ترجمه‌های ماندگار آیات وحی
تاریخ انتشار: ۲۶ مهر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۱۰۴۸۶۰
بسیاری از بحث‌ها، اتفاقا به پیشبرد اهداف مستتر در این کتاب مقدس آسمانی کمک کرده، چراکه اهل سخن حتی آنان را که چندان دل در گرو آن نداشته‌اند به اصل ماجرا علاقه‌مند کرده است. در این میان موضوع ترجمه قرآن به فارسی، دهه‌هاست با سرفصل‌های مختلفی تجزیه و تحلیل شده است؛ از امکان ترجمه با این مبنا که آیا ماهیتا قرآن قابل ترجمه است یا نه گرفته تا اینکه در ترجمه این کتاب، آیا می‌توان تفسیر را به همراه برگردان آن پیش برد یا خیر؟ اما حالا مدت‌هاست این موضوعات دیگر محل بحث نیست و بدیهی می‌نماید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
امروز می‌توان دریچه‌های دیگری به مدخل ترجمه قرآن گشود. در 20 سال اخیر، مترجمان متعددی نسخه‌های دیگری به ترجمه‌های پیشین افزوده‌اند. همین باعث شده بتوانیم بین این همه نسخه، هم تحلیلگر شیوه‌های گوناگون برگرداندن این متن شگفت‌انگیز باشیم و هم بتوانیم به عنوان مخاطب از بین آنها انتخاب کنیم.
ترجمه امری مقدماتی است
وقتی بیش از هزارسال پیش، مترجم و مولف کتاب «ترجمه تفسیر طبری» ـ که البته هیچ معلوم نیست چرا در حالی که ترجمه کاملی است از قرآن، «ترجمه تفسیر طبری» نام گرفته ـ به برگردان آن لغات شریف و مقدس می‌پرداخت، شاید پیش خود فکر می‌کرد کمتر کسی پس از او بخواهد دوباره به ترجمه قرآن کریم دست بزند. به این دلیل که احتمالا می‌پنداشت، ترجمه یک‌بار برای همیشه کافی است و پس از آن می‌توان با استناد به متن او، تفسیر را آغاز کرد.
امروز پس از بیش از یک هزاره، ترجمه‌های متعددی به فارسی از متن قرآن در دست است. این خود نشان‌دهنده این است که مترجمان در هر عصری به شیوه‌ای تازه در ساز و کارهای ترجمه چنین متنی دست یافته‌اند. نکته‌ای که اغلب کارشناسان به آن اذعان دارند، این است که با وجود ترجمه‌های کهن، باز هم ترجمه قرآن به زبانی ساده و امروزی، نیاز می‌شد و از این رو تعدد ترجمه‌های فارسی متاخر را این‌گونه توجیه می‌کنند. امید مجد، اما چنین باوری ندارد. او که نخستین ترجمه منظوم از فارسی را 22سال پیش منتشر و تا کنون 49بار آن را تجدید چاپ کرده، معتقد است ما هیچ‌گاه نیاز به این همه ترجمه از قرآن نداشتیم و نداریم. مجد، با بیان اینکه ترجمه امری مقدماتی است و پس از ترجمه باید به تفسیر و دیگر علوم قرآنی پرداخت، به جام‌جم می‌گوید: «ترجمه‌های کهن با ترجمه‌های معاصر فرق‌هایی دارند و می‌توان گفت تکمیل شده‌اند. اما تفاوت بین آنها فاحش و چشمگیر نیست؛ از ابوبکر عتیق نیشابوری و نسفی تا الهی قمشه‌ای تفاوت چندانی نمی‌بینیم. اصولا مترجمان بعدی، در مقدمه‌های خود نوشته‌اند که فی‌المثل پنج آیه بهتر بود با فعلی دیگر به فارسی برگردانده می‌شد و همین را بهانه کرده‌اند که دوباره قرآن را ترجمه کنند. اینها در حالی است که وجود این ترجمه‌های متعدد، سبب‌ساز بروز اتفاقی فرخنده در جامعه‌قرآن‌خوان نشده است. از همین رو معتقدم پس از ترجمه الهی قمشه‌ای، می‌توانستیم، ترجمه را کناری بگذاریم و توجه به قرآن را از مسیرهای دیگری پی بگیریم.»
کدام ترجمه معاصر؟
از بین معاصران ما شاید هفت ترجمه محمدمهدی فولادوند، مهدی الهی‌قمشه‌ای، ناصر مکارم‌شیرازی، حسین انصاریان، عبدالحمید آیتی و بهاءالدین خرمشاهی و اخیرا ترجمه غلامعلی حدادعادل بیش از باقی مورد توجه قرار گرفته است. زمان رضاخانی، قرآن‌پژوهی است که به صورت مقایسه‌ای به این شش ترجمه نخست پرداخته است. او معتقد است در این میان، اثر محمدمهدی فولادوند، از نظر فن ترجمه، برتری چشمگیری بر دیگر آثار بررسی شده دارد: «ترجمه‌های او، بسیار روان و شیواست، تقریبا عاری از حشو و زیاده‌گویی است و تفسیر به رای ندارد. جایگاه‌های دوم و سوم را می‌توان به ترجمه‌های خرمشاهی و آیتی داد.»
رضاخانی همچنین درباره دیگر ترجمه‌‌ها نیز می‌گوید: «بین ترجمه‌های الهی قمشه‌ای، مکارم و انصاریان، اثر مکارم شیرازی به دلیل روان‌تربودن، بیشترین امتیاز مثبت را کسب می‌کند و از میان دو ترجمه دیگر، کار انصاریان شاید از این جهت برتر باشد که اشتباه‌های هم‌نشینی کمتر و تفسیر به رای کمتری در آن دیده می‌شود.»
علاوه بر اینها از ترجمه غلامعلی حدادعادل از قرآن، می‌توان به عنوان تازه‌ترین ترجمه مطرح یاد کرد؛ ترجمه‌ای که بهاءالدین خرمشاهی، ادیب و قرآن‌پژوه معروف را به ستایش او واداشت.
خرمشاهی، شش سال پیش و در آیین رونمایی از این ترجمه گفته بود: «برای وصف زیبایی‌های این ترجمه، یک دهان خواهم به پهنای فلک؛ چراکه اگر بگویم در هر صفحه از این ترجمه یک نکته بدیع و اصیل و هنری ترجمه وجود دارد اصلا گزاف نگفته‌ام. من سال‌ها پیش از ایشان خواستم قرآن را ترجمه کنند. ما امروزه بیش از هزار ترجمه فارسی از قرآن کریم در اختیار داریم که می‌توان ادعا کرد ترجمه دکتر حدادعادل یکی از پنج ترجمه برتر بلکه یکی از سه ترجمه برتر و فاخر زبان فارسی است.»
مرد ادیب سیاست ایران خود درباره ترجمه‌اش گفته: «ترجمه قرآن صد جور کار دارد و من نمی‌توانستم هم مسأله رسم‌الخط را حل کنم و هم ترجمه بنویسم. معتقدم در ترجمه قرآن نباید قصدمان این باشد به کسی که عربی بلد نیست عربی یاد بدهیم ؛ زیرا این کلام، قرآن است، بنابراین باید در حد اعلی مفهوم را بفهمیم و منتقل کنیم و در عین حال به کلام الهی پایبند باشیم . در این آیه نیز وقتی خداوند سه فعل پشت سر هم به کار برده است بنده نیز باید به آن پایبند می‌ماندم.»
با این حال باید پرسید، تکلیف مخاطب با ترجمه‌های متعدد فارسی از قرآن چیست؟ برکت وجود قرآن، بسیاری را علاقه‌مند پرداختن به آن کرده است، اما اختلافات ترجمه‌‌ها می‌تواند گاه مشکل‌زا باشد. محمدهادی معرفت که درباره این اختلافات تحقیق کرده، گفته بود: «میان ترجمه‌‌ها اختلافاتی وجود دارد؛ چون سلیقهها بلکه عقیدههای مردم مختلف است و آنها را به هر جا میکشاند. همچنین استعدادها در فهم معانی قرآن و ترجمه آن و درک آرای مختلف، متفاوت است، و اختلاف در ترجمه‌های قرآن آثاری نامطلوب دارد؛ زیرا اختلاف در ترجمه، اختلاف در استفاده و استنباط احکام و آداب شرعی را به دنبال دارد.»
با این حال به نظر می‌رسد اگر ضوابط ترجمه مراعات شود، بتوان از آسیب‌های احتمالی بروز چنین مخاطراتی کاست.
ادبا برای قرآن چه کرده‌اند؟
امید مجد که مترجم، شاعر و مدرس ادبیات است، با این حال که می‌گوید دیگر نیازی به ترجمه‌ای دیگر از قرآن نداریم، معتقد است اگر بخواهیم درباره ترجمه‌های ادیبانه سخن بگوییم، دستمان خالی است: «کمبود ما در حوزه ترجمه قرآن، ترجمه ادبی به نثر است. همه ترجمه‌های موجود به لحاظ زبانی ساده‌اند. به یک ادیب خوش‌قلم به مانند مرحوم شهیدی که نهج‌البلاغه را با چنین ملاحظه‌ای ترجمه کرد نیاز داریم که با قرآن نیز چنین کاری کند. بین ترجمه‌هایی که وارد حوزه ادبیات شده است، همچنان به نثر، ترجمه قابل توجهی به لحاظ ملاحظات ادبی نداریم. ترجمه‌های نثر در سطح زبان باقی مانده‌اند.»
او در پاسخ به اینکه آیا ادبایی چون موسوی‌گرمارودی و طاهره صفارزاده نیز نتوانسته‌اند نثر ترجمه را به زبانی ادبی نزدیک کنند، می‌گوید: «درست است که اینها ادیب‌اند، اما در ترجمه‌شان کاری ادیبانه صورت نداده‌اند و به مانند دیگر ترجمه‌های نثر، به سمت زبانی ساده و بی‌پیرایه لغزیده‌اند.»
ترجمه منظوم مجد از قرآن، به قرآن منظوم یا قرآن مجد معروف است؛ نخستین ترجمه‌ای که تا کنون از قرآن به زبان فارسی صورت گرفته است. پس از او اما شاهد هشت ترجمه منظوم دیگر از قرآن بوده‌ایم. او درباره ترجمه‌های منظوم نیز می‌گوید: «ترجمه منظوم از قرآن در طول تاریخ نداشته‌ایم. دویست سال پیش صفی علیشاه متن منظومی منتشر کرد اما کار او تفسیر بود و نه ترجمه. من سال 1374 برای بار نخست قرآن را به فارسی منظوم درآوردم. پس از این ترجمه، بابی در ترجمه منظوم باز شد، اما هیجان و نگاه به بازار خوب کتاب پیشین، اغلب آنها را ناموفق کرده است.»
منبع: جام جم آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۱۰۴۸۶۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (7 اردیبهشت)
صنما با غم عشق تو چه تدبیر کنم
تا به کی در غم تو ناله شبگیر کنم
دل دیوانه از آن شد که نصیحت شنود
مگرش هم ز سر زلف تو زنجیر کنم
آن چه در مدت هجر تو کشیدم هیهات
در یکی نامه محال است که تحریر کنم
با سر زلف تو مجموع پریشانی خود
کو مجالی که سراسر همه تقریر کنم
آن زمان کآرزوی دیدن جانم باشد
در نظر نقش رخ خوب تو تصویر کنم
گر بدانم که وصال تو بدین دست دهد
دین و دل را همه دربازم و توفیر کنم
دور شو از برم ای واعظ و بیهوده مگوی
من نه آنم که دگر گوش به تزویر کنم
نیست امید صلاحی ز فساد حافظ
چون که تقدیر چنین است چه تدبیر کنم
تاکنون رنج و درد زیادی را تحمل کرده اید، در برابر سختی های آینده همچنان صبور بوده و از یاس و ناامیدی برحذر باشید. به تلاش خود ادامه دهید و در مقابل فریب و دورویی افراد بدخواه شکیبایی به خرج داده و نهراسید.
برای رسیدن به نیت دل باید اختیار زندگی خود را به دست بگیرید و از بی خیالی دوری کنید تا سرنوشت خود را بسازید. هرآنچه بکارید همان را درو خواهید کرد.
حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.
این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.
حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.
حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.
در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.
آثار حافظ
دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.
شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.
کانال عصر ایران در تلگرام
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»