چگونه می‌توان پدیده نوظهور خداناباوران دیندار را توضیح داد؟
تاریخ انتشار: ۱۹ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۹۷۶۰۳۹
سید مرتضی هاشمی مدنی در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی به ارائه کتاب خود با عنوان «خداباوری و خداناباوری در عصر پساسکولاریسم» پرداخت.
به گزارش خبرنگار مهر، سید مرتضی هاشمی، در پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و در میان جمعی از اصحاب علوم انسانی خلاصه‌ای از کتاب تازه‌منتشرشده خود را ارائه کرد. این کتاب که در دانشگاه «آدینبورا» ی اسکاتلند و به زبان انگلیسی نوشته شده «خداباوری و خداناباوری در عصر پساسکولاریسم» نام دارد و هنوز به زبان فارسی ترجمه نشده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
خداناباوری تا پیش از قرن هفدهم وجه‌ای منفی داشته و وجه‌ای مثبت آن امری متأخر است. همان‌طور که می‌دانیم خداناباوری به‌عنوان یک اتهام در دادگاه به سقراط وارد شد و او این اتهام را رد کرد. تا پیش از قرن هفدهم هم خداناباوری نوعی به‌چالش کشیدن خدای پذیرفته‌شده در اجتماع بوده. برای مثال می‌توان به جاستین شهید اشاره کرد که خود را نسبت به خدایان رومیان خداناباور می‌دانست. پروتستان‌ّها نیز به خداانگاران یا دئیست‌های زمانشان خداناباور یا آتئیست می‌گفتند.
مفهوم مثبت یا غیرناسزای این تعبیر (آتئیست) به نیمه ابتدایی قرن هجدهم و زمانی برمی‌گردد که هیوم از آن استفاده کرد. اما قدرتمندترین موتور این هویت نظریه تطورِ انواعِ داروین در قرن نوزدهم بود. نظریه تطور با قرائت تحت اللفظی (لیترالیستی) از ادیان ابراهیمی سازگار نیست. مخصوصاً در موضوع سن و قدمت زمین و خلقت. برخی حامیانِ داروین این تضادِ محدود را نه‌تنها به تمام قرائت‌های مسیحی، بلکه به تمام ادیان و دین فی‌نفسه گسترش دادند. می‌توان گفت که دوگانه بنیادی دین در برابر علم در این عصر شکل می‌گیرد.
اما آنچه در دهه‌های اخیر و مخصوصاً بعد از حادثه یازده سپتامبر شاهد آن هستیم «خداناباوریِ علمی» مخصوصاً در کارهای نوخداناباوران/ نئوآتئیست‌ها است. هدف سیاسی این قسم جنبش‌ها رد دین و دینداری است با کمک روایت‌های علمی. از برجسته‌ترین شخصیت‌های این جریان می‌توان به سام هریس، ریچارد داوکین و دانیل دنت اشاره کرد. نوع دیگر خداناباوری را که از سال ۲۰۰۵ قوت گرفته است را نیز می‌توان «خداناباوری دیندارانه» نامید: جریانی که اسلاوی ژیژک، پیتر اسلوتردیج و آلن دوباتن را می‌توان به‌عنوان شخصیت‌های شاخص آن دانست و آنها را ذیل این سه گونه اساسی دسته‌بندی کرد: خداناباوری توریستی که دین را به‌مثابه مجموعه‌ای از آموزه‌ها و میراث فرهنگیِ ارزشمند می‌داند، هرچند لزوماً حاوی حقیقت نباشد (الن دوباتن). دین به‌مثابه سیستم‌های انتروپوتکنیک که برخی آموزه‌های دینی را به‌عنوان مجموعه‌ای از تکنیک‌های بازآفرینیِ خود، خودآفرینی و خودسازی مفید می‌داند. (پیتر اسلوتردایک) و نهایتاً گونه‌ای الهیات خداناباورانه (اسلاوی ژیژک).
اما به‌نظر می‌رسد با ارجاع به ریشه های مسیحی مدرنیته و بازخوانیِ آنها بتوان پدیده نوظهور «خداناباورانِ دیندار» را توضیح داد؟ بعد از هر انقلابی، انقلابیون داستان‌هایی از پایان دوران گذشته و شروع عصری جدید می‌گویند. اما جامعه‌شناسان نباید این داستان‌های ایدئولوژیک را مبنای فهم خود از اجتماع قرار دهند. این همان اشتباه گونه‌های مختلف نظریات سکولاریزاسیون بود که تلقی اشتباهی از انقلاب مدرنیته داشت و تصور می‌کرد که با به‌کار گرفتن عقل رفته‌رفته دین و کلیسا بلااستفاده و بی‌قدرت خواهد شد.
در مطالعات مدرنیته دو قدم وجود دارد که این فرضیه را به چالش می‌کشد و کاذب بودن دوگانه‌هایی را که این جریان ساخته است -ازجمله مدرنیسم برعلیه دینداری و عقلانیت در برابر ایمان و علم در مقابل دین- نشان می‌دهد: قدم اول دیدگاه مشهور پیتربرگر است که ابتدا خود را سکولار می‌دانست اما سپس و بعد از انقلاب اسلامی ایران امتناع حضور دین در دنیای مدرن را که امری پذیرفته‌شده بود، به‌چالش کشید.
قدم دوم در دپارتمان‌های الهیات و تاریخ علم برداشته شد و در آن افرادی چون جان میلبنک و استیو فولر و مایکل گیلسپی، نقش ایجابی و ساختاری مسیحیت در شکل‌گیری مدرنیته را نشان دادند و نشان دادند که مدرنیته تا چه اندازه به قرائت مسیحی از رابطه انسان و خداوند وابسته است. باید گفت که محوریت کار قدم اخیر بر قرائت‌های نومینالیستی بوده است که در آنها انسان و خداوند به‌عنوان دو سر طیف وجود، هر دو به یک معنا وجود دارند. تفسیر بدیع نومینالیست ها بر «خلقت انسان بر هیئت خداوند» طبق آیه‌ای از انجیل بود.
ما می‌دانیم که تفسیر نومینالیست‌ها از جایگاه وجودی انسان ربطی به دنیای مدرن دارد چراکه آباء انقلاب علمی مانند نیوتون، این تفسیر از رابطه خداوند و انسان را کاملاً جدی می‌گرفتند و حتی آن را نوشته‌اند. آنها با مطالعه طبیعت آنها می‌خواستند ببینند در ذهن خداوند چه می‌گذرد. در حقیقت عینیت علمی و جدی گرفته ابژکتیویسم در ابتدای انقلاب‌های علمی برابر با احاطه‌ای خداگونه به طبیعت بود؛ کنترل طبیعت برای آنها عملی دینی و ارتباط برقرار کردن با نیمه خدایی انسان بود.
اگر از بصیرت‌های این قسم نظریات جدید در مطالعات مدرنیته استفاده کنیم، می‌توانیم نتیجه بگیریم که خداناباوریِ علمی به‌نوعی ریشه در آن تفسیرِ مسیحی از رابطه انسان و خداوند دارد که قدرتی خدایی را به انسان نسبت می‌دهد. به این دلیل خداناباوریِ علمی تا این میزان پروسلیتایزر یا مبلغانه است. به این دلیل است خداناباوری علمی، دین را نوعی ندیدنِ واقعیتِ عینی و علمی می‌داند: جهل و نادانی‌ای که باید از بین برود و جز کژکارکرد چیزی ندارد.
اما درباره خداناباوری دیندارانه می‌توان گفت که این شکل از خداناباوری ریشه در تفسیر نومینالیستی از رابطه انسان و خداوند دارد. در این تفسیر است که انسان مخلوقی بر هیئت خداوند شمرده می‌شود و این بدین معناست که انسان مانند خداوند یگانه و «فاعل ما یشاء» و مختار است؛ در حقیقت در این نگاه انسان مهم‌تر از آن واقعیت عینی بیرونی است چراکه مانند خداوند، واقعیت بیرون تابعی از انسان و مخلوق انسان است.
خداناباوری دیندارانه ادعا می‌کند که حقیقت چیزی در بیرون نیست که زائرانه به دنبالش برویم؛ حقیقت‌ها در درون ما هستند و ادیان هم سیستم‌هایی هستند که گذشتگان ما در طی قرون، ساخته‌اند تا به ما کمک کنند آن حقیقت‌ها را تجربه کنیم. از طرف دیگر دلیلی هم برای ضدیت با دین وجود ندارد. چون از اساس دین، البته از دید این خداناباوران، چیزی جز آن سیستم‌های فکری و عملی نیست.
در نهایت و در توضیح عنوان پساسکولاریسم در نام کتاب باید گفت که پساسکولاریسم درواقع همان آگاهی به گسست از روایت‌های سکولاریستی در تضعیف قطعیِ دین و دینداری است. درکِ درهم‌تنیدگیِ خداباوری و خداناباوری، علم و دین، عقل و ایمان یک درک و فهمِ پساسکولار است. خداناباوریِ دیندارانه در عصرِ پساسکولار پدیده متناقض‌نمایی نیست بلکه گزینه‌ای کاملاً مشروع است.
منبع: مهر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۹۷۶۰۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تیم نوظهور فوتسال ایران به لیگ برتر رسید
به گزارش ورزش سه، تکلیف اولین تیم به پرواز درآمده از لیگ دسته اول به لیگ برتر فوتسال مشخص شد و پالایش نفت اصفهان با برتری پُرگل شش بر صفر برابر مقاومت شهید یونسی فر یزد برای نخستین بار جواز حضور در بالاترین سطح باشگاهی فوتسال ایران را بدست آورد تا پس از سال‌ها و از فصل جاری دربی اصفهان در راه باشد. مردان رضا صادقی با چهار پیروزی، یک تساوی و بدون شکست، یک هفته مانده به اتمام رقابت‌ها صعود خود را از گروه یک مرحله نهایی مسجل کردند و در هفته پایانی دیداری تشریفاتی را با شهید جنگی مشهد خواهند داشت.
پالایش نفت اصفهان در مرحله گروهی پس از فولاد هرمزگان به دور نهایی راه پیدا کرد و در حالی که کمتر کسی صعود آنها را به مرحله بعد را متصور می‌شد با مربی جدید و بومی خود رضا صادقی که جایگزین حمزه یوسفی شد، در دومین سال تیمداری در فوتسال ایران به دستاورد بزرگی دست پیدا کرد.
پالایش نفت اصفهان تحت هدایت رضا صادقی، در ۹ جدال، به هفت پیروزی رسید و دو بار نیز به تساوی قناعت کرد و زیر نظر این مربی ۴۰ ساله که پیشتر ها در ۱۳۹۲ با تیم صبا یزد از لیگ دو به لیگ دسته اول صعود کرده بود، شکست ناپذیر نشان داد.
بهنام فکور بازیکن با تجربه پالایشی‌ها، با ۱۳ گل زده، بهترین گلزن و نقش بسزایی در صعود تیم اصفهانی به لیگ برتر داشت و همچنین می‌توان به بازیکنان موثر دیگر این تیم از جمله عباس علیپور، افشین علیزاده، بهروز ژیلا نسب و رامین باباجانی اشاره داشت. همچنین مهدی عبداللهی بازیکن تیم ملی امید فوتسال و محمدرضا کبرایی بازیکن ملی‌پوش جوانان، دیگر بازیکنان پالایش نفت اصفهان به شمار می‌روند که پیراهن تیم ملی را در رده پایه ملی بر تن می‌کنند.
جشن صعود پالایشی ها با حضور تماشاگران بانوان این تیم برپا شد که لحظات جالب و ماندگاری را از خود برجای گذاشت.
در دیگر گروه مرحله نهایی لیگ دسته اول، از بین تیم های فولاد هرمزگان و رعدپدافند اصفهان، یک تیم به لیگ برتر فوتسال ایران در فصل ۱۴۰۳ صعود خواهد کرد که شانس هرمزگانی‌ها بیشتر است.
*گفتنی است، تیم‌های پارسه امیدیه، پرسپولیس خوزستان، پیشگامان وحدت کاشان، تن تاک تهران، عقاب نیرو هوایی تبریز، مشیر قهرمان بوشهر، مقاومت تنکابن و موبایل سعید به لیگ دسته دوم سقوط کردند.
امام جمعه بلوک براثر سانحه تصادف درگذشت