عدالت اجتماعی و مبارزه با استعمار از مهم‌ترین دغدغه‌های نواب بود
تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۶۷۷۵۳۱
ابراهیم عباسی می‌گوید دهه ۲۰ از نظر شکل‌گیری هویت اسلامی مهم است. در این دهه گروه فداییان اسلام با محوریت نواب صفوی شکل گرفت که مهم‌ترین دغدغه‌اش برقراری عدالت اجتماعی و استعمارستیزی بود.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ جنبش فداییان اسلام یکی از مهم‌ترین جریان‌های سیاسی و مبارزاتی در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ شمسی بود که بعدها تاثیر زیادی بر گروه‌های مبارز اسلامی گذاشت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بررسی و پژوهش بر این جنبش فداییان اسلام نکات مهم تاریخی و معرفتی را برای ما روشن می‌کند. اخیرا کتاب «رادیکالیسم اسلامی در ایران معاصر» نوشته ابراهیم عباسی، عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز منتشر شده که بخش مهمی از آن به تحلیل جنبش‌های رادیکل اسلامی در دهه ۲۰ اختصاص دارد. در این کتاب تحلیل مفصلی نیز درباره فداییان اسلام و نواب صفوی ارائه شده است. این کتاب را انتشارات دانشگاه مفید با شمارگان ۵۰۰ نسخه، ۴۷۰ صفحه و بهای ۳۰ هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها کرده است. با نویسنده این کتاب گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه آن را مطالعه خواهید کرد.
جریان فداییان اسلام یکی از مهم‌ترین جنبش‌های اسلام‌گرا در دهه ۲۰ بود که علیرغم تمام ارتباطات تئوریک با جریان‌های مبارزاتی اهل سنت در مواردی مانند نگاه به آرمانشهر اسلامی با آنها تفاوت داشتند. مهم‌ترین جریان‌های اسلام رادیکال در اهل سنت هم همزمان با دهه ۲۰ در ایران راه افتادند. اگر موافق باشید بحث را درباره این دهه و اهمیت آن در تاریخ معاصر ایران و خاورمیانه شروع کنیم.
دهه ۲۰ در جهان اسلام و بویژه ایران دهه هویت بخش و مهمی است. به باور دکتر حمید عنایت آنچه در انقلاب ایران به وقوع پیوست، بذرهای آن در دهه ۲۰ یا دهه ۴۰ میلادی کاشته شده بود. در این دهه هویت ایرانی و اسلامی بازتعریف جدیدی پیدا کرده و هویتی از ایران و ایرانی ارائه شد که در مقابل هویت غربی قرار می‌گرفت. بر اساس این هویت گروه‌های سیاسی مهمی نیز فعال شدند و مبارزه با استبداد را در این دهه و بر مبنای مکانیسم اسلامی خودشان شکل دادند.
این گروه‌ها پیوندهایی نیز با گروه‌های اسلام سیاسی در اهل سنت، بویژه با جریان‌های عقلگرای این گروه‌ها در مصر، افغانستان و حتی پاکستان داشتند. در این پیوند بعد ضد استعماری و هویت اسلامی نقش مهمی را ایفا می‌کرد. همه این گروه‌های شیعه و اهل سنت نسبت به غرب به صورت طرد عمل می‌کنند. به عنوان مثال به باور جریان‌های شیعی رضا شاه چون پیوندهای هویتی با غرب دارد، منفور است. به طور از دهه ۴۰ میلادی به بعد در خاورمیانه فضای ضدغربی در میان اندیشمندان و گروه‌هایی از مردم بوجود می‌آید. شکل‌گیری و ظهور گروه‌هایی چون فداییان اسلام، نهضت خداپرستان سوسیالیست، جمعیت مبارزه با بی‌دینی، جامعه تعلیمات اسلامی و... با توجه به جو غالب در این دهه است.
*عنوان «رادیکالیسم اسلامی» امروزه بار منفی با خود دارد. کتاب شما هرچند که به نقد جریان‌ها نیز می‌پردازد، اما در تحلیل واقع‌گرایانه از عملکرد این مثبت این گروه‌ها نیز موفق است. چرا عنوان رادیکالیسم را برای کتاب انتخاب کردید؟
من در این کتاب گروهی از جامعه شیعی را در دهه ۲۰ بررسی کردم که با اهل سنت، بویژه گروه‌های تکفیری فعلی تفاوت فاحشی دارند. تلاش من بر این بود که با همان ادبیات دهه ۲۰ به آن گروه‌ها نگاه کنم و با زاویه دید فعلی به آنها نپردازم. در آن دوران رادیکالیسم به مثابه امروزه بار منفی نداشت و به کسانی اطلاق می‌شد که بر علیه استعمار مبارزه می‌کردند. به طور کل اسلام‌گراهای رادیکال چهره‌های برجسته‌ای بودند که دغدغه اجتماع و عدالت اجتماعی داشتند.
*درباره تشکیل گروه‌های اسلام‌گرای شیعی در دهه ۲۰ صحبت کردید. در میان این گروه‌ها اما فداییان اسلام بسیار شاخص مو فعالیت‌شان در تاریخ ماندگار می‌شود. این به دلیل مشی متفاوت آنها نسبت به دیگر گروه‌ها بود که صرفا به کار فرهنگی اشتغال داشتند؟
بله، جمعیت فداییان اسلام هم در وجه تئوریک و نظری و هم در بحث تاکتیک‌های مبارزاتی متفاوت از دیگر گروه‌ها عمل می‌کردند. آنها اعتقاد داشتند که ما نمی‌توانیم فقط کار فرهنگی و آموزشی انجام دهیم، چرا که هم‌اکنون استعمار از طریق نمایندگان خود در داخل کشور دارد همه چیز ما را غارت می‌کند. بنابراین آنها نقدهای شدیدی هم به گروه‌های اسلامی که کار فرهنگی می‌کردند، داشتند. فداییان اسلام برای دستیابی به عدالت اجتماعی مبارزه می‌کردند و توجه به توده‌های جامعه در نظر آنها قوی است. آنها اعتقاد داشتند که باید با ترور و حذف فیزیکی مخالفان و همچنین سرسپردگان به استعمار را تادیب کرد.
در آن دوران نقدی از جریان فداییان اسلام توسط دیگر گروه‌ها، بویژه گروه‌های رقیب فداییان اسلام و همچنین توسط غربگراها و وابستگان به حکومت به این شرح مطرح شد که تمام فعالیت‌های شما سلبی است و برنامه ایجابی برای حکومت ندارید. نواب صفوی برای پاسخ به این نقدها در سال ۱۳۲۹ کتاب خود با عنوان «راهنمای حقایق» را منتشر کرد. نواب در این کتاب می‌گوید که دولت اسلامی چه دستورالعمل و چه نقشه راهی را می‌توند برای مبارزه با استبداد و استعمار داشته باشد. این کتاب برنامه‌ای برای حکومت اسلامی هم در رفتار سیاسی و هم در رفتار اجتماعی و بسط عدالت است. بجز این کتاب این گروه از زمان فعالیتش از سال ۱۳۲۳ تا پایان فعالیت‌شان در سال ۳۴، چهل و چهار بیانیه مهم منتشر می‌کنند. نوع هرمونتیک متن و حتی واژگانی که برای این بیانیه‌ها استخدام شده بودند، کاملا با بیانیه‌های دیگر گروه‌ها متفاوت است.
*این بیانیه‌ها و کتاب نواب صفوی تاثیری هم بر انقلابیون ایران در دهه‌های بعد هم گذاشت؟
کتاب «راهنمای حقایق» نواب صفوی و برنامه‌های پیشنهاد شده در آن در دولت شهید رجایی روند اجرایی به خود گرفت. حتی این کتاب یکی از منابعی بود که در تدوین قانون اساسی ایران نقش عمده‌ای داشت. با این اوصاف اما جریان فداییان به نظر من از نظر تئوری آنقدر قوی نبودند که از رژیم پهلوی عبور کنند. گروه فداییان اسلام هرچند انسان‌های خاصی بودند و گام‌های مهمی برای عبور از پهلوی را فراهم کردند، اما به دلیل نبودن مجتهد جامع الشرایط در بین‌شان نتوانستند کار تئوریک مهمی انجام دهند.
اسلام انقلابی امام خمینی(ره) خواسته یا ناخواسته از نواب صفوی متاثر شد، اما امام خمینی(ره) قدرت تئوریک بالایی داشت و توانست با طرح و بسط تئوری «ولایت فقیه» زمینه را برای عبور از پهلوی فراهم کند؛ اما فداییان اسلام حتی بر اساس شرایطی شاه را قابل احترام می‌دانستند. یعنی در نظر آنها اگر شاه نماز بخواند، قوانین و قواعد اسلام را رعایت کند، نیز به طراحی پروژه‌ای برای عبور از او نیست. به همین دلیل من ابتدا تردید داشتم تا صفت انقلابی را به فداییان اطلاق کنم، اما به دلایل دیگری این صفت را دادم.
*همزمان با شکل‌گیری و ظهور جریان فداییان اسلام کتاب «کشف الاسرار» امام خمینی(ره) نیز منتشر می‌شود. امام خمینی(ره) در این کتاب نقش مهم مجتهدان جامع الشرایط در جامعه اسلامی در دوران غیبت امام معصوم را تبیین می‌کند. نظر اعضای فداییان اسلام درباره این کتاب چه بود؟
من هرچه جست‌وجو کردم در میان کلمات نواب صفوی هیچ اشاره‌ای به این تالیف مهم امام خمینی(ره) پیدا نکردم. امام نیز در کلمات خود اشاره و مطلبی به اعضای فداییان اسلام ندارد، فقط در مکتوبی درباره شهید مهدی عراقی صحبت می‌کند که البته آن هم درباره شهادت ایشان است. امام خمینی(ره) فرد دقیقی بود و قطعا این حذف نواب و یارانش از کلام امام دلیلی دارد. به نظر من شاید این دلیل به مخالفت امام با ترور بدون نظر مجتهد جامع الشرایط باز می‌گردد. امام خمینی(ره) فقط فقها را شایسته صدور حکم اعدام انقلابی می‌دانست، اما نواب این اعتقاد را نداشت. من در نقد جمعیت فداییان اسلام به ارتباط ضعیف آنها با مرجعیت شیعی اشاره کرده‌ام. به دلیل همین ارتباط ضعیف یا عدم ارتباط بود که حکومت پهلوی توانست آنها را اعدام کند.
این جمعیت برای ترور به فتوای خودشان عمل می‌کردند. من متن محاکمه نواب صفوی را دیدم. بازجو از او می‌پرسد که شما شیعه هستید و مرجع تقلید دارید، بگویید که دستور و فتوای قتل را از چه کسی می‌گرفتید؟ نواب در جواب می‌گوید که ما به فتوای خودمان عمل کردیم، وقتی دزدی به خانه ما آمده که دیگر وقت آن نیست برای مقابله‌اش به سراغ فقها رفته و از آنها دستور بگیریم.
در کتاب خاطرات شهید محمد واحدی، دستگاه فقهی نواب صفوی برای ترور ترسیم شده است. به طور کل او به مراجع و مجتهدان عصر هم نقد داشت که دچار محافظه کاری شده‌اند. نقدهایی هم به مرحوم آیت‌الله بروجردی دارد. حتی برخی از اعضای این جمعیت در نقد خود از مرحوم آیت‌الله کاشانی الفاظ نامناسبی را به کار بردند و بیانیه‌ای را بر علیه این شخصیت برجسته منتشر کردند. البته فراموش نکنیم که همه ترورهای این جمعیت بدون اجازه نبوده است. به عنوان مثال آنها در جریان ترور کسروی و رزم‌آرا فتوای مراجع را داشتند.
*نواب صفوی با بزرگان اهل سنت در حوزه اسلام انقلابی دیدار و همفکری‌هایی داشت. نظر او درباره وحدت اسلامی چگونه بود و چه تاثیری گذاشت؟
نواب صفوی در کتاب «راهنمای حقایق» درباره اداره حکومت اسلامی راهکارهای مهمی را ارائه می‌دهد. او ملاقات‌هایی با بزرگان اهل سنت و حتی سران برخی از کشورها مانند ملک حسین پادشاه اردن هم داشت. اندیشه‌ای که در موضوع وحدت اسلامی در کتاب «راهنمای حقایق» ارائه شده در زمانه خود بسیار پیشروست. راهکار او به این صورت است که باید ابتدا یک شورایی از اندیشمندان و فقهای هر دو طیف تشکیل شده و این شورا عوامل اختلاف‌زا را حل کند و یک امت واحده‌ای تشکیل دهد. اندیشه‌ای نواب صفوی در این حوزه بسیار مورد استفاده رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای قرار گرفته است.
منبع:مهر
منبع: دانا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۶۷۷۵۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شرکت در انتخابات یک حق و تکلیف ملی است
به گزارش جام جم آنلاین لرستان به نقل از ایرنا، حجت الاسلام و المسلمین سید احمدرضا شاهرخی در خطبه های این هفته نماز جمعه خرم آباد در مصلای الغدیر به برگزاری دور دوم انتخابات در ۲۱ اردیبهشت ماه در حوزه انتخابیه خرم آباد و چگنی اشاره کرد و افزود: برگزار کنندگان انتخابات دقت لازم را در اجرای چهار راهبرد رهبر معظم انقلاب در برگزاری انتخابات را داشته باشند.
وی خطاب به برگزارکنندگان انتخابات اظهار کرد: دقت لازم را در برگزاری انتخابات سالم انجام دهند و با تخلفات احتمالی در هر سطحی برخورد شود که تخلف در انتخابات گناهی نابخشودنی است.
خطیب جمعه خرم آباد با اشاره به سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) بیان کرد: امام جعفر صادق(ع) امام جهاد و مبارزه بودند، ایشان همزمان با جهاد و مبارزه مستمر برای سرنگونی حکومت بنی امیه شاگردان مستعد، فهیم و متبحر در علوم اسلامی تربیت نمودند که موجب حفظ و اصالت معارف اسلامی گردید.
حجت الاسلام و المسلمین شاهرخی ادامه داد: اکنون در این عصر حاکمیت بخشیدن به معارف اسلامی جهت اجرای عدالت و مبارزه با ظلم وظیفه تمام مردم است.
وی با اشاره به اصل ۱۲۳ قانون اساسی و تصویب قانون مد و لباس افزود: براساس این قانون در راستای تقویت فرهنگ ایرانی و اسلامی و ترغیب مردم به استفاده از لباس های مانوس با فرهنگ اسلامی وظایفی برای برخی وزراتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، صمت، آموزش و پرورش، صدا و سیما تعریف شده و همزمان تکالیفی برای نمایندگانی از مجلس و اصناف در یازده ماده و سه تبصره بیان شده که باید اجرا شود.
امام جمعه خرم‌آباد یادآور شد: کمیته مد و لباس در استان نسبت به اجرای قانون و اتخاذ تدابیر در جلوگیری از توزیع لباس های غیر مانوس با فرهنگ ایرانی اسلامی اقدام کند.
حجت الاسلام و المسلمین شاهرخی با بیان اینکه آینده کشور و لرستان امیدوار کننده و روشن است، گفت: وجود کارگاه های بزرگ و کوچک تولیدی، صنعتی و تولیدات دامی و کشاورزی همراه با تولیدات متنوع و توجه دولت به احیای برخی کارخانجات تعطیل شده مثل ماشین سازی لرستان که در موقعیت تولید مناسبی قرار گرفته و پیگیری رونق و برگشت به تولید برخی کارخانه های تعطیل دیگر آینده روشنی برای استان متصور است.
وی با اعلام تشکر از عملکرد آموزش و پرورش در سال های متمادی در اجرای طرح سودای بندگی افزود: معاونت پرورشی و معلمان دلسوز از سال های گذشته و دولت های مختلف دانش آموزان را در میعادگاه فرهنگی عبادی و الهی نماز جمعه حاضر شده تا با آداب حضور آشنا شوند.
نماینده ولی فقیه در استان لرستان ضمن قدرانی از پرسنل نیروی انتظامی افزود: نیروی انتظامی خدمات زیادی انجام می دهد حفظ امنیت مردم مبارزه و جهاد با قاچاقچیان اسلحه و کشف سلاح، مبارزه با سوداگران مواد مخدر، برخورد با اراذل و اوباش و خدمات بسیار دیگری که پرسنل نیروی انتظامی انجام می دهند، جای تقدیر فراوان دارد.
امیدواری ژینولا به کامبک پاری سن ژرمن مقابل دورتموند: آنها از نظر جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی آماده هستند