به نقل از «بسیج نیوز»

غذاها وصنایع دستی فراموش شده ابرکوه در «کومه بی بی سیّد» احیا شد

تاریخ انتشار: ۶ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۲۸۶۸۰۷

به گزارش خبرگزاری فارس از ابرکوه، شهرستان ابرکوه یکی از شهرهای متمدن، کهن و باستانی جهان است که وجود درخت تنومند و کهن‌سال سرو با بیش از 4 هزار و 500 سال قدمت، گویای این حقیقت است. این شهر دارای صنایع‌دستی، مشاغل، آداب‌ورسوم، آثار تاریخی و فرهنگی غنی است که برخی از آن‌ها در پیچ‌وخم پس‌کوچه‌های زمان غبار فراموشی به خود گرفته و برخی نیز رفته‌رفته کمرنگ می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حامد اکرمی یکی از محققان و پژوهشگران جوان این شهرستان بیشترین سال‌های عمر خود را در راه کنکاش در دل تاریخ، برای احیاء سنت‌های فراموش‌شده و حفظ سنت‌های باقی‌مانده صرف کرده است و امروز یافته‌های او را می‌توان در قالب چندین جلد کتاب مکتوب کرد. در ادامه گفتگوی این محقق جوان را با خبرنگار فارس بخوانید:

اکرمی که هم‌اکنون دارای 36 سال سن و مدرک کارشناسی علوم ارتباطات گرایش روزنامه‌نگاری است، اظهار کرد: مدت 16 سال در عرصه خبری در قالب نشریات مختلف (12 سال) و صداوسیما (4 سال) خدمت رسان همشهریان بودم و اکنون نیز در کنار مدیریت مجموعه بومگردی «کومه بی‌بی سیّد» خبرنگار صداوسیمای مرکز یزد هستم.

وی افزود: فعالیت در عرصه خبری بسیار ارزشمند است زیرا خبرنگار پل ارتباطی مردم و مسئولین و بالعکس محسوب می‌شود که به‌نوعی زبان گویای همه اقشار جامعه بوده و مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش دارد. تهیه یک خبر مشکلات خاص خود را چه در رسانه‌های مکتوب چه سمعی و بصری دارد، اما حاصل کار در بخش تیتر زنی جلوه‌گر می‌شود که خود مقوله‌ای بسیار حساس است.

این فعال عرصه خبری در رابطه با تفاوت رسانه مکتوب و صداوسیما، گفت: در صداوسیما خبرنگار باید از هنر تصویربرداری بهره بگیرد تا تصاویرش گویا و کامل باشد، اما در رسانه مکتوب به‌ویژه سایت‌های خبری، قدرت مانور بیشتری داشته و می‌تواند جزئیات بیشتری را پوشش دهد.

اکرمی در رابطه با آغاز فعالیتش در حوزه پژوهش‌های تاریخی، بیان کرد: از زمان بچگی علاقه خاصی به افراد مسن داشتم و همیشه پای صحبت‌ها و درد و دل‌هایشان می‌نشستم؛ از آن‌ها سؤالاتی راجع به گذشته می‌پرسیدم و تا جایی که می‌توانستم یادداشت‌برداری می‌کردم که بعضاً عده‌ای مرا به خاطر پرسیدن سؤالات زیاد از گذشته، ملامت، سرزنش و یا مسخره می‌کردند؛ اما هر چه بزرگ‌تر می‌شدم عشق به واکاوی و کنکاش در تاریخ و گذشته‌های دور، بیشتر در وجودم شعله ور می‌شد.

وی بابیان اینکه هنوز دست‌نوشته‌های مربوط به 25 سال قبل را نگه‌داشته‌ام، افزود: وقتی در جمع پیرمردها و پیرزن‌ها می‌نشستم و آن‌ها درگذشته سیر می‌کردند، اصطلاحات یا نام ابزاری را به زبان می‌آوردند که من نه تاکنون اسمش را شنیده بودم و نه می‌دانستم که چیست و چه کاربردی دارد. همین موجب می‌شد که برای فهمیدن و آشنایی به سراغ سایر افراد مسن بروم و بیشتر پرس‌وجو کنم.

این محقق جوان مشوق خود در این زمینه را رضا ربانی معرفی کرد و ادامه داد: من از نسل جدید هستم اما به خاطر عشقی که به تاریخ و پژوهش داشتم توانستم ارتباطی قوی با نسل‌های قبل برقرار کنم و این علاقه آن‌چنان زیاد است که امروز توانسته است بین من، دوربین و فعالیت خبری فاصله ایجاد کند.

اسناد، عکس‌ها و ابزار قدیمی را از زیر آوارها و میان زباله‌ها جمع می‌کردم

اکرمی که هم‌اکنون مدیر مجموعه بومگردی کومه بی‌بی سید است، اذعان کرد: 90 درصد از وسایل، ابزار، عکس‌ها و اسناد قدیمی که در این مجموعه وجود دارد حاصل سال‌ها تلاش است که برخی را هدیه گرفته و یا آن‌ها را خریداری کردم، برخی دیگر را در زیر آوارها و خاک‌های خانه‌های قدیمی جمع‌آوری کردم و امروز خدا می‌داند که هنوز چقدر از این اسناد، مدارک و عکس‌های با ارزش در خرابه‌ها رو به نابودی است.

وی بابیان اینکه هم‌اکنون در کومه بی‌بی سید یک موزه مردم‌شناسی کوچک، دایر کرده است، افزود: برای تهیه این وسایل سختی‌های زیادی متحمل شدم؛ در اِزای وسایل قدیمی که از پیرمردها و پیرزن‌ها می‌گرفتم، چادر نماز، کفش، میوه، برنج، لباس و ... تهیه می‌کردم و یا بعضاً آن را به من می‌فروختند و بهای آن را دریافت می‌کردند. عده‌ای هم وقتی علاقه مرا می‌دیدند، هرچند دل کندن از ابزاری که سال‌ها با آن کارکرده و روزی حلال برای خانواده خود دَرآورده بودند برایشان مشکل بود، آن را به من هدیه می‌کردند.

دیدن وسایل قدیمی پشت دَرخانه به‌عنوان دورریختنی برایم سخت بود

پژوهشگر جوان ابرکوهی ضمن اشاره به همراهی پدر و همسرش در این راه، به خاطرات شیرین جمع‌آوری ابزار قدیمی و برخوردهای مادرش اشاره کرد و گفت: حدود 20 سال قبل خانواده مبلغی پول را برای کار مهمی کنار گذشته و آن را به من سپرده بودند. من هم وقتی برای یکی از پژوهش‌ها به خانه پیرزنی در یک روستا رفته بودم، با آن پول 2 عدد سفره خمیری و یک دستگاه چَخ (دستگاه نخ‌ریسی) خریداری کردم. وقتی به خانه برگشتم جرأت نداشتم بگویم آن پول را صرف خرید این وسایل قدیمی‌کرده ام.

اکرمی خاطرنشان کرد: گاهی اوقات وقتی به خانه برمی‌گشتم با صحنه‌ای روبرو می‌شدم که برایم بسیار سخت بود؛ وسیله‌های قدیمی را که به‌زحمت تهیه‌کرده بود، مادرم به‌عنوان وسایل دورریختنی که برای من حکم طلا را داشت، پشت دَر می‌گذاشت تا مأموران شهرداری ببرند. بعدها هم وقتی متأهل شدم تمام خانه 90 متری خود را از این وسایل قدیمی پُرکرده تا جایی که به‌جای گیتار، کمان حلّاجی روی دیوار آویزان می‌کردم.

قدمت عکس‌های قدیمی بیش از یک قرن است

وی بابیان اینکه تاریخچه برخی عکس‌های جمع‌آوری‌شده به یک قرن قبل برمی‌گردد، اضافه کرد: جمع‌آوری عکس‌های قدیمی به‌تنهایی کار بسیار دشواری بود، زیرا اول باید اشخاصی را که چنین عکس‌هایی در آلبوم شخصی خود دارند پیدا کنم و بعد طوری اعتماد آنان را جلب کنم که عکس را به من امانت بدهند که از آن کپی‌برداری کنم. اسناد و مدارک را هم که بعضاً از دل زباله‌ها و آوارهای خانه‌های قدیمی بیرون می‌کشیدم.

محقق ابرکوهی در بیان سختی‌های کار خود، یادآور شد: وقتی در مورد یک موضوع تحقیق می‌کردم بعضاً اطلاعاتی کلی به دست می‌آوردم اما وقتی جویای جزئیات می‌شدم افراد ابراز بی‌اطلاعی و یا فراموشی می‌کردند و می‌گفتند: فلان شخص این چیزها را می‌داند. در این مرحله من باید به دنبال شخص معرفی‌شده می‌گشتم که کاری بسیار دشوار بود، زیرا کسی نام خانوادگی آن‌ها را نمی‌دانست و می‌گفتند فلان شخص فرزند فلانی.

اکرمی اضافه کرد: مشکل بزرگ‌تر اینجا بود که بعد از پیدا کردن شخص موردنظر، به علت کهولت سن بعضاً دچار بیماری، ناشنوایی، عدم قدرت تکلّم و ... بودند. لذا فرزندان آنان که پیش‌ازاین بسیاری از مطالب را از زبان پدر یا مادر خود شنیده بودن، در حضور آنان مطالب را بازگو کرده و والدین نیز با اشاره دست یا حرکت سر، مطلب را تأیید تا تکذیب می‌کردند.

مدیریت بومگردی کومه بی‌بی سید تأکید کرد: در مسیر جمع‌آوری این مجموعه‌های باارزشی که در حال حاضر دارم، علاوه بر سختی‌های فوق هزینه‌های بسیاری صرف کردم که از سوی هیچ نهادی حتی میراث فرهنگی حمایت نشدم؛ اما امروز یافته‌های گران‌بهایی دارم که به عقیده خودم ارزش سختی‌های چندین برابر را هم دارد.

تاریخچه بازی‌های قدیمی ابرکوه به 80 سال قبل می‌رسد

وی در ادامه این گفتگو به برخی از یافته‌های خود از تاریخ تمدن ابرکوه اشاره کرد و گفت: مردم ابرکوه در کنار سخت‌کوشی روزانه و فعالیت برای کسب روزی حلال، در اوقات فراغت خود به بازی‌های گروهی مشغول می‌شدند که علاوه بر تخلیه انرژی، سطح روابط عمومی افراد را بالا برده و اتحاد و انسجام را در بین آنان تقویت می‌کرده است. کَندوکِنارِ هندِستون، حمومی آی حمومی، پِل چُفته بازی، تُرنا بازی، مُودُک مُودُک و ... از جمله این بازی‌ها هستند که امروز بازی‌های اندرویدی که آسیب‌های اجتماعی بسیاری دارد، جای همه آن‌ها را گرفته است.

اکرمی ادامه داد: یکی از رسوم کهن ابرکوهی‌ها در زمان قاجار که ریشه در اعتقادات آنان داشت، چال کردن مقداری از غذای نذری خود در گودالی کنار درخت نارون، ریختن غذا در آب روان و یا پختن آش رشته معروف به «آش هفت فاطمه» (7 مشت آرد از 7 زن به نام فاطمه می‌گرفتند) بود که برای شفای بیماران نذر می‌کردند.

احیاء غذاها و صنایع‌دستی ابرکوه در کومه بی‌بی سید

این محقق جوان اضافه کرد: خورشت مُطَنجینه، دَرَنجوش، دَمپُخت اَلُم، کُماچِ توتی، خورشت صغری خانم، آش شُرشُرُک ذرت، گیپو، آش و خورشت ریزدارتُرش از جمله غذاهایی هستند که بیش از نیم‌قرن پیش در ابرکوه طبخ می‌شد ولی امروز حتی کسی نام آن‌ها را هم نشنیده بود؛ اما تمام این غذاها دوباره در کومه بی‌بی سید احیا شد و هم‌اکنون در منوی غذایی این مجموعه موجود است.

خبرنگار ابرکوهی اظهار کرد: شیرینی‌های امروز سرشار از قندها و موادی است که مصرف بیش‌ازحد آن‌ها برای بدن مضر است، اما زنان ابرکوهی برای تهیه شیرینی به‌جای قند و شکر از توت خشک، به‌جای آب از گلاب و به‌جای روغن‌های نباتی از روغن طبیعی کنجد استفاده می‌کردند. نمونه این شیرینی‌ها، همکوفته و چنگال سیَن است که فوق‌العاده مقوی بوده و ضعف عمومی بدن را برطرف می‌کرده است. این شیرینی‌ها را می‌توان امروز به‌راحتی تولید و به یک بِرَند تبدیل کرد که متأسفانه تاکنون کسی در این حوزه اقدام نکرده است.

مدیر مجموع بومگردی ابرکوه، خاطرنشان کرد: پوشش‌های کهن ابرکوه 12 نوع ویژه بانوان و آقایان بوده است که از جمله آن‌ها می‌توان به زیجمه بلند و کوتاه (مربوط به دوره قاجار)، لباس شش و یا هشت ترکه (هشت چینه)، لباس بلند کلوش، جلیقه مردانه، الخُلاق، عَبدُالفرج اللهی، پالتو، نیم پالتو، عبا، شوکلا و پابند اشاره کرد.

اکرمی بابیان اینکه کشاورزی از دیرباز تاکنون یکی از مشاغل مهم در ابرکوه محسوب می‌شود، یادآور شد: در بخش کشاورزی نیز آیین‌های کهنی همچون مراسم اَنداربیل، یا امام، برجین کردن و ... وجود داشت که با ابزارهایی مانند تخته خیش، تخته مل، برجین و ... انجام می‌شد.

چنته بافی و دوخت عروسک جلی صنایع‌دستی احیا شده ابرکوه

وی که موفق به احیای 2 نوع صنایع‌دستی اصیل ابرکوه شده است، تصریح کرد: چنته بافی و دوخت عروسک‌های جُلی نمونه‌های صنایع‌دستی بانوان ابرکوه است که پس از سال‌ها فراموشی، دوباره آن را احیا کردیم و امروز به‌عنوان سوغات ابرکوه به میهمانان، گردشگران داخلی و خارجی هدیه می‌شود. در صورت سرمایه‌گذاری خیّرین و بخش خصوصی بر روی این صنایع به‌ویژه چنته بافی، می‌توان برای تعداد زیادی از افراد اشتغال‌زایی کرد.

این پژوهشگر جوان اذعان کرد: «مُهر و کوزه» آیینی است که در شب چهارشنبه آخر ماه صفر انجام می‌شد؛ بدین ترتیب که هر فردی که مشکلی داشت مهره مخصوصی در یک کوزه می‌انداخت و در محلی به نام دُمله (پایین تنورهای خشتی) به‌صورت روبه‌قبله قرار می‌داد. صبح روز چهارشنبه زنان محل دور کوزه جمع می‌شدند و این شعر را می‌خواندند: امیرالمؤمنین دَردَم دوا کن/ مَکون و منزلم دَر کربلا کن/ چراغ روغنی نذرت میارم/ اگر هر حاجتی دارم روا کن. در ادامه یک کودک نابالغ از درون کوزه یک مهره بیرون می‌آورد که متعلق به هرکسی بود، حاجت او روا می‌شد.

این فعال عرصه خبر، در معرفی با آیین‌های عزاداری ابرکوه، گفت: پامنبری، شیپور جمع، گفتگوی آب، سنگ‌زنی، گلاب‌پاشی سنتی زن‌ها از روی پشت‌بام با استفاده از میوه‌های درخت کاج، پوش زنی از جمله آئین‌هایی است که در کوچه‌پس‌کوچه‌های زمان جامانده است؛ اما مراسم زنجیرزنی، شدّه گردانی، عماری، جوش دور، گهواره علی‌اصغر (ع) هنوز اجرا می‌شود و برخی از آن‌ها نیز به ثبت ملی نیز رسیده است.

مشارکت زنان قدیم در کسب روزی موجب دلگرمی و تحکیم خانواده می‌شد

مدیر مجموعه بومگردی ابرکوه در بیان محاسن آیین‌های کهن و تاریخی، ابراز کرد: زن‌های قدیم در کنار همسران خود در کسب روزی مشارکت کرده و دیگر وقت آن را نداشتند که فکر و خیال بیهوده به ذهنشان راه بدهند. برعکس امروز که برخی بانوان آن‌قدر وقت آزاد دارند که بیشتر در فضای مجازی غرق می‌شوند و متوجه پیامدهای منفی آن نیستند، زمانی چشم باز می‌کنند و بنیان خانواده را از دست رفته می‌بینند.

اکرمی ادامه داد: مادران قدیم ابرکوهی با طلوع خورشید از خواب برمی خواستند، بچه را بغل و یک گونی گندم روی سر خود می‌گذاشتند و به آسیاب می‌بردند. در فاصله آماده شدن آرد، برای گاو و گوسفند علوفه تهیه می‌کردند؛ بعد دوباره با همان بچه در بغل به آسیاب برگشته و کیسه آرد را تحویل گرفته و به خانه برمی‌گشتند تا غذا را آماده کنند. در یک نگاه این سبک زندگی بسیار دل‌نشین به نظر می‌رسد، چرا که تمام اعضای خانواده باهم مشارکت داشته و در نهایت بر سر یک سفره غذایی سالم می‌خورند، ضمن اینکه تمام طول روز را ورزش کرده و در نهایت عمری طولانی دارند بدون حتی یک‌مرتبه مراجعه کردن به پزشک.

آیین‌های قدیمی باید در کنار زندگی پیشرفته امروز حفظ شود

وی تأکید کرد: ترک آیین‌های کهن در زندگی فعلی افراد جامعه تأثیر مثبتی نداشته و حتی در مقاطعی به ضرر انسان تمام‌شده است، لذا جای بسی تأسف است که برخی افراد مخالف بازگشت سنت‌های قدیمی هستند. درست است که سنت‌های قدیمی همیشه نمی‌توانند باقی بمانند؛ چرا که جامعه هرروز در حال پیشرفت، تغییر و تحول است و زمان اهمیت بسزایی دارد و نمی‌توان صرفاً با سنت‌های قدیمی زندگی کرد اما می‌توان برخی از آن‌ها را در زندگی به کار گرفت.

این محقق ابرکوهی در رابطه با احداث خانه‌های بومگردی در ابرکوه، بیان کرد: توریست‌ها و گردشگران در شهرهای خود به هتل‌های چند ستاره با بیشترین امکانات دسترسی دارند، لذا به این خاطر به شهرهای قدیمی و تاریخی سفر می‌کنند تا در فضایی سنتی، با آداب کهن مردم جهان آشنا شوند. لذا ابرکوه به‌عنوان یکی از 14 شهر نمونه گردشگری می‌توانست پاسخگوی نیاز گردشگران داخلی و خارجی باشد که با احداث بومگردی ها این مهم تحقق یافت.

ضرورت استانداردسازی بومگردی های ابرکوه

اکرمی با تأکید بر ضرورت استانداردسازی بومگردی ها، افزود: در پی عشق و علاقه‌ای که به تاریخ و تمدن شهرم داشتم، در سال 94 کار احداث بومگردی را در خانه‌ای که متعلق به دوران قاجاریه است آغاز کرده و پس از 8 ماه آماده بهره‌برداری شد. این مجموعه کومه بی‌بی سید نام گرفت زیرا گردشگران در اینجا با یک‌خانه کوچک رعیتی که هیچ‌گونه رنگ و بوی تجملاتی ندارد مواجه می‌شوند.

وی در خاتمه بابیان اینکه اگر مجبور باشم هزاران بار همه‌چیز را از اول شروع کنم باز هم به سراغ تحقیق و پژوهش می‌روم، تصریح کرد: من تاکنون در راه احداث بومگردی و احیاء صنایع‌دستی فراموش‌شده، فقط هزینه کرده و هیچ‌گونه بهره‌برداری نداشته‌ام؛ لذا از مسئولین درخواست می‌کنم تا با حمایت های خود از کلیه فعالان عرصه میراث فرهنگی، به گردش چرخه اقتصاد و توسعه شهر کمک کنند.

منبع: بسیج نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت basijnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بسیج نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۲۸۶۸۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سرمایه‌گذاری در بنای تاریخی خانه آصف اردبیل به مزایده گذاشته شد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، حسن محمدی ادیب  گفت: با توجه به برنامه‌ریزی برای احیا و ساماندهی بنا‌های تاریخی استان با مشارکت بخش خصوصی و واگذاری از طریق صندوق توسعه و احیای بنا‌های تاریخی، فراخوان مزایده یکی دیگر از بنا‌های تاریخی اردبیل توسط این صندوق منتشر شد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اردبیل افزود: واگذاری خانه تاریخی آصف اردبیل از طریق فراخوان مزایده سرمایه‌گذاری در مرمت، احیا، نگهداری و واگذاری حق بهره‌برداری از بنا‌های تاریخی منتشر شده از سوی صندوق توسعه و احیا انجام می‌شود و متقاضیان تا ۱۷ اردیبهشت ماه فرصت شرکت در این فراخوان را دارند.

او با اشاره به برنامه‌ریزی برای واگذاری سایر بنا‌های تاریخی استان، تاکید کرد: با توجه به اینکه واگذاری بنا‌های تاریخی به بخش خصوصی راه حلی مناسب برای مرمت و احیای این بنا‌ها است، در سال ۱۴۰۲ بهره‌برداری از ۴ بنای تاریخی استان به بخش خصوصی واگذار شد و امسال نیز سایر بنا‌ها به مرور در لیست واگذاری قرار می‌گیرند.

محمدی ادیب ادامه داد: علاقمندان و متقاضیان سرمایه‌گذاری در این بنای تاریخی می‌توانند برای شرکت در مزایده به سامانه تدارکات الکترونیک دولت (ستاد) مراجعه کنند.