به نقل از «ایکنا»

نگاه فلسفی علامه طباطبایی در تفسیر قرآن تأثیرگذار بود

تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۶۰۷۲۳۰

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان، علامه طباطبایی از جمله فلسوفان و مفسران دوره معاصر جهان اسلام است که با نگارش تفسیرارزشمند المیزان تحولی شگرف در تفسیر از خودبرجای گذاشتند. خبرنگار ایکنا درباره روش تفسیری علامه طباطبایی و اندیشه‌های قرآنی علامه طباطبایی، گفت‌وگویی با آیت‌الله سیدمحمدعلی ایازی ، محقق و پژوهشگر قرآن داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید: 
ایکنا: دیدگاه علامه طباطبایی نسبت به قرآن چگونه بوده است؟
ایازی: علامه طباطبایی قبل از اینکه به کار قرآن اشتغال داشته باشند، یک عارف، فیلسوف و ریاضی‌دان بودند و تحصیلاتشان بیشتر در این حوزه‌ها بوده است؛ هر چند از شواهد برمی‌آید ایشان زمانی که در نجف اقامت داشتند، مدتی شاگرد مرحوم قاضی بودند و مرحوم قاضی علاوه بر شهرت در زمینه عرفان، در حوزه واژه‌شناسی قرآن نیز صاحب شهرت بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگرچه عمده اشتغالات ذهنی علامه، فلسفی و عرفانی بود، اما در یک دوره زمانی تغییر رویه داده، به انجام فعالیت‌های قرآنی رو می‌آورد و تفسیر البیان را می‌نویسد. ایشان قبل از اینکه تفسیر المیزان را بنویسد، تفسیر البیان را به نگارش درمی‌آورد که تفسیری روایی بوده است، به دلیل اینکه بر بحارالانوار تعلیقات یا برای تفسیر عیاشی مقدمه می‌نوشته و یا دلایل دیگر و به تدریج وارد بحث تفسیر می‌شود. سید محمدحسین تهرانی نقل می‌کند که روزی به علامه طباطبایی عرض کردم شما قبلا زیاد در مباحث فلسفی غور می‌کردید، ولی مدتی است دیگر این مباحث را از زبان شما نمی‌شنویم و بیشتر به مباحث قرآنی تکیه می‌کنید، علامه در پاسخ می‌گویند کاش از ابتدا هم به قرآن توجه می‌کردم. بنابراین علامه در دوره‌ای بازگشت به قرآن دارد و بر این بازگشت بسیار تکیه می‌کند، هم در مقدمه تفسیر المیزان، هم در کتاب «قرآن در اسلام» و هم اینکه در لابلای تفسیر آیات به مناسبت‌های مختلف، درباره جایگاه و عظمت قرآن و اینکه این کتاب آسمانی نوعی سرمایه الهی محسوب می‌شود، صحبت می‌کند و تا پایان حیات پر برکت خود بر این امر پافشاری داشتند.
ایکنا: نگرش فلسفی علامه طباطبایی چقدر در تفسیر قرآن دخیل و تأثیرگذار بوده است؟ ایشان چقدر نگاه فلسفی خود را در تفسیر قرآن اعمال می‌کردند؟ایازی: اینکه نگاه فلسفی ایشان در تفسیر قرآن تأثیرگذار بوده، تردیدی نیست، چون حجم مباحث عرفانی و عقلانی که ایشان در تفسیر مطرح کرده‌اند، بسیار گسترده است و از یک جهت نشان می‌دهد که اگر اندیشه‌های عقلانی ایشان نبود، این همه دقت و وارسی نیز وجود نداشت. دکتر فهد الرومی از علمای اهل سنت عربستان در کتاب «اتجاهات التفسير في القرن الرابع عشر» از عقلانیت و کندوکاوهای موجود در تفسیر المیزان اظهار شگفتی می‌کند؛ بنابراین محل بررسی و تأمل است که علامه در مباحث تفسیری چگونه با یک ذهن ریاضی گونه و دقت عقلانی موضوعات را دسته‌بندی کرده، در استدلال دچار خط نشده و نظم و انسجام فوق‌العاده‌ای در طرح و تبیین مباحث داشته است که چنین ویژگی‌ای در هیچ یک از تفاسیر گذشته و حال مشاهده نمی‌شود.ایکنا: علامه طباطبایی با کدام رویکرد و جهت‌گیری به تفسیر قرآن می‌پرداختند؟ایازی: ایشان رویکردی اجتماعی، فلسفی و عقلانی داشتند و من میان رویکرد فلسفی و عقلانی تفاوت قائل هستم. تا قبل از ایشان کسی در حوزه مباحث اجتماعی این‌قدر نظریه‌پردازی نکرده و به قوانین اجتماعی و مباحث فلسفه تاریخ که در قرآن مطرح شده، نپرداخته بود.
ایکنا: مهمترین ویژگی‌هایی که تفسیر المیزان را از سایر تفاسیر متمایز می‌کند، چیست؟
ایازی: یکی از ویژگی‌های این تفسیر، وارسی‌های عقلانی است و ویژگی‌های دیگر عبارتند از نقد و بررسی تفسیر به صورت اجتهادی و استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن که می‌توان گفت در 97 درصد از موارد، ایشان به این روش پای‌بند بوده‌اند، با توجه به دیدگاه ایشان مبنی بر اینکه برای فهم قرآن نیازی به غیر آن نداریم که شاید مهمترین ویژگی این تفسیر باشد. کاوش‌های واژه‌شناسی ایشان نیز بی‌نظیر است و شاید بتوان گفت آن را از مرحوم قاضی به ارث برده بودند، چون مرحوم قاضی دست توانایی در واژه‌شناسی قرآن داشت. ویژگی دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که علامه بر سیاق و بافت جمله و کلام بسیار تأکید داشت و علاوه بر آن، به نقد و بررسی روایات در خلال تفسیر می‌پرداخت.
ایکنا: علامه طباطبایی چه تحول و نوآوری‌هایی در اندیشه اسلامی به وجود آوردند؟
ایازی: مهمترین تحولی که ایشان ایجاد کردند، نظریه‌پردازی در باب روش تفسیر قرآن به قرآن است. همان‌طور که می‌دانید در چند سال اخیر جریانی به نام قرآنیون شکل گرفت که گروهی از آنها معتقد بودند نیازی به حدیث نداریم و احادیث را بی‌اعتبار می‌دانستند. دسته دیگر بر این عقیده بودند که حدیث معتبر است، ولی با توجه به وضعیت و شرایطی که برای احادیث پیش آمده، باید با احتیاط برخورد کرد و عموما به حدیث بی‌توجه بودند. علامه طباطبایی در جای جای تفسیر خود در این جهت نظریه‌پردازی می‌کنند که ما به حدیث نیاز داریم، ولی برای فهم تعبدی کلام الهی نیازی به تفسیر نیست، هر چند که می‌توان از نکات تعلیمی اهل‌بیت(ع) برای فهم قرآن استفاده کرد؛ البته ایشان برای تفصیل قرآن در حوزه معارف، احکام و اخلاقیات، مراجعه به احادیث معتبر را پیشنهاد می‌دادند.

منبع: ایکنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۶۰۷۲۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چهره فقاهت و قرآنی رهبر انقلاب به جهان معرفی می‌شود

دبیر علمی کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای گفت: تفسیر قرآن ارائه شده از سوی رهبر انقلاب دارای مبانی عام و خاص است و قواعد و شیوه‌های نوینی را در تفسیر استفاده کرده‌اند، به طوری که در مبانی تفسیری خود حداقل شش نوآوری دارند. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، دبیر علمی کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای امروز 12 اردیبهشت، در مراسم افتتاحیه این کنگره در دانشگاه معارف اسلامی طی سخنانی ویژگی‌های قرآنی مقام معظم رهبری را مورد تحلیل قرار داد.

رضایی با بیان اشاره به تأثیر خانواده بر روحیات قرآنی رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب انس با قرآن کریم را از مادرشان آموختع‌اند. همان طور که در مورد بانو خدیجه میردامادی گفته شده که صوت خوشی در تلاوت قرآن داشتند و ایشان از صوت مادرشان یاد کرده‌اند.

استاد جامعه المصطفی ادامه داد: رهبر انقلاب در عین حال حدود 6 سال محضر علامه طباطبایی را درک کردند و به همین دلیل در تحلیل قرآنی حضرت آقا به این نتیجه رسیدم که ایشان محصول تربیت سه حوزه شیعی هستند: حوزه مشهد، حوزه نجف و حوزه قم. یعنی ترکیبی از تعبد نقلی مشهد، عقلانیت قم و ولایتمداری نجف هستند.

فعالیت‌های گسترده مقام معظم رهبری در حوزه تفسیر قرآن

دبیر علمی کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای به سفر مقام معظم رهبری به مشهد در پی بیماری پدرشان اشاره کرد و گفت: در آنجا تفسیر سوره مائده را شروع کردند. سپس در مسجد امام حسن مجتبی (ع) و مسجد کرامت جلسات تفسیر را راه‌اندازی کردند و در سال 1345 بود که در تهران به تفسیر سوره مبارکه کهف پرداختند.

او ادامه داد: اولین فردی که تفسیر تخصصی رهبر انقلاب را یادداشت کرده، حجت‌الاسلام و المسلمین ربانی بوده که خاطرات جالبی هم از ایشان شنیدم. آقای ربانی می‌گفت ما یک ضبط صوت و نوار کاست داشتیم و مطالب ایشان را ضبط کرده و شب پیاده می‌کردیم و فردا دوباره روی همان نوار ضبط می‌کردیم و با این وضعیت مباحث قرآنی ایشان جمع‌آوری شد.

حفظ موضوعی ‌زمینه‌ای برای رواج "حفظ تخصصی قرآن" در کشور است

رضایی با بیان اینکه تفسیر سوره برائت ایشان حدود 700 صفحه بوده و کاملاً تخصصی است، خاطرنشان کرد: تفسیر موضوعی طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن نیز در مسجد کرامت از سوی ایشان بیان شده است. در عین حال در سال 1358 تفسیر قرآن صورت گرفت که متأسفانه گاهی مورد غفلت قرار می‌گیرد.

او در این باره توضیح داد: مقام معظم رهبری در همان سال 1358 به قم آمده و تفسیر می‌گفتند. سوره‌های حشر، جمعه، ممتحنه، مجادله، صف، تغابن، منافقون را هم در دفتر ریاست جمهوری در سال‌های ابتدایی دهه 60 و در حالی که رئیس جمهور بودند و در اوج جنگ بودیم تفسیر کردند.

استاد جامعه المصطفی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب در سال 69 و 70 تفسیر سوره حمد را برای دانشجویان در ابتدای دوره رهبری خود بیان فرمودند، اظهار داشت: ایشان همجنین تفسیر سوره مبارکه بقره را در ابتدای دهه 70 برای دانشجویان بیان کردند. امروزه این تفاسیر منتشر شده و در اختیار ما قرار دارد.

ویژگی‌های تفسیر قرآن ارائه شده از سوی رهبر انقلاب

دبیر علمی کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در ادامه سخنان خود به خلاقیت و نوآوری‌هایی در تفسیر ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری اشاره کرد و توضیح داد: این نوآوری‌ها شامل نوآوری‌های روش‌شناسانه، ابتکارات عملی و نظریات نوآمد قرآنی است.

رضایی با بیان اینکه تفسیر ایشان دارای مبانی عام و خاص است و قواعد و شیوه‌های نوینی را در تفسیر استفاده شده، خاطرنشان کرد: رهبر انقلاب در مبانی تفسیری خود حداقل شش نوآوری دارند، به طوری که در قواعد تفسیری و ابتکارات عملی، طرح‌هایی مانند طرح تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را مورد تأکید قرار داند که موجب تحول در عرصه حفظ قرآن شد.

او به تأکید رهبر انقلاب بر بحث تدبر و قرائت قرآن و نیز طرح خواندن ترجمه قرآن اشاره کرد و آن را عاملی برای ترویج قرآن در مساجد ارزیابی کرد.

تحسین رهبر انقلاب از برنامه تلاوت قاریان نوجوان در شبکه قرآن

مرجعیت علمی قرآن کریم از نکات مورد تأکید مقام معظم رهبری است

دبیر علمی کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای تصریح کرد: طرح مرجعیت علمی قرآن کریم از نکات مورد تأکید مقام معظم رهبری است که اگر این نکته در مراکز علمی مورد توجه قرار بگیرد زمینه ایجاد تحولات زیادی فراهم خواهد شد.

رضایی با اشاره به فرموده رهبر انقلاب مبنی بر کم‌کاری صورت گرفته در زمینه مرجعیت علمی قرآن کریم، خاطرنشان کرد: ایشان این تعبیر را در جلسه‌ای که بعد از همایش قرآن و علوم انسانی خدمت ایشان رسیدیم فرمودند. یکی از کارهایی که بعد از سخنان ایشان پیگیری شد گنجاندن مرجعیت علمی قرآن به عنوان دو واحد درسی در دروس دانشگاهی در بسیاری از مراکز حوزوی و دانشگاهی در مقطع دکتری است.

او ادامه داد: در حال حاضر 15 مبنا برای مرجعیت علمی قرآن کریم داریم و مهمترین آن جهت‌دهی به علوم مختلف بر اساس قرآن است. به طوری که مرجعیت علمی قرآن در همه علوم اثرگذار است.

رضایی با بیان اینکه بحث دیگر در فرمایش رهبر انقلاب ابتنای علوم انسانی بر قرآن کریم است، خاطرنشان کرد: ما معمولاً گرفتار این بحث هستیم که باید علوم انسانی متحول شود. رهبر انقلاب تصریح کرده‌اند که علوم انسانی فعلی، ترجمه غرب است و بر اساس مبانی اومانیستی و سکولاریستی شکل گرفته است.

دبیر علمی همایش تأکید کرد: از منظر ایشان هدایت قرآن عام و هدی للناس است لذا در مبانی، اهداف و حتی در روش علم اثرگذار است. به خصوص این تأثیر بر علوم انسانی مشهود است. همچنین از منظر مقام معظم رهبری علوم انسانی باید بر مبنای قرآن کریم بازسازی شود زیرا قرآن، خطاناپذیر است و محصول این بحث، نظریه تولید علم قرآن‌بنیان است که در حوزه و برخی مراکز علمی گام‌هایی در این عرصه برداشته شده است و امیدواریم که توسعه پیدا کند.

ره‌آوردهای کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله العظمی خامنه‌ای

رضایی از راه‌اندازی 10 رشته و گرایش در جامعه المصطفی با محوریت علوم انسانی و قرآنی خبر داد و گفت: در همایش امروز نیز بیش از 180 مرکز علمی حوزوی و دانشگاهی همکاری و همراهی دارند و کار بزرگی صورت گرفته است. همچنین 16 کارگروه علمی شکل گرفت و پنج جلد کتاب هم تولید شده است.

او ادامه داد: یک منبع‌شناخت که حدود 800 صفحه است همه کتب، مقالات، پایان‌نامه و سایت و نرم‌افزارهای مرتبط را جمع‌آوری کرده است که زمینه خوبی برای نوشتن پایان‌نامه برای علاقه‌مندان است.

رضایی خاطرنشان کرد: در اثر فعالیت‌های این کنگره، 233 پایان‌نامه ارشد و دکتری در مراکز مختلف علمی نوشته شده است.

دبیر علمی همایش همچنین از اعلان آمادگی 50 نشریه برای چاپ مقالات خبر داد و گفت: 211 پیش نشست، 78 کارگاه آموزشی و 15 کرسی نظریه‌پردازی در شهرهای مختلف از 30  استان و برخی کشورهای دیگر برگزار شد و در مجموع 2611 چکیده مقاله و 1889 مقاله به دست ما رسید که 200 مقاله از دانشگاه معارف 21 زبان مختلف دنیا ارائه شده است.

چهره فقاهت و تفسیری رهبر معظم انقلاب به جهان معرفی شود

استاد جامعه المصطفی با بیان اینکه قرار است این کنگره در شهرهای مختلف برگزار شود، توضیح داد: در این رابطه دو اجلاس در تهران برگزار شد. همچنین در استان‌های اصفهان، مشهد، تبریز و شیراز هم برنامه‌های داریم و کشورهای لبنان و سوریه، افغانستان، پاکستان، اندونزی و برخی کشورهای آفریقایی هم متقاضی برپایی همایش هستند.

او از موج‌آفرینی کنگره در داخل و خارج کشور یاد کرد و توضیح داد: این کنگره زمینه را برای ایجاد تمدن اسلامی فراهم خواهد کرد.

رضایی در پایان سخنان خود بر ضرورت معرفی مقام معظم رهبری به عنوان یک مفسر و فقیه نوآور تأکید کرد و گفت: افراد کمی تفسیر قرآن ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری را مطالعه کرده‌اند و این نکته نشان‌دهنده غفلت ما از این موضوع است. در حالی که باید معرقی مقام معظم رهبری به عنوان مفسر قرآن و فقیه نوآور را در جهان ترویج کنیم.

انتهای پیام/