خنکای کویر ارمغان « خارخانه»
تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۱۷۰۷۷۹
بیرجند- ایرنا- « خارخانه» یکی از فنونی بوده که زمان قدیم به عنوان سایبان در صحرا و کویر با بهره برداری از منابع طبیعی استفاده می شد، خنکای کویر ارمغان این خارخانه ها برای دامداران و کشاورزان است.
به گزارش ایرنا، خارخانه (خارخُونه ، سَایه دُو، سَایه بُو ، کوپال ) یک سازه ابتدایی با کمترین مصالح مامن و جان پناه روزهای گرم و سوزان تابستان کویر برای کشاورزان، دامداران و چوپانان بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
استفاده از این سازه در اغلب مناطق کویری و گرم و خشک مثل خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد و سایر نقاط از قدیم رواج داشته است.
هنوز هم در بیابان های نهبندان، فردوس، سرایان، طبس و خوسف خارخانه ها و کوپال به چشم می خورد.
یکی از کارکردهای این کلبه بیابانی، پاکسازی و خنک کردن هوا است. افراد پیرامون این خیشخان را با حصیر، سفال یا بوته های خار می پوشانند.
وقتی که روی این سازه خاری، آب می پاشند بر اثر وزش باد هوای خنک به درون کلبه می وزد و با این ابتکار صحرانشینان از آفتاب سوزان کویر در امان هستند.
خارخانه ها اغلب دارای چهار ستون اصلی از چوب درختان کویری بوده که با چوب های نازک برای دیواره ها و سقف به یکدیگر اتصال داشته است.
خارهای بیابانی که در ابتدا تازه و خیس هستند در بین چوب های حایل ستون ها به یکدیگر اتصال داده و فشرده می شوند تا به صورت دیواره درآیند و پس از خشک شدن به همان صورت باقی مانده و محکم شوند.
اندازه این خارخانه ها متناسب با تعداد نفراتی که از آن استفاده می کنند متفاوت است ولی عموما فضای آن از چهار تا 10 متر مربع متغیر بوده گرچه خارخانه هایی تا 30 متر مربع هم در استان خراسان جنوبی دیده شده است.
گاهی در قسمت دریچه هایی که در پشت خانه ها رو به شمال تعبیه شده، بوته های خار قرار دارد که هر چند وقت روی خارها آب می پاشند.
هوای گرم و احتمالا پر گرد و غبار مناطق کویری با عبور از این خارها و جذب رطوبت به هوای مرطوب و خنک و پاک تبدیل می شود.
دامداران، چوپانان و کشاورزان و اغلب آنهایی که در گرمای سوزان کویر و یا سرمای کشنده زمستان به دنبال سرپناهی موقت هستند از ساخت خارخانه ها بهره می جویند.
همچنین از خارخانه ها در مجاورت زمین های کشاورزی و آغل های دامداری استفاده می شود، به گونه ای که اِشراف کامل بر زمین کشاورزی و یا دام ها داشته باشند.
**ثبت « خارخانه » در فهرست میراث معنوی کشور
اکنون میراث فرهنگی خارخانه (خارخُونه ، سَایه دُو، سَایه بُو ، کوپال ) به عنوان دانش فنون بهره برداری از منابع طبیعی در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: پس از برگزاری نشستی با سازمان میراث فرهنگی کشور، این اثر تیرماه امسال در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس ثبت شد.
سید احمد برآبادی با بیان اینکه شماره ثبت میراث معنوی خارخانه در آینده نزدیک ابلاغ می شود، افزود: جلوه سنتی و بومی خارخانه ها و همخوانی آن با بافت محلی مکان مورد استفاده به حفظ سیما و منظر روستایی کمک می کند و به لحاظ بصری ، روحی و روانی بر جوامع محلی تاثیر مثبتی دارد.
وی یادآور شد: خارخانه ها به صورت جان پناه کلبه مانند و یا به عنوان جزئی از ملحقات معماری، به صورت دائم یا موقت می تواند اجرا شود.
مسئول حوزه پژوهش و مطالعات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی استفاده از مواد بومی انرژی های سبز، نظیر باد برای ایجاد سرمایش در فصل گرما، تهویه متبوع هوا به صورت کاملا طبیعی را از خواص این خارخانه ها عنوان کرد.
وی گفت: بر پایه دانش فنی و بومی، تنوع و امکان استفاده در قسمت های مختلف ساختمان های سنتی، پنجره، بادگیر، و غیره ، برپا کردن آسان و کم هزینه در هر منطقه از دیگر ویژگی های خارخانه ها است.
9893 * 6054
منبع: ایرنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۷۰۷۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از سند ثبت ملی بافت تاریخی روستای بیابانک رونمایی شد
ه گزارش خبرگزاری خبرآنلاین استان سمنان، حسن عربی گفت: در چهارمین جشنواره گردشگری گولاچ روستای هدف گردشگری بیابانک که روز پنجشنبه 13 فروردین‌ماه ۱۴۰۳ با استقبال گردشگران، مردم و مسئولان استانی و شهرستانی برگزار شد، از سند ثبت بافت تاریخی روستای بیابانک در فهرست آثار ملی کشور رونمایی شد.
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان سرخه افزود: در اجرای قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب آبان ۱۳۰۹ و نظام‌نامه اجرایی آن مصوب آبان ۱۳۱۱، بند (ج) ماده‌واحده قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۴ و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۷، بافت تاریخی روستای هدف گردشگری بیابانک، اثر فرهنگی تاریخی محدوده تاریخی روستای بیابانک، با قدمت صفویه و قاجاریه در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردید.
حسن عربی گفت: بافت تاریخی روستا به شماره ۳۳۱۱۱ مورخ 16/۰۶/1399 در فهرست آثار ملی ثبت گردیده است.
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902638
خودکشی دانشجوی کارشناسی ارشد در کوی دانشگاه تهران