تحول علوم؛ نقطه عطف تاریخ تمدن اسلامی/برگزاری همایش «المیزان و علوم انسانی»
تاریخ انتشار: ۱۴ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۹۴۰۶۳۷
به گزارش خبرگزاری تقریب،به نقل از شبستان؛ همایش ملی «المیزان و علوم انسانی» روزهای ۲۹ و ۳۰ مهر ماه به میزبانی دانشگاه ها و استان های مختلف برگزار می شود. با توجه به آنکه تا برگزاری این همایش زمانی باقی نمانده است، بر آن شدیم با حجت الاسلام «محمدعلی اسدی نسب»، دبیر علمی همایش «المیزان و علوم انسانی»، گفت وگویی باشته باشیم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:
به عنوان نخستین سوال و قبل از پرداخت به جزئیات برگزاری همایش «المیزان و علوم انسانی»، درباره ضرورت تحول علوم انسانی و تولید نوع اسلامی این علوم و اینکه این همایش چه کمکی می تواند به این هدف کلان داشته باشد، توضیح دهید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اساسا در عرصه علوم انسانی فعلی که برگرفته از غرب است، در آن قسمتی که ارتباط با ارزش ها به ویژه ارزش های دینی مطرح می شود، غالبا مباحث به نوعی با آموزه های دینی اصطکاک دارند، این در حالی است که ما در توصیف مسایل اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، روانشناسی و ... بایدها و نبایدها و به طور کلی در همه زمینه ها آموزه های قرآنی و دینی فراوانی داریم، از سوی دیگر، علوم انسانی فعلی که در مغرب زمین نشو و نما داشته با ارزش ها، معیارها و مبانی پیش فرض های خاصی تدوین شده است که از حیث مبنا و بنا با آموزه های دینی مغایر است؛ در نتیجه ضرورت دارد که ما برای جامعه خودمان اقتصاد، جامعه شناسی، حقوق، مدیریت و ... بنا نهیم که با آموزه های دینی تناقض نداشته باشد بلکه از این آموزه ها الهام بگیرد و در آن ریشه داشته باشد.
چرا علی رغم دغدغه مندی ها و فعالیت های مطرح آنطور که باید به صورت ملموس شاهد تحول علوم انسانی نبوده ایم؟
تغییر و تحول در علوم انسانی یک بحث جزئی و حاشیه ای نیست بلکه کلان پروژه تاریخی و نقطه عطف در تاریخ تمدن اسلامی به شمار می آید، ما می خواهیم روندی را که صد سال است در کشور وجود دارد، تغییر دهیم و وارد فاز بومی علوم انسانی شویم که همان علوم انسانی اسلامی است و به امکانات و دقت فراوان نیاز دارد در نتیجه نمی توان انتظار داشت که تاثیر این تغییر به سرعت در اجتماع لمس شود.
از سوی دیگر در این مسیر بسیاری از افراد مانع تراشی می کنند، لذا همه مدیران در واقع موافق و همراه این فرآیند نیستند. اما با تمام این اوصاف، علوم انسانی اسلامی حتی در حاضر نیز در گستره آکادمیک دیده می شود. اکنون کتاب ها و همایش های فراوانی در دانشگاه ها عرصه می شود که مبتنی بر علوم انسانی اسلامی و در واقع ثمره این فعالیت ها است.
با توجه به ضرورت و اهمیت تحول علوم انسانی و تولید علوم انسانی اسلامی، چه اهدافی باعث شد که «المیزان» علامه طباطبایی(ره) محور همایشی در این باره قرار بگیرد؟
در پاسخ به این سوال اشاره ای به سخنان و تاکید مقام معظم رهبری(مدظله العالی) می کنم که فرمودند: «ما باید منابع علوم انسانی را از قرآن استخراج کنیم». بنابر این، قرآن محور آموزه های دینی است و ما اگر ارتباطی بین علوم انسانی و قرآن برقرار کنیم درجه قبول آن برای مسلمانان بسیار بیشتر می شود، از سوی دیگر برای برداشت از قرآن که برداشتی متقن، مستحکم و استوار است باید از تفاسیر استفاده کنیم، آن هم تفاسیر بزرگان و بهترین تفسیر که در این عرصه مطالب فروان و مفید دارد تفسیر المیزان است که به مسایل فراوانی در عرصه علوم انسانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم پرداخته است، لذا این همایش را «المیزان و علوم انسانی» نامگذاری کردیم تا برخی مسایل به ویژه مسایل مبنایی را از این تفسیر استخراج کنیم.
طی کردن روند همایش و رسیدن به مرحله برگزاری چقدر زمان برده است؟
این همایش چند سالی می شود که کلید خورده اما به دلیل خللی که در تامین بودجه ایجاد شد و همکاری های که قرار بود از سوی سازمان ها صورت پذیرد با کندی پیش رفت و کمی با تاخیر جلو رفتیم اما بالاخره این رویه تمام شد و امسال این همایش برگزار شود.
میزان استقبال پژوهشگران و صاحبنظران از همایش چگونه بوده و چه تعداد اثر به دبیرخانه رسیده است؟
دبیرخانه مقالات بسیاری را بالغ بر یکصد مورد دریافت کرد، اما تاکنون 32 مقاله پذیرفته شده که از آن میان 20 مقاله علمی پژوهشی و ۱۲ مقاله علمی ترویجی پذیرفته شده و قرار است این مقالات در دو جلد و نزدیک به هزار صفحه منتشر منتشر شود.
همایش المیزان و علوم انسانی در کجا برگزار می شود و سخنرانان این همایش چه کسانی هستند؟
این همایش در دانشگاه های علامه طباطبایی(ره)، آزاد اسلامی تهران، علوم اسلامی رضوی، دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) در قم، دانشگاه آیت الله بروجردی و دانشگا آزاد بروجرد به طر همزمان برگزار می شود. در تمامی این برنامه ها روسای دانشگاه ها سخنرانی می کنند.
علاوه بر این، سخنرانی آیت الله علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سخنرانی آیت الله العظمی جوادی آملی در بیت علامه طباطبایی(ره) نیز در جدول برنامه های همایش دیده شده است.
آیا این همایش بین المللی است یا برنامه ای برای بین المللی شدن آن دارید؟
خیر، این همایش با توجه به دامنه هدف و اثرگذاری در سطح ملی برگزار می شود.
منبع: تقریب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۹۴۰۶۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پیروان امام صادق(ع) در مسیر تمدن‌سازی
شکل‌گیری تمدن اسلامی در پرتو سیره علمی و عملی اهل‌بیت(ع) امری قابل توجه است و در این میان امام صادق(ع) در تمدن‌سازی اسلامی نقش اساسی داشته‌اند که لازم است مورد توجه قرار بگیرد و سالروز شهادت رئیس مذهب تشیع زمینه‌ای شد تا موضوع نقش ایشان در تمدن‌سازی اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، حضرت جعفربن محمد (ع) ملقب به امام صادق (ع) ششمین امام شیعیان دوازده امامی پس از پدر بزرگوارشان امام باقر (ع) است؛ ایشان به مدت ۳۴ سال عهده‌دار امام شیعیان با خلافت پنج خلیفه و آخر اموی و دو خلیفه‌ی اول عباسی معاصر بودند؛ امام صادق (ع) نه تنها در میان شیعیان بلکه در سطح جهانی به‌عنوان یک شخصیت برجسته علمی به شمار می‌روند تا جایی که ابوحنیفه فقیه به نام اهل سنت ایشان را عالم‌ترین فرد در میان مسلمانان دانسته است.
امام صادق (ع) با تلاش‌های علمی گسترده خویش و تربیت اصحاب و شاگردان دانشمند، نقش بسیار چشمگیری در شکل‌گیری تمدن اسلامی داشتند و بر این اساس وجود انبوه روایات امام صادق (ع) در منابع شیعه و اهل سنت بیانگر نقش علمی حضرت در زمان خویش است؛ از امام صادق (ع) با وجود چهار راوی و بیش از ۳۵ هزار حدیث، روایات و آموزه‌های بسیاری در دست است که می‌توان با الهام گرفتن از زندگی پربار این امام معصوم در مسیر ساخت تمدن نوین اسلامی گام برداشت؛ در همین راستا با حجت‌الاسلام محسن الویری عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) و پژوهشگر سیره اهل‌بیت (ع) گفت‌وگو کردیم:
ایمنا: یکی از مهم‌ترین اهداف رهبران یک جامعه دینی و مذهبی، تشکیل تمدن اسلامی است؛ بر این اساس و در مقدمه توضیحی در خصوص جایگاه تمدن اسلامی در اندیشه اسلامی بفرمائید.
حجت‌الاسلام الویری: اگر هدف دین را تأثیر گذاری در دو عرصه مختلف فردی و اجتماعی در نظر بگیریم و بگوییم یکی از کارکردهای اصلی دین تربیت انسان و نشان دادن مسیر کمال‌یافتگی و فرهیختگی به اوست، در عرصه اجتماعی هم وظیفه تربیت جامعه و سوق آن به سمت کمال و فرهیختگی‌است، پس دین می‌خواهد هم انسان و هم جامعه را به بالاترین مرتبه‌ی امکان خود برساند، همانگونه که انسان‌ها در مسیر کمال‌یافتگی حائز مراتب و درجاتی هستند که مصداق بالاترین این درجه برای یک انسان حضرات معصومیت (ع) هستند، جوامع هم از این حیث در درجات مختلفی قرار می‌گیرند؛ گاهی جامعه‌ای در عرصه‌ای پیشرفت کرده و در عرصه دیگر خیر یا در جامعه‌ای این پیشرفت و رشدیافتگی استمرار دارد و در دیگری نه، در اینجا هم جامعه‌ای که نمره کامل را در کمال‌یافتگی و فرهیختگی کسب می‌کند جامعه موعود مهدوی است و سایر جوامع با سلسله مراتبی در مرتبه پایین‌تری نسبت به آن قرار می‌گیرند.
منظور از تمدن در اندیشه اسلامی بالاترین و گسترده‌ترین سطح تحقق اجتماعی اسلام است و تمدن یافتگی یکی از مهم‌ترین اهداف اسلام است؛ بنا بر این وقتی در عرصه‌های مختلف جامعه‌ی اسلامی، نه تنها در علم به تنهایی یا اخلاق به تنهایی یا به طور اخص ساخت اجتماعی شاهد پیشرفت دین محور و مستمر به مدت بیش از یک سده باشیم به این حالت می‌گوئیم جامعه‌ی اسلامی، که اگر شرایط ارتقا همچنان مساعد بود جامعه‌ی اسلامی پیدایش تمدن اسلامی را سبب می‌شود؛ در همین راستا جایگاه تمدن در اندیشه اسلامی رساندن جوامع به بالاترین مرتبه کمال است.
ایمنا: نقش امام صادق (ع) در این مسیر و شکوفایی تمدن اسلامی چه بوده است؟
حجت‌الاسلام الویری: نحوه تمدن سازی اهل بیت باهم تفاوتی ندارد و از لحاظ اصول و مبانی از یک مبنا تبعیت می‌کند و تنها در عرصه بروز و ظهور بسته به شرایط و اقتضائات هر زمان تفاوت می‌کند؛ به همین دلیل هم امام صادق (ع) انند سایر ائمه معصومین سه نقش عمده در شکوفایی تمدن اسلامی داشتند:
نقش اول ایشان کوشش برای حفظ میراث موجود بود، میراث وحیانی که همان قرآن کریم و کلام وحی بود، میراث نبوی که سیره نبی اکرم (ص) به حساب می‌آمد و میراث علوی که ما پیروان مکتب اهل بیت به آن قائلیم؛ میراث‌های گران‌بهای قرآن و سنت عترت پیامبر (ص) به منزله چراغ پر نور هدایت و راه‌نشان مسیر دست یافتن به جامعه مطلوب و تحقق عملی آموزه‌های اسلام بودند که در شرایط جامعه آن روز و حضور امویان و عباسیان در رأس امور حکومت تلاش‌های بسیاری برای خاموش کردن این نور هدایت انجام می‌شد که از نقش‌های مهم ائمه از جمله امام صادق (ع) زنده نگه داشتن این راه‌نشان و میراث‌های گرانمایه بود و این نقش تمدنی بسیار بزرگی است؛ از این جهت که حتی اگر در آن زمان جامعه در مسیر تحقق تمدن اسلامی حرکت نمی‌کرد آن اهداف و آن راهنمای طی طریق زنده نگه داشته شد که تا امروز معیاری برای تشخیص راه درست از گمراهی‌ها و ضلالت‌هاست.
نقش دوم امام کوشش برای زدودن کژکاری‌ها و ناراستی‌هایی بود که در جامعه آن زمان وجود داشت؛ مقابله با برخی از آنها در توان امام بود و در برخی دیگر شرایط این مقابله و تغییر فراهم نبود، برای مثال اعمال تغییر در عرصه حکومت امری نبود که امام بتوانند با آن اقتضائات یا تذکر به آن دست پیدا کنند؛ اما با این وجود در زمینه‌هایی که امکان اصلاح بود اصلاح می‌کردند و در سایر زمینه‌ها در پاسخ به سوالات پیروانشان و به بهانه‌های مختلف روشنگری می‌کردند و راه درست را نشان می‌دادند.
سومین نقش امام صادق (ع) در شکوفایی تمدن اسلامی مسئله یاری رساندن به جامعه اسلامی بود؛ امام در عرصه‌هایی که این امکان وجود داشت به جامعه اسلامی کمک می‌کردند و این هرگز به معنای تأیید حاکمیت نبود به این دلیل که تمدن مساوی با حکومت نیست، اگرچه حاکمیت یکی از ارکان مهم تمدن است اما تمدن ابعاد و جوانب گوناگونی دارد که می‌توان بدون تأیید و هم راستایی با حاکمیت در شکوفایی و توسعه آنها نقش داشتند و امام بدون تأیید حکومت بنی‌امیه و بنی‌عباس در عرصه‌های مختلف علمی، اجتماعی و حتی سیاسی در جامعه حضور داشتند و جامعه اسلامی را یاری می‌کردند.
ایمنا: گام‌های محقق کردن تمدن اسلامی در سیره امام صادق (ع) چیست؟
حجت‌الاسلام الویری: به اعتقاد ما از سیره ائمه معصومین و به‌صورت مشخص امام صادق (ع) می‌توان یک الگوی تمدنی همه جانبه برای حرکت امروز جامعه به سوی تمدن اسلامی برداشت کرد؛ منظور از الگوی همه جانبه الگویی است که نه تنها از لحاظ مباحث نظری و معرفتی دارای اهمیت است بلکه در بعد عملی هم امتداد آن معارف را در جامعه قابل رؤیت کرده، در همین راستا بر پایه سیره امام صادق (ع) سه گام برای الگو برداری امروز ما در مسیر تمدنی وجود دارد:
گام اول تقویت امّت گرایی است، برخی بر این عقیده‌اند که تمدن نوین اسلامی منحصراً به دست ایرانیان محقق می‌شود و تنها ایرانی‌ها هستند که به آن دست پیدا می‌کنند، حال آنکه گستره یک تمدن یک ملت و یک ملیت نیست، گستره تمدن اسلامی یک مذهب نیست، بلکه گستره تمدن اسلامی عینیت یافتن امت اسلامی در همه عرصه‌هاست؛ یکی از بایسته‌های حرکت ما به سمت ساخت تمدن اسلامی همین امت گرایی‌است که متأسفانه بر خلاف رهبر انقلاب که این دید در رفتار و گفتار ایشان به خوبی مشهود است در برخی افراد شکل نگرفته و تنها به صورت شعاری خواستار شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی هستند.
گام دوم تقویت مثبت‌نگری تمدنی است، به این معنا که ما پیروان امام صادق (ع) باید بکوشیم همانگونه که ایشان به کاستی‌های جامعه زمان خودشان محدود نشدند و میراث بینش‌های فرا زمانی و فرا ساختاری خود را برای ما به یادگار گذاشتند ما نیز در برکه مشکلات و نقص‌های زمان خودمان گیر نکنیم و از جایی بالاتر به مسائل نگاه کنیم و رویارویی با این مشکلات خرد مسیر تمدن سازی دید و نگرشمان محدود نشود و آنقدر خود را به آنها مشغول نسازیم که نتوانیم تمدن‌ساز شویم.
سومین الگوی امروز تمدن ساز در سیره‌ی امام صادق (ع) ضرورت امتدادیافتگی آموزه‌های دینی در عرصه‌ی اجتماعی‌است، ما بسیاری از آموزه‌های دینی را از طریق مطالعه‌ی آیات قرآن یا احادیث و روایات معصومین علیهم السلام در می‌یابیم و با استناد بر آنها از قانون‌های تمدنی یا اصول دینی سخن می‌گوئیم اما دین ما چطور می‌تواند امتداد اجتماعی داشته باشد؟ چطور می‌تواند در جامعه بروز و ظهور پیدا کند؟ چطور می‌تواند در رفتارهای سازمانی ما جاری شود؟ در پاسخ به این سوالات ما اغلب پاسخی نداریم و این در حالیست که امام صادق علیه السلام تمامی این معارف را در کنش‌های فردی و اجتماعی خود به طور کامل اعمال می‌کردند و ما نیز باید با تاسی به ایشان پا را از حیطه سخن و مطالعات نظری فراتر بگذاریم تا معارف اسلامی در جامعه امتداد اجتماعی بیابند.
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلاله‌ای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت