«خارخانه» روش خلاقانه کویر نشینان برای رهایی از گرمای تابستان

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: امروزه مردم مناطق گرمسیر برای در امان ماندن از گرمای داغ روزهای تابستان به کولرهای آبی و گازی و دستگاه‌های نوین تهویه هوا پناه می‌برند و با شیوه‌هایی متفاوت از گذشته روزهای گرم سال را سپری می‌کنند.

شاید برای ما نیز جای سؤال باشد که در گذشته مردمان نقاط گرمسیر چگونه خود را از گرمای طاقت فرسا نجات داده و محیط زندگی خود را آکنده از هوای مطبوع و خنک می کردند که البته پاسخ به این سؤال نیازمند یک پژوهش دقیق است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

باید به این نکته  توجه داشته باشیم که گذشتگان ما به جای مدد جستن از برق و مکانیک و سایر فناوری های جدید از هوش و مهارت خود بهره گرفته و  شیوه هایی را برای مطبوع کردن هوای پیرامون خود ابداع می کردند که به نوبه خود قابل توجه و تأمل است.

در حقیقت درگذشته های نه چندان دور شرایط به‌گونه‌ای متفاوت از امروز رقم می‌خورده است و در ایامی که بسیاری از روستاها خبری از برق نبود مردم با استفاده از خلاقیت خود از راهکارهایی برای سرد کردن فضای خانه خود استفاده می‌کردند که به این روش خارخانه (خارخُونه، سَایه دُو، سَایه بُو، کوپال) یا دانش فنون بهره‌برداری از منابع طبیعی می‌گویند.

سید احمد برآبادی مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در این زمینه اظهار کرد: به عبارتی می‌توان گفت کارخانه یا خیشخان، کلبه یا دارآفرینی بوده است که آن را با حصیر، سفال یا بوته‌های خار می‌پوشاندند.

وی بیان کرد: در ادامه بر روی این بوته‌های خار که بیشتر در کنار پنجره ورودی قرار داشت آب می‌پاشیدند تا براثر وزش باد، هوای خنک و مطبوع به داخل خانه بیاید و هوای محیط تبدیل به یک‌هوای مطبوع و دلپذیر شود.

استفاده از انرژی های طبیعی برای جلوگیری از ورود گرما

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی بیان کرد: در این روش به‌صورت دقیق همان اتفاق می‌افتد که امروزه ما در سیستم کولرهای آبی شاهد هستیم که نشان از نبوغ و خلاقیت پیشینیان ما داشته است.

این روش سرمایشی سنتی به‌قدری جالب و جذاب است که در تیرماه سال جاری در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد برآبادی ادامه داد: در زمانه‌ای که خبری از وسایل سرمایشی جدید نبوده است نیکان ما با استفاده از انرژی‌های طبیعی برای جلوگیری از ورود گرمابه منازلشان استفاده می‌کردند که بسیار جالب و قابل‌توجه است.

وی افزود: نکته قابل ‌تأمل در این روش خنک‌سازی منازل این است که این سازه ابتدایی و ساده با کمترین مصالح، بالاترین کاربرد را در پاک‌سازی و خنک کردن هوای مناطق بیابانی و کویری برای خانه‌ها داشته است.

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: از طرف دیگر این خارخانه‌ها گاه به‌تنهایی توانستند مأمنی برای چوپانان، کشاورزان و دامداران از گرمای شدید روزهای تابستان باشد.

ساخت خارخانه بیشتر در نهبندان رونق داشته است

برآبادی ادامه داد: ساخت خارخانه‌ها از قدیم‌الایام در مناطق کویری چون خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان رواج داشته است اما در خراسان جنوبی بیشتر در شهرستان نهبندان شاهد ساخت خارخانه‌ها بوده‌ایم.

وی افزود: نکته قابل توجه دیگری که در خصوص خارخانه باید به آن اشاره کرد این است که جلوه سنتی و بومی خارخانه ها و همخوانی آن با بافت محلی مکان مورد استفاده به حفظ سیما و منظرروستایی کمک می‌کند.

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: معماری خارخانه ها به لحاظ بصری و تأثیرات روحی و روانی بر جوامع محلی و بومی تأثیرات شگرف و مثبتی دارد.

 برآبادی اظهار کرد: تأمل در معماری هر منطقه نقش مهمی در شناخت فرهنگ و تمدن، سبک زندگی و روحیات مردم هر دیار دارد که مردمان کویرنشین و نقاط گرم کشور ازجمله خراسان جنوبی نیز از این موضوع مستثنا نیست.

 وی یادآور شد: این روش سرمایشی سنتی به‌قدری جالب و جذاب است که در تیرماه سال جاری در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.

حسن رمضانی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی نیز در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: ثبت ملی خارخانه در فهرست میراث ناملموس فرهنگی از جنبه‌های مختلفی قابل توجه و تأمل است.

وی اظهار کرد: از یک نظر وقتی خارخانه در فهرست میراث ناملموس فرهنگی ثبت می‌شود هر محقق و پژوهشگری که بخواهد در این زمینه کار کرده و پژوهش علمی داشته باشد به طور طبیعی به این نکته توجه خواهد نمود که این اتفاق محصول و ابتکار مردم سخت کوش خراسان‌جنوبی است.

خارخانه یک مهارت مردمان کویر نشین است

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی بیان کرد: خارخانه نه به عنوان یک اثر تاریخی بلکه به عنوان یک مهارت ناشی از خلاقیت کویر نشینان برای رهایی از گرمای روزهای تابستان به ثبت رسیده است.

در حال حاضر ۵۳ اثر از خراسان جنوبی در فهرست میراث ناملموس فرهنگی به ثبت رسیده است رمضانی با اشاره به اینکه بخشی از دارایی‌های فرهنگی هر سرزمین و کشور را محصولاتی ناملموس چون کارهای هنری  و ساختمانی تشکیل می‌دهند، اظهار کرد: میراث فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرآیندهای فرهنگی گفته می‌شود که با گذشت زمان و از نسل‌های قبل باقی مانده است.

وی در زمینه میزان آثار ناملوس فرهنگی ثبت شده از خراسان‌جنوبی یادآور شد: در حال حاضر ۵۳ اثر از خراسان جنوبی در فهرست میراث ناملموس فرهنگی به ثبت رسیده که یک اقدام بسیار مثبت در حوزه میراث فرهنگی محسوب می شود.

مهارت‌هایی چون ساخت خارخانه در خراسان جنوبی بسیار یافت می شود که نشان از خلاقیت، هوش، ذکاوت و توانایی مردمان دیار خاوران دارد. مهارت‌هایی که پژوهشگران می‌توانند با تحقیق و پژوهش بر روی آن به یافت‌های ارزشمندی درباره سبک زندگی اهالی خراسان ‌جنوبی می‌رسند.

مردم کویر ثابت کرده‌اند که حتی در شرایط سخت و طاقت فرسا می‌توانند راهی برای بهبود سبک زندگی خود بیابند و  ساعات عمر را برای خود دلپذیرتر کنند.

کد خبر 4375002

منبع: مهر

کلیدواژه: میراث فرهنگی خراسان جنوبی نهبندان مردم علیه احتکار روز خبرنگار خبرگزاری مهر کرمانشاه بوشهر گرگان شهرکرد مشهد شیراز احتکار بیرجند یاسوج مجلس شورای اسلامی سانحه تصادف کهگیلویه و بویراحمد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۷۰۵۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تور‌های بازدید از نمایشگاه کتاب تهران در دیگر کشور‌ها را فعال کنیم

مسلم شجاعی؛ مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: «رویداد» یکی از محصولات اصلی صنعت گردشگری کشورهاست. رویداد از جنس محصولاتی است که انسان محور و تعامل محور است. نمایشگاه کتاب همچون دیگر رویداد‌ها از منظر گردشگری جذاب است.

وی به آمار بازدید نمایشگاه کتاب در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد و افزود: بازدید چند میلیونی از نمایشگاه در ۱۱ روز عددی قابل توجه است. این رویداد برای ما ارزشمند است چرا که کمک می‌کند تا گردشگران خارجی را نیز جلب کنیم.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ادامه داد: برخی از کشور‌های همسایه و منطقه نظیر عراق، عمان، کویت، بحرین، هند، روسیه، چین و... که برای ما بازار هدف گردشگری هستند، در نمایشگاه کتاب حضور دارند. حضور کشور‌ها به عنوان مهمان ویژه یا جذابیت آثار ناشران ایرانی، باعث می‌شود تا نمایشگاه کتاب تهران به رونق گردشگری خارجی کمک کند.

شجاعی انتشارات میراث فرهنگی را که به صورت تخصصی کتاب منتشر می‌کند، عامل ترویج گردشگری در بستر نمایشگاه کتاب خواند و ادامه داد: در این مجال می‌توان فرصت‌های گردشگری از طریق کتاب را به بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه معرفی کرد. به این ترتیب هم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به توسعه گردشگری از طریق کتاب‌های تخصصی کمک می‌کند و به نوعی زمینه تعامل نمایشگاه کتاب و گردشگری محسوب می‌شود.

وی برگزاری تور بازدید گردشگران خارجی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را عامل توسعه گردشگری رویداد محور برشمرد و گفت: برای سال‌های آتی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، می‌توان با همکاری بخش خصوصی تور بازدید گردشگران خارجی از این رویداد را برگزار کرد؛ می‌دانم مردم کشور‌هایی نظیر تاجیکستان علاقه بسیاری به نمایشگاه کتاب تهران دارند. همینطور کشور‌های عرب و فرهیختگان کشور‌های فارسی زبان به نمایشگاه کتاب تهران علاقه‌مندند.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، افزود: می‌توانیم با برنامه‌ریزی ساده تور‌های گردشگران خارجی را در بازه زمانی برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برگزار کنیم؛ اینطور گردشگران خارجی علاوه بر بازدید از مناطق تاریخی و دیدنی ایران از نمایشگاه کتاب هم بازدید می‌کنند. این یعنی تقاطع‌هایی که نمایشگاه کتاب می‌تواند با صنعت گردشگری کشور ارتباط برقرار کند.

شجاعی با طرح این موضوع که آمار دقیقی از حضور گردشگران خارجی در ادوار گذشته نمایشگاه کتاب تهران در دسترس نیست، گفت: امسال می‌توانیم رصد کنیم و متوجه شویم که چه میزان گردشگر خارجی به نمایشگاه کتاب می‌آیند. دوره‌های قبل حضور تعداد قابل توجهی گردشگر خارجی را در نمایشگاه کتاب شاهد بودم. به جرأت می‌توانم بگویم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بازدید کننده خارجی دارد و بخشی از این بازدید‌ها از مسیر گردشگری محقق شده است.

وی هماهنگی بین بخشی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را برای استفاده بیشتر از موقعیت نمایشگاه کتاب تهران برای گردشگری خارجی را مهم خواند و ادامه داد: می‌توان با نگاه فرهنگی به مقوله گردشگری ادبی و گردشگری رویدادمحور منافع اقتصادی برای کشور ایجاد و بخش خصوصی را در این حوزه به خوبی فعال کرد. آنها که به طور حرفه‌ای اصول جذب گردشگر خارجی به کشور را می‌دانند می‌توانند نظر گردشگر خارجی را برای بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، جلب کنند.

مدیرکل بازاریابی و توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: می‌توانیم میان معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی و معاونت امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نشست مشترک برگزار کرد. همچنین بخش خصوصی نیز تور‌های گردشگری کتاب و گردشگری ادبی و... را فعال کند. می‌توان این مهم را برای دوره‌های بعدی نمایشگاه کتاب ریل‌گذاری کرد. لازم است سیاست جدیدی برای سال‌های آینده درباره این امر مهم اتخاذ کرد.

شجاعی در رابطه با شعار امسال نمایشگاه کتاب با عنوان «بخوانیم و بسازیم» گفت: با کتاب خواندن می‌توان گردشگری ایران را ساخت. من کتاب «در سرزمین مردمان نجیب» را برای مطالعه پیشنهاد می‌کنم؛ این کتاب نوشته هرؤیه روپچیچ، موسیقیدانی از کشور کرواسی است و داستان آن ۲ بار سفر مرد کروات به تمام نقاط ایران را روایت می‌کند. این موسیقیدان حس خود را از هر آنچه در ایران و از مردم ایران دیده توصیف کرده و مهمترین توصیفی که مرد کروات از ایران در ذهنش ثبت شده مهمان نوازی است که به آن معروفیم.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات