بازمانده روز: لذت شیرین خیانت

ایشی‌گورو به‌عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۷ بحث‌های بسیاری را در باب ترجمه فارسی شاهکار مسلم این نویسنده یعنی «بازمانده روز» بر سر زبان‌ها انداخت. ترجمه‌ای که نجف دریابندری در سال ۱۳۷۵ (حدود ۷ سال پس از انتشار کتاب) از این رمان منتشر کرد از قماش آثاری‌است که نظیرش در میان ترجمه‌های فارسی کم‌تر یافت می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عرفان مجیب مترجم

ایران آنلاین /اما پرسش اساسی اینجاست که آیا نثر شیوا، طنزآمیز و پاکیزه دریابندری از راه خیانتی فراتر از خیانت ذاتی ترجمه میسر می‌شود؟ برای پاسخ دادن به این پرسش باید قبل از هر چیز به سراغ لحن و سبک متن اصلی رفت.خودِ ایشی‌گورو از شخصیت کلیشه‌ای جیوز، باتلر بذله‌گوی داستان‌های طنزآمیز پی.جی. وودهاوس به‌عنوان الگوی اصلی شخصیت آقای استیونز یاد می‌کند. در واقع نویسنده، چنانکه خود معترف است، به هدف خلق داستانی بین‌المللی، آگاهانه، سراغ کلیشه رایج باتلر انگلیسی رفته است. با اینکه ممکن بود این ژانرِ کمتر شناخته شده براحتی مورد غفلت هر مترجمی قرار بگیرد، تشخیص صحیح دریابندری نشان از اشراف او به ادبیات انگلیسی‌ دارد. او در مقدمه ترجمه‌اش با اشاره به شباهت‌های «بازمانده روز» با نمایشنامه کمدی «کرایتونِ تحسین‌برانگیز» نوشته جیمز بَری نشان می‌دهد که بدرستی با عقبه اثر در دست ترجمه‌اش آشنا بوده است. در واقع، با این آگاهی‌است که دریابندری به سراغ نثر تلفیقی‌ای می‌رود که به اقتضای ژانرِ اثر بهترین ابزار برای بازآفرینی جملاتی‌است که با وجود ظاهر پرطمطراقشان باطناً از معنا تهی هستند. به عبارت دیگر، دریابندری با چنین حربه‌ای دقیقاً منظور ایشی‌گورو را از به‌کارگیری یک کلیشه رایج برای خلق لایه ساکت و ساکن بیرونی رمانش به خواننده منتقل می‌کند.

ترجمه دریابندری با اینکه در مقیاس نحو جملات ترجمه نسبتاً آزادی محسوب می‌شود (شکستن یا ادغام جملات به فراخور نیاز، پس و پیش کردن عناصر جمله و غیره) به سبک نویسنده کاملاً وفادار است. در متن اصلی، طنز کلام استیونز با استفاده از جملات طولانی با ساختی مرکب، عبارت‌های قیدی متعدد، اصطلاحات آماده و واژگان دهن‌پرکن برای صحبت کردن از موضوعات پیش پا افتاده به وجود می‌آید. دریابندری به تأسی از این الگوهای نحوی، با استفاده بجا و هوشمندانه از واژگان «مهجور» و پرهیز از به‌کارگیری زبان شکسته برای گفت‌‌وگوها کلیشه‌های متن اصلی را بازآفرینی می‌کند و به قول آقای استیونزِ فارسی‌زبان «اسباب بهجت خاطر» خواننده را فراهم می‌آورد.

با این اوصاف، تصمیمی که ممکن است از نظر برخی کارشناسان مصداق عدم وفاداری مترجم به متن اصلی تلقی شود اغراق در زبان چاپلوسانه راوی و به اصطلاح زیاد کردن پیازداغ نوکرمآبی اوست. نمونه‌های این افراط استفاده از لفظ «بنده» به جای ضمیر فاعلی اول شخص، معادل گرفتن «ارباب» برای «employer» و استفاده از ضمایر احترام‌آمیز «شما و ایشان» است که در انگلیسی مابه‌ازایی ندارند. اما نکته‌ای که باید در بحث‌های این‌چنینی در نظر گرفته شود اجتناب از قضاوت در سطح واژگان و نگاه کلی تر به متن ترجمه است. در واقع با علم به اینکه زبان فارسی به نسبت زبان انگلیسی امکانات بیش‌تری برای ابراز چاپلوسی و تملق دارد، شاید اگر دریابندری در متن فارسی، استیونز را با حربه‌های زبانی مذکور به این درجه از نوکرمآبی نمی‌رساند با باتلری طرف بودیم که بنا به معیارهای فارسی‌زبان‌ها و بر خلاف منظور نویسنده، در عرض خاکساری به جناب لرد دچار لکنت است.

به هر تقدیر اگر هدف اصلی از مطالعه آثار ادبی را کامجویی از متن تصور کنیم، لاجرم باید بپذیریم که امکان لذت بردن از ادبیات بیگانه عمدتاً با تن دادن به درجاتی از خیانت و اندکی بی‌باکی میسر می‌شود، وگرنه محافظه‌کاری در این عرصه گاه به کشتن شور اثر و خلق آثاری منجر می‌شود که (همچون ترجمه سراسر وفادارانه نابوکاف از «یوگنی آنگینِ» پوشکین) در عین دقت و وفاداری به متن، کاملاً خالی از روح ادبیات و به گواه بسیاری از خوانندگان عموماً نخواندنی‌‌اند./ روزنامه ایران 

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۱۶۰۱۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترجمه «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی» چاپ شد

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی» نوشته سی.فرد آلفُرد به‌تازگی با ترجمه سحر اعلایی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۰۲ منتشر شده است.

سی.فرد آلفُرد نویسنده کتاب، متولد ۱۹۴۷ و استاد دانشگاه مریلند است. او ۹ کتاب در حوزه فلسفه و روانشناسی دارد و «لویناس، مکتب فرانکفورت و روانکاوی»‌اش متنی است که او ترتیب داده و در آن، امانوئل لویناس فیلسوف فرانسوی را در یک‌سو قرار داده و در سوی دیگر گفتگو، طرفداران مکتب فرانکفورت، روانکاوان، تراژدی‌نویسان یونان، هانا آرنت و نویسندگانی چون آیریس مرداک را نشانده است. لویناس از نظر سی.فرد آلفرد شخصیتی است که به‌سختی تن به گفتگو می‌دهد. اما او تلاش کرده لویناس را به گفتگو با دیگران وا دارد.

به این‌ترتیب مخاطب کتاب پیش‌رو با اندیشه‌های لویناس آشنا می‌شود. نویسنده اثر همچنین ترتیبی داده تا خواننده اثرش، با اندیشه تئودور آدورنو یعنی یکی از چهره‌های مشهور مکتب فرانکفورت آشنا شود. سی.فرد آلفرد در فصل سوم، این‌دو را مقابل هم می‌نشاند و گفتگوی خیالی‌شان را می‌نویسد. در ادامه این‌مسیر روانکاوانی چون زیگموند فروید و دانلود وینیکات هم وارد گفتگو با لویناس می‌شوند و سپس، مرداک و آرنت هم وارد می‌شوند. در فصل چهارم هم آیزایا برلین و اندیشه‌اش وارد متن می‌شوند.

دیگری، نامتناهی و چهره ازجمله کلیدواژه‌ها و مفاهیم مهم فلسفه و تفکر دینی لویناس هستند که سی.فرد آلفرد در این‌کتاب به آن‌ها پرداخته است.

کتاب پیش‌رو ۵ فصل دارد که به‌ترتیب از این‌قرارند:

«کسی زنگ در شما را می‌زند»، «لویناس، وینیکات، و "وجود دارد"»، «مرداک، آدورنو و لویناس»، «روانکاوی، سیاست و "آزادی با"»، «عشق، دلسوزی و انسانیت».

پس از این‌فصول هم «واژه‌نامه انگلیسی به فارسی»، «کتاب‌شناسی» و «نمایه» درج شده‌اند.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

جایی که کمال هست واقعیت هست. خیر عبارت است از شناخت واقعیت یعنی آن را حتی‌الامکان واضح ببینیم. هرچه ایگو کمتر باشد، دانش ما بیشتر خواهد بود، و کمتر به سوی تمامیت بخشیدن، یعنی گذاشتن ایگو به جای دیگری، هدایت می‌شویم.

مرداک جایی را برای تراژدی باز می‌گذارد. ظرفیت شناخت ما از دیگران از طریق عشق لزوما به هارمونی نمی‌انجامد. ممکن است دیگران را حتی‌الامکان عادلانه و درست بشناسیم، و با این‌حال نتوانیم با آن‌ها کنار بیاییم. دانش عشق به معنای هماهنگی در عشق نیست. از این‌جا به مطلبی می‌رسیم که نه مرداک و نه لویناس به اندازه کافی متوجه آن نبوده‌اند. هر دو فرض گرفته‌اند که مساله ایگو است: خودشیفتگیِ مربوط به حالتِ «زیستن با» که متعلق به وضعیت پیش از زنگ در است در تفکر لویناس، و «روان‌نژندی» در تفکر مرداک. در واقع، اکثر بدبختی در زندگی ناشی از به‌اصطلاح وابستگی نامستقل است، امری که مرداک مکرر در رمان‌هایش از آن سخن می‌گوید، گرچه در فلسفه‌اش فقط گاهی بدان می‌پردازد. چارلز آروبی، قهرمان دریا دریا، دوستش هارتلی را که مدت‌ها بود از دست داده بود در خانه روستایی‌اش زندانی می‌کند. ممکن است بگویند این نشان‌دهنده قدرتِ ایگومداریِ تمامیت‌بخش است، اما به نظر می‌رسد بیشتر دلالت بر وابستگی شدید او به آن دختر دارد و اگر او نباشد دیوانه می‌شود.

این‌کتاب با ۲۸۰ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۲۱۰ هزار تومان منتشر شده است.

کد خبر 6097927 صادق وفایی