قابلیت‌ها و ظرفیت های یک پیام رسان داخلی مطلوب/طراحان پیام رسان‌های ایرانی فاقد نوآوری و خلاقیت
تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۹۰۲۴۹
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با وجود اتخاذ سیاست فیلترینگ در قبال برخی از شبکه های اجتماعی فعال در فضای مجازی، به نظر می رسد جایگزین های داخلی در راه ایفای نقش خود با مشکلات و موانع متعددی روبه رو هستند که بخشی از آنها مربوط به سطح کیفی و توانمندی های فنی خود این شبکه ها بوده و بخشی نیز در حوزه وظایف و عملکرد دولت و نهادهای مربوطه قرار دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نظر به اهمیت این موضوع ، گفت وگویی با محمد مهدی فتورچی، دکترای علوم اطلاعات و ارتباطات از فرانسه و مدیر گروه مطالعات و فرهنگ مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران انجام داده است.
متن این گفت وگو به شرح زیر است:
امنیت و حفظ اسرار دغدغه اصلی کاربران
بعد از فیلتر تلگرام بحث های گوناگونی در زمینه ی چگونگی و چند و چون طراحی و ترغیب کاربران ایرانی به بهره گیری از پیام رسان های ایرانی و چگونگی افزایش گرایش آنان به نرم افزارهای داخلی در جامعه بالا گرفته است.
از جمله سوالات و دغدغه های اصلی و اساسی کاربران، بویژه جوانان این است که پیام رسان ایرانی و محبوب رقیبِ تلگرامِ پرنفوذ که در بیش از 45 کشور جهان طرفدار دارد باید دارای چه ویژگی ها و قابلیت های مورد انتظاری باشد و از آن مهم تر این که تا چه اندازه می توان به حفظ اطلاعات، اسرار و اسناد تبادل شده در بستر نرم افزار طراحی و توصیه شده داخلی اطمینان حاصل کرد!
شواهد و قرائن و نظرسنجی های پراکنده ی صورت گرفته در ماه های اخیر نشان می دهد که بسیاری از کاربران بنا به دلایلی از در دسترس قرار گرفتن اطلاعات و مطالب منتشره خود در پیام رسان های ایرانی نگران بوده و مهم ترین دلیل بهره گیری از شبکه های پیام رسانی خارجی را اطمینان خاطر از عدم سوء استفاده از مطالب تبادل شده قلمداد می کنند!
البته همانگونه که چندی پیش یکی از نمایندگان کمیسیون مجلس خواستار شد می توان در این خصوص اقدام به یک نظرسنجی جامع و جدیدی هم در کشور کرد ولیکن با عنایت به قرائن و شواهد موجود به نظر می رسد در عدم اعتماد کاربران به پیام رسان های ایرانی، اجماعی ناخوانده، مرموز و تامل برانگیز صورت گرفته است!
پیامد فیلتر تلگرام استفاده گسترده، بی رویه و آسیب زا از فیلترشکن ها بود
بحث فیلترینگ تلگرام برای نخستین بار پس از حوادث تلخ 30بهمن ماه 96 مطرح و متعاقب مسدود کردن آن، چند روزی کلیه مبادلات اقتصادی و تجاری مبتنی بر این بستر دچار وقفه و بسیاری از کاربرانی که از این طریق به کسب و کار مجازی روی آورده بودند متحمل خسارت مادی و حتی اعتباری بی سابقه ای شدند.
فیلتر غیر قایل پیش بینی و خسارت آمیز تلگرام (با برآورد روزانه 7 میلیارد تومان در روز در بهمن سال 96)مانع از بهره گیری از این پیام رسان نشد و هجمه ی بی سابقه ای برای دانلود و نصب فیلترشکن های موثر به راه افتاد تا جایی که بسیاری از کاربران وابسته و علاقه مندی که به نحوی از این شبکه ی اجتماعی برای تبادلات اطلاعات و اخبار و یا تجارت مجازی بهره می جستند ناگزیر مبادرت به بهره گیری از فیلترشکن شدند و متاسفانه کم نبودند کاربران نوجوان و جوانی که برای اولین بار مبادرت به نصب نرم افزارهای مربوطه کردند؛ نرم افزارهایی که زمینه ی دسترسی ایشان را به هر وبگاه و کانال و گروه هرزه نگاری میسر می کرد.
قابلیت ها و ظرفیت های یک پیام رسان داخلی مطلوب
بی تردید برای کاربرانی که با محیط های پر جاذبه و کششی چون تلگرام (که بزرگترین مهاجرت شبکه ای از وایبر را به نام خود رقم زد) سر و کار داشتند، پیام رسان ایرانی علاوه بر ضرورت برخورداری از امنیت بالا، باید از قابلیت هایی چون متفاوت بودن، کاربر پسند بودن و کاربری آسان نرم افزارک ها برخوردار بوده و انتظار می رود که پیام رسان جایگزین از این لحاظ اگر فراتر از تلگرام رخ ننماید دست کم ضعیف تر از آن ظاهر نشود و یا واجد قابلیت هایی باشد که تلگرام فاقد آن بوده و برای کاربر ایرانی حایز اهمیت ویژه ای باشد.
برای ایجاد رغبت در کاربر ایرانی طراحی انواع نسخه های قابل نصب، از جمله نسخه تحت وب و نیز قابلیت تماس تصویری که در پیام رسان تلگرام طراحی یا در ایران فعال نشده و بویژه ایجاد امکان و قابلیت تبادلات مالی که در شبکه سروش ایجاد شده و در تلگرام در حال حاضر فعال نمی باشد ضرورتی قابل تامل و مطالبه است.
همچنین پیام رسان جایگزین و رقیب باید قابلیت پوشش و جذب بالا با بستر کنشگری همزمان دست کم 40 میلیون کاربر ایرانی را داشته باشد. متاسفانه تجربه استفاده از پیام رسانی چون سروش در زمان فیلترینگ تلگرام گواه این واقعیت است که افزایش بار و تعاملات معمول مجازی و تبادل اطلاعات در این پیام رسان ایرانی در زمان فیلترینگ و متعاقب کنشگری تنها چند میلیون نفر با اختلالاتی همراه بوده و شکایات کاربران را به همراه داشته است و لذا مسوولان ذیربط بویژه در وزارت ارتباطات و اطلاعات باید زیر ساخت های لازم برای شرکت های سازنده و خدمات دهنده ایرانی را پیش از هر آزمون و خطایی در حد مطلوبی فراهم سازند که این عرصه، فرصتی برای تجربه اندوزی و ارزیابی بازخوردی نیست!
کپی برداری و شبیه سازی حداکثری
متاسفانه بسیاری از طراحان پیام رسان های ایرانی فاقد نوآوری و خلاقیت، به کپی کاری روی آورده و بدون رعایت حقوق مالکیت معنوی پدید آورندگان، اهتمام وافری برای شبیه سازی حداکثری فضای پیام رسان خود با یک پیام رسان مطرح خارجی می کنند؛ از جمله اقدامی که پیام رسان سروش از تلگرام کرده است و بر خلاف گمان باطل طراحان و مدیرانش، فضای شبیه سازی شده نرم افزار سروش یکی از عوامل مهم فراری دهنده کاربران پیشتاز ایرانی از پیوستن به این نرم افزار بر شمرده می شود.
ضرورت استقلال پیام رسان های داخلی از نهادهای دولتی
علاوه بر لزوم فراهم سازی بستر و زیر ساخت های لازم بویژه تامین پهنای باند اینترنتی، به نظر می رسد که هیچ پیام رسان داخلی بدون مشارکت، هم فکری و هم افزایی با سایر شرکت ها و موسسات طراح و تولید کننده دیگر مجرب داخلی و بویژه بدون سرمایه گذاری مشترک با یک موسسه ی خارجی در قالب یک کنسرسیوم فراملی( همچون پیام رسان ویسپی ) نتواند به طور موثری موفق به جذب کاربران ایرانی و توسعه ی شبکه ی اجتماعی خود شود، بویژه این که کاربران ایرانی بر اساس شواهد و قرائن و برخی مطالعات انجام گرفته در شرایط آزاد بهره گیری از پیام رسان های موجود، فراتر از 5 تا 10 % به نرم افزارهایی که در داخل کشور طراحی و راه اندازی می شوند رغبت نشان نمی دهند و شاید از همین روست که هیچ دولتی تاکنون موفق به اتخاذ تدابیری برای جلب کاربران ایرانی به پیام رسان های داخلی از جمله آی گپ، گپ، بیسفون و حتی سروش نشده است.
لذا لازم است به منظور رفع ابهامات و برخی نگرانی های کاربران، به جای ایجاد پیام رسان های متعدد کم مخاطب تری چون سلام و بله و ... تدابیر ویژه و اصولی اتخاذ شود؛ از جمله این که موفقیت در تصاحب نسبی اعتبار و جایگاه پیام رسان محبوبی چون تلگرام در گروی فراهم سازی زمینه ی استقلال کامل پیام رسان ها از نهاد های دولتی، و بهره گیری از یک سرور خارجی غیر قابل دسترس از سوی نهادهای حکومتی است و بی تردید یک پیام رسان مشترک طراحی و راه اندازی شده با کشور هم مرز ( با منافع مشترک ملی و فصل مشترک های اعتقادی) همچون ترکیه، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، عراق،آذربایجان وغیره. مشروط به استقرار سرور در خارج کشور و اخذ تعهداتی مبنی بر حفظ اصول و ارزش های اخلاقی و موازین امنیتی می تواند تا حد زیادی این مهم ترین و اساسی ترین نگرانی کاربران ایرانی را مرتفع کند.
لزوم حضور پیام رسان های داخلی در یک فضای رقابتی با نمونه های خارجی
در این مورد لزوم بهره گیری همزمان پیام رسان داخلی و رقیب جدی و محبوب آن تلگرام و حتی رفع فیلتر شبکه های اجتماعی محبوب دیگری چون فیس بوک و توئیتر احساس می شود ( حتی اگر این رفع فیلتر موقتی باشد). در واقع لازم است پیش از اقدام به مسدود کردن و یا فیلترینگ تلگرام و یا هر شبکه ی مشابه دیگری ابتدا، پیام رسان مورد نظر راه اندازی و نسبت به اطلاع رسانی آن اقدام می شد تا متعاقب آزمون قابلیت های جدید، خود کاربران، بواسطه مزیت های نسبی پیام رسان(ها) از جمله امکان برقراری تماس تصویری و تبادلات پولی(قابلیتی که پیام رسان های آتی بدون طراحی و تعبیه ی آن هیچ توفیقی نخواهند داشت) رغبت به کوچ و گزینش پیام رسان جدید نمایند، بی آنکه از سوی نهاد و تدابیری مجبور به مهاجرت و انتخاب آن شده باشند.
نقش مهم ذائقه کاربر ایرانی تنوع طلب
بی تردید طراحی و ایجاد قابلیت پلتفرم متن باز همچون تلگرام و تعبیه قابلیت تعامل و بهره گیری از امکانات پیام رسان در قالب نرم افزارهای متفاوت دیگر همچون موبوگرام و یا تلگرام فارسی از جمله عواملی است که می تواند در کاربر ایرانی برای استفاده از پیام رسان داخلی رغبت بیشتری ایجاد کند.
در واقع، توجه ویژه به ذائقه ی کاربر تنوع طلب ایرانی بویژه نوجوانان و جوانان امروزی در شکل و محتوا و حتی فونت و قالب های جدید و به روز باید علاوه بر تامین الزامات یاد شده در دستور کار طراحان و تولید کنندگان نرم افزارپیام رسان قرار گیرد و بی شک تحقق این مهم بدون حمایت های فکری، معنوی و حتی مادی نهادهای دولتی و متولی میسر نخواهد شد.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/
اما و اگرهای پیام رسان های داخلیمنبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: دانستنی ها خواندنی ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۹۰۲۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فیلتر شکست خورد / حضور بیش از 40 میلیون ایرانی در اینستاگرام
به گزارش صدای ایران از اعتماد، گزارش‌های غیررسمی می‌گویند بیش از ۴۰ میلیون ایرانی کاربر اینستاگرام هستند و این شبکه، پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی در ایران است. یافته‌های دیتاک نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ از ۶ میلیون اکانت پابلیک ایرانی در اینستاگرام ۴۵۰ میلیون پست منتشر شده و کاربران ایرانی در هر ثانیه بیش از ۲۵ هزار بار پست‌های اینستاگرام را می‌بینند.
اينستاگرام از همان آغاز راه‌اندازي‌اش در سال ۲۰۱۰ براي همه مردم در هرجاي جهان شبكه اجتماعي جذابي بود اما جذابيت ويژه‌اش را در ايران مديون يك چيز بود: فيسبوك كه يكي از بزرگ‌ترين فضاهاي اجتماع مجازي ايرانيان بود، فيلتر بود و مسدودنبودن اينستاگرام خيلي زود كاربران ايراني را از فيسبوك بيرون كشيد. البته اينستاگرام هم سال‌ها بعد فيلتر شد اما وقتي كه ديگر قاعده بازي عوض شده بود. اينستاگرام آنقدر در زيست روزمره مردم ايران جا گرفته بود كه با فيلترشدنش هم كسي جايي نرفت؛ ماندند و پس گرفتند.
گزارش‌هاي غيررسمي مي‌گويند بيش از ۴۰ ميليون ايراني كاربر اينستاگرام هستند و اين شبكه، پرمخاطب‌ترين شبكه اجتماعي در ايران است. مداراي مسدودكنندگان اينترنت در ايران با اين شبكه اجتماعي بسيار بيشتر از شبكه‌هاي اجتماعي بود. در حالي كه ديگر شبكه‌هاي اجتماعي با مسدودسازي و فيلترينگ دولتي مواجه بودند، اينستاگرام تا سال‌هاي اخير يكي از آخرين شبكه‌هاي اجتماعي بين‌المللي بدون فيلتر در ايران بود و حتي مدتي صحبت از «فيلترينگ هوشمند» آن بود اما بالاخره در انتهاي شهريور ۱۴۰۱ و به دنبال اعتراضات به مرگ مهسا اميني، اينستاگرام هم فيلتر شد.
اين اتفاق درست زماني رخ داد كه اينستاگرام فراتر از يك شبكه اجتماعي، تبديل به پلتفرمي درآمدزا براي هزاران كسب‌وكار ايراني شده بود و كسب‌وكارهاي خانگي زيادي هم بر روي اين پلتفرم شكل گرفته بود. بر اساس گزارشي كه استارتاپ پادرو در سال ۱۴۰۱ منتشر كرد، شهريور ۱۴۰۱، قبل از فيلترشدن اينستاگرام، حدود ۶۳۰ هزار فروشگاه فعال اينستاگرامي وجود داشت كه بيش از نيمي از آنها تا ماه‌ها بعد هم نتوانستند كسب‌وكار خود را دوباره فعال كنند.
برخلاف كانال‌هاي تبليغاتي سنتي كه اغلب نيازمند سرمايه‌گذاري زيادي بودند و بازگشت سرمايه در آنها نامشخص بود، اينستاگرام به كسبوكارها امكان مي‌داد با كمترين هزينه، محصولات و خدمات خود را به صورت بصري به مخاطبان هدف ارايه دهند. علاوه بر اين، الگوريتم اينستاگرام كه محتواي تصويري را بر اساس ميزان درگيري كاربران اولويت‌بندي مي‌كرد، به كسبوكارها امكان مي‌داد تا ديده‌شدن خود را بر اساس كيفيت و جذابيت پست‌هاي‌شان افزايش دهند. اين قابليت‌ها، تحولي اساسي بود كه زمين بازي را بين برندهاي شناخته‌شده و تازه‌واردها هموارتر مي‌كرد.
با اين حال، هيچ‌كدام از اينها مسوولان را متقاعد نكرد كه دست از فيلتركردن پركاربرترين شبكه اجتماعي در ايران بردارند. از آن سو، كاربران بودند كه رفتار متفاوتي از خود نشان دادند. كمي كه محدوديت‌هاي اينترنتي روزهاي اعتراض كمتر شد، كاربران با فيلترشكن به اين شبكه اجتماعي بازگشتند. در گزارشي كه موسسه پژوهشي ديتاك در مورد ميزان فعاليت كاربران ايراني در اينستاگرام منتشر كرده، آمده است: «بسياري از كاربران ايراني تصور داشتند با فيلترينگ اينستاگرام، اين شبكه اجتماعي نيز همچون فيسبوك از رده‌بندي شبكه‌هاي اجتماعي پرطرفدار ايراني خارج مي‌شود؛ اما داده‌هاي ديتاك نشان مي‌دهد كه پس از اعتراضات ،حجم محتواي عمومي اين بستر به مرور افزايش يافت.»
يافته‌هاي ديتاك نشان مي‌دهد در سال ۱۴۰۱ از ۶ ميليون اكانت پابليك ايراني در اينستاگرام ۴۵۰ ميليون پست منتشر شده و كاربران ايراني در هر ثانيه بيش از ۲۵ هزار بار پست‌هاي اينستاگرام را مي‌بينند.
در گفت‌وگوهاي روزمره ايرانيان، توييتر فضايي سياسي‌تر تلقي مي‌شود و اينستاگرام را بيشتر شبكه‌اي «زرد» مي‌نامند اما كاربران اينستاگرام، به‌خصوص كم‌سن‌و‌سال‌ترها، مي‌گويند اينطور نيست كه اينستاگرام فقط براي سرگرمي باشد. دلارام، دانش‌آموز سال يازدهم متوسطه كه صفحه‌اي با ۳۰ هزار دنبال‌كننده در اينستاگرام دارد، مي‌گويد: «اينستاگرام خيلي بزرگ است. همه‌جور محتوايي هم تويش پيدا مي‌شود. به خودتان بستگي دارد كه چه كساني را دنبال كنيد. همين اينستاگرام به خود من چيزهايي ياد داده كه 10سال ديگر مدرسه بهم ياد نمي‌داد. چرت و آشغال هم كم نيست توش ولي مي‌توانيد انتخاب كنيد چي را دنبال مي‌كنيد.»
او درباره تأثير فيلترشدن اين شبكه اجتماعي معتقد است: «اولش كه فيلتر كردند و اينترنت را بستند، مخاطباي همه ريزش كرد ولي الآن از قبل فيلتر هم رشد پيج من بيشتر بوده. الآن بيشتر براي دسترسي به برنامه‌هاي فيلترنشده مثل اپ‌هاي بانكي به دردسر مي‌افتيم تا برنامه‌هاي فيلترشده. ديگه فيلترشكن‌ها ۲۴ ساعته روشنه.»
با اين حال، فيلترينگ اين شبكه اجتماعي چندان بي‌اثر نبوده است. پريسا، ۲۱ساله و صاحب كسب‌وكاري اينستاگرامي، درباره وضعيتش مي‌گويد: «شرايط بسيار سختي براي من و كسب‌وكارم بود. اينستاگرام پلتفرم مهمي براي آدم‌هايي مثل من است تا به مشتري دسترسي پيدا كنيم. وقتي كه دولت اينستاگرام را فيلتر كرد، ضربه بزرگي به من وارد شد. اول فكر كردم ممكن است يك اختلال موقتي باشد اما فيلترينگ چندسال طول كشيده است و در اين مدت فروش من به‌شدت كاهش يافته است. اين فوق‌العاده خسته‌كننده است.»
پريسا ادامه مي‌دهد: «فيلترينگ من را مجبور كرده است كه از كاربرانم بخواهم به پلتفرم‌هاي داخلي مثل روبيكا و ايتا بيايند اما كلي سر اين فحش خورده‌ام و كمتر از پنج درصد مشتريانم حاضر شده‌اند در كانال روبيكا عضو بشوند. به نظرم دولت دارد كسب‌وكارهاي كوچك را خفه مي‌كند.»
او همچنان اميدوار است كه مسوولان در سياست فيلترينگ تجديدنظر كنند. «اين كار به كسبوكارها آسيب مي‌زند. روياي من اين است كه كسب‌وكار كوچكم را بين‌المللي كنم اما اين فيلترهاي فعلي اين كار را بسيار دشوار مي‌كنند. تنها كاري كه مي‌توانم انجام دهم اين است كه تا جايي كه مي‌توانم خود را تطبيق دهم و به استقامت ادامه دهم.»
عده‌اي هم از سياسي‌شدن اينستاگرام گلايه دارند و مي‌گويند اين كار «نمي‌گذارد مثل بقيه مردم دنيا زندگي كنيم». علي، ۱۷ساله، در اين باره مي‌گويد: «اين فيلترينگ اينستاگرام ديگه واقعا ديوانه‌كننده شده! من نه سياسي‌ام نه هيچي، فقط مي‌خوام زندگي كنم. همين الآن نصف عكس‌هاي اينستاگرام لود نمي‌شود!»
او مي‌گويد اينستاگرام كلي محتواي مفيد براي بدنسازي‌اش دارد اما بخش زيادي از آنها را از دست مي‌دهد. علي اضافه مي‌كند: «صادقانه بگويم، من واقعا برايم مهم نيست كه دلايل فيلترينگ چيست. من مي‌خواهم بهترين زندگي نوجواني‌ام را داشته باشم، اين را كسي مي‌فهمد؟ اين خيلي خواسته زيادي است كه بتوانيم به مسخره‌بازي‌كردن و سلفي‌گرفتن خودمان بپردازيم؟» با همه اينها، وعده رفع فيلتر از اينستاگرام هميشه وعده‌اي سر خرمن بوده است و هرگز محقق نشده است. كاربران هم سعي كرده‌اند خود را با شرايط جديد تطبيق دهند و حتي از مجهزبودن كاربران ايراني به فيلترشكن استفاده كنند و كار خود را در فضاهايي مثل يوتيوب كه امكان درآمدزايي ساده‌تري هم دارند، بسط بدهند و از آن طرف، تحريم‌ها هم امكاناتي را براي نقد كردن درآمدهاي دلاري فراهم كرده است كه «يوتيوبر‌شدن» را آسان‌تر هم كرده است.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت