هنر چه خیری به جامعه می‌رساند؟

هنر سرمایه اجتماعی را ارتقا می‌دهد، تأثیر مثبتی بر اقتصاد دارد و می‌تواند سلامت، مهارت و سرمایه فرهنگی را بهبود ببخشد. هنر این توانایی را دارد که افراد جامعه را به عنوان بخشی از «ساختار قدرت» به شهروندان بهتری بدل کند. با این حال، هنر، اسلحه‌ای برای کشمکش‌ها و مبارزات سیاسی در اختیارمان قرار نمی‌دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ما نباید انتظار داشته باشیم که هنر تأثیر مستقیم سیاسی بر جای بگذارد. بنابراین از هنر انتظار نمی‌رود از هیچ نگرش سیاسی، حتی دموکراسی، پشتیبانی کند دکتر دلیا وکنی/ فیلسوف هلندی و دکترای هنر معاصر از دانشگاه لایدن مترجم: فرزانه اسکندریان

ایران آنلاین /گروه اندیشه:

هنرهای مختلف چه تأثیر «خوبی» بر جای می‌گذارند؟ آیا هنر می‌تواند در این شرایط سخت اجتماعی و اکولوژیک به ما کمک کند؟ هنگامی که مسائل بسیار مهمتری پیش روی ما است، آیا باز به هنر نیاز داریم؟ یا اینکه هنر فقط برای روزهای خوش و ساعات خوشحالی ما است؟ هنر چه «خیری» برای ما دارد؟ چرا باید هنر را جدی گرفت؟

این سؤالات نشان می‌دهند که پرداختن به «فایده هنر» چندان امر ساده‌ای نیست. «مشروعیت هنری» و «اعتبار هنری» اغلب وابسته به این است که آن هنر در جامعه خود چه «کاربرد و کارکردی» دارد؛ چرا که «خیر واقعی هنر» در ساختار از پیش تعریف شده اجتماعی و سیاسی قابل درک نیست. به این اعتبار، اگر بخواهیم هنر را از بعد «کاربرد» و «فایده» بررسی کنیم، باید آن را در ساختار «سودمندگرایی» و «کاربردگرایی» ارزیابی کرد. به همین دلیل است که معتقدم «ارزش» هنر معاصر باید از نو تعریف شود.

 

برخی نظریه‌پردازان فلسفه هنر به دنبال این هستند که نشان دهند هنرهای مختلف چگونه به انسان کمک می‌کند که جامعه‌ای بهتر بسازد. برای مثال، تاماس فروید، محقق و برنده جایزه  Brain Prizeثابت کرده است که چگونه تجربه هنری و خلاقانه، پیچیدگی دنیای درون را افزایش می‌دهد و در نتیجه قدرت تصمیم‌گیری پیچیده و جامع را در دیگر بخش‌های زندگی بهبود می‌بخشد.

*نقش هنر در ارتقاء «سرمایه اجتماعی»

هنر سرمایه اجتماعی را ارتقا می‌دهد، تأثیر مثبتی بر اقتصاد دارد و تجربه خوبی برای فرد به ارمغان می‌آورد. منظور از «تجربه خوب فردی» این است که هنر می‌تواند سلامت، مهارت و سرمایه فرهنگی بشر را بهبود ببخشد. در همین راستا، آزمایش‌های زیادی انجام شده است مثلا اینکه گوش دادن به موسیقی موتزارت بر افزایش عملکرد منطق دیداری ـ مکانی افراد تأثیر مثبتی داشته است.

هنر این توانایی را دارد که افراد جامعه را به عنوان بخشی از «ساختار قدرت» به شهروندان بهتری بدل کند. با این حال، برخی کارشناسان مانند دکتر جان کری، پروفسور ادبیات دانشگاه آکسفورد، بر این عقیده هستند که نباید به دنبال این باشیم که از هنر برای تغییر رفتار در انسان‌ها استفاده کنیم، بلکه باید انتظار داشت افراد تنها با شور و عشق با هنر درگیر ‌شوند. چرا که هنر نیروی خاصی دارد و می‌تواند نحوه درک ما از جهان پیرامون را تغییر دهد.

*آیا هنر مسؤلیت سیاسی هم دارد؟

پیش از اینکه بخواهم به توانایی هنر در ارائه روش جایگزین زندگی بپردازم، می‌خواهم خلاصه‌ای از نظریه‌ای معروف را بیان کنم که روی «بررسی متقابل» متمرکز است. برای بسیاری از متفکران، هنر معاصر در صورتی از اهمیت برخوردار است که بتواند رابطه ثابت و امن اجتماعی را مدیریت کند. به عبارتی، ارزش هنر در قدرت تفکر خارج از چارچوب اجتماعی است. هنرمند معاصر می‌تواند خارج از قفسی بنگرد که درونش تفکر توضیحی عقل‌گرا و ابزارگرا سعی دارند نقشه‌ای از دنیا ترسیم کنند. در این میان «هنر انتقادی» وجود گزینه‌های دیگری را در نظم فرا ـ سیاسی کنونی پیش روی ما می‌گذارد.

ژاک رنسیر، فیلسوف فرانسوی، بر این اعتقاد است که هنر، علی‌رغم بعد سیاسی‌اش، بیشتر به قلمروی از «واقعیت حسی» اختصاص دارد. او می‌گوید: «هنر، اسلحه‌ای برای کشمکش‌ها و مبارزات سیاسی در اختیارمان قرار نمی‌دهد.» ما نباید انتظار داشته باشیم که هنر تأثیر مستقیم سیاسی بر جای بگذارد. بنابراین از هنر انتظار نمی‌رود از هیچ نگرش سیاسی، حتی دموکراسی مجادله‌ای پشتیبانی کند.

از نگاه ژاک رنسیر، هدف هنر ایجاد «بدنه» یا «فضایی» است که می‌تواند بیرون از مباحثات سیاسی حاکم وجود داشته باشد، تا چاره‌ای، فارق از دلالت‌های توضیحی را نشان دهد. قدرت هنر در توانایی آن برای خلق فضایی فراتر از ساختارهای معمول است. هنر وارد روابط اجتماعی می‌شود و ما را دعوت می‌کند تا از نو بیندیشیم و دنیای پیرامون را بار دیگر ارزیابی کنیم.

*نقطه آغاز هنر معاصر

آنچه که ژاک رنسیر به عنوان «فضای هنر» معرفی کرد، کاترین مالابو، فیلسوف و استاد فلسفه دانشگاه کینگستون، «نقطه آغاز» می‌نامد. هدف از مفهوم «نقطه آغاز هنر معاصر» توانایی ارتباط اجتماعی نیروی هنر معاصر در ایجاد فضاهای باز و غیرتوضیحی است.

«فضای نقطه آغاز» چیست؟ و چرا به آن نیاز داریم؟ نقطه آغاز «فضای» بازی است که هیچ چارچوب از پیش تعریف شده‌ای ندارد؛ فضای غیرتوضیحی است که دنیای اطراف بدون دستورالعمل و توقعی در آن آشکار می‌شوند.

*قدرت هنر

از روابط تحلیل قدرت، هنر به عنوان یک «نیرو» قابل درک نیست و در خدمت قدرت هم نیست؛ بلکه چاره و گزینه‌ای دیگر است. هنر «تجربه» است؛ هنر در قلمرویی جدا از علوم فلسفی و اجتماعی عمل می‌کند. هنر درکی مجسم شده است که فرای گفتمان ایجاد می‌شود. هنر، در مقایسه با علوم فلسفی و اجتماعی، فرد را وارد درکی متفاوت از جهان (درونی و بیرونی) می‌کند.

برای مثال، هنر معاصر فارغ از چارچوب «مشکل/راه‌حل» است، به این معنا که در روش همیشگی تفکر بشر شکافی ایجاد می‌کند و از فضای خالی برای درک مسائل روز بهره می‌برد. هدف آثار هنری تغییر چیزی نیست؛ بلکه قصد و نیت آنها باز است. در واقع هیچ دستور روایتی برایش تعریف نشده است.

هنر معاصر مناسب قرن بیست و یکم با سؤالات و ابهامات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند. در واقع، به جای اینکه بخواهد چیزی را بیان کند، فضا را باز می‌کند تا مخاطب خود را آنجا بدون آغاز و پایان و گاهی در شبکه‌ای از برداشت‌های آگاهانه تصور کند و تجربه شخصی خودش را از آن هنر داشته باشد.

بر این باورم که هنر مناسب با جامعه امروز ما «هنر غیرتوضیحی» است. البته بسیاری از آثار هنری مربوط به سیاست یا زندگینامه‌ها پیام خاصی را منتقل می‌کنند، که برعکس فضا را برای تغییر و تحول محدود می‌کنند. منظور این نیست که هنر معاصر نباید پیامی را انتقال دهد، بلکه نباید بر آن متمرکز شود. چرا که توجه مخاطب باید به فرای پیام موجود فراخوانده شود.

به هر حال، هنرهای متنوع معاصر در خود پتانسیلی دارند که به ندرت در کارهای فرهنگی دیگر مشاهده می‌شود. آنها فضایی را مهیا می‌کنند که قادر هستیم در آن خود را به چالش بکشیم و با گزینه‌ها و تصمیم‌های جدید به مسیر پیش روی خود بنگریم.

* منبع  Journal of Art and Politics

 

 

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۱۷۹۴۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ردادی: مردم با حضور در انتخابات مجلسی قوی را رقم بزنند

جامعه‌شناس سیاسی گفت: حضور مردم در انتخابات و انتخاب افرادی که مطابق سلیقه خودشان است از بین نامزدهایی که وجود دارد باعث می‌شود که تنوع عقاید در مجلس تأمین شود. - اخبار سیاسی -

محسن ردادی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، در خصوص دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی که جمعه 21 اردیبهشت‌ماه در 22 حوزه انتخابیه برگزار خواهد شد، طی سخنانی اظهار داشت: اتفاقات اخیری که در عرصه داخلی و منطقه‌ای رخ داد، می‌تواند در انتخابات موثر باشد. البته اگر این وقایع در دور اول انتخابات بود قطعاً تأثیر جدی‌تری داشت و موجب حضور پرشورتر مردم در صحنه می‌شد.

وزیر کشور: مولفه مشارکت در دور دوم انتخابات همچنان مهم است وی افزود: از یک طرف خیزش جهانی علیه اسرائیل و از طرف دیگر اتفاقی که درخصوص پاسخ ایران به اسرائیل افتاد و اقتدار نظامی جمهوری اسلامی ایران ثابت شد. این دو واقعه جوّ جامعه را به‌گونه‌ای پیش بُرده که حضور مردم پای صندوق‌های رأی هم از لحاظ تعداد و هم از نظر نوع رأی حتماً می‌تواند تحت تأثیر این دو واقعه قرار بگیرد.

جامعه‌شناس سیاسی گفت: از سویی دیگر حضور گسترده مردم در دور دوم انتخابات باعث می‌شود که قدرت نرم جمهوری اسلامی افزایش یابد. بعضا هستند کسانی که تصور می‌کنند که کار انتخابات تمام شده و قرار نیست انتخابات در سراسر کشور برگزار شود و ممکن است به شکلی که باید، برای موضوع انتخابات اهمیت قائل نباشند، که البته صحیح نیست.

ردادی عنوان کرد: در شرایطی هستیم که قدرت سخت جمهوری اسلامی ایران از یک‌طرف اثبات شده و از طرف دیگر پیام جمهوری اسلامی و جبهه مقاومت در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته؛ این‌زمان بسیار اهمیت دارد پیامی به دنیا صادر شود که نشان بدهد جمهوری اسلامی از داخل هم مستحکم، متحد و منسجم است.

وی خاطر نشان کرد: این مهم باعث تقویت قدرت نرم داخلی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. کسانی که رأی می‌دهند توجه داشته باشند که رأی و تلاش آن‌ها برای حضور در انتخابات و این احساس وظیفه که رخ می‌دهد مکمل پاسخ مقتدرانه ایران به اسرائیل بوده و در راستای حمایت از مردم مظلوم فلسطین است.

این جامعه‌شناس سیاسی بیان کرد: امروزه شاهد برگزاری تظاهرات مردمی در سراسر دنیا هستیم؛ رأی و حضور گسترده‌ی مردم پای صندوق‌های رأی می‌تواند موضع جبهه مقاومت و جمهوری اسلامی را افزایش بدهد.

ردادی هم‌چنین درخصوص میزان اهمیت و تأثیر حضور مردم در صحنه انتخابات نیز بیان کرد: مهم‌ترین اثر حضور مردم در انتخابات این است که کیفیت انتخاب نمایندگان را بالا می‌برد یعنی افرادی که با گزینش تعداد زیادی از مردم به مجلس راه پیدا کنند حتما هم کیفیت‌شان و قدرت نمایندگی‌شان بیشتر از افرادی است که با تعداد آراء کم به مجلس راه پیدا کرده باشند.

وی اضافه کرد: اگر می‌خواهیم مجلس در رأس امور باشد هم‌چنان که امام خمینی(ره) فرمودند، یکی از ابزار و یک مقدمه‌ این است که اصولاً نمایندگان در طراز و بهترین نمایندگانی که در دسترس مردم هستند به عنوان نماینده به مجلس فرستاده شوند.

جامعه‌شناس سیاسی اظهار داشت: این اگر اتفاق بیفتد مجلس از لحاظ راهبردی و عقل تصمیم‌گیری در مرتبه بالایی قرار خواهد گرفت و عُقلایی که آنجا هستند بسیار توانمند خواهند بود. هم‌چنین این افراد حامل آرای زیادی از مردم‌اند یعنی نماینده قشر گسترده‌تری از مردم هستند و با زبان بازتری می‌توانند به نظارت پرداخته و این رأس امور بودن را اجرا کنند.

ردادی گفت: صندوق رأی جایی است که افراد حرف‌هایشان را می‌زنند و اختلاف نظرهایشان را برطرف می‌کنند؛ این‌جاست که حساب‌ها صاف می‌شود پس اگر مردم و سیاستمداران پای صندوق رأی نتوانند اختلاف نظرشان را حل کنند، احتمالاً قرار است این اختلاف نظر کف خیابان و یا در دعواهای رسانه‌ای خودش را نشان دهد.

وی خاطرنشان کرد: در این صورت باید منتظر باشیم وحدت و انسجام جامعه خدشه بردارد؛ به‌خاطر اینکه افراد نتوانستند به اندازه کافی در مجلس و رأی آوردن حرف‌شان را منطقی بزنند و بعد هم مردم به قضاوت این افراد بنشینند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مجلسی قادر است مشکلات مردم را حل کند که اولاً از لحاظ فکری و از لحاظ حکمرانی شایسته باشد، که حضور بیشتر مردم به معنای انتخاب شایسته‌ترین‌هاست و دوم اینکه تعداد آرائی که دارد به‌قدری باشد که اگر قصد نظارت بر دولت را دارد و می‌خواهد تصمیمی بگیرد؛ کسی ان‌قلت نیاورد که مگر شما نماینده‌ی چند درصد از مردم هستید بلکه بلافاصله به رأی و نظر مجلس شورای اسلامی تمکین کند.

ردادی در پایان بیان کرد: حضور مردم در انتخابات و انتخاب افرادی که مطابق سلیقه خودشان است از بین نامزدهایی که وجود دارد باعث می‌شود که تنوع عقاید در مجلس تأمین شود.

انتهای پیام/