به نقل از «ایکنا»

ملاصدرا در تاریخ بزرگ است/ فلسفه امروزمان را تأسیس کنیم

تاریخ انتشار: ۱۲ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۲۰۹۰۴۵

سیدیحیی یثربی استاد سابق فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی است. او آثاری در فلسفه اسلامی و عرفان دارد. یثربی چند سالی است که به نقد میراث اسلامی و ایرانی پرداخته است. او هم روشنفکران دینی را نقد می‌کند و هم عرفان و فلسفه را، اما برغم این، رویکرد او مکتب تفکیکی هم نیست. از میان آثار او می‌توان برآیند دعوت به شک، تفکر و آزادی را دید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

خوانش یثربی از فلسفه از وضع ایران و جهان اسلام در جهان حاضر جدا نیست. او معتقد است فلسفه یعنی فهم و فهم امری همگانی است.

دو بخش از گفت‌وگوی ایکنا؛ با این چهره ماندگار فلسفه با تیترهای «پایان دوران انحصاری فلسفه/ فلسفه اسلامی نداریم» و «معرفت‌شناسی در فلسفه ما جایی پیدا نکرده است/ قائل به پلورالیزم انتقادی هستم» منتشر شده است که در این دو بخش وی بیان کرد که امروز دیگر فلسفه در انحصار عده‌ای نیست و اصطلاح فلسفه اسلامی محصول کسانی است که آن را در انحصار خود می‌دانند. همچنین یثربی به اینکه در فلسفه ما بخش معرفت‌شناسی به صورت جدی مطرح نشده است نیز نقدهایی را وارد کرد.

‌اینک بخش سوم این مصاحبه که در بردارنده نکاتی در زمینه وضعیت کنونی فلسفه اسلامی، نحوه برخورد با میراث گذشته و تحلیل فلسفه ملاصدرا است از نظر می‌گذرد؛

ایکنا؛ یک بحثی که وجود دارد اینکه برخی‌ها به فلسفه اسلامی نقدهایی وارد می‌کنند و شما نیز منتقد آن هستید، سؤال این است که میراث فلسفه اسلامی برای زمان ما چیست و اینکه چه تغییراتی باید در آن انجام شود که برای امروز ما قابل استفاده‌ باشد.

ببینید، شما این را هیچ وقت در میراث ریاضیات نمی‌بینید، نمی‌گویید که ما باید چه کاری انجام دهیم تا میراث ریاضی ما به درد امروزمان بخورد، شما هیچ وقت این را در میراث تاریخی به کار نمی‌برید، این را مطرح نمی‌کنید که ما باید چه کاری انجام دهیم تا تاریخی که در دوران صفوی نوشته شده به درد امروز ما بخورد.

شما در هیچ چیزی اینطور فکر نمی‌کنید جز یک چیز و آن آثار باستانی است که آن را به شکل قدیم خود نگه می‌داریم تا مردم ببینند اما نه اینکه از آن برای ساختن زندگی امروز الگوبرداری شود، ما اینها را در تاریخمان داریم.

ارسطو بزرگ است اما در تاریخ، ارسطو، امروز حریف یک بچه دبیرستانی نیست، اما همین بچه اگر در عصر ارسطو به اندازه ارسطو برای فهم جهان تلاش می‌کرد الآن برای ما مثل ارسوط گرامی بود. ما ملاصدرا را بزرگ می‌دانیم اما در تاریخمان نه در امروزمان، امروزه ما چیزهایی را در اختیار داریم که ملاصدرا در اختیار نداشت.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی

دنیا عوض شده، زندگی و انسان تغییر کرده و میزان فهم بالا رفته است و ما باید از نو بازسازی کنیم و فلسفه امروزمان را تاسیس کنیم. راه حل نیز این است که نه غرب را رد کنیم و نه ملاصدرا را، همچنین نه غرب را به صورت کامل قبول کنیم و نه ملاصدرا را، بیائیم و مسائل فلسفی خود را مطرح کنیم و ببینیم که جواب کدامیک رسا است و هرکدام که رساتر و قابل قبول‌تر بود، همان‌ را بپذیریم. مانند طب، مثلا چشم بنده از جهت شبکیه ناراحت است و اکنون هم از کار افتاده است، اما الآن بنده به سراغ طب قدیم نمی‌روم که مثلا فلان چیز را بجوشانم و به چشم بریزم، هر زمانی که لازم بشود نزد پزشک متخصص حاضر می‌شوم و به نسخه او عمل می‌کنم.

ما مسائل اجتماعی، فلسفی و اعتقادی خودمان را هم بیاوریم و به میدان بگذاریم و به دنبال جواب برویم، اگر این جواب را ابن سینا خوب داده بود آن را قبول کنیم، اما ما انتخاب کنیم نه به تقلید، اگر کانت پاسخ خوبی داده است آن را قبول کنیم. دقیقا مانند پزشکی. فلسفه از بیماری‌های ما کمتر نیست و سؤالات فلسفی ما نیز از بیماری‌ها کمتر نیست.

زمان سابق یعنی تا ملاصدرا و حاج ملاهادی سبزواری، کائنات عالم بالا را دائمی می‌دانستند، یعنی می‌گفتند که اینها عنصر نیست، بلکه جنس اینها از اسید است و برای همیشه بوده‌اند و برای همیشه باقی خواهند ماند، الآن دانش جدید نشان می‌دهد که روزی صدها چیز در این فضای نامتناهی به وجود می‌آیند و از بین می‌روند، تاریخ انقضاء هم دارد و خورشید و زندگی زمینی نیز نمی‌ماند.

این چیز جدیدی است، ارسطو هم از این خبر نداشت و ملاهادی سبزواری نیز مطلع نبود. اگرچه که دو هزار سال با یکدیگر فاصله دارند. ما باید فیلسوف روزگار خودمان باشیم. مدام می‌گوییم که ملاصدرا تشکیک در وجود را مطرح کرده است، اما کدام مجهول ما با این، معلوم می‌شود؟ چه فهمی در ما ایجاد می‌کند؟ خود تشکیک اصلا با عقل قابل فهم نیست و حوزه‌های عرفان شهودی است و با عقل قابل درک نیست.

یا مثلا وحدت وجود و اینکه می‌گویند همه چیز او است، این را ما باید چطور بفهمیم؟ احدی می‌تواند بفهمد؟ همه چیز هیچ است و فقط او است، این را فقط به صورت زبانی می‌گوییم اما عملا همه اینها هستند. من معتقدم که فلسفه ما خوب است و از فلسفه غرب نیز کمتر نیست اما تاریخ است.

فلسفه امروزمان را آنها دارند اما ما نداریم، آنها نتایج فلسفه امروزشان را دیده‌اند ما هنوز به نتایج جدیدی نرسیده‌ایم. گاهی هم به صورت مصنوعی می‌خواهیم محیط زیست از نظر ملاصدرا را بگوییم که بسیار نادانی است. در زمان ملاصدرا اصلا مشکل محیط زیست نداشته‌اند تا آن بنده خدا بیاید و این را مطرح کند. مثل این است که بگوییم تعمیر موتور هواپیما در زمان ابن سینا، در زمان ابن سینا اصلا هواپیما نبوده است تا او در موردش کاری کرده باشد و رهنمودی داده باشد.

ایکنا؛ سنخ علوم فلسفی و سنخ علوم تجربی متفاوت هستند، برای مثال می‌گویند اینکه یک فیلسوف گفته همه چیز در همه چیز وجود دارد، سنخش طوری نیست که علم طبیعی آن را نقض کند، در مورد محیط زیست نیز گفته می‌شود که فلسفه ملاصدرا و ابن سینا چارچوبی دارد که با آن می‌شود مسائل انضمامی مانند محیط زیست را تحلیل کرد و به جواب جدید رسید. نظر شما چیست؟

اگر می‌توانید برسید! اما من می‌گویم که اینطور نیست، من می‌گویم الآن طب قدیم جراحی ندارد، امروز را باید امروزی فکر کرد. حالا می‌خواهیم دموکراسی را از آنها بگیریم اما زمان ابن سینا اصلا انتخابات وجود نداشته است.

چرا خودمان فکر نمی‌کنیم؟ یک سیدی همیشه برای رفع مشکل خود جد یک سید دیگر را صدا می‌زد و به او متوسل می‌شد، یک نفر گفت، مگر تو سید نیستی، پس جد خودت را صدا بزن! ما باید عقل خودمان را به کار بگیریم. یکی از مشکلات و عوامل عقب‌ماندگی مراکز فکری و فرهنگی ما این است که هنوز عقل خود را نگه داشته‌ایم.

ما عقلمان را برای چه زمانی نگه داشته‌ایم؟ خودت ببین که جهان چیست، آن را بگو و آن می‌شود فلسفه خودت، اما با عقل ملاصدرا که او اینطور می‌گوید و ... را باید کنار بگذاریم، الآن فلاسفه غرب حرف خود را می‌زنند، اما گاهی از گذشتگان نیز نقل می‌کنند و گاهی آنها را تایید و گاهی هم نقد می‌کنند.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی

ما عقل خودمان را به کار نمی‌گیریم و طبیعیات نیز از فلسفه جدا نیست. بر خلاف آنکه ما جا انداخته‌ایم که اینها جدا هستند. اما تا فیزیک را نشناسیم نمی‌توانیم بحث متافیزیکی داشته باشیم. قرآن هم می‌گوید شما باید از غیب به شهادت پی ببرید، قرآن نگفته است که شما کاری به جهان نداشته باشید، می‌گوید شتر و کوه و شب و روز را ببینید و پی ببرید.

ایکنا؛ اکنون قدری به ملاصدرا بپردازیم، آیا ملاصدرا فیلسوف بوده است؟ چراکه برخی‌ها اعتقاد دارند که حکمت متعالیه جمع بین قرآن و برهان و عرفان است، از این روی آیا وی یک فیلسوف بوده و یا حکیم و یا عارف بوده است؟

آن آدمی که وقت می‌گذارد که جهان را بفهمد حق داریم که او را عالم و دانشمند بدانیم، اما گفتم که هر وقت‌گذاری به نتیجه مطلوب نمی‌رسد و به نظر بنده ملاصدرا به نتیجه جالبی نرسیده است. یعنی بیش از اینکه جنبه علمی داشته باشد، جنبه عوامی دارد و چه بسا همراه با آسیب نیز هست. مثلا برای برخی از نظریات خودش از برخی آیات استفاده کرده است که آن آیه دلالتی به آن بحث ندارد.

علاوه بر اینکه نظریه خودش با آن آیه ثابت نمی‌شود بلکه نظریه را تقدیس هم می‌کند که بعدا یک نفر اگر از او انتقاد کند، می‌گویند که شما قرآن را قبول ندارید چون قرآن هم همان را گفته است. ملاصدرا می‌گوید که قرآن و عرفان و ... ، همگی به حرکت جوهری اعتقاد دارند، اما الآن شما از یک دانش‌آموز دبیرستان سؤال کنید، خواهید دید که نمی‌داند جوهر چیست. انبوهی از ذرات با فاصله‌های وحشتناکی در گردش هستند، کجای آن را جوهر می‌نامیم و کجا را عرض، تازه خود آن ذرات نیز عالم دیگری دارند. اما سابقا فکر می‌کردند که هر چیزی یک چیز محکم و سفت به نام جوهر دارد و یک چیزهای فرعی هم به نام عرض دارد. جسم یک چیز و کمیت و رنگ چیز دیگر است.

ایکنا؛ افرادی هستند که می‌گویند انقلاب اسلامی یکی از دستاوردهای فلسفه صدرایی است. آیا فلسفه صدرایی چنین کارکردی دارد و می‌تواند عهده‌دار چنین مسئله‌ای باشد؟

خیر. انقلاب ما اسلامی است، همانکه نه تنها مرحوم امام(ره) بلکه دیگران هم می‌گفتند که حکومت اسلامی است، هیچ اصلی از اصول حکومت اسلامی از اصالت وجود و وحدت وجود گرفته نشده است و تمام آیین حکومت برگرفته از فقه و قرآن و ... است. شاهد من نیز کتاب‌های مفصلی است که در مورد اصل ولایت فقیه نوشته‌اند اما هیچ‌ کدام به فلسفه ملاصدرا استناد نکرده‌اند تا چه رسد به مدیریت جامعه که باید رئیس جمهور و ... داشته باشد. اینها به علوم زیرمجموعه فلسفه مانند فلسفه سیاست و ... ارتباط پیدا می‌کنند.

ایکنا؛ بحث آخر اینکه، همانطور که در بحث اول گفتید، تشابهی بین دموکراسی و فلسفه برقرار است و آزادی فهم را یکی از شرایط شکل‌گیری فلسفه دانستید، آیا بدون امکان آزدی اندیشه و بیان، اساسا امکان شکل‌گیری یک فلسفه برای جامعه وجود دارد؟

مشکل است، فضای آزاد اساس همه چیز است، اساس دموکراسی و اندیشه فضای آزاد است اما ما خیلی چیزها را اشتباه گرفته‌ایم، ما روشنفکر به کسی، مانند دکارت و ... ، نمی‌گوییم که اصول جدیدی را ابداع کرده باشند، به کسی می‌گوییم که مشت خودش را بر علیه دولت گره کرده باشد و اگر چند روز هم زندان رفته باشد روشنفکر است.

در صورتی که اعتراض غیر از روشنفکری است و لذا مشروطیت ما با تفنگ استقرار پیدا می‌کند در حالی که مشروطیت زمینه فکری مردم را اقتضا می‌کند، ما آن را نداشتیم و با سلاح مستقر کردیم و اینطور وعده دادیم که اگر مشروطه بشود وضع خوب می‌شود اما دیدند نشد.

بنابراین فلسفه ذهن مردم را برای پیاده شدن آماده می‌کند و شاید خودش وارد ذهن مردم نمی‌شود ولی روال این است که فلاسفه نظریه می‌دهند مانند اگزیستانسیال و این را شاعران در شعر و هنرمندان در هنر پیاده می‌کنند و این نظریه به تدریج در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

همان‌طوری که ما عملا در جامعه جبرگرا هستیم، در صورتی که به جهت اعتقادی جبرگرا نیستیم. ما یعنی جامعه شیعه که جبرگرا نیست، اما عملا همه جبرگرا هستیم. چرا؟ برای اینکه ادبیات ما برای دورانی است که شیعه نبودیم. ادبیات ما برای سعدی و حافظ و ... ، است و در نتیجه اینها ذهن ما را تشکیل می‌دهند.

امیدوارم که ان شاألله موفق باشید.

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی و میثم قهوه‌چیان

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: خبرگزاری قرآن اندیشه فلسفه فلسفه اسلامی فلسفه غرب ملاصدرا حکومت اسلامی حکمت متعالیه کانت غرب علم محیط زیست فلسفه و تمدن سازی انقلاب اسلامی پزشکی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۲۰۹۰۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تأسیس بانک ذخایر دریایی ایران به مناسبت روز ملی خلیج فارس

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران گفت: این مرکز با همکاری ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری، سازمان محیط زیست و استانداری هرمزگان، اقدام به راه‌اندازی بانک ذخایر دریایی کرده است. - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حسین شاهسوارانی؛ سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، با اشاره به افتتاح بانک ذخایر دریایی به مناسبت روز ملی خلیج فارس گفت: مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران که در سال 1386 به فرمان مقام معظم رهبری تاسیس شد، تاکنون از ذخایر گونه‌های مختلف گیاهی، جانوری و میکروارگانیسمی در سطح کشور، از جمله یوز ایرانی، نگهداری و حفاظت کرده است.

وی در ادامه با اشاره به تاکیدات مقام معظم رهبری در سال گذشته مبنی بر لزوم توجه به اقتصاد دریامحور، افزود: با توجه به پهنه گسترده آب‌های کشور، ضرورت ایجاد بانک ذخایر دریایی به منظور حفظ و بهره‌برداری از این منابع ارزشمند احساس می‌شد. خوشبختانه با افتتاح این بانک، گامی مهم در جهت تحقق این هدف برداشته شد.

شاهسوارانی با بیان اینکه خلیج فارس و دریای خزر از تنوع زیستی بی‌نظیری برخوردار هستند، خاطرنشان کرد: علاوه بر تنوع زیستی، این منابع می‌توانند در زمینه‌های مختلفی همچون پزشکی، دارویی و امنیت غذایی مورد استفاده قرار بگیرند. زیست‌ بانک‌ها بستری را برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی فراهم می‌کند تا ضمن مطالعه و بررسی این منابع، برای حفظ ذخایر و توسعه کاربردهای آنها در صنایع مختلف، تحقیقات لازم را انجام دهند.

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران منصوب شد

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با اشاره به اهمیت حفظ و بهره‌برداری پایدار از منابع دریایی، اظهار کرد: کشورهایی که از دریا به عنوان منبع ثروت و فرصت استفاده می‌کنند، پیش‌قدم در جمع‌آوری و مطالعه ذخایر ژنتیکی و زیستی این پهنه‌های آبی شده‌اند.

وی در ادامه با تشریح اقدامات انجام شده در این زمینه، گفت: این مرکز با همکاری ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری، سازمان محیط زیست و استانداری هرمزگان، اقدام به راه‌اندازی بانک ذخایر دریایی کرده است. در این طرح، استان‌های ساحلی نیز مشارکت فعال خواهند داشت.

شاهسوارانی با تاکید بر ضرورت حفظ و مطالعه این ذخایر ارزشمند، خاطرنشان کرد: هدف از این طرح، جمع‌آوری نمونه‌ها و انجام مطالعات ژنتیکی بر روی آنها است. این مطالعات به ما کمک می‌کند تا از آلودگی‌های محیط زیستی، فعالیت‌های کشورهای همسایه در منطقه و ضرورت حفاظت از این ذخایر ژنتیکی، اطلاعات دقیقی به دست آوریم.

وی در ادامه افزود: پس از جمع‌آوری نمونه‌ها، با همکاری وزارت بهداشت، وزارت علوم، سازمان محیط زیست و سایر نهادهای ذیربط، تحقیقات تکمیلی بر روی آنها انجام خواهد شد. این امر زمینه‌ساز توسعه دانش و فناوری در حوزه‌های مختلفی همچون پزشکی، دارویی، کشاورزی و امنیت غذایی خواهد شد.

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران درباره محل نگهداری بانک ژنتیک توضیح داد: اگرچه مرکز اصلی نگهداری ذخایر ژنتیکی در تهران و کرج قرار دارد، اما با توجه به اهمیت این منابع، دفاتر استانی نیز در سراسر کشور، به ویژه در استان‌های ساحلی، فعال خواهند بود. متمرکز کردن کامل ذخایر در یک نقطه از نظر امنیتی و لجستیکی منطقی نیست.

وی در ادامه با تاکید بر نقش حیاتی ذخایر ژنتیکی در امنیت غذایی و سلامت، گفت: حفظ و بهره‌برداری اصولی از منابع ژنتیکی، نقشی اساسی در تأمین امنیت غذایی و سلامت جامعه ایفا می‌کند.

شاهسوارانی با اشاره به چالش‌های زیست‌محیطی خلیج فارس، خاطرنشان کرد: برداشت‌های بی‌رویه از منابع، سیلاب‌ها، آلودگی‌های نفتی ناشی از فعالیت شرکت‌ها و پساب‌های تصفیه‌نشده آب شیرین‌کن‌ها که توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس به این دریا سرازیر می‌شوند، به شدت به اکوسیستم این منطقه آسیب رسانده‌اند. حفظ تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی خلیج فارس، نقشی کلیدی در احیای این پهنه آبی ارزشمند و جلوگیری از پیامدهای ناگوار زیست‌محیطی آن دارد.

سرپرست مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران با اشاره به انقراض برخی گونه‌ها در سال‌های اخیر، گفت: یکی از اهداف اصلی این مرکز، احیای این گونه‌ها و حفظ تنوع زیستی ارزشمند کشور است.

وی با تاکید بر اهمیت صخره‌های مرجانی به عنوان منابعی منحصر به فرد، افزود: صخره‌های مرجانی خلیج فارس و دریای عمان، گنجینه‌ای بی‌نظیر هستند که در سطح جهان نظیر ندارند. خوشبختانه، با همکاری سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای ذی‌ربط در داخل کشور، برنامه‌های متعددی برای حفاظت از این صخره‌ها در حال اجرا است.

شاهسوارانی در ادامه با اشاره به پتانسیل‌های موجود در حوزه زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک، خاطرنشان کرد: امروزه با پیشرفت‌های چشمگیر در این حوزه‌ها، می‌توانیم از ترکیبات زیست‌فعال موجود در موجودات دریایی برای تولید داروها، مکمل‌های غذایی و سایر محصولات با ارزش استفاده کنیم. این امر نه تنها به ارتقای سلامت جامعه کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای ایجاد صنایع جدید و اشتغال‌زایی در منطقه فراهم می‌کند.

وی در پایان گفت: با توسعه فعالیت‌های مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، می‌توانیم گامی مهم در جهت حفظ تنوع زیستی، توسعه صنایع دریامحور و ارتقای امنیت غذایی کشور برداریم.

انتهای پیام/