به نقل از «ایرنا»

ظرفیت استراتژیک ایران چیست؟

تاریخ انتشار: ۱۱ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۱۹۷۵۴۹

تهران- ایرناپلاس- بخش نهایی گفت‌وگوی ایرنا پلاس با کمال اطهاری، استاد توسعه در دانشگاه، به آسیب‌شناسی وضعیت روشنفکری و طرح ظرفیت‌های اصلاح ساختاری در ایران می‌پردازد.

**دیکتاتورها موفق‌تر از دموکرات‌ها؟

ایرناپلاس: در بخش قبلی گفت‌وگو به عدم ارائه برنامه و نقشه راه توسط روشنفکران اشاره کردید. تبعات این وضعیت چیست؟

اطهاری: شما باید نقشه‌راه بلد باشید و برنامه داشته‌باشید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وقتی برنامه جامعی ندارید، با اولین درگیری ذهنی، شروع به نقد خودت در گذشته می‌کنی. براین مبنا که ذهنیت ایدئولوژیک داشتی و با این شرایط به‌طرف دموکراسی حرکت می‌کنی، این حرکت به گونه‌ای انجام می‌شود که «عبور از خاتمی» را هم سر می‌دهی. آدام اسمیت حرف خیلی جالبی می‌زند. می‌گوید یک حکومت دیکتاتوری راحت‌تر می‌تواند برده‌داری را بردارد تا حکومت دموکراتیکی که برده‌دارها در آن حق رای داشته باشند.

ایرناپلاس: الان بخشی از روشنفکران سکولار و مثلا فردی مثل «حاتم قادری» می‌گویند اساسا اینکه ما بخواهیم از دین نقشه راه بیرون بیاوریم ممتنع است. شما به این موضوع باور دارید؟

اطهاری: به هیچ وجه. من همان مثال آدام اسمیت را زدم.

**گرایش به اسلام یک جریان تاریخی است

ایرناپلاس: به هر حال این جریان معتقد است پروژه بازرگان، شریعتی و سروش شکست خورده‌ و جنبش اجتماعی که از آشتی دین و دنیای جدید شکل گرفت، با بن‌بست مواجه شده است، پس اساسا این نگاه غلط است؟

اطهاری: نه این حرف‌ها ابطال‌ناپذیر است. شما الان ترکیه را نگاه کنید. گرایش به اسلام یک جریان تاریخی است. حمید عنایت این را در اندیشه سیاسی به‌خوبی عنوان می‌کند و می‌گوید وقتی که جامعه اسلامی تفرد را به‎خوبی پیدا می‌کند آن‌وقت دنبال هویت می‌گردد.

**جامعه سیاسی قوی؛ جامعه مدنی ضعیف

ایرناپلاس: شما گفتار سیاسی دولت احمدی‌نژاد که مبتنی بر قرائت خاصی از مهدویت بود را نوعی واکنش نسبت به همین ایده «حکومت دموکراتیک دینی» تفسیر می‌کنید؟

اطهاری: این وضعیت را دولت اسیرشده می‌نامند. دولتی که مبانی آن به خوبی تعریف نشده‌است. اگر وظایف جنبش اصلاحات خوب تعریف شده‌بود، آن واکنش به‌وجود نمی‌آمد. این واکنش از دل چه بیرون آمده است؟ از دل جامعه سیاسی شده! که در آن نهاد بازار رقابتی تعریف نشده‌است و سوسیالیسم دولتی به‌عنوان یک تفکر مولد در دهه اول انقلاب، نوعی از یک شیوه منسوخ توسعه در ذهن همه است. چون همه می‌خواهند با سرمایه‌داری بجنگند و این مبنای رانت‌جویی را به‌وجود می‌آورد. بعد یک شیوه منسوخ دیگری که مبنای رانت‌جویی بیشتر است، شیوه‌ای است که یک شبه می‌خواهد کاپیتالیست شود. این حرف پوپر به یلتسین که می‌گوید شما قبلا می‌خواستید یک شبه کمونیست شوید و حالا می‌خواهید یک شبه کاپیتالیست شوید، ناظر به همین وضعیت است.

شما باید مهندسی و نهادسازی کنید . الان هم همین چپ و راست داخل حاکمیت که گفته بودند نظام از دنده چپ رفته به دنده راست، و حالا از دنده راست آمده به دنده چپ و احمدی‌نژاد را چپ معرفی کردند، من گفتم که این یک کابوس آدمی است که کابوس می‌بیند و در رختخوابش از چپ به راست می‌غلتد. چپ و راست معرفت عقلی دارد. فلسفه سیاسی و برنامه دارد. برنامه جایگزین دارد. مثل ویتنام، چین یا کر‌ه‌جنوبی. این‌ها برنامه دارند و یک سیستم جایگزینی واردات را به تشویق صادرات تبدیل می‌کند. در این شرایط اگر شما می‌خواهی در آن سیستم رانت بخوری، باید صادرات کنی و با فورد رقابت کنی. وقتی می‌خواهی هیوندایی صادر بکنی باید با نوآوری رانت بخوری. ولی وقتی شما یک سیستم جایگزینی واردات را به اسم مبارزه با امپریالیسم عمده کنی وضع همین می‌شود.

**چپ‌ها مقصرند یا لیبرال‌ها؟

ایرناپلاس: راه حل چه بود؟

اطهاری: باید بعد از انقلاب از لحاظ اقتصاد سیاسی وارد تعامل مثبت با جهان می‌شدیم. در برنامه چهارم توسعه این واژگان آمده‌است. در عدم تحقق آن هم دست چپ آلوده است و هم راست. در واقع راست از حرف چپ اقتباس ناقص کرد. چراکه سیستم جایگزینی واردات را عوض نمی‌کند و نهادهای رقابتی درونی و بیرونی را سامان نمی‌دهد و قیمت‌ها را آزاد می‌کند. این باعث می‌شود که رانت‌خوارها به‌وجود بیایند. بعد می‌گوید که این‌ها را چپ‌ها کردند و مدام کتاب‌های پوپر و هایک را درمی‌آورد. مسخره بازی بزرگی این نشریات به راه انداخته‌اند. تو بیا به جای آن فلسفه اقتصاد سیاسیت را ارائه بده.

ایرناپلاس: بنابراین شما راه‌حل را شکل دادن جامعه مدنی می‌دانید که در برابر جامعه سیاسی قرار می‌گیرد تا از آن بتوان دموکراسی را خارج کرد.

اطهاری: بله، ببینید راست کنونی ما متوجه نیست. سیستم مالی راهبر نمی‌تواند توسعه را پیش ببرد. الان بحران جهانی به شکلی است که می‌خواهد این سیستم را کنار بگذارد و آمریکا مقاومت می‌کند. کشورهای پیرامونی هم مثل حرف پوپر به‌صورت مهندسی‌شده اقتصاد دانش را توسعه می‌دهد.

ایرناپلاس: مهندسی شده یعنی نهادسازی!

اطهاری: بله

ایرناپلاس: در دوره اصلاحات جامعه مدنی دست‌ساز دولت بود. یعنی دولت به احزاب پول می‌دهد، به روزنامه پول می‌دهد و با فشار بوروکراتیک برخی نهادها را ایجاد می‌کند که همه این‌ها با تمام‌شدن عمر دولت از بین می‌روند. راه‌حل شکل‌دادن پایدار این نهادها چیست؟ یعنی این نهادها چطور باید به‌وجود بیایند؟ از دل یک بازار رقابتی؟ این بازار رقابتی چطور به‌وجود می آید؟

اطهاری: اول مدل می‌خواهد. اول ما باید اقتصاددان های بزرگ توسعه را دعوت کنیم و یک کار چند ماهه صورت گیرد. برای اینکه این دانش را بتوانیم جذب کنیم معطوف به گفتمانی است که ما چه نوع مدلی برای نهادسازی می‌خواهیم؟ اگر شما مدل نهادسازیت مشخص نباشد، نهاد ناقص و کژکارکرد است. ایران مملو از نهاد‌های ناقص و کژکارکرد است. اگر وضعیت امروز را با پیش از انقلاب و زمان شاه مقایسه کنیم، روشنفکران مشروطه نهادهای‌شان با هم، خوانایی دارد. چون مدل دارند. برای همین من با آن شروع کردم. نحوه مدل‌سازی آنها می‌تواند ما را به این نقطه برساند که مدل جامعه چطوری است. الان مثالش را زدم. قانون مدنی که می‌تواند سیستم بازار را دنبال کند و حتی یک دولتی که دموکراسی را از سیستمش حذف می‌کند، می‌بینی که پابرجاست و رشد می کند و 15 درصد در سال رشد اقتصادی دارد. وقتی نهادها ناقص و کژکارکرد می‌شود، هر سال شما بحران داری.

این مدل را ما باید کار کنیم و دولت هم باید کمک کند و برای نجات خودش و حاکمیت باید موسسات پژوهشی آزاد را اجازه دهد که کار کنند. یکی از کارهایی که جناح انحصارطلب می‌کند این است که به شدت برای روشنفکران مستقل، به صورت‌های مختلف هزینه استقلال فکری را بالا می‌برد. با کارشناس جمعیت، محیط زیست و... برخورد امنیتی دارد. امروز فرصت خوبی است که بتوان از این نیروها استفاده کرد تا برای پنجاه سال آینده گفتمان‌سازی کنند.

**ایران یک ملت باتجربه و بسیار با فرهنگ است

ایرناپلاس: این که شما می‌فرمایید امروز فرصت خوبی برای حرکت به سمت نهادسازی است، باید بگویم من فکر می‌کنم وضعیت کنونی ما حاکی است که اساسا نظام جمهوری اسلامی یک ظرفیت خیلی بزرگ دارد و آن این است که در شرایط کنونی هیچ آلترناتیوی ندارد. عدم برخورداری از آلترناتیو می تواند ظرفیت استراتژیکی است که به‌واسطه آن امکان پرداخت هزینه جراحی‌های سخت را کشور دارد. درحالی‌که شاید بعدا لزوما ین امکان وجود نداشته باشد.

اطهاری: بله، همین‌طور است. ولی صرفا نبود آلترناتیو تنها ظرفیت ما نیست. برای اینکه ایران یک ملت باتجربه و بسیار با فرهنگ است. ببینید مدرنیسم درمصر با افسران پیشرو که ناصر هدایت‌شان می‌کرد، به‌وجود آمد. در ایران روشنفکران ارگانیک این کار را پیش بردند؛ چه دینی و چه غیردینی یا سکولار. این فرهنگ در ایران مانده‌است.

ایرناپلاس: خیلی از جریان‌های اپوزیسیون، تا چند وقت پیش مدل عربستان را مدل کارآمد جامعه ایران می‌خواندند. ولی ما امروز دیدیم که آن دوستان خارج‌نشین که بعضا استفاده از چکمه‌های امریکایی برای تحقق دموکراسی در ایران را مشروع می‌دانستند و از طرح آن ابایی نداشتند، ایده‌شان به حاکمیت توتالیتر انجامید.

اطهاری: از این طرف روشنفکران اصولگرا نیز همواره حاکمیت عربستان از آرزوهایشان بود، که مثلا ما می‌رویم عربستان و ظهر همه مغازه‌ها را می‌بندند و می‌روند نماز می‌خوانند ولی ما جامعه دینی نداریم. این همان جامعه سیاسی ایدئولوژیک است که فکر می‌کند این طبقه متوسط باعث شده که ظهر مغازه‌ها بسته نشود و مردم برای نماز نروند. بنابراین به این وجه مشترک می‌رسیم که بیشترین آسیبی که ما داریم می‌بینیم، درحوزه معرفت است و در جامعه این توانمندی و تجربه تاریخی وجود دارد و خوشبختانه تجربه اروپا به ما کمک می‌کند. چون بین امریکا و اروپا جنگ هژمونی وجود دارد و اروپا به خاطر اینکه سیستم دولت رفاه را کنار نگذاشت، پایدارتر ماند. این عقب‌ماندگی ذهنی محصول سطح پایین گفتمان توسعه در ایران و در حوزه معرفت است که ایران را به این وضعیت انداخته‌است.

گفت‌وگو از سید عمادالدین محمودی

**اداره کل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي ايرناپلاس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۱۹۷۵۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ظرفیت‌های تجاری ایران و آفریقا

به گزارش خبرگزاری صداو سیما، قنادزاده معاون سازمان توسعه تجارت در برنامه گفتگوی ویژه خبری ، وجود زمین های مستعد کشاورزی، و انتقال دانش و فناوری به این قاره را فرصتی مناسب برای توسعه همکاری های اقتصادی - تجاری ایران و آفریقا توصیف کرد.

 

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی