اینجا در و دیوار هم گریه می‌کنند/ روضه‌خوانی به سبک قدیم در قم
تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۸۰۵۱۸
خبرگزاری مهر، گروه استانها - زینب آخوندی: محرم از راه رسیده و شهر رخت عزا به تن کرده است. پرچم‌های سیاه همه جا دیده می‌شوند و پشت دیوار بسیاری از خانه‌های شهر که بایستی، صدای ماتم و گریه را خواهی شنید. عزاداری در شهر قم یکی از رسوم دیرینه و از آیین‌هایی است که بیش از تمام دیگر رفتارهای جمعی ظهور و بروز دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
امروز که قم به مرکز انتشار علوم شیعی تبدیل شده، انواع و اقسام عزاداری را در کوچه پس کوچه‌های شهر می‌بینید اما اگر می‌خواهید از آیین و سنن عزاداری مردم قدیم قم مطلع شوید باید به محلات قدیمی شهر سری بزنید.
صبح زود دهه اول محرم وقتی هنوز زمین از آب و جاروی ماهی و سبزی فروش‌ها خیس است، خانه‌ای در انتهای گذر خان میزبان عزاداران حضرت سیدالشهدا(ع) است. این خانه با تمام زیبایی‌های یک خانه ایرانی سال‌هاست وقف عزاداری برای ارباب شهیدان شده و بانیانش در آن با شیر و نان قندی و چای قند پهلو از مردمی که از دور و نزدیک به این روضه قدیمی آمده‌اند پذیرایی می‌کنند.
کمی آن طرف‌تر در یکی از کوچه پس کوچه‌های خیابان چهارمردان خانه مرحوم زاد هنوز هم برای عزاداری سالار شهیدان در محرم و صفر آماده است. این خانه سال‌ها بود که ایام محرم با چادر منقش به نام شهید کربلا پوشیده می‌شد. هر چند بمباران‌های هشت سال جنگ تحمیلی بخشی از زیبایی‌های کالبدی این خانه را از بین برده اما هنوز طنین یاحسین عزاداران با اخلاص روزهای دور از در و دیوار آن شنیده می‌شود.
خانه میرباقر روحانی که امروز در بدنه بلوار عمار یاسر قرار دارد هم از بناهای ارزشمند تاریخی و از خانه‌هایی است که هر سال دهه اول محرم از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کند.
معروف است در زمان‌های قدیم اگر کسی در قم خانه‌ای می‌ساخت سنگ نوشته کوچکی یا یک کاشی با اسماء مبارک پروردگار، ائمه اطهار و یا آیات قرآن بالای سر درب ورودی نصب می‌کرد... محرم که می‌آمد اغلب مردم بالای درب خانه خویش بیرق عزا می‌آویختند.
مهدی عباسی، پژوهشگر تاریخ قم در کتاب «تاریخ تکایا و عزاداری‌های قم» نام چند خانه قدیمی که در گذشته محلی برای اقامه عزا بوده را آورده است. از جمله خانه مرحوم حاج محمد شاه در محله چهل اختران که سابقه آن به فتحعلی شاه قاجار می‌رسد. خانه مرحوم آسید میر سید عبدالله مجتهد برقعی قمی در گذری که به نام وی مشهور است هم سابقه ۱۵۰ ساله دارد.
محرم که می‌آمد اغلب مردم بالای درب خانه خویش بیرق عزا می‌آویختند
خانه مرحوم حاج کمال در محله درخت پیر هم در گذشته محلی برای عزاداری بوده. مهدی عباسی در کتاب خویش عنوان می‌کند که چادر سرپوشی به این خانه بسته می‌شد تا حالت تکایای قدیم را بگیرد و سابقه عزاداری آن به ۱۳۵ سال پیش می‌رسد.
خانه حاج سید شکرالله شاکری از تجار معروف بازار در کوچه آقا سید اسماعیل هم از دیگر خانه‌های معروفی است که عزاداری در آن برگزار می‌شده. خانه حاج محمدرضا زاد در خیابان حاج عسکر خان، خانه مرحوم تقی وطنخواه در محله میدان میر با سابقه عزاداری ۱۱۰ ساله، خانه حاج سید عباس جدایی در محله الوندیه و خانه حاج سید جعفر جنابان از دیگر خانه‌های قدیمی قم بودند که عزاداری محرم و صفر در آن برگزار می‌شد.
بیوت علما در قم نیز همیشه میزبان عزاداران سید الشهدا بوده. حکایت‌های بسیاری طرح شده از کیفیت عزاداری در بیوت علما و منبر رفتن و نوحه‌گری علمای بزرگ شیعه در قم که با وجود عظمت بسیاری در میان مردم، ایام اقامه عزای حسین(ع) خادمی عزاداران را افتخار خود می‌دانسته‌اند. از علمای بزرگی که عزاداری با شکوهی در بیوتشان برپا می‌شد می‌شود به آیت‌الله العظمی بروجردی اشاره کرد که این ظرفیت هنوز هم در بیت ایشان در خیابان چهار مردان وجود دارد.
ابوالفضل عربزاده از چهره‌های فرهنگی و انقلابی قدیمی شهر قم و از مبارزین پیش از انقلاب است که این روزها در دوران کهنسالی دفترچه خاطرات با ارزشی برای گذشته شهر قم محسوب می‌شود.
او خاطرات بسیاری دارد از روضه‌های ۱۰۰ ساله و ۱۲۰ ساله که در شهر قم پا برجا بوده و بعضی هنوز هم هستند. خاطراتی که هنگام سخن گفتن از آن‌ها ناخودآگاه اشک‌هایش جاری می‌شود و گاهی حکایت‌های نابش از سنگینی بغضی که روی گلو مانده نیمه تمام می‌ماند.
وی به خانه محمد محمود زاده در کوچه آرک اشاره می‌کند که از روضه‌خوانی با قدمتی ۱۲۰ ساله داشته. محمود زاده که از متمولان قم بود علاوه بر روضه‌خوانی در ایام محرم سقایی هم می‌کرد. از گذر خان که بیرون می‌آمدی کنار باغ ملی نرده‌هایی بود که منبع آبی آنجا می‌گذاشت و لیوان‌هایی برای سیراب کردن عزاداران. این اشعار هم بر سر در این سقاخانه حک شده بود:
«نوشید آب و لعن به سفیانیان کنید
یاد از شهید کشته تیر و سنان کنید
سقایی محمد محمود زاده را
در روز حشر نزد پیامبر(ص) بیان کنید»
روضه خوانی در منزل کوچک محمد خان محمود زاده برگزار می‌شد که یک در، در کوچه باغ و در دیگر در کوچه آرک داشت.
آنطور که عربزاده می‌گوید، روضه خوانی دیگر منزل حاج محمدرضا زاد در خیابان حاج عسکر خان بود.
«آن روزها قم دو خیابان بیشتر نداشت. یکی خیابان حاج عسکر خان بود و دیگری خیابانی که از آب انبار سید عرب به مسجد امام می‌رسید.... حاج محمدرضا زاد در خیابان حاج عسکر خان برپا می‌شد.... الآن هم شاید منزل ایشان باشد. روضه خوانی منزل ایشان خاطرات بسیار دارد. بعضی علما با هم قرار گذاشتند منبر بروند و حرف نزنند و از مردم گریه بگیرند. تنها کسی که موفق شد این کار را بکند مرحوم میرزا حسن زاهدی بود که از مجتهدهای برجسته و صاحب تفسیر و فتوا بود»
عربزاده از میان اشک‌ها فرصتی گیر می‌آورد تا این حکایت ناب را ادامه دهد: «میرزا حسن آمد پایین و لب حوض آب... یک کاسه آب را برداشت و را آب را روی آب دید. چنان ضجه مردم بلند شد که دیوارها می‌لرزید.... از بس مردم اخلاص داشتند اصلاً نیاز به روضه‌های آنچنانی نبود... »
حال و هوای روضه خوانی آن روزها بسیار با امروز فرق داشت. مخصوصاً مداح‌ها
آنطور که این قم پژوه می‌گوید حاج آقا حسین فاطمی هم در تکیه آسید حسن روضه خوانی قدیمی داشت. ایشان پیرمردی ۹۰ ساله و فقط روز عاشورا منبر می‌رفت. «از خود بیخود می‌شد و پیرهنش را پاره می‌کرد و قطعه قطعه‌های پیرهن ایشان را مستمعین جمع می‌کردند. »
روضه خوانی دیگر مربوط به خانه حاج میرزا باقر روحانی است که آن هم داستان‌های بسیاری دارد.
«حال و هوای روضه خوانی آن روزها بسیار با امروز فرق داشت. مخصوصاً مداح‌ها. آن زمان مداح مثلاً حاج عباس مسگر بود که بسم‌الله را که می‌گفت اشک مردم جاری بود. مرحوم شیخ عباس نجار و ملأ حسین مولوی و... از دیگر مداحان آن روزها بودند که اخلاصی داشتند. »
حجت‌الاسلام روحانی هم که از نوادگان یکی از خاندان‌های بزرگ قم است و اطلاعات خوبی از روضه خوانی‌ها در گذشته قم دارد. او به روضه خوانی مرحوم حاج سید عبدالله رضوی برقعی حدود یک قرن پیش اشاره می‌کند. فردی سرشناس در قم که از مرگش ۱۰۳ سال می‌گذرد و ممکن است این روضه خوانی در خانه قدیمی گذر خان از پدرش به وی به ارث رسیده باشد. مرحوم حاج محمد و حسن برقعی و پس از آن حاج مصطفی فرزندانی بودند که این رسم را ادامه دادند که امروز هم ادامه دارد.
او می‌گوید روضه خوانی‌های مهم ۱۰۰ سال پیش قم بیشتر مربوط به سه باجناق است که دامادهای حاج سید صادق روحانی هستند. میرباقر روحانی که خانه‌اش هنوز هم محرم‌ها سیاه پوش عزاداری حضرت سید الشهدا(ع) می‌شود یکی از این باجناق‌ها است که از تاجران قم بوده و خانه‌اش امروز از مواریث بزرگ قم قدیم است. این روضه خوانی به گفته این پژوهشگر تاریخ قم موقوفات مفصلی هم دارد.
حاج ملاحسین حرم پناهی که خانه‌ای در کوچه حرم داشته باجناق دیگر این خانواده بود که این خانه امروز در طرح‌های توسعه حرم در قسمت جنوبی تخریب شده است.
وی هم از متنفذان قم بود که در تمام سفرهای ناصرالدین شاه به قم با وی ملاقات داشت. مرحوم برقعی دیگر باجناق این خانواده است که او هم در این روضه خوانی‌ها نقش داشته. روضه دیگر مربوط به خاندان جنابان بوده که عموزاده فرزندان خاندان صادق روحانی محسوب می‌شود.
این پژوهشگر تاریخ قم با تأکید بر اینکه سرعت تخریب منازل و آثار باستانی در قم بسیار بالا است، گفت: دو کتاب تاریخی مهم برای شهر قم نوشته شده یکی توسط حسن بن محمد حسن و دیگری توسط آقای اشراقی به فاصله ۹۰۰ سال که در این فاصله از ۶ دروازه شهر قم تنها یکی خراب شده اما از ابتدای دوره قاجار تا پهلوی تمام این دروازه‌ها تخریب شده است. تنها در مدت ۵۰ سال و غصه اینجاست که این تخریب‌ها ادامه دارد.
او معتقد است خانه‌هایی که هنوز روضه خوانی به سبک قدیمی در آن صورت می‌گیرد باید حراست شود چرا که هم خود بنا ارزش تاریخی دارد و هم یک روضه ۱۰۰ ساله ارزش ثبت معنوی. شور حسینی موجب شده این جریان قوی آیینی و تاریخی در قم حیات داشته باشد. شاید اگر هر اراده و خواست دیگری غیر از عشق به امام حسین(ع) و مکتبش بود، این چنین در خشت خشت مرده خانه‌های قدیمی روح زندگی به جا نمی‌گذاشت اما آن خشت و نقش و نوایی که با عشق زنده شد، محکومِ بی مرگی است.
کد خبر 4406139منبع: مهر
کلیدواژه: قم ماه محرم مراسم عزاداری ماه محرم کرمانشاه خبرگزاری مهر بوشهر مشهد گرگان شهرکرد مراسم عزاداری شیراز مجلس شورای اسلامی بیرجند خرم آباد احتکار خطبه های نماز جمعه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۸۰۵۱۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ابری آسمان و گریه بی‌امان، مشهدالرضا در سوگ صادق آل محمد (ص)
امام صادق(ع) در هفدهم ربیع الاول سال ۸۳ هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود و پس از شهادت پدرشان امام باقر(ع)، در ۳۱ سالگی به امامت رسید. دوران امامت آن حضرت با اواخر حکومت بنی‌امیه و اوایل حکومت بنی‌عباس مصادف بود.
جامعه اسلامی در زمان آن حضرت از نظر سیاسی و اجتماعی با فراز و نشیب‌ها و تحولات مهمی روبه رو بود. امام صادق (ع) از اوضاع آشفته دستگاه خلافت اموی استفاده کرده و برنامه اصلاحی و نهضت فرهنگی خود را آغاز کرد و با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، نهضت علمی و فرهنگی پدرش را پی گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته‌های مختلف علمی، شاگردان بزرگی تربیت کرد.
سرانجام در سال ۱۴۸ هجری قمری منصور دوانیقی، خلیفه اموی به وسیله انگوری که به زهرآلوده کرده بود، امام صادق (ع) را مسموم کرده و در ۶۵ سالگی به شهادت رساند. پیکر پاک امام صادق (ع) در قبرستان بقیع کنار قبر پدرش امام محمدباقر (ع) به خاک سپرده شد.
امروز به مناسبت شهادت این امام همام، اجتماع بزرگ صادقیون برگزار می شود که ساعت ۹ صبح از محل میدان شهدا به سمت حرم مطهر رضوی حرکت خواهد کرد و در پایان مراسم به مناسبت ظهر شهادت امام صادق(ع) نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی در حرم مطهر رضوی سخنرانی خواهد کرد.
همزمان با سالروز شهادت امام صادق (ع)، گنبد و ضریح حرم مطهر امام رضا (ع) نیز سیاهپوش شده و پرچم گنبد و پوش ضریح به رنگ سیاه درآمد و کتیبه‌های مشکی رنگ حاوی عبارت‌هایی در سوگ شهادت آن حضرت در صحن‌های مختلف حرم نصب شد. در این راستا، کتیبه‌های مشکی رنگی با عباراتی مانند "یا صادق آل محمد (ص)"، در صحن‌های مختلف حرم مطهر نصب شده است.
معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی با اشاره به برنامه های حرم در سالروز شهادت امام ششم، گفت: در سالروز شهادت ششمین امام شیعیان حضرت امام جعفر صادق (ع)، حرم مطهر امام رضا (ع) غرق در ماتم و عزا شد. به همین مناسبت، آیین‌های عزاداری و سوگواری در این بارگاه ملکوتی با حضور خیل زائران و مجاوران برگزار می‌شود.
حجت الاسلام حسین شریعتی نژاد افزود: شب گذشته نیز حرم رضوی با محوریت رواق بزرگ امام خمینی(ره)، میزبان آیین شب شهادت امام صادق(ع) بود که بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا با قرائت زیارت امین‌الله و مرثیه‌سرایی احمد واعظی برگزار شد.
وی گفت: سخنرانی پیرامون شخصیت ششمین امام شیعیان توسط حجت‌الاسلام علی اوسطی، مرثیه‌سرایی و عزاداری با نوای ذاکران اهل بیت(ع)، از دیگر برنامه‌های شب شهادت آن حضرت بود.
معاون تبلیغات اسلامی حرم مطهر رضوی ادامه داد: همچنین در شامگاه شهادت امام جعفر صادق(ع) شاعران آیینی سید ابوالفضل مبارز، سیدرضا یعقوبی آل، علیرضا خاکساری و علی مقدم اشعار و مرثیه های خود را قرائت کردند.
وی اظهار کرد: امروز نیز ساعتی قبل از اذان ظهر به مناسبت سالروز شهادت امام صادق(ع) آیین مرثیه سرایی، شعرخوانی آیینی و سخنرانی با محوریت رواق امام خمینی(ره) برگزار خواهد شد.
حجت الاسلام شریعتی نژاد افزود: ویژه برنامه‌های شهادت امام صادق(ع) در شامگاه شهادت این امام بزرگوار نیز ادامه دارد و این مراسم بعد از اقامه نماز مغرب و عشا با قرائت زیارت امین‌الله با نوای احمد واعظی، شعرخوانی شاعر آیینی آقای علی زمانیان، سخنرانی آیت‌الله سیدعلیرضا صدر حسینی و عزاداری و مرثیه‌سرایی آقایان جعفر ملائکه و امیر عارف همراه خواهد بود.
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی مشهد
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت