به نقل از «ایرنا»

فیلترینگ فضای مجازی و مغایرت آن با حقوق شهروندی

تاریخ انتشار: ۶ دی ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۶۲۸۶۴۶۵

تهران- ایرنا- تحول و تکوین در فضای مجازی به شکل گسترده و پیچیده، هر روز عرصه جدیدی از این فناوری را معرفی می کند. دسترسی به این فضا و چرخش آزاد اطلاعات از حقوق بارز شهروندی محسوب می شود و اعمال محدودیت در این زمینه ضمن ایجاد مشکلات برای کاربران به لحاظ حقوق بشر و شهروندی نیز با چالش هایی همراه است.

حسن روحانی رییس جمهوری روز سه شنبه 28 آذر 1396 خورشیدی در نخستین اجلاس ملی گزارش اجرای حقوق شهروندی با اشاره به اینکه در دنیای امروز 70 درصد خدمات از طریق اینترنت و فضای مجازی انجام می‌گیرد، گفت: «امروز دیگر نمی‌شود به دنیای 50 سال پیش برگردیم و افکار ما باید در دنیای امروز باشد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در طول این 4.5 سال گذشته، روزی نبوده که با ارگان‌ها و دستگاه‌های مختلف در جلسات مختلف صحبت و بحث نکنم. هر روز می‌آمدند که آنجا را فیلتر کنیم و آن شبکه را ببندیم.می‌گفتم چرا؟ و ایرادی را پیدا کرده و می‌گفتند. آیا اگر یک راننده تخلف کرد، باید بزرگراه‌ها را ببندیم؟»

حمایت های دولت و رییس جمهوری از دسترسی آزاد مردم به اطلاعات و فضای مجازی و مخالفت آنها با فیلترینگ سبب شد تا برای بررسی بیشتر موضوع گسترش فضای مجازی و اعمال فیلترینگ، نظر «حسین امامی»، پژوهشگر رسانه های نوین و مدرس دانشگاه را جویا شویم.

**محکوم بودن فیلترینگ به شکست
محدودیت و مسدودکردن رسانه‌های اجتماعی، چاره کار نیست. امروز کاربران به راحتی فیلترینگ را دور می زنند. به راحتی و به سرعت می توانند رسانه جایگزین (پلتفرم) دیگری را پیدا و یا به یک پیام رسان موبایلی دیگر نقل مکان کنند.

تا قبل از دولت یازدهم در ایران سیاست‌گذاری‌های فضای مجازی مبهم بود و بیشتر باعث سردرگمی مخاطبان می شد، یعنی شما خبر نداشتید که امشب تلگرام و اینستاگرام و وایبر فیلتر می شود یا نه. این مساله بیانگر این بود که یک خط مشی و استراتژی مشخص وجود نداشت. از طرفی نهادهای مسوول از رویکرد «فرافکنی» استفاده می کردند یعنی دستگاه ها فیلترینگ را به گردن نمی گرفتند که چه فردی باعث این کار شده است.

حتی در ایران شیوه دیگری هم تا چند سال پیش به کار می رفت که در کمتر کشوری شاهد این نوع سیاستگذاری بودیم و آن سیاست «ایجاد اختلال» بود. یعنی همان روشی که برای وایبر پیش بردند، آنقدر آن را کند کردند که امکان ارسال یا دانلود عکس و فیلم و حتی مشاهده متن به سختی صورت می گرفت. اما از دولت یازدهم به بعد با این امر مقابله شد.

تکنولوژی هم نشان داد که فیلترینگ محکوم به شکست است و راه جایگزین و دور زدن دارد، بنابراین باید ریشه ای کار کرد. باید رفتار دستگاه ها و نهادها شفاف باشد. اطلاع از عملکرد دستگاه هایی که از بیت المال مصرف می کنند و یا با مالیات امور خود را می گذرانند، حق شهروندان است و دستگاه ها باید پاسخگوی رسانه ها و مردم باشند.

**افزایش سواد رسانه ای مخاطب؛ تشخیص خوب و بد
امروزه شبکه های اجتماعی به یاری مطبوعات آزاد به عنوان رکن چهارم دموکراسی آمده اند و مطالبه گری دیگر فقط بر عهده خبرنگاران نیست، بلکه در عصر جامعه اطلاعاتی مردم نیز عملکرد دولتمردان را رصد می کنند.

محدود کردن فضای مجازی و فیلترینگ به نوعی نامحرم دانستن مردم به شمار می رود، حتی اگر خبرهای جعلی در فضای مجازی منتشر شود، راهکارش فیلترینگ نیست، بلکه شفاف سازی و پاسخگویی است. از طرفی هم باید کاری کرد که سواد رسانه ای مردم را افزایش داد که خود آنها محتوای خوب را از بد تشخیص بدهند، نه اینکه صورت مساله را پاک کرد.

**مغایرت فیلترینگ با حقوق شهروندی
از منظر حقوقی، فیلترینگ مغایر حقوق بشر و حقوق شهروندی است. در حقوق ارتباطات حقی به نام حق ارتباط برای مردم در نظر گرفته شده است که خاستگاه حقوق‌ بشری دارد و تاکید آن بر آزادی اطلاعات است. بدین معنا که هر فردی به‌عنوان گیرنده پیام این حق را دارد که علاوه بر دسترسی به محتوا، رسانه مورد نظر خود را نیز انتخاب کند.

در ماده 33 منشورحقوق شهروندی کشور نیز به صراحت تاکیده شده که شهروندان حق دارند تا آزادانه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط و کسب اطلاعات و دانش در فضای مجازی بهره ‌مند شوند وایجاد هرگونه محدودیت (مانند فیلترینگ، پارازیت، کاهش سرعت یا قطعی شبکه) بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.

**تلاش دولت برای رفع فیلتر توییتر و یوتیوپ
انتظاری که از دولت می رود این است که نسبت به رفع فیلتر یوتیوپ و توییتر اقدام کند. مسدود کردن یوتیوب باعث ایجاد محدودیت برای جامعه علمی، فرهنگی و دانشگاهیان شده و فیلترینگ توییتر هم فرصت های زیادی از نخبگان، رهبران فکری جامعه و همچنین خبرنگاران و رسانه ها گرفته است.

«سید حامد عاملی» پژوهشگر علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه نیز به بررسی این موضوع از زاویه ای دیگر پرداخت.

** گسترش محیط رقابتی و استفاده از قدرت نرم
توسعه شبکه های اجتماعی مفهوم مهمی را برجسته کرده و آن بحث محیط رقابتی است. هرچند محیط رقابتی از گذشته هم وجود داشت اما گسترش شبکه های اجتماعی سبب شد تا این محیط رقابتی بیی المللی شود و در سطح وسیعی گسترش یابد.

شبکه ها و ابزارها، سرعت و دقت رقابت را توسعه دادند که اینک به واسطه گسترش شبکه های نوین ارتباطی، یک محیط رقابتی جهانی پیش روی مخاطبان قرار دارد که رقابت با سرعت و دقت زیادی هر روز در حال افزایش است.

این که آیا می توان این محیط های بین المللی را تبدیل و محدود به محیط ملی کرد یا نه پرسشی است که از منظر فنی و امکان، پاسخ مثبتی برای آن وجود ندارد چرا که محیط رقابتی که اینک بین المللی شده را نمی توان محدود کرد. بنابراین همه برنامه ریزی ها در مسایل فرهنگی، ارزشی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باید متناسب با محیط رقابتی بین المللی باشد.

با ایجاد محدودیت نمی توان راهکار خود را در این محیط رقابتی به دیگران قبولاند. باید به دنبال روش های اقناع و استفاده از مسیری بود که از آن به «قدرت نرم» یاد می شود و از این طریق بتوان اراده خود را به دیگران نشان داد.

**اجماع جهانی، راه حل مقابله با سوء استفاده های مجازی
شبکه های اجتماعی شرایطی را به وجود آورد که از ابزارهای آن هم استفاده های مشروع و هم برخی استفاده های نا مشروع می شود. به عنوان مثال در حوزه سیاسی و تروریسم، استفاده داعش از شبکه های اجتماعی دیده شد، حرکت هایی بر ضد حکومت های دموکراتیک صورت گرفت، اقدام بر ضد امنیت عمومی جوامع مشاهده شد و بسیار ی دیگر از این دست نمونه ها که می توان نام برد.

در حوزه اقتصادی نیز شکل گیری برخی انحصارها را از طریق این شبکه های مجازی می توان دید که بهره گیری از روش های نامشروع کسب درآمد در دنیا یکی از این موارد است.

در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز دیده می شود که حریم اخلاقی جامعه، حریم خصوصی افراد و حتی حقوق کودکان در معرض تعرض واقع می شود.

بنابراین باید پذیرفت که دراین فضای رقابتی و سرعتی، عده ای با بهره گیری از این ابزارها به دنبال ارتقای خود هستند و این مساله، ضرورت شکل گیری عزم جدی برای جلوگیری از استفاده های نامشروع از این ابزارها را طلب می کند. قدرت مجامع بین المللی به خصوص نهادهای غیر دولتی حوزه دیپلماسی عمومی، نقش برجسته ای در تحقق این امر دارد.

با شکل گیری اجماع جهانی، می توان برخورد با این اقدام های نامشروع را تعریف کرد. به طور قطع دولت ها می توانند با مصادیق این اقدام های بین المللی نامشروع که بر ضد امنیت عمومی، استفاده در مسیر تروریسم و هتک حرمت حریم خصوصی افراد و اقشار آسیب پذیر است، بر پایه منشور بین المللی و بر اساس تعاریفی که در این حوزه وجود دارد، اقدام کنند.

**اعمال محدودیت با حفظ مبانی فلسفی و عقلانی
اقدام دولت ها باید مبنای فلسفی و مقبولیت در افکار عمومی داشته باشد چرا که بدون این مبانی تلاش ها به جایی نخواهد رسید، پس باید برخی نقش های رسانه را به رسمیت شناخت. یکی از نقش های رسانه نقش نظارت عمومی است و باید این نقش را به عنوان یکی از مبانی مردمسالاری پذیرفت که رسانه ها نقش نظارت بر عموم جامعه، نظارت بر دولت و نظارت بر جریان عمومی حاکمیت را دارند.

برای موفقیت در این زمینه نباید این نقش رسانه را کمرنگ ساخت، چرا که مقبول نخواهد بود پس تاکید می شود که هر نوع تلاشی برای این محدودیت، باید مبانی فلسفی و عقلانی را رعایت کند تا به طور قطع به نتیجه منجر شود و در حفظ سلامت جامعه قابل پذیرش باشد. محدود کردن یک رسانه یا دو رسانه بدون شک راه دستیابی به هدف نیست و تنها اعتماد به نهاد های عمومی جامعه و رسانه های عمومی کاهش خواهد یافت و مخاطبان نیز باید تلاش کنند تا به رسانه های دیگری که محدودیت ها در آن اعمال نمی شود، دسترسی پیدا کنند.

**جداسازی حوزه رسانه از سیاسی بازی
پیشنهاد می شود مجموعه ای از عقلای جامعه شکل گیرد تا این مبانی فلسفی و عقلانی را تعریف و منافع عمومی جامعه را تامین کنند. این مساله بحث های سیاسی و گروهی نیست. به هرحال عده ای موافق و عده ای مخالف این فرایند هستند و این مساله تبدیل به مبنای درگیری در جامعه می شود پس باید این بحث را از حوزه سیاسی جدا کرد و عقلا و صاحب نظران برمبنای چارچوب ها تعاریفی ارایه دهند که در این صورت مردم هم آن را مقبول و مشروع خواهند دانست.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: عشرت کراری**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9428**9131
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۶۲۸۶۴۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

واکنش فعالان فضای مجازی به ادعای بی‌بی‌سی درباره نیکا شاکرمی

همزمان با ادعای بی‌بی‌سی مبنی بر اینکه به اسنادی در رابطه با نحوه درگذشت نیکا شاکرمی دست پیدا کرده، فعالان فضای مجازی واکنش‌هایی نشان دادند و این به‌ اصطلاح اسناد را فاقد ارزش و کذب دانستند. - اخبار رسانه ها -

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، در ادامه به واکنش تعدادی از  فعالان فضای مجازی اشاره شده است.

شهاب اسفندیاری، فعال رسانه در توئیتی نوشت:

خنده‌دارترین بخش گزارش فیک بی‌بی‌سی آنجا است که نوشته ما برای اطمینان از صحت این سند از یک مقام امنیتی سوال کردیم. او زنگ زد به بایگانی سپاه. آنها هر روز یک رمز برای پاسخ به تماس‌های تلفنی دارند. این مقام رمز روز را گفت و پرسید این اسناد صحت دارد؟ آنها هم گفتند بله!

سید پویان حسین پور، فعال رسانه در توئیتی نوشت:

درباره عملیات روانی-شناختی که بوقچی‌های سرویس امنیتی انگلیس راه انداخته‌اند، یک نکته مهم وجود دارد:

با اینکه میشد مأموران خیالی را از نیروی انتظامی جا بزنند که با توجه به حضورش در خیابان باورپذیرتر هم هست، سپاه را هدف گرفتند.

چرا؟! برای بدنام‌سازی سپاه بعد از خوشنامی وعده‌ صادق..

 

حسین قاسمی، پژوهشگر مسائل امنیتی در رشته توئیتی پیرامون گزارش بی بی سی جهانی برای نیکا شاکرمی نوشت:

فارغ از این که خانم شاکرمی بر اثر چه حادثه یا اتفاقی فوت کرده، می توان با قاطعیت گفت گزارشی که توسط بی بی سی منتشر شده، به دلایل مختلف جعلی و فاقد اعتبار است

جعل کننده از اطلاعات بسیار کمی درباره سازمان و سازکار سپاه برخوردار بوده یا تعمد داشته

برخی موارد را اینجا می آورم:

مهدی محمدی، فعال رسانه در توئیتی نوشت:

ضرورت فوری لطمه زدن به تاثیر شگفت عملیات وعده صادق بر افکار عمومی ایران، و سپس آغاز مناقشه برانگیز عملیات پلیس در مقوله حجاب، اجرای یک پروژه جدید روانی برای تحریک جامعه در حوزه زنان را کاملا پیش بینی پذیر کرده بود. قدم بعدی ممکن است یک واقعه فیزیکی برنامه ریزی شده کف خیابان باشد.

ازوف، کاربر فضای مجازی، نوشت:

چنتا نکته در مورد این نامه جعلی که مربوط به نیکاشاکرمی هست

فارغ از اینکه نامه پیوست و تاریخ نداره جاعل سعی کرده با محو کردن و کمی ناخوانا کردن الفاظی مثل تاریخ و پیوست اینطور القا کنه که اسکن یا کپی است اما چون میخواد القا کنه نامه محرمانه است اون کلمه خیلی واضح و تمیزه!

محمد فراهانی، فعال رسانه، در توئیتی نوشت:

بی‌بی‌سی برخلاف سی‌ان‌ان که به شاهدان غیبی استناد کرده بود، درباره مرگ نیکا شاکرمی سند منتشر کرده و گفته نامه‌ها را راستی‌آزمایی هم کرده. چطور؟ «یک افسر اطلاعاتی سابق ایرانی تایید که سندها فیک نیست و درست هستند»

محمد حسین مهدویان، فعال رسانه، در رشته توئیتی نوشت:

چرا گزارش بی بی سی درباره نیکا شاکرمی جعلیه؟
بیاید با مقایسه اسنادی که پیش‌تر توسط خود اپوزیسیون منتشر شده، جعلی بودن یا نبودن اسناد بی بی سی رو بررسی کنیم

وحید یامین‌پور در توئیتی نوشت:

فکر کنم روشن است که جنجال جدید رسانه‌ی دولتی انگلیس همان فحش دادن کسی است که در میدان دعوا کتک خورده. دست و پا زدن برای کاهش فشار جهانی بر اسرائیل و یک تنفس مصنوعی به جنازه نتانیاهو. صحنه بسیار شفاف‌تر از پاییز 1401 است.

جانفدا، کاربر فضای مجازی، در توئیتی نوشت:

تو گزارش BBC مدعی شدن نیکا غروب بازداشت و بعدم تو ون بهش تجاوز کردن!

همه اینا درحالی‌ هست که مادر نیکا در مصاحبه‌ با رادیو فردا می‌گه من ساعت 11:30 شب، تلفنی با نیکا حرف زدم.

یعنی اول بازداشتش کردن، بعد بهش تجاوز کردن، بعد کشتنش.

بعد چندساعت مادرش باهاش تلفنی حرف زده!

انتهای پیام/