به نقل از «ایکنا»

تعارض حق و تکلیف در مسئله برداشته شدن بیعت امام(ع) در شب عاشورا

تاریخ انتشار: ۲۶ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۵۹۱۵۸

به گزارش ایکنا؛ یکی از مسائلی که در ماجرای حماسه عاشورا محل نقد و بررسی بسیار قرار گرفته است این مسئله است که امام حسین(ع) در شب عاشورا اصحاب خود را جمع کردند و به ایشان گفتند که بیعت خود را از گردن آنها برداشتند و آزادند که از کربلا بروند. نکته‌ای که اینجا مطرح می‌شود این است که آن گروهی که امام را تنها گذاشتند و از این فرصتی که امام در اختیارشان قرار داد استفاده کردند در قیامت مورد بازخواست قرار می‌گیرند یا خیر.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به تعبیر دیگر، آیا فرمایش امام حسین(ع) نوعی تعارف و به جهت امتحان اصحاب بوده است یا اینکه واقعا تکلیف را از آنها ساقط کرده‌اند.

سروش محلاتی در فصل سوم کتاب «فقاهت در عاشورا» به این پرسش پاسخ داده است که گزیده متن کتاب از نظر می‌گذرد؛

یکی از جلوه‌های واقعه کربلا این است که امام در شب عاشورا اصحابش را جمع کرد و بعد از صحبت با آنها از ایشان درخواست کرد هر کس می‌خواهد از تاریکی شب مجلس استفاده کند و کربلا را ترک کند؛ یعنی امام بیعت خود را از ایشان برداشت و به آنها این آزادی را داد که از حضرت جدا شوند. موضوعی که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است این است که این آزادی چه معنا و مفهومی دارد؟

برخی بزرگان این سخن را یک تعارف تلقی کردند. تفسیر این دسته این است که معنا ندارد امام بیعت خود را از اصحاب بردارد چون بیعت با امام یک تکلیف است و امر اختیاری نیست. مرحوم نائینی ضمن بررسی آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ؛ ای مومنان به عهدهای خود وفادار باشید» اشاره‌ای به مساله ی بیعت و ماجرای کربلا می‌کند. ایشان می‌فرماید هر عقدی قابل اقاله و به هم زدن است و پیمان‌های بین‌المللی هم همین طور است؛ اما نقض از یک طرف جایز نیست ولی طرفین می توانند پیمانشان را نقض کنند.

ایشان در ادامه این نکته را یادآور می‌شود که امام حسین(ع) در شب عاشورا پیمان خود را از اصحاب برداشتند. وی در ادامه تصریح می‌کند: مگر بیعت با امام قابل برهم زدن است؟ این از قبیل پیمان‌های متعارفی که در قبایل عرب رایج بوده نیست، اما چون هنوز آثار جاهلیت در آنها باقی بوده امام نیز با همان لحن با آنها صحبت کرده است.

این تحلیل علامه نایینی با کلام امام حسین(ع) سازگار نیست. امام در شب عاشورا و در آن شرایط الزامی به تعارف با اصحاب خود ندارد. علامه در کتاب «تنبیه الامة» می‌گوید بیعت برداشتنی نیست و امام هم نمی‌تواند این کار را بکند چون تکلیف است.

اما آیا واقعا اصحاب در روز عاشورا مکلف به جانبازی و شهادت بودند یا آزاد بودند؟ باید توجه داشت دو نوع جهاد وجود دارد: نوع اول جهادی است که تکلیف دارد اما تحمیل ندارد. جهادی است که زمینه غلبه بر دشمن است؛ اما باز هم در شرایطی که تکلیف است تحمیل نیست و دلیل آن هم آیه 84 سوره نسا است که می‌فرماید: «فَقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفْسَكَ ۚ وَحَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ؛ ای پیامبر در راه خدا بجنگ اما غیر ار خودت کسی را به سختی نمی‌اندازی».

نوع دوم، جهادی است که انتخاب محض است نه تکلیف است و نه تحمیل. در اینجا فقط جای ایثار و فداکاری است. امام(ع) کسی را که بخواهد بماند تشویق می‌کند ولی افراد باید آزادانه تصمیم بگیرند. از اول هم امام فرمودند هر کس می‌خواهد بیاید. هیچ تعبیری از امام وجود ندارد که بگوید باید بیایید و خون دهید. البته امام دو خط قرمز را برای اصحاب روشن کرد: یک اینکه مجاز نیستید به سپاه دشمن ملحق شوید و به آنها کمک کنید؛ دوم اینکه اگر بمانید در روز عاشورا و مظلومیت مرا ببینید اینجا تکلیف پیدا می‌کنید و باید حمایت کنید اما تا آن زمان تکلیفی ندارید.

مواردی وجود دارد که نشان می‌دهد امام در این زمینه تعارف نداشته و مشخص کردند که شما آزاد هستید مشروط بر اینکه این دو اصل را رعایت کنید. از جمله این موارد این است که زمانی که حضرت در بین راه در منزل بنی مقاتل به «عبیدالله بن حر» برخورد کرد پیکی فرستاد و بعد هم خود حضرت به خیمه او رفت و او را دعوت کرد که نپذیرفت. حضرت به او فرمودند: عبید الله بن حر، اگر با ما نمی‌آیی مواظب باش مبادا به دشمنان ما کمک کنی. اگر نمی آیی فقط مواظب باش صدای استغاثه ما را نشنوی.

در جایی امام فرمودند: کسی که صدای مظلومیت ما را بشنود و کمک نکند اهل دوزخ است. عمر بن قیس مشرقی در این مسیر خدمت امام رسید. حضرت فرمود: می آیی؟ گفت: نه، من نمی‌توانم، کار دارم، زندگی دارم. حضرت فرمودند: از این منطقه دور شوید که صدای مظلومیت ما را نشنوید. حضرت در طول مسیر تکلیف را برمی‌دارد اما دعوت می‌کند و می‌فرماید الزامی برای پذیرفتن دعوت نیست.

شهید مطهری می‌فرماید امام حسین (ع) فرمودند که من بیعت خودم را برداشتم؛ ولی حضور در روز عاشورا دو جنبه داشت: یک حق امام که امام این حق را برداشت؛ یک جنبه هم تکلیف الهی است که آن دست امام نبود و برداشتنی نبود. بنابر این اصحاب از نظر حق امام آزاد بودند اما از نظر تکلیف الهی آزاد نبودند. اما مسئله ای که هست این است که امام صحبتی از حق خود و تکلیف الهی نمی‌کنند و می‌فرمایند بروید و آزاد هستید. آنچه که هست این است که امام راه را نشان داد و به صحابه بصیرت و آگاهی داد و بعد هم اصحابش را آزاد گذاشت و قطعا چنین شهادتی حق و اختیار است.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: ایکنا بیعت امام حسین عاشورا تکلیف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۵۹۱۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برگزاری نشست خبری مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در سپاه عاشورا

مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه درسپاه عاشورا  با اشاره به اینکه از ۸ الی ۱۴ اردیبهشت ماه هفته عقیدتی سیاسی در سپاه پاسداران است و برنامه‌های مختلفی در سطح سپاه استان برگزار می‌شود گفت: دیدار بانماینده ولی فقیه در استان، غبار روبی گلزار شهدا، دیدار با خانواده معظم شهدا، تجلیل از معلمان نمونه و اندیشه ورز، برگزاری حلقه‌های صالحین در پایگاه‌های مقاومت و مساجد، حضور در حوزه‌های علمیه، فراخوان آثار مرتبط با شهید مطهری، برگزاری زنگ سپاس در مدارس، پویش مطهر و تجلیل از هادیان سیاسی از برنامه‌های این هفته است.

حجت الاسلام سرایی افزود: دوره‌های عقیدتی سیاسی ما می‌تواند، بسیاری از مشکلات  جوانان را حل کند،مابرای سربازان عزیز برنامه‌های عقیدتی داریم چرا که این ها ذخیره اسلام و انقلاب هستند وآموزش‌های قرآنی و عقیدتی در سپاه نقش اساسی دارد.

وی با تاکید بر اینکه شهید مطهری شخصیت بی نظیری بود که آثار و تفکرات او در جامعه ما ساری و جاری است اظهار داشت: دعوت از مربیان و هادیان و قاریان قرآنی و فرهنگی با هدف تبیین آثار استاد شهید مطهری و نیزاشنایی با مبانی و اعتقادات دینی در بین پاسداران ما بسیار ارزشمند است.

مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در سپاه عاشورا تصریح کرد: باید موضوع خود سازی را با حضور عالمان اثر گذار درسپاه ادامه دهیم، سپاه پاسداران تمام تدابیر حکیمانه فرماندهی معظم کل قوا را تبیین می‌کند و هر قدر این باور‌های درونی پاسداران و اعتقادانشان قدرتمند شود حضور در میدان اثر گذارتر خواهد بود و دشمنان را مایوس خواهد کرد.

استاد آیت الله مطهری ۱۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ در تاریکی شب در حالی که از یکی از جلسات فکری سیاسی بیرون آمده بود به دست گروه جنایتکار فرقان به شهادت رسید.

باشگاه خبرنگاران جوان آذربایجان شرقی تبریز