تعارض حق و تکلیف در مسئله برداشته شدن بیعت امام(ع) در شب عاشورا

به گزارش ایکنا؛ یکی از مسائلی که در ماجرای حماسه عاشورا محل نقد و بررسی بسیار قرار گرفته است این مسئله است که امام حسین(ع) در شب عاشورا اصحاب خود را جمع کردند و به ایشان گفتند که بیعت خود را از گردن آنها برداشتند و آزادند که از کربلا بروند. نکته‌ای که اینجا مطرح می‌شود این است که آن گروهی که امام را تنها گذاشتند و از این فرصتی که امام در اختیارشان قرار داد استفاده کردند در قیامت مورد بازخواست قرار می‌گیرند یا خیر.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به تعبیر دیگر، آیا فرمایش امام حسین(ع) نوعی تعارف و به جهت امتحان اصحاب بوده است یا اینکه واقعا تکلیف را از آنها ساقط کرده‌اند.

سروش محلاتی در فصل سوم کتاب «فقاهت در عاشورا» به این پرسش پاسخ داده است که گزیده متن کتاب از نظر می‌گذرد؛

یکی از جلوه‌های واقعه کربلا این است که امام در شب عاشورا اصحابش را جمع کرد و بعد از صحبت با آنها از ایشان درخواست کرد هر کس می‌خواهد از تاریکی شب مجلس استفاده کند و کربلا را ترک کند؛ یعنی امام بیعت خود را از ایشان برداشت و به آنها این آزادی را داد که از حضرت جدا شوند. موضوعی که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است این است که این آزادی چه معنا و مفهومی دارد؟

برخی بزرگان این سخن را یک تعارف تلقی کردند. تفسیر این دسته این است که معنا ندارد امام بیعت خود را از اصحاب بردارد چون بیعت با امام یک تکلیف است و امر اختیاری نیست. مرحوم نائینی ضمن بررسی آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ؛ ای مومنان به عهدهای خود وفادار باشید» اشاره‌ای به مساله ی بیعت و ماجرای کربلا می‌کند. ایشان می‌فرماید هر عقدی قابل اقاله و به هم زدن است و پیمان‌های بین‌المللی هم همین طور است؛ اما نقض از یک طرف جایز نیست ولی طرفین می توانند پیمانشان را نقض کنند.

ایشان در ادامه این نکته را یادآور می‌شود که امام حسین(ع) در شب عاشورا پیمان خود را از اصحاب برداشتند. وی در ادامه تصریح می‌کند: مگر بیعت با امام قابل برهم زدن است؟ این از قبیل پیمان‌های متعارفی که در قبایل عرب رایج بوده نیست، اما چون هنوز آثار جاهلیت در آنها باقی بوده امام نیز با همان لحن با آنها صحبت کرده است.

این تحلیل علامه نایینی با کلام امام حسین(ع) سازگار نیست. امام در شب عاشورا و در آن شرایط الزامی به تعارف با اصحاب خود ندارد. علامه در کتاب «تنبیه الامة» می‌گوید بیعت برداشتنی نیست و امام هم نمی‌تواند این کار را بکند چون تکلیف است.

اما آیا واقعا اصحاب در روز عاشورا مکلف به جانبازی و شهادت بودند یا آزاد بودند؟ باید توجه داشت دو نوع جهاد وجود دارد: نوع اول جهادی است که تکلیف دارد اما تحمیل ندارد. جهادی است که زمینه غلبه بر دشمن است؛ اما باز هم در شرایطی که تکلیف است تحمیل نیست و دلیل آن هم آیه 84 سوره نسا است که می‌فرماید: «فَقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفْسَكَ ۚ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ؛ ای پیامبر در راه خدا بجنگ اما غیر ار خودت کسی را به سختی نمی‌اندازی».

نوع دوم، جهادی است که انتخاب محض است نه تکلیف است و نه تحمیل. در اینجا فقط جای ایثار و فداکاری است. امام(ع) کسی را که بخواهد بماند تشویق می‌کند ولی افراد باید آزادانه تصمیم بگیرند. از اول هم امام فرمودند هر کس می‌خواهد بیاید. هیچ تعبیری از امام وجود ندارد که بگوید باید بیایید و خون دهید. البته امام دو خط قرمز را برای اصحاب روشن کرد: یک اینکه مجاز نیستید به سپاه دشمن ملحق شوید و به آنها کمک کنید؛ دوم اینکه اگر بمانید در روز عاشورا و مظلومیت مرا ببینید اینجا تکلیف پیدا می‌کنید و باید حمایت کنید اما تا آن زمان تکلیفی ندارید.

مواردی وجود دارد که نشان می‌دهد امام در این زمینه تعارف نداشته و مشخص کردند که شما آزاد هستید مشروط بر اینکه این دو اصل را رعایت کنید. از جمله این موارد این است که زمانی که حضرت در بین راه در منزل بنی مقاتل به «عبیدالله بن حر» برخورد کرد پیکی فرستاد و بعد هم خود حضرت به خیمه او رفت و او را دعوت کرد که نپذیرفت. حضرت به او فرمودند: عبید الله بن حر، اگر با ما نمی‌آیی مواظب باش مبادا به دشمنان ما کمک کنی. اگر نمی آیی فقط مواظب باش صدای استغاثه ما را نشنوی.

در جایی امام فرمودند: کسی که صدای مظلومیت ما را بشنود و کمک نکند اهل دوزخ است. عمر بن قیس مشرقی در این مسیر خدمت امام رسید. حضرت فرمود: می آیی؟ گفت: نه، من نمی‌توانم، کار دارم، زندگی دارم. حضرت فرمودند: از این منطقه دور شوید که صدای مظلومیت ما را نشنوید. حضرت در طول مسیر تکلیف را برمی‌دارد اما دعوت می‌کند و می‌فرماید الزامی برای پذیرفتن دعوت نیست.

شهید مطهری می‌فرماید امام حسین (ع) فرمودند که من بیعت خودم را برداشتم؛ ولی حضور در روز عاشورا دو جنبه داشت: یک حق امام که امام این حق را برداشت؛ یک جنبه هم تکلیف الهی است که آن دست امام نبود و برداشتنی نبود. بنابر این اصحاب از نظر حق امام آزاد بودند اما از نظر تکلیف الهی آزاد نبودند. اما مسئله ای که هست این است که امام صحبتی از حق خود و تکلیف الهی نمی‌کنند و می‌فرمایند بروید و آزاد هستید. آنچه که هست این است که امام راه را نشان داد و به صحابه بصیرت و آگاهی داد و بعد هم اصحابش را آزاد گذاشت و قطعا چنین شهادتی حق و اختیار است.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: ایکنا بیعت امام حسین عاشورا تکلیف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۵۹۱۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری همایش حکمت مطهر با حضور نمایندگی ولی فقیه در سپاه عاشورا

حجت الاسلام سرائی مسئول نمایندگی ولی فقیه در سپاه عاشورا گفت: سراسر زندگی استاد مطهری، در راستای احیای مجدد تفکر دینی و حیات بخشیدن به فرهنگ اسلام و مسلمانان سپری شد و او نه تنها به خرافه زدایی و جداسازی پیرایه‌های دروغین از آموزه‌های دینی می‌پرداخت، بلکه فرهنگ بان تیزبینی بود که هر جا می‌دید به آموزه‌ای از آموزه‌های اسلامی ایراد و اشکالی مطرح می‌کنند، آن ایراد را به طور کامل مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌داد، وسپس با توجه به مبانی اصیل اسلامی، خطای اشکال کننده را روشن می‌ساخت و غبار از چهره احکام و قوانین اسلامی می‌زدود.

حجت الاسلام سرایی افزود: استاد مطهری یکی از چهره‌هایی است که در احیای تفکر اسلامی، بیش‌ترین نقش را داشت و یکی از پرچم داران این بینش نوین اسلامی و آثار او قطعا جزو آثار بی بدیل وکم نظیریست که در تمامی زمینه‌های فرهنگی واجتماعی راهگشاست.

وی ویژگی بسیار مهم استاد مطهری، را برخورداری از غیرت دینی دانست عنوان کرد؛ پس از آن که او با پشتکار و تلاشِ بی وقفه، با آموزه‌های حیات بخش معارف الهی آشنایی کامل یافت و هرجاکه احساس کرد به اسلام جفا می‌شود، مردانه وارد میدان شد و با رعایت کامل موازین تحقیق و تحلیل علمی، منصفانه از احکام و اصول اسلامی دفاع کرد؛ و تا جان در بدن داشت، در دفاع از دین کوتاه نیامد.

حجت الاسلام سرایی با اشاره به تهدیدات منافقین در مورد شهید مطهری افزود:وقتی استاد مطهری، با تمام وجود، در دفاع از اهداف و آرمان‌های انقلاب اسلامی، در عرصه‌های گوناگون سیاسی و فرهنگی به فعالیّت می‌پرداخت، تهدید‌های بسیاری متوجّه او می‌شد، امّا در برابر این تهدیدها، با خونسردی تمام می‌فرمودند: هر وقت خدا بخواهد ما را می‌برد، حالا اگر از طریق شهادت باشد، خیلی بهتر است.

در ادامه این مراسم از مربیان عقیدتی وهادیان سیاسی نمونه سپاه شبستر تجلیل بعمل آمد.

باشگاه خبرنگاران جوان آذربایجان شرقی تبریز