به نقل از «خبرگزاری آریا»

يلداي مهر گستر با رازهاي سر به مُهر

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۱۸۱۷۰۳

خبرگزاري آريا - تهران- ايرنا- يلدا آييني با پيشينه اي بيش از هزاران سال و از کهن‌ترين سنت ‌هاي ايراني محسوب مي شود که در آن ايرانيان پايان بلندترين شب سال و فصل برگ ريزان را مقدمه اي بر ميلاد نور و روشنايي دانسته و پيروزي خورشيد بر اهريمن تاريکي را پاس مي دارند و جشن مي گيرند.

خورشيد آخرين روز پاييز که غروب مي کند، شبي به قدمت يک آيين بلند آوازه، آغاز مي شود که نزد ايرانيان از شکوه و عظمتي خاص برخوردار است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اين شب نمادين، آغازي گرم بر زمستان سرد به شمار مي رود تا در بلندترين شب سال، دور هم نشستن هاي صميمي را رقم بزند.
شب چله از کهن ترين آيين هاي ايرانيان، همواره با شور و شوقي بسيار عجين است که در يک شب نشيني طولاني و گرم متجلي مي شود. گرفتن فال حافظ، تخمه شکستن، خوردن هندوانه و انار در جمع اعضاي خانواده و بزرگترهاي فاميل از جمله رسومي به شمار مي رود که از يلدا تفکيک نمي شود.
براي پاسداشت و بررسي بيشتر آيين هاي اين سنت قديمي با «محمد ميرشکرايي» پژوهشگر هنرهاي آييني و مردم شناس به گفت وگو نشستيم.
**يلدا، مردمي ترين سنت در فرهنگ ايرانيان
هيچ آييني در جهان نمي تواند زنده بماند، بدون اين که زمينه مردمي و فرهنگي آن وجود داشته باشد؛ به عبارتي ديگر اينگونه آيين ها به پيروي از فرهنگ مردم، تداوم مي يابند و يلدا از آن گونه سنت هايي محسوب مي شود که هزاران سال استمرار يافته است. هر چند در آغاز از شکل آييني تري برخوردار بود اما با گذشت زمان ضمن حفظ ريشه آييني، حالت مردمي بيشتري به خود گرفت.
يلدا يا شب «چله بزرگ»، مردمي ترين سنت در فرهنگ مردم ايران به شمار مي رود که حتي نوروز با وجود فراگير بودنش از اين لحاظ، قابل مقايسه با آن نيست، چرا که نوروز جنبه هاي رسمي هم دارد اما يلدا تنها سنتي محسوب مي شود که هرگز پا از حوزه فرهنگ مردم فراتر نگذاشته و همواره در ميان اعتقاد مردم بوده است، شبي که به گفته پشينيان هيچ مردي مگر با دستاني پر از خريد خوراکي هاي مختص اين شب به خانه نمي رود.
دور هم نشيني در اين شب به عنوان يکي از ويژگي هاي مهم آن، پيوند عميق تر مردم را با هم رقم مي زند. يلدا يک امر فرهنگي محسوب مي شود که آداب آن همواره ثابت نيست، پيش از پيدايش غزل هاي حافظ، مساله تفال در ذات اين سنت به شکل ديگري وجود داشت و هر زمان ديگري هم ممکن است چيزي به آن افزوده يا کم شود اما کليت آن همواره باقي خواهد ماند.
**وجه تسميه شب يلدا
کلمه يلدا از واژه عربي ولد و تولد گرفته شده است که تاکيد بر تولد مهر يا خورشيد دارد که پس از شب يلدا، بلندترين روزها پديدار خواهد شد و بنابر نظر عده اي، يلدا مفهومي سرياني به شمار مي رود و برپايه اعتقادي ديگر يلدا واژه اي پارسي و حاصل يک تغيير بر مبناي تحول تدريجي آواي کلام و بر اثر مرور زمان است.
**تاريخچه پيدايش اين سنت
در زمينه پيشينه و آغاز پيدايش اين گونه سنت ها مي توان گفت که اين مساله از يک ويژگي طبيعي ريشه مي گيرد و به دليل تغيير فصل ها است، همانگونه که نوروز با آغاز بهار جشن گرفته مي شود، شب يلدا نيز با آغاز زمستان معنا مي يابد. براي دريافت زمان دقيق تر پيدايش شب يلدا، بايد به شب تولد مهر و خورشيد اشاره کرد که به زماني بازمي گردد که آريايي ها به ايران آمدند. بسياري از آيين هاي آريايي ها با سنت هاي داخل فلات ايران با يکديگر تداخل پيدا کرد، يلدا را مي توان خواهر نوروز خواند، چرا که روز نخست زمستان در برخي متون قديم، «روز نَوَدُم» نوشته شد که يعني 90 روز به عيد نوروز مانده است.
در ادامه نقطه نظرهاي «محمدعلي بهمني» شاعر و پيشکسوت غزل مدرن را در اين ارتباط مي خوانيم.
**جايگاه يلدا در ادبيات ايران زمين
يلدا به معناي بلند به شمار مي رود و اگر از بُعد شاعرانگي به آن پرداخته شود، شعر شاعران بسياري به خصوص در گذشته از زيبايي هاي آن حکايت دارد و بخشي از شعر اين سرزمين کهن را به خود اختصاص داده به عنوان مثال يلدا را به گيسوي بلند و قامت کشيده يار تعبير شده است. خاقاني، سعدي، حافظ، قاآني و غيره در اين ارتباط شعرهاي زيادي سروده اند و از اين سنت بهره هاي فراوان برده اند.
**احترام به شب يلدا در فرهنگ ايران
بلنداي اين شب، گرچه فقط به اندازه يک دقيقه باشد اما به عنوان يک بهانه، ارزش و احترام عميقي به اين سنت بخشيده است. ميراث گرانبهايي که شب يلدا از گذشته با خود به همراه داشته و مي تواند براي قرن ها و سال هاي پس از خود نيز به يادگار بگذارد، همان فراهم کردن فرصت با هم بودن انسان ها به شمار مي رود.
در فرهنگ ايراني ها، خانواده اهميت بسياري دارد، دور هم نشستن خانوادگي جزو بايدهاي اين رسم زيبا محسوب و از اين نظر به يلدا احترام گذاشته مي شود، آن را دوست دارند و به آن دل خوش کرده اند. پيام تمام مردم در اين شب، با هم بودن است. در شب يلدا شايد افراد نزد عزيزان و دوستان شان نباشند اما حتي در مسافت هاي طولاني، معناي همدلي و با هم بودن را زنده نگه مي دارند و اين راز زيبايي يلدا به شمار مي رود.
**حافظ خواني و تفال از رسوم جدايي ناپذير شب يلدا
حافظ خواني به عنوان يکي از سنت هاي شب يلدا از آداب ارزشمند و مهمي محسوب مي شود. ايرانيان بر اين باور هستند که حافظ به رازهاي دروني آنها آگاهي دارد و با تکيه بر نام اين شاعر بلند آوازه و ارزش معنايي نام او که از حفظ کننده مي آيد، او را حافظ اسرار نهاني خود مي دانند و به همين دليل با تفال به غزل هاي حافظ شيرازي، او را محرم اسرار خود دانسته، پاسخ نيت هاي خود را از غزل هاي او مي خواهند و گويا اين خواهش را از حافظ دارند تا حافظ، اسرار خصوصي اين شب نزد خود باشد.
**پيوند شب يلدا با شعر
پيوند شب يلدا با شعر را شاعران تاييد کرده اند و در گذشته بيشتر آنها، قصيده ها و مثنوي هاي بلند خود را در شب يلدا مي سرودند و نام شعر يلدايي بر آن مي گذاشتند که اين موضوع همچنان نيز وجود دارد.
**پاسداري از ماندگاري اين سنت ديرين
رسالت و تلاش رسانه ها مبني بر ماندگاري اين آيين ديرين با بررسي بيشتر اين گونه آداب و سنت ها، مايه خرسندي است. گفت وگو با انديشمندان و پژوهشگران اين حوزه، ايجاد فرصت براي ابراز نظر در اين مقوله و ارايه ديدگاه آنها در قالب گزارش و مقاله هاي مختلف در پاسداري از اين آيين بسيار موثر است.
شب يلدا، فال‌مان هرچه باشد، باشد ...حال‌مان را درياب! خيال‌کن حافظ را گشوده‌اي و مي‌خواني: «مژده اي دل که مسيحا نفسي مي‌آيد».
*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: عشرت کراري**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9428**2059**9131
ايرنا پژوهش، کانالي براي انعکاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شويد.
انتهاي پيام /*

منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۱۸۱۷۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کمی مهربان باشیم (بررسی زندگی و آثار دکتر هروی)

به نام خداوند جان و خرد

کمی مهربان باشیم:

کمی مهربان باشیم؛ تا مصداق این بیت شعر گردیم:

نام نیک رفتگان ضایع مکن                           تا بماند نام نیکت پایدار

سعدی(درود خدا بر اوباد)

به گزارش جام جم آنلاین از گرگان استاد ایرانفر در ادامه گفتند ما نتوانستیم زحمات او را پاس بداریم و شان و جایگاه علمی و فرهنگی او را حفظ کنیم و خواستار توجه مسئولان فرهنگی استان شدند و در پایان صحبتش بنا گردید ایشان به یاری چند نیک اندیش دیگر عضو انجمن حافظ خوانی با روی هم گذاشتن مقداری پول، سنگ مزاری شایسته ای برای قبر دکتر  حسینعلی هروی تهیه و بر مزارش نصب نمایند.

این سخنان که نگارنده را وادار نمود که به قبرستان امامزاده عبدالله رفته و قبر دکتر  حسینعلی هروی را زیارت نماید و به بررسی زندگی و آثار او بپردازد، آنچه در زیر گزارش می شود، مروري بر زندگي و آثار دكتر«حسين علي هروي» این اندیشمند راستین گرگانی است. نگارنده امیدوار است که توانسته باشد به شایستگی ایشان را به دوستدارانش و علاقمندان ادب و فرهنگ ایران و به ویژه حضرت حاغظ بشناساند، و پیشنهاداتی که ارائه نموده توسط مسئولان امر جامه ی عمل پوشانده شود، تا شاید بتوانیم خدمتی کوچک به مردی بزرگ کرده باشیم.

سرمایه های راستین یک ملت، نه ذخائر فسیلی و زیرزمینی، نه کانی های ارزشمند، نه فلزات گرانبها، و نه اندوخته های پولی آنان است؛ بلکه سرمایه های راستین یک ملت، مردان و زنانی است که بی چشمداشت، عمر گرامی خود را در را پیشرفت دانش، فرهنگ و ادب گذراندند، تا دستاورد تلاش و کوشش صادقانه ی آنان چراغی باشد فروزان در راه تکامل تاریخ و تمدن کشور و تعالی همنوعانشان.

آنان در تنهایی، گمنامی و گاه تهیدستی و بی انتظار پاداش تلاش نمودند، و در زنده بودن خود و یا پس از مرگشان برای مجاهدت بی دریغ خود، توجه و تحسینی را از ما خواستار نبودند و نشدند. اما این ما هستیم که از یک سوی وظیفه ی انسانی داریم که تلاش و دستاوردشان که برای ما، فرّ و شکوه، پیشرفت و والایی و غرور ملی به دنبال داشته، ارج نهیم و ایشان را از گمنامی و تنهایی و سکوت رنج دهنده شان برهانیم و بخواهیم که غبار فراموشی و بی مهری خودمان ر ا از نام  یادشان پاک کنیم، تا نامشان برای همیشه بلند مرتبه و یادشان پرآوازه و دستاورد یک عمر مجاهده ی آنها کاراتر گردد.

سرزمین گرگانزمین با پيشينه فرهنگي و تاريخي درخشان خود و لطف خدادادی تاكنون توانسته است اندیشمندان و دانشمندان بسیاری را بپروراند. بزرگانی که در روزگاران گذشته و نیز دوره معاصر به مانند ستارگان پر فروغي در گلستان فلسفه، علم و ادب، فرهنگ وتاریخ درخشیده اند، در اين زمينه مي‌توان به شخصيتهايي همچون «سيدابوالقاسم ميرفندرسكي، خليل فلسفي، مختومقلي فراغي، مسيح‌الله ذبيحي، فخرالدين اسعد گرگاني، ميرداماد و دیگران اشاره كرد.

یکی از این شخصیت های فرهیخته عرصه ی دانش و ادب حسينعلي هروي گرگانی- نویسنده، مترجم، حافظ پژوه و شارح بزرگ معاصر استاد دانشگاه است.

                                               

حسينعلي هروي در سال۱۲۹۷ه.خ پا به عرصه هستی نهاد. وی فرزند ميرزا احمد خان معروف به بابا كه در محله سرپير گرگان زندگي مي‌كرد،بود پدربزرگ وی حبیب الله خان سررشته دار، عضو محکمه حقوق استرآباد و جد اعلایش، حاج شیخ عبدالصمد خان مقصودلو موقرالملک، همگی از چهره های سرشناس گرگان بودند. تحصيلات ابتدايي و دوره اول متوسطه را درگرگان به پايان برد و به دليل داير نبودن كلاسهاي دوره دوم متوسطه، براي ادامه تحصيلات به دانشسراي مقدماتي تهران رفت. وي از دانشسراي مقدماتي با كسب رتبه اول به دانشسراي عالي وارد و درجه ليسانس یا کارشناسی را در رشته زبان هاي خارجي كسب كرد. هروي در سال ‪ ۱۳۲۴به عنوان دبير زبان فرانسه در آموزش و پرورش شهرستان گرگان مشغول به كار شد كه پس از چند سال دبيري، كارمندي بانك و رياست فرهنگ در برخي نقاط از جمله شهرستان گناباد و استان خراسان براي ادامه تحصيلات به فرانسه رفت. وي در دوره دكتراي مدرسه عالي "السنه شرقي" دانشگاه پاريس نام نويسي كرد و موفق به اخذ درجه دكترا در رشته فرهنگ و تمدن اسلامي شد. پايان نامه دكتر حسين علي هروي نيز ترجمه خسرونامه يا گل و هرمز عطار بود كه آن را به زبان فرانسه برگرداند.

 در مورد بخشي از زندگي دكتر هروي، محمد ايران‌فر در مقاله‌اي مي‌گويد: هروي در سالهاي ‪ ۱۳۲۹تا ‪ ۱۳۴۴رييس دفتر استاد بديع الزمان فروزانفر و سپس دبير دانشكده معقول و منقول (الهيات) بوده است. دكتر هروي همچنين در دهه پنجاه با سيدابوالقاسم انجوي شيرازي، نعمت الله قاضي (شكيب)، دكتر شاه حسيني و چند نفر ديگر در بخش ادبي راديو ايران همكاري داشت. وي در سال ‪ ۱۳۴۸از سوي هيات منتخب دانشگاه تهران كه شامل دكتر منوچهر ستوده، دكتر ابوالقاسم اجتهادي و دكتر حسين گوئيلي بودند به مقام استادياري دانشگاه مفتخر شد. همكاري با بخش ادبي راديو ايران ، ترجمه فصولي از كتاب آناكارنينا از لئون تولستوي و ترجمه خوش زيستن در زندگي زناشويي تاليف آندره موروا ، داستايفسكي به روايت هانري تروآيا ، جلديازدهم تاريخ بزرگ جهان و زندگي نامه پوشكين اثر هانري تروايا از ديگر فعاليتهاي حسين علي هروي بوده‌است.

ترجمه كتاب «فرهنگ البسه مسلمانان» تاليف رينجرت دزي از آثار برجسته دكتر هروي است. اين كتاب در نوع خود ماخذي نسبتا جامع بوده و در آن توضيح و شناخت انواع پوشش‌ها و جامه‌هاي مسلمانان از صدر اسلام تا قرن نوزدهم ميلادي (سيزدهم هجري قمري) بيان شده است. کتاب فرهنگ البسه مسلمانان، در رشته ترجمه ادبی، برنده جایزه سلطنتی 1345 گردید. در اين زمينه شادروان مجتبي مينوي در مقدمه اين كتاب نوشته است: زحمت بسياري كه اقاي هروي در ترجمه اين كتاب و مفهوم كردن آن براي خوانندگان كشيده‌اند قابل توصيف نيست. همچنين مقالات نوشته شده با عنوان بي‌سوادي در جهان، اسلام در جهان امروز، هنر اسلامي و مجموعه مقالاتي در مورد حافظ از ديگر آثار اين نويسنده و مترجم است. مهمترين و ماندگارترين اثر و بزرگترین عامل حسن شهرت دكتر هروي کتاب چهار جلدی «شرح غزلهای حافظ» است که پس از سالها تحقیق كه با مقدمه‌اي مبسوط به همت دكتر زهرا شادمان در سال هزار و سیصدو شصت و هفت منتشر شده است. کتاب ارزشمندی که هنوز جایگاه رفیعی در عرصه پژوهشهای حافظ شناسی دارد.بهاء‌الدين خرمشاهي حافظ پژوه نامدار معاصر دراين زمينه مي‌گويد: من خود شرح غزل‌هاي حافظ را ارج مي‌گزارم و آن را از بسياري از شروح سودمندتر مي دانم.

هروی با انتشار مقالات متعدد در نشریات معتبر به نقد کتب منتشره درخصوص دیوان خواجه حافظ می پرداخت امری که او را به چهره ای خاص در این زمینه مبدل کرده بود، مقالاتی که گهگاه رویه ای تند و طعنه آمیز به خود می گرفت و زمینه بروز مباحثات مختلف را فراهم می نمود، در بهار 1353 مقاله ای باعنوان «نقدی بر حافظ مسعود فرزاد» به طبع رسانید و سبب شد تا فرزاد نیز مقاله ای بی محابا در همان نشریه بنگارد. از دیگر مقالات انتقادی ایشان می توان به نقد دیوان حافظ، تصحیح ابوالقاسم انجوی شیرازی یا « سخنی از تصحیح جدید دیوان حافظ» در معرفی دیوان حافظ، تصحیح دکتر خانلری اشاره کرد. مباحثات وی اساتید دیگری چون دکتر اسلامی ندوشن، فتح الله مجتبایی و ایرج افشار را نیز مورد عنایت قرار داده است، روند این رویدادها موجب گردیده بود تا خود نیز به لحن مزاح در مقاله «چرا نه در کنار هم؟»( کیهان فرهنگی اسفند 1367) چنین بنگارد:« در کنگره حافظ شیراز مصاحبت استادى از دانشگاه اصفهان نصیبم شد.خوش سخن و لطیفه پرداز.روزى از من پرسید شرح حافظ شما چند جلد شده، گفتم چهار جلد.به همان لهجه ظریف اصفهانى گفت بگویید هشت جلد، چون با سابقه‏اى که من به مشاجرات قلمى شما در باب حافظ دارم باید منتظر نقد و نظرهاى بسیار باشید.»، سلسله مقالات وی در کتابی با عنوان «مقالات حافظ، دکتر حسینعلی هروی» توسط عنایت الله مجیدی به طبع رسیده است.

دكتر حسين علي هروي بر اثر ابتلا به بیماری ریوی در ششم اردیبهشت ماه سال ‪ ۱۳۷۲در تهران درگذشت و بنا به وصيت خود به دلیل تعلق خاطر در دیار سرسبز و تاریخی اش- گرگان- به خاک سپرده شد، تا با خدمات فرهنگي و ادبي بسيار كه به جامعه ايران ارايه داد نامش براي هميشه به يادگار بماند.

شرف الدین خراسانی، شعر«ظلم مرگ» را در رثای او سروده که برخی ابیات آن از این قرار است:« دردا که مرگ یاران ما را ز هم جدا کرد / بر رفتگان ستم کرد بر ماندگان جفا کرد / دردا مگر ندانست در بند مهر اوئیم / آن رفته ای که ما را زود اینچنین رها کرد / آن رفته ای که عمری با حافظ آشنا بود / خلقی به او ثنا گفت، حافظ به او دعا کرد / چون زنده بودن او درد گران او گشت / او درد زندگی را با مرگ خود دوا کرد.»

با توجه به شخصیت ادبی- فرهنگی ارزشمند دكتر حسين علي هروي و در راستای گرامیداشت چهره های علمی،دینی و سیاسی و نیز  الگو سازی آنان برای نسل امروز، چند پیشنهاد می شود امید می رود،که عملی شوند:

1-در تقویم استان، نام ابشان به عنوان یک چهره ماندگار(دینی،عرفانی و سیاسی) ثبت شود. و برنامه های پیش بینی شده را در همین روز انجام بدهند.

2-هرساله در روز در گذشتش،برنامه هایی برای گرامیداشت یاد و نامش برگزار شود.یکی از این برنامه ها می تواند با همکاری شهرستان سبزوار و باعنوان همایش شناخت اندیشه و خدمات دكتر حسين علي هروي برگزار شود.

3-قبر او را به نحو شایسته ایی بازسازی شود. و تصویری مناسب از ایشان بر قبر اوقراربدهند.( گمان می رود این کار ارزشمند توسط اعضای انجمن حافظ خوانی کانون جهاندیدگان گرگان در شرف انجام است) و اگر مقدور شد یادمانی نیز برای آرامگاه او ساخته شود.

5-نام دكتر حسين علي هروي را بر روی یکی از خیابان های شهرگرگان بگذارند.

6-تمهیداتی اندیشیده شود تا آثار فاخر این حافظ شناس بزرگ باز نشر شود و نیز در حد مقدوراتی مستندی از زندگی ایشان

ای که دستت می‌رسد کاری بکن                    پیش از آن کز تو نیاید هیچ کار

یارب الهامش به نیکویی بده                           وز بقای عمر برخوردار دار

سعدی(درود خدا بر اوباد)

علیرضا حصارنوی-باستان شناس و کارشناس ارشد فرهنگ و زبان های باستانی