت: در بخش فرهنگی فردگرایی گفتمان غالب است. آزادیهای فردی، تغییر ارزشها و هنجارهای فردی و به طور کلی سبک زندگی از مولفههایی هستند که سبب افزایش سن ازدواج شدهاند، در حقیقت شاهد تغییر سبک زندگی هستیم که این موارد به طور قطع در افزایش سن ازدواج اثرگذار هستند و در نتیجه سن باروری نیز افزایش مییابد. توجه به عقاید، اخلاق، خرده فرهنگها و زیست بوم از اصول پرداختن به کارهای فرهنگی است.
دکتر بختیاری نیا افزود: حمایت از ازدواج جوانان و فرزندآوری آنها، ارزشمند کردن فرزندآوری توسط عوامل فرهنگساز، رسانهها و رفع موانع و مشکلات خانوادهها در این مسیر که عمدتاً در قانون جوانی جمعیت مورد توجه هستند میتوانند ما را از این بحران عبور دهند، اما لازم است بدانیم مهمترین موضوع فرهنگسازی و الگوسازی است که آحاد مردم و گروههای اجتماعی باید به آن توجه کنند.
وی تاکید کرد: مساله جوانی جمعیت از برنامههای محوری وزارت بهداشت است و فرزندان سرمایههای ارزشمند جامعه و خانواده هستند.