به نقل از «تسنیم»

۱۲ میلیارد متر مکعب حق‌آبه دریاچه ارومیه خورده شده است

تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۵۱۰۹۷۶

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: طی سال‌های گذشته ۱۲ میلیارد متر مکعب حق‌آبه دریاچه ارومیه خورده شده است و از منابع آب تجدید پذیر تنها حدود ۱۵ درصد حق‌آبه دریاچه به آن سرریز شده است. ۱۳ تير ۱۳۹۷ - ۱۳:۵۸ اجتماعی محیط زیست نظرات

به گزارش گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ مسعود تجریشی در نشست تخصصی نقد و بررسی چگونگی مدیریت تامین منابع آب لازم برای احیای دریاچه ارومیه در دانشگاه امیرکبیر با اشاره به اینکه از 25 شهریور سال 1393 وزارت نیرو موظف شد تا بحث تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی را به صورت برنامه ارائه کند، اظهار کرد: قرار بود طی این برنامه بتوانیم ظرف 20 سال به تعادل در بهره برداری از آب های زیرزمینی برسیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی ادامه داد: دوم  تیر 94 هیئت وزیران تصویب کرد که حق آبه زیستی برای تالاب‌ها از رودخانه‌های بالادست توسط وزارت نیرو تامین شود؛ بر اساس این برنامه 2 میلیارد و 578 میلیون متر مکعب نیاز زیست محیطی آب به دریاچه ارومیه باید اختصاص داده شود.

مدیر‌دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: قرار شد رودخانه‌های مختلف سهم خود را به دریاچه ارومیه اختصاص بدهند.

وی در خصوص اینکه چرا مسئله سدها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارای اهمیت است، گفت: حدود 81 سد در حال بهره‌برداری است و 13 سد ملی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارد که می‌تواند 95 درصد قدرت تنظیمی آب داشته باشد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین 16 رودخانه مهم کشور می‌توانند 2 میلیارد و 578 میلیون متر مکعب نیاز آبی دریاچه را تامین کنند.

تجریشی با بیان اینکه روی هشت رودخانه سدهای ملی داریم که می‌توانند حدود 77 درصد آب برای دریاچه ارومیه رهاسازی کنند، تصریح کرد: متاسفانه طی سال‌های مختلف هر بهره برداری که از سدهای جدید انجام داده‌ایم تراز سطح دریاچه ارومیه پایین‌تر آمده است.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بر اساس مصوبات و مستندات آب تجدیدپذیر این حوضه 5 هزار و 220 میلیون  متر مکعب بوده و 38 درصد این آب، حقابه دریاچه ارومیه بوده است اما از 3 سال اخیر که بگذریم مقدار تامین حقابه همواره در 20 سال اخیر کاهش پیدا کرده و از 38 درصد تنها 21 درصد از سال ها حقابه دریاچه تامین شده است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه گفت: طی دو سال اخیر به کمک وزارت نیرو و با خرد جمعی توانستیم از سهم 38 درصدی دریاچه ارومیه از آب‌های تجدید پذیر 25 درصد آن را به دریاچه اختصاص دهیم.

تجریشی با تاکید بر اینکه 12 میلیارد متر مکعب حق‌آبه دریاچه ارومیه خورده شده است، اظهار کرد: حق‌آبه ارومیه طی این سال‌ها سهم مصارفی مانند کشاورزی، شرب و صنعت پرداخت شده است در حالی‌که طی سه سال اخیر سهم محیط زیست به ترتیب تنها 21، 30 و 45 درصد پرداخت شده و به رغم آنکه در شورای عالی محیط زیست به وزارت نیرو تکلیف کرده است که ابتدا سهم شرب و سپس سهم محیط زیست را پرداخت کند اما الان اولویت اول با همه چیز است و بعد اگر چیزی باقی ماند به محیط زیست هم داده می شود.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: از مقدار 2 میلیون و 823 هزار متر مکعب آبی که از بهمن ماه تا فروردین ماه امسال به دریاچه ارومیه اختصاص داده شده بود فقط هزار و 47 میلیون متر مکعب رهاسازی شده است و متاسفانه حدود 961 میلیون متر مکعب آب بدون برنامه سرریز شده در حالی که می توانست با مدیریت صحیح به دریاچه وارد شود و از دست نرود.

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، افزود: 815 میلیون متر مکعب آب در سدها ذخیره شده و در زمان مناسب خود به دریاچه داده نشده است، قرار ما این بود در سال هایی که آورد آبی کم است 50 درصد از سهم دریاچه و 50 درصد دیگر مصارف کم شود و سال هایی که آورد آب خوب است تمام آن ها به سمت دریاچه هدایت شود.

تجریشی ادامه داد: بر اساس داده های موجود در 31 خرداد 97 حدود 328 میلیون متر مکعب آب مازاد در سدها داشتیم که می توانستیم به سمت دریاچه رها کنیم اما نکردیم ، اگر این رها سازی انجام می شد اکنون سطح دریاچه حدود 13 سانتیمتر بالاتر بود.

تجریشی در بخشی دیگر از سخنان خود با تاکید بر اهمیت سد بوکان برای احیای دریاچه ارومیه گفت: از زمانی که رهاسازی از سد بوکان را آغاز کردیم تراز دریاچه ارومیه افزایش پیدا کرد بنابراین اگر بخواهیم تراز دریاچه را افزایش دهیم باید از سد بوکان به عنوان یکی از مکانیزم‌های کنترلی استفاده کنیم.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در حالی که مدیریت آب کشور یک کاملا حاکمیتی است و همه باید یکدست باشیم و  مصارف و فشار نباید طوری باشد که حقابه محیط زیست نادیده گرفته شود، اما در بسیاری موارد شاهد هستیم که مثلا یک نماینده مجلس درباره حقابه و یا کشت جایگزین اظهار نظر می کند و می گوید هوا گرم شده، می ترسم آب کم شود پس رها سازی نکنیم. نماینده دیگری می گوید من به عنوان نماینده مردم می گویم حقابه دریاچه را به مردم بدهیم تا کشت جایگزین انجام دهند. مدیر آب بوکان نامه نوشته که ما می ترسیم دما افزایش پیدا کند پس بهتر است رهاسازی انجام شود در حالی که پیش بینی ها و رهاسازی آب یک کار کاملا کارشناسی است.

تجریشی گفت: در ملکان به ما نامه داده‌اند که ما آب نمی خواستیم اما الان به ما دو بار آب داده اند. یعنی آبی که به دریاچه نداده اند را در کانال های کشاورزی سرریز کرده اند.

وی همچنین در پاسخ به نماینده وزارت نیرو که مدعی شده بود حقابه پرداخت نشده مثلا سال گذشته سال بعد به دریاچه داده شده است، با تاکید بر اینکه دریاچه ارومیه قابلیت احیا دارد، گفت: ما اصلا نمی بینیم که طی سه سال گذشته آب مازادی که باقی مانده بوده را رها سازی کنند و ما دریافت کرده باشیم اما خداوند در سه سال گذشته سه الگوی بارشی بسیار کم، نرمال و 45 درصد بیش از نرمال را به ما داده است اما مهم این است که مدیریت ما در این سه سال چگونه بوده است.

عدم کنترل آب‌های سطحی، کنترل سایر آب‌ها را دشوار می‌کند

همچنین، رضا مکنون عضو شورای عالی محیط زیست و رئیس کمیته عالی نظارت و ارزشیابی عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در این نشست با اشاره به ضرورت کنترل آب های سطحی اظهار کرد: اگر این آب ها کنترل و ساماندهی نشود قطعا کنترل سایر آب ها پیچیده تر و دشوارتر خواهد بود.

وی با اشاره به ضرورت ارائه مدل های پیش بینی مربوط به وضعیت بارشی حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: قطعا یکی از ویژگی های این مدل ها از عدم قطعیت آن ها است اما نباید این مدل ها را کنار گذاشت و نسبت به آن ها بی توجه بود.

این عضو شورای عالی محیط زیست تاکید کرد: عدم قطعیت در پیش بینی های فصلی طبیعی است. افزون بر مدل پیش بینی هواشناسی به مدل رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه نیز نیاز داریم که باید مبتنی بر پیش بینی های هواشناسی باشد و برای آن برنامه ریزی های دقیقی صورت گیرد.

مکنون با اشاره به اینکه الگوی تخصیص استخراج شده است، گفت: نباید در مسیر رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه هیچ پمپی زده شود بلکه باید رهاسازی آب دقیقا طبق مدل ها اجرا و عملیاتی شود.

رشد 104 درصدی رهاسازی آب به دریاچه ارومیه از سد بوکان

در ادامه، محمد حاج رسولی‌ها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: پیش بینی بارش، متولیان مختلفی از جمله سازمان هواشناسی دارد. طی سال آبی گذشته با توجه به بارندگی‌ها در اردیبهشت ماه در سطح کشور دو برابر متوسط بارندگی در طول متوسط نرمال فقط از تاریخ اول تا 30 اردیبهشت ماه اتفاق افتاد که هیچ ارگانی این را پیش بینی نکرده بود.

وی ادامه داد: سازمان هواشناسی با ارسال متنی اعلام کرده بود که در فروردین ماه سال 97 میانگین بارش در غرب و شمال کشور کمتر از نرمال و دمای هوا افزایش نسبتا شدیدی خواهد داشت و میانگین بارش فصل بهار در سطح کشور کمتر از نرمال بلندمدت پیش بینی می‌شود.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه پیش بینی‌های سازمان هواشناسی یکی از سندهای ما برای مدیریت منابع آب است تصریح کرد: اتفاقی که در ورودی سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی اردیبهشت ماه افتاد دو برابر شرایط نرمال بود و بر این اساس تا اواسط اردیبهشت ماه امکان رهاسازی آب برای ما وجود داشت.

حاج رسولی‌ها افزود: قرار بود طی سال آبی گذشته 170 میلیون متر مکعب از سد بوکان آب به دریاچه ارومیه رهاسازی کنیم که با توجه به بارندگی‌ها 177 میلیون متر مکعب آب رهاسازی شد. طی اردیبهشت ماه و در مرحله دوم رهاسازی نیز مجددا 170 میلیون متر مکعب آب رهاسازی شد.

وی گفت: این ارقام نشان می‌دهد که رهاسازی آب به دریاچه ارومیه در حوضه سد بوکان 104 درصد رشد داشته و به طور کلی در سطح حوضه 69 درصد افزایش رهاسازی داشتیم.

حاج رسولی‌ها گفت: دریاچه ارومیه چهار میلیارد متر مکعب آب نسبت به برنامه‌ریزی مصوب عقب است. بنابراین کلیه بحث‌ها صرفا روی 150 میلیون متر مکعب نیست.

وی در مورد انتقال آب به دریاچه ارومیه از کشورهای همسایه گفت: انتقال آب از خارج برای دریاچه ارومیه در وزارت نیرو و ستاد احیای دریاچه ارومیه مطرح نیست و هیچ صحبتی در این باره وجود ندارد.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران تاکید کرد: راهکاری غیر از کاهش سطح زیر کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نداریم. این موضوع هم بخشی بر عهده وزارت نیرو و بخش دیگر بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است.

حاج رسولی‌ها در ادامه اظهار کرد: در کارگروه سازگاری با کم آبی تلاش می کنیم همه برنامه های کاهش مصرف آب و مدیریت صحیح منابع آب را با همکاری دستگاه های مختلف اجرایی کنیم. چون مدیریت آب و تغییر الگوی کشت باید به طور توأمان انجام و پیگیری شود.

وی تاکید کرد: سیاست های کلی کشت بحث های بسیار جدی است و نیاز به همکاری دستگاه های مختلف دارد.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران پیشنهاد کرد: عنوان ستاد احیای دریاچه ارومیه برداشته شود و با توجه به مباحث مرتبطی که این ستاد در خصوص تمام تالاب‌ها و آبخوان‌ها دنبال می‌کند ستاد یک برنامه عملیاتی برای تمامی این تالاب‌ها داشته باشد.

 70 درصد ورودی سدها طی ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است

بنابراین گزارش، آرش اخوان مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات تامین آب شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز در این نشست در تشریح فرآیند برنامه‌ریزی و عملکرد بهره‌برداری از سدهای حوضه دریاچه ارومیه، گفت: همه ساله در ابتدای سال آبی برای سدهای مهم کشور که حدود 110 سد هستند، برنامه‌ای تحت عنوان "برنامه مدیریت منابع و مصارف سدهای کشور" پیشنهاد و تنظیم می‌شود و این برنامه در طول سال آبی پایش و اصلاح می‌شود.

وی افزود: در حوضه دریاچه ارومیه سدهایی که مشمول برنامه منابع و مصارف هستند، شامل سدهای سلماس، حسنلو، بوکان، مهاباد و سارو  هستند. حجم مخازن این سدها در سال حدود یک میلیارد و 470 میلیون مترمکعب است.

اخوان با بیان اینکه طی سال آبی 96-95  حدود 700 میلیون مترمکعب، حجم سدهای دریاچه ارومیه بود تصریح کرد: از این مقدار حجم حداقلی که باید در انتهای شهریورماه داشته باشیم 430 میلیون مترمکعب است.

مدیر دفتر بهره‌برداری از تاسیسات تامین آب شرکت مدیریت منابع آب ایران با بیان اینکه از زمانی که برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه شروع شد، حدود 82 میلیون آبگیری از سدهای دریاچه داشتیم، گفت: بعد از ابلاغ برنامه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه موظف شدیم که آبگیری در سدها را منطبق با میزان مصرف کنیم و افزایش آبگیری نداشته باشیم.

اخوان با اشاره به اینکه مصارف کشاورزی از سدهای دریاچه ارومیه یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب در نظر گرفته شده است، گفت:‌ براساس این حجم آب مصرفی کشاورزی در بخش کشاروزی تصمیم گرفتیم برای تخصیص آب به دریاچه ارومیه و احیای آن 25 درصد کاهش مصرف داشته باشیم و با شروع کار ستاد احیا در دوره جدید این عدد به 29 درصد کاهش مصرف رسیده است.

وی با تاکید بر اهمیت سد بوکان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تصریح کرد: سد بوکان حدود 65 درصد آوردهای سدها را تشکیل می‌دهد و تقریبا 70 درصد ورودی سدها طی ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت است.

اخوان تاکید کرد: در صورت افزایش ورودی به سدها نسبت به مقادیر ورودی مبنا هیچ مصرفی اضافه نخواهد شد و برنامه‌ریزی جهت افزایش رهاسازی برای دریاچه ارومیه به لحاظ مناسب بودن زمان و راندمان صورت می‌گیرد. همچنین در صورت کاهش ورودی سدها نسبت به مقادیر مبنا، مصارف کشاورزی و رهاسازی کاسته خواهد شد.

وی گفت: با توجه به در نظر گرفتن شرایط زمانی و راندمان رهاسازی آب، در صورتی که مقداری از حجم آب اختصاص داده شده به دریاچه ارومیه رهاسازی نشده باشد، طی زمان مناسب این اتفاق صورت خواهد گرفت.

وزارت نیرو می توانست 14 درصد بیشتر رهاسازی آب برای دریاچه ارومیه داشته باشد

جمشید موسوی مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه، اعلام کرد: در مدل بهره برداری زمان واقعی از مخزن سد بوکان در حوضه دریاچه ارومیه سئوالات اصلی زمان شروع رهاسازی آب برای دریاچه ارومیه شرایط آن در طول دوره سیلابی، ذخیره تراز مخزن در ابتدای فصل کشت و نهایتا موضوع مهم حجم استراتژیک آب در انتهای سال آبی است.

وی با اشاره به اینکه  مازاد آب باقی مانده در مخزن سد بوکان در پایان سال آبی، گفت: مگر قرار بوده مخزن بوکان از نوع مخزن (کری اور)  carry over  باشد و عملکرد برون سالی داشته باشد.

مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه در پاسخ به اینکه با در نظر گرفتن الگوی کشت و توزیع زمانی آوردِ ورودی، شروع رهاسازی از کدام ماه باید آغاز شود، گفت: در سال آبی 2015- 2016 سرریز کنترل نشده اتفاق افتاد و نتوانستیم از آن به درستی استفاده کنیم.

وی تاکید کرد: برای مدیریت درست و استفاده از منابع آبی گام اول آگاهی از منابع موجود در افق برنامه ریزی آینده است. گام دوم تدوین برنامه رهاسازی تا پایان سال مفروض به منابع گام قبل و مصارف از پیش تعیین شده است. انجام این دو گام باید همراه با پایش عملکرد  و اصلاح هر دو گام با توجه به آخرین اطلاعات باشد و نتایج برای سال جاری و بازه بلندمدت ارائه می شود.

موسوی گفت: در بحث پیش بینی های امسال بررسی نتایج محقق شده نسبت به پیش بینی های ما نشان می دهد پیش بینی کل آورد 966 بوده که در 20 اردیهبشت به 970 میلیون متر مکعب رسیده است. همین عدد را با داده های وزارت نیرو مقایسه کردیم و دیدیم وزارت نیرو بر خلاف تغییرات هیدرولوژیک همواره حدود 800 میلیون متر مکعب یعنی نزدیک به نیازها و مصارف پیش بینی کرده که دوستان وزارت نیرو باید در این مورد پاسخگو باشند.

وی ادامه داد: نمودارها نشان می دهد از بهمن ماه تا اردیبهشت ماه که برای ما مهم است پیش بینی های ما خوب بوده و نتایج نشان می دهد که بیش از پیش بینی ها محقق شده است. با توجه به مدل 274.7 میلیون متر مکعب برای دریاچه ارومیه باید رهاسازی می شده اما از این میزان 146.5 میلیون متر مکعب رهاسازی انجام شده و برای 128 میلیون متر مکعب انجام نشده است.

مسئول کارگروه منابع آب ستاد احیای دریاچه ارومیه تصریح کرد: نتایج بررسی نهایی نشان می دهد وزارت نیرو می توانسته دستکم 14 درصد بیش از آنچه انجام شده رهاسازی آب داشته باشد. قطعا در ادامه مسیر باید پیش بینی ها بهبود یابد، نیازها و مصارف تدقیق شود و ملزومات سازمانی و اداری در وزارت نیرو برای انجام وظایف محوله فراهم شود.

انتهای پیام/

Rsaadati/Psaadati/S2,23/CT12 واژه های کاربردی مرتبط احیای دریاچه ارومیه بحران های محیط زیست

منبع: تسنیم

کلیدواژه: احیای دریاچه ارومیه بحران های محیط زیست احیای دریاچه ارومیه بحران های محیط زیست

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۵۱۰۹۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حال خوش این روزهای نگین فیروزه‌ای آذربایجان

دریاچه ارومیه به عنوان نگین منطقه آذربایجان‌ پس از یک دوره خشکسالی و کاهش وسعت آبی، این روزها جان دوباره‌ای گرفته و امیدها برای احیای بزرگترین دریاچه داخلی ایران را زنده کرده است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان شرقی، دریاچه ارومیه به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران، بزرگ‌ترین دریاچه آب شور در خاورمیانه و ششمین دریاچه بزرگ آب شور دنیا، روزگاری زیست‌گاه ۲۱۲ گونه پرنده، ۴۱ گونه خزنده، ۲۷ گونه پستاندار، ۲۶ گونه ماهی و هفت گونه دوزیست بود، اما همچون بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور در پی تغییرات اقلیمی و برداشت بی‌رویه از حوضه‌های آبریز از وسعت آن کاسته شد.

دریاچه ارومیه در سال ۱۳۴۶ بر اساس مصوبه شماره یک شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان منطقه حفاظت شده و طبق مصوبه شماره ۶۳ شورای عالی در سال ۱۳۵۴، به عنوان پارک ملی شناخته شد.

نگین فیروزه‌ای آذربایجان در سال ۱۳۵۶ در زمره مناطق بین‌المللی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره جهانی به ثبت رسید و سال ۱۳۵۴ با ۱۰۲ جزیره که از سوی سازمان یونسکو ذخیره‌گاه طبیعی جهان شناخته شده بود در کنوانسیون رامسر به‌عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی به ثبت رسید و مؤسسه بین‌المللی تالاب‌ها آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان معرفی کرده است.

دریاچه ارومیه جدای از تأثیرات زیست‌محیطی، پیوند عمیق و ناگسستنی با احساسات و علایق مردم منطقه آذربایجان دارد، خواهرخواندگی تبریز و ارومیه را به اثبات می‌رساند و روزهای پرشور این دریاچه، روزهای خوش مردمان منطقه نیز خواهد بود.

طی سال‌های اخیر، خشک شدن دریاچه ارومیه و تلاش‌های ناکام سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی، بحران خشکسالی نگین آبی آذربایجان را تبدیل به یک تهدید جدی کرده بود تا جایی که خبرهایی از مالچ‌پاشی، استخراج نمک، تیتانیوم و لیتیوم به گوش می‌رسید که پس از مدتی تکذیب شد.

خشک شدن دریاچه شایعه‌های بزرگی با خود به همراه می‌آورد و اندوه خشکسالی دریاچه، به حدی جدی بود که تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی روزمره مردم شده بود. این نگین آبی که از نظر سطح آب‌های آزاد، بیستمین دریاچه جهان و به لحاظ وسعت و شوری پس از بحرالمیت قرار گرفته است، به شوره‌زاری هشت میلیارد تنی تبدیل شده بود که تهدیدی بزرگ برای زیست‌بوم منطقه بود و به خطر افتادن بهداشت و سلامتی مردم و نابودی کشاورزی را در پی داشت.

دریاچه ارومیه، پرونده‌ای با جنبه‌های حقوقی، اجتماعی، سیاسی و حتی امنیتی است که به‌دلیل مدیریت نادرست، حاشیه‌های زیادی را پشت سر گذاشته و به علت نبود اطلاع‌رسانی و شفافیت، با شایعات، تحلیل‌های نادرست و نقدهای غیرمنصفانه زیادی مواجه بوده است.

اقدامات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دولت، دو جنبه مکمل اقدامات پیشگیرانه خشک‌سالی دریاچه‌ی ارومیه بوده‌اند که چالش‌هایی با خود به همراه داشته‌اند و به نظر می‌رسد که اقدامات نرم‌افزاری در برخورد با مسئله دریاچه ارومیه باید از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

حوضه آبریز ۵۲ هزار و ۴۷ کیلومتر مربعی دریاچه ارومیه که از ۶۰ رودخانه‌ی فصلی، دائمی و دوره‌ای سیراب می‌شود در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، کردستان و کشور ترکیه قرار دارد. استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان به ترتیب باید سالانه یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون مترمکعب، ۳۹۴ میلیون مترمکعب و ۹۵۱ میلیون مترمکعب از حقابه‌ی دریاچه ارومیه را تأمین کنند.

رودخانه‌های زولاچای، نازلوچای، روضه‌چای، شهرچای، باراندوزچای، گدارچای، مهابادچای، سیمینه‌رود، زرینه‌رود، لیلان‌چای، مردق‌چای، صوفی‌چای، قلعه‌چای، آذرشهرچای و آجی‌چای تأمین کننده نیاز دریاچه ارومیه است.

ارزش‌های بوم‌شناختی اهمیت ویژه‌ای به موجودیت دریاچه ارومیه بخشیده و احیای آن چالشی فرامنطقه‌ای است؛ این دریاچه این روزها و پس از یک دوره طولانی خشک‌سالی، همزمان با بارش‌های زمستانه و بهاره جان دوباره گرفته و دلشوره‌های مردم را تا حد زیادی با آغوش گرم آب شورش به پایان رسانده است، اما این پایان ماجرا نیست و احیای دریاچه نیازمند راهکارهای طولانی مدت است.

انسداد چاه‌های غیرمجاز با هدف احیای دریاچه ارومیه

چاه‌های غیرمجاز، تهدید جدی برای آب‌های زیرزمینی تلقی می‌شود و یکی از دلایل اصلی خشک‌سالی در حوضه آبریز دریاچه‌ی ارومیه است. آمار چاه‌های مجاز و غیرمجاز، همواره در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد و تنها راه احیای منابع آب‌های زیرزمینی اعمال مقررات سخت‌گیرانه در حفر و استفاده از این چاه‌ها است.

با توجه به اظهارات دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه‌ی ارومیه، ۷۳ هزار حلقه چاه غیرمجاز و ۴۰ هزار حلقه چاه مجاز در حوضه‌ی آبخیزداری دریاچه ارومیه وجود دارد.

یوسف غفارزاده، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌شرقی انسداد چاه‌های غیرمجاز را ضرورت احیای دریاچه ارومیه می‌داند و می‌گوید: در حوزه استحفاظی استان، ۱۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه وجود دارد که تاکنون انسداد ۸۶۵۲ حلقه چاه با هماهنگی دادستانی مرکز استان و نیروی انتظامی اجرایی شده است.

وی با اشاره به مسدودسازی ۹۱۲ حلقه چاه غیرمجاز در سال گذشته، ادامه می‌دهد: تاکنون ۴۶ درصد چاه‌های غیرمجاز حوضه آبریز دریاچه ارومیه با حکم قضائی مسدود شده و لازم است نسبت به مسدودسازی سالانه ۲۰۰۰ حلقه چاه غیرمجاز اقدام شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌شرقی تصریح می‌کند: صرفه‌جویی ۴۰ میلیون مترمکعبی آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از مهر سال گذشته و بر اساس تصمیم ستاد احیای دریاچه ارومیه بوده که با قطع اضافه برداشت‌های چاه‌های دارای کنتورهای هوشمند عملی شده است.

غفارزاده همکاری سازمان جهاد کشاورزی را در این زمینه ضروری می‌داند و خاطرنشان می‌کند: احیای دریاچه ارومیه نیازمند عملکرد جدی دستگاه‌های اجرایی و نظارتی با هدف مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز حوضه آبریز دریاچه ارومیه است.

وی با اشاره نصب کنتورهای هوشمند در چاه‌های مجاز اطراف دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: فرهنگ‌سازی و پرهیز از حفر چاه‌های غیرمجاز چه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و چه در مناطق دیگر با هدف جلوگیری از هدررفت آب‌های زیرزمینی نیازمند یک حرکت اجتماعی است تا ضریب خطر بحران‌های خشک‌سالی در آینده کاهش پیدا کند.

مجتبی ذوالجودی، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز با اشاره به چاه‌های غیرمجاز حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تاکید می‌کند: کشاورزی در این منطقه با برداشت غیرمجاز آب از منابع زیرزمینی انجام می‌شود و تعداد زیادی چاه غیرمجاز در این منطقه حفر شده است.

وی با اشاره به اما و اگرهای وجود چاه‌های مجاز، می‌گوید: برداشت آب توسط پمپ و ایجاد کانال برای انتقال آب به زمین‌های کشاورزی در این منطقه انجام و تا حد امکان از این کار ممانعت می‌شود.

خط قرمز تهدید کمربند سبز اطراف دریاچه

یکی دیگر از عوامل کم آب شدن دریاچه ارومیه، توسعه بی رویه بخش کشاورزی است؛ توسعه ۱۴۰ هزار هکتاری باغات استان آذربایجان غربی به جای مدیریت مصرف، روند مصرف آب در باغات استان افزایش داشته است و ۵۷ درصد منابع آبی کشاورزی توسط سه محصول سیب، یونجه و چغندرقند مصرف می‌شود.

مجتبی ذوالجودی، معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست با ابراز نگرانی از توسعه کمربند سبز پیرامون دریاچه ارومیه، تاکید می‌کند: با وجود شرایط بسیار بدِ آبی و خشکسالی طی سال‌های اخیر، توسعه کشاورزی در باغاتی که در اطراف دریاچه‌ی ارومیه با بیشترین مصرف آب کمترین بهره‌وری قرار دارند، ادامه داشته است.

وی اضافه می‌کند: وزارتخانه‌های ذی‌ربط از وزارت نیرو و وزارت کشاورزی گرفته تا مردم، باید در این زمینه احساس تکلیف کنند، چراکه شرایط کنونی منجر به احیای دریاچه ارومیه نخواهد شد.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ضرورت طرح رویکرد علمی در خصوص دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: وزارت کشاورزی مکلف شده است تا این موضوعات را دنبال و سند الگوی کشت را برای تمام حوضه‌ها عملیاتی کند. وزارت نیرو نیز باید برای تأمین منابع آبی کشاورزی قانون را مدنظر قرار دهد.

ذوالجودی ادامه می‌دهد: وزارت کشاورزی، اولین وزارتخانه‌ای است که تأثیرات مثبتی در حوضه آبخیزداری دریاچه‌ی ارومیه دارد و با سیاست‌گذاری‌های علمی باید کشاورز را به خودداری از کشت بعضی محصولات یا اجتناب از توسعه کشت تشویق کند.

وی می‌گوید: احیای دریاچه ارومیه به مرور زمان محقق خواهد شد و شرایط همه تالاب‌ها از جمله دریاچه ارومیه تا شش سال دیگر و به مرور بهتر خواهد شد.

وضعیت فعلی، نتیجه دو دهه غفلت است

حداکثر تراز مشاهداتی دریاچه ارومیه به سال ۱۳۷۴ بازمی‌گردد که تراز آب دریاچه از سطح آب‌های آزاد به بیش از یک هزار و ۲۷۸ متر می‌رسید و با مساحت ۵۷۳۰ کیلومترمربعی دریاچه و بر اساس برداشت ماهواره‌ای بیش از ۳۶ میلیارد مترمکعب آب در دریاچه وجود داشت.

حداقل تراز برای بقای دریاچه یک هزار و ۲۷۴ متر از سطح آب‌های آزاد است که برای رسیدن به این تراز به حجمی معادل ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز است.

مالک رحمتی، استاندار آذربایجان‌شرقی در خصوص اهمیت احیای دریاچه ارومیه به‌عنوان مسئله‌ای ملی، می‌گوید: نگاه ما برای احیای دریاچه ارومیه، رویکرد و نگاهی ملی است و با تمام توان برای احیای آن تلاش می‌کنیم تا با مشکلات زیست‌محیطی مواجه نشویم.

وی وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را نتیجه دو دهه غفلت می‌داند و عنوان می‌کند: احیای دریاچه زمان‌بر خواهد بود و در این راستا افتتاح و بهره‌برداری انتقال آب سد کانی سیب و تکمیل خط انتقال پساب تصفیه‌خانه تبریز که حیات تازه‌ای به دریاچه بخشیده، عملی شده است.

استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به لزوم شتاب‌دهی به پروژه‌های در حال اجرا، تاکید می‌کند: تمام امکانات دانشگاه‌های دو استان آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی و دانشکده‌های علمی ملی پای کار است تا با بهره‌مندی از خرد جمعی برای احیای دریاچه ارومیه موفق‌تر عمل کنیم.

رحمتی با تاکید بر مدیریت منابع آبی، اظهار می‌کند: با توجه به لزوم تغییر الگوی کشت، متناسب با اقلیم طبیعی و منابع آبی، کشاورزی سنتی دیگر کارساز نیست و اصلاح الگوی کشت، استفاده از آبیاری‌های نوین، اصلاح بذر و استفاده از دانش و علوم روز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باید مدنظر باشد.

سهم پایدار تبریز در تأمین حقابه دریاچه ارومیه

انتقال پساب تصفیه‌خانه‌ها، راهکاری پایدار برای تأمین حقابه دریاچه ارومیه است و تمرکز بر تصفیه فاضلاب در مصوبات احیای دریاچه ارومیه مورد تأکید بوده است. مطابق طرح ستاد احیای دریاچه ارومیه، ۱۲ تصفیه‌خانه با حجم تولید پساب ۳۰۲ میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب در احیای دریاچه نقش خواهد داشت.

پساب‌ها یا به صورت مستقیم به دریاچه سرریز می‌شود یا با هدف تعادل‌بخشی و جایگزینی منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود و یا به مصرف صنایع می‌رسد تا جایگزین مصرفی صنایع از رودخانه‌ها باشد و آب رودخانه‌ها به دریاچه منتقل شود.

محمد خانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان شرقی تاکید می‌کند: سالانه ۸۵ میلیون مترمکعب پساب تصفیه‌شده شهر تبریز به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی می‌شود.

وی ۹۰ درصد پساب تصفیه شده تبریز را سهم دریاچه ارومیه می‌داند و ادامه می‌دهد: پساب تصفیه شده تبریز سهم بسیار ناچیزی در احیای دریاچه ارومیه دارد.

رهاسازی روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه ارومیه

محمدصادق معتمدیان، دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با اشاره به بارش‌های اخیر و رهاسازی‌های آب سدها، می‌گوید: وضعیت دریاچه ارومیه رو به بهبود است.

وی تصریح می‌کند: تراز فعلی دریاچه ارومیه به یک هزار و ۲۷۰ متر و ۳۸ سانتی‌متر رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افزایش هفت سانتی‌متری داشته و این تراز نسبت به آغاز سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۲) ۵۵ سانتی‌متر بیشتر است.

دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه از افزایش ۳۵۰ کیلومترمربعی وسعت دریاچه نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر می‌دهد و اضافه می‌کند: وسعت دریاچه ارومیه در حال حاضر یک هزار و ۵۰۰ کیلومترمربع است.

معتمدیان خاطرنشان می‌کند: دریاچه ارومیه، یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب دارد که بیش از ۲۵۰ میلیون مترمکعب بیشتر از زمان مشابه سال گذشته است و ورودی آب به دریاچه ارومیه در حال حاضر ۴۱۱ مترمکعب در ثانیه است.

وی در خصوص آغاز رهاسازی آب از سدهای استان آذربایجان‌غربی از آذر سال گذشته، می‌گوید: روزانه حدود ۲۰ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه رهاسازی می‌شود.

این‌روزها، دریاچه ارومیه به مردم لبخند می‌زند و با رهاسازی آب‌ها و حقابه‌ها، میزبان مردم در آب‌های شور خود شده است و ساکنان شهرهای دور و نزدیک برای دیدنش لحظه‌شماری می‌کنند.

سیاست‌های احیای دریاچه نه به صورت موقت، بلکه باید به عنوان راهکاری مداوم و مستمر دنبال شود تا نمک بر زخم‌های دریاچه نپاشند و ارومیه پناهگاه مردمی باشد که با خشک‌سالی‌اش اندوهگین و با جان‌گرفتنش سرزنده می‌شوند و به ساحلش پناه می‌آورند.

چنانچه سیاست‌های فعلی که منجر به احیای دریاچه شده است، ادامه نداشته باشد، باز هم خشکسالی و دیگر تهدیدات زیست‌محیطی گریبان‌گیر منطقه آذربایجان خواهد بود و زخم‌های بی‌شمار بر تن عریان دریاچه ارومیه خواهد نشست.

کد خبر 743948