به نقل از «ایرنا»

ترامپ بدون توجه به معاهدات بین المللی از برجام خارج شد

تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۲۷۵۵۸۳

تهران- ایرنا- استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران می گوید: برجام یکی از دستاوردهای مهم دولت تدبیر و امید است که ترامپ با حضور خود در دولت آمریکا ، بدون توجه به معاهدات و عرف بین الملل از آن خارج شد.

ابراهیم متقی می افزاید: ترامپ درصدد تضعیف برجام که در قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل به رسمیت شناخته شده بود برآمد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اما اروپا و دو کشور چین و روسیه از همراهی با آمریکا سر باز زدند و ادامه حضور ایران در برجام منجر به انشقاق بین اروپا و آمریکا شد.
اقدامات ترامپ منجر به شکل گیری این سوال در محافل علمی و سیاسی شده است که آیا او در قبال ایران یک راهبرد مشخص را دنبال می کند یا تصمیمات آنی و لحظه ای می گیرد؟ تهدید های ترامپ به کجا خواهد رسید و اینکه سیاست خارجی ایران چه رویکردی را باید در پیش بگیرد تا منافع ملی کشور تامین شود؟ این ها بخشی ازموضوعاتی است که با متقی به بحث گذاشتیم.
متقی معتقد است در حال حاضر شرایط ابهام و آشفتگی در روابط ایران و آمریکا حاکم است و امکان هر گونه حادثه ای در روابط این دو وجود داد. بنابراین سال آینده باید منتظر شفاف تر شدن فضای ابهام باشیم.

عضو هیات علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران همچنین معتقد است برای بهبود رویکردهای سیاست خارجی کشور باید از متخصصان حوزه روابط بین الملل و علوم سیاسی بیشتر استفاده شود.

مشروح مصاحبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا با ابراهیم متقی به شرح زیر است:

**ایرنا: برخی مطرح می کنند که ترامپ در مقابل ایران راهبرد مشخصی را دنبال نمی کند. از طرف دیگر عده ای برخلاف این نظر، معتقد هستند دولت ترامپ در مورد ایران در حال پیگیری یک راهبرد منسجم و مشخص است. نظر شما در این مورد چیست؟

**متقی: راهبردها همواره تابعی از فضای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و بین الملل هستند. هر گونه تغییر در یک حوزه آرایش قدرت تاثیر خود را در حوزه راهبردها برجای خواهد گذاشت. راهبرد «چگونگی رسیدن به هدف بر اساس ابزارهای خاصی است که در شرایط مشخصی امکان پذیر است». از آن جایی که موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه همواره در حال تغییر و دگرگونی است بنابراین طبیعی به نظر می رسد که تغییرات در سیاست داخلی، منطقه ای و تغییرات در عرصه بین الملل در راهبرد ترامپ در برخورد با ایران تاثیرگذار باشد.
اما ترامپ در قبال ایران یک راهبرد کلان دارد. این راهبرد مبتنی بر دو مفهوم «مهار» و «دیپلماسی اجبار» است و متناسب با این که چه نتایجی حاصل می شود الگوهای رفتاری خود را انتخاب می کند.

**ایرنا: به نظر می رسد ما هنوز در مورد تعریف منافع ملی دچار ابهامات جدی هستیم. از طرف دیگر در بخش هایی هم که اتفاق نظر وجود دارد راهبرد و سیاست مشخصی برای تحقق منافع ملی ایران پیگیری نمی شود. شما این تحلیل را قبول دارید؟

**متقی: منافع ملی در هر کشوری تغییر یابنده است و الگوی رفتاری هر کشوری تلاشی سازمان یافته برای تامین منافع ملی آن کشور است.

اما ممکن است به عنوان استاد دانشگاه منافع ملی را به یک صورت تفسیر کنم و اساتید دیگر روابط بین الملل و علوم سیاسی به نحو دیگری و این یکی از دلایل سختی این حوزه است. فرایند تنظیم نشانه ها و شاخص های منافع ملی چون در نهادهای بروکراتیک و اتاف فکرهای دانشگاهها انجام نمی شود عموما توسط افراد غیرمرتبط مورد چالش قرار می گیرد؛ یعنی فرایندی وجود ندارد که گروه خاصی که در حوزه روابط بین الملل و علوم سیاسی تجربه، سابقه و دانش دارند منافع ملی را تعریف کنند. هر کسی که قدرت ساختاری و سازمانی به دست می آورد به خود اجازه می دهد که شاخص های منافع ملی را تعریف و بر آن اساس، الگوهای رفتاری خود را انتخاب کند. بنابراین منافع ملی در ایران ماهیت تغییر یابنده و شکننده دارد.

**ایرنا: نقش افراد و نهادهای مختلف در سیاست خارجی ایران مشخص نیست. به عنوان مثال می بینیم ترامپ درخواست مذاکره با ایران را مطرح می کند اما قبل از وزیر خارجه یک مسئول نظامی است که اعلام نظر می کند. به نظر شما این تداخل وظایف و نقش ها چقدر در ناکارآمد شدن سیاست خارجی ایران مهم است؟

**متقی: ممکن است در مورد برجام یا سیاست منطقه ای ایران حرف های زیادی بزنم، اما این حرف های من چقدر به عنوان سیاست دولت ایران تلقی خواهد شد؟ قطعا هیچ دولتی اظهارات مرا را به عنوان سیاست های رسمی دولت ایران نخواهد پذیرفت بلکه به عنوان یک فرد دانشگاهی که تحلیل خود را ارئه داده است نگاه خواهند کرد. بنابراین نظامیان هم می توانند مواضعی را اتخاذ بکنند، اما اتخاذ این مواضع از سوی نظامیان به عنوان سیاست رسمی نظام تلقی نمی شود.
اما در هر کشوری در حوزه سیاست خارجی تعدد ساختار وجود دارد. شاید در خود آمریکا ده ها ساختار در این زمینه فعال و دخیل هستند بنابراین تعدد ساختار فقط مختص به ایران نیست.

**ایرنا: ولی آقای دکتر در آمریکا بین ساختا های متعدد هماهنگی وجود دارد

** متقی: در آنجا هم هماهنگی وجود ندارد. در بسیاری از مواقع بین مشاور امنیت ملی، وزیر دفاع، وزیر خارجه و رئیس جمهوری اختلاف نظر وجود دارد. به همین دلیل است که رکس تیلرسون استعفا کرد، جیمز متیس استعفا کرد. به نظر من این حرف ها بهانه هایی برای توجیه ناکارآمدی ها است. برخی از مواقع خود مجموعه دیپلماتیک کارآمدی لازم را برای ساماندهی سیاست خارجی ندارد؛ بنابراین این حرف ها را مطرح می کند، اما نمی گوید که متناسب با تغییراتی که در محیط شکل گرفته است آیا برنامه های مناسب را ارائه داده است و چه الگوهای رفتاری را شکل داده است.
این پرسش اصلی من به عنوان یک فرد دانشگاهی از مسئولان سیاست خارجی است. هم به عنوان دانشگاهی هیچ اعتمادی به ادبیات و الگوهای رفتاری مسئولان سیاست خارجی ندارم. بنابراین قطعا از طرف های خارجی هم انتظار اعتماد نمی توانیم داشته باشیم. علت امر این است که بسیاری از کارگزاران درک دقیقی از حوزه سیاست خارجی ندارند. البته تصمیم گیری راهبردی در ارتباط با موضوعات سیاست خارجی و امنیت ملی یک امر جمعی است و در بسیاری از مواقع توسط شورای عالی امنیت ملی تنظیم می شود و وزارت امور خارجه فقط وظیفه اجرا را بر عهده دارد و به نوعی ویترین است. بنابراین در همه کشورها از جمله کشور ما در حوزه سیاست خارجی ده ها نهاد درگیر هستند.

**ایرنا: رهبر انقلاب مسئله فتنه در سال آینده را مطرح کردند از طرف دیگر عده ای از کارشناسان پیش بینی می کنند که در سال 98 مخاصمات بین ایران و آمریکا افزایش پیدا کند. شما به عنوان کارشناس روابط بین الملل احتمال افزایش مخاصمات بین ایران و آمریکا در سال آینده را چه میزان جدی می دانید؟

**متقی: طبعا فضای منطقه ای در آسیای جنوب غربی آشفته و پیچیده است. معادله قدرت در منطقه همواره در حال تغییر است. در طی یک ماه گذشته آرایش نیروهای نظامی و الگوهای رفتاری در سیاست خارجی و امنیت ملی تغییر پیدا کرده است. در فضای ابهام امکان شکل گیری هر گونه حادثه ای وجود دارد بنابراین امکان ظهور ساز وکارهای پرتنش در روابط ایران با آمریکا یا برخی کشور های منطقه وجود دارد، به همان اندازه که امکان ظهور ساوزکارهای همکاری جویانه هم وجود دارد. شرایط موجود، شرایط ابهام و عدم اطمینان است. نکته مهم این است که کشوری مثل ایران همواه باید آمادگی لازم برای دفاع از دستاوردهای منطقه ای و حفاظت از قابلیت های ساختاری خود را داشته باشد.

**ایرنا: با خروج آمریکا از برجام مخالفت های اروپا با این راهبرد آمریکا شروع شد و در این زمینه اختلافات اروپا با آمریکا بیش از گذشته آشکار شد. اما تردیدهایی در میزان، سطح و اهمیت این اختلاف ها وجود دارد. اختلافات اروپا و آمریکا بر سر برجام چه میزان جدی و مهم است؟

**متقی: رویکرد واقعی اروپایی ها در حل و فصل مسائل منطقه ای و بین الملی بر اساس مذاکره، دیپلماسی و حقوق بین الملل و سازو کارهای مربوط به حقوق بین الملل است. در ارتباط با برجام هم اروپایی ها ترجیح می دادند که برجام حفظ می شد و ایران از الگوها و سازوکارهایی بهره می گرفت که اروپایی می توانستند همکاری دیپلماتیک را با ایران افزایش داده و در مورد مسائل دیگری که مورد مناقشه است با هم به مذاکره بنشینند. اما در فضای فعلی نوع نگاه کاملا متفاوت است. آمریکا و اروپا رویکردهای کاملا متفاوتی دارند. اروپایی ها نگاهشان این است که اگر برجام حفظ می شد ایران را در رابطه با بحث منطقه و موشک هم می توانستند کنترل کنند. امروز ایران نه اعتمادی به سیاست های آمریکا دارد و نه اعتمادی به روندهای دیپلماسی و سیاست خارجی دارد .

**ایرنا: شما به بخشی از مشکلات در حوزه سیاست خارجی اشاره کردید، اما وضعیت مراکز علمی و دانشگاهی ما در حوزه روابط بین الملل و علوم سیاسی به عنوان پشتیبان علمی و نظری سیاست خارجی کشورمان چگونه است؟ آیا ضعف و مشکلات این حوزه به سیاست خارجی ما تسری پیدا نکرده است؟

**متقی: مشکلی که ما در حوزه سیاست خارجی داریم این است که ساختار بروکراتیک نقش محوری در تصمیم گیری دارد به همین دلیل وقتی احمدی نژاد رئیس جمهوری می شود با زمانی که روحانی رئیس جمهوری است فرایند و جهت گیری سیاست خارجی کاملا متفاوت است. متاسفانه الگوی رفتاری افرادی مثل احمدی نژاد و روحانی نتایج نسبتا یکسانی برای کشور ایجاد می کنند.

از طرف دیگر اتاق های فکر در ایران به شدت ضعیف است. نهادهای تولید پالسی، سیاست و تولید فکر جایگاه بسیار محدودی دارند. اتاق فکرها نقشی در تنظیم سیاست خارجی ندارند. از سوی دیگر افرادی مسئولیت این اتاق فکرها را بر عهده می گیرند که باید مسئولیت اجرایی داشته باشند نه مسئولیت مراکز مهمی چون اتاق های فکر که مسئول تولید اندیشه و فکر هستند. در نتیجه این رویکرد تولید پالسی و تولید فکر در کشور ما اتفاق نمی افتد. دانشگاه و اتاق های فکر باید مراکز تصمیم گیری را پمپاژ کنند. نهادهای تصمیم گیرنده این رابطه را قطع کرده اند و این ها به خرد جمعی توجه ندارند.
مسئله دیگر در این امر این است که مسئولان کشور در دوره های مختلف به رویکردهای رهبری توجه نداشتند. عمدتا مشاهده می شود تفسیرهایی که از رویکردهای رهبری ارئه می دهند نه برای اجرایی کردن این سیاست ها بلکه برای توجیه ناکارآمدی های خودشان است.
**9487**1601**

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي ابراهيم متقي سياست خارجي ترامپ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۲۷۵۵۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

امتیاز ویژه برنامه اعزام به خارج از کشور در «ایران هلث» اعطاء می‌شود

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، امیرحسین میرآبادی، رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد داش‌بنیان ریاست‌جمهوری، بیان کرد: حوزه سلامت متشکل از صنایع تجهیرات پزشکی و دارو یکی از موضوعات جذاب همکاری های بین المللی بوده و همواره در تعاملات بین المللی شاهد طرح همکاری از سوی کشورها در مذاکرات هستیم.

میرآبادی در همین راستا ادامه داد: نکته بسیار مهمی که در شعار سال بارها و به صورت شفاف مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته مساله رشد تولید در سال جدید است. بی تردید، تولید نیازمند بازار است و زمانی رشد و جهش اتفاق می افتد که بازارهای بزرگتری داشته باشیم.

وی درباره اهمیت بازارهای بین‌المللی افزود: تولیدکنندگان برای افزایش ظرفیت های تولیدی خود همواره به دنبال بازار فروش محصولات شان هستند که دراین میان بازارهای بین المللی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است چرا که ورود یک محصول به بازار بین المللی مستلزم شرایطی هچون استاندارهای خاص، کیفیت ویژه، خدمات پس از فروش و ضمانت  است و حتی در بعد طراحی صنعتی و زیبایی هم باید استانداردهایی را احصا کند. 

میرآبادی ادامه داد:  فارغ از این، سبد محصولاتی که در بازارهای بین المللی ارائه می شود، سبد بزرگتری خواهد بود و شانس موفقیت در شکل گیری تعاملات اقتصادی بالاتر خواهد رفت.

رئیس سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی درخصوص ایجاد فضاهای بین‌المللی برای شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: اگر بتوانیم برای شرکت‌های حوزه تجهیزات پزشکی، فضایی را جهت حضور فعال تر در عرصه بین المللی فراهم کنیم در حقیقت با دسترسی آنها به بازارهای جدید عملا عرصه را برای افزایش تولید این شرکت ها هموارتر خواهیم کرد و از طرفی الزامات بازار ایجاب می کند که شرکت‌های تولیدی کیفیت محصولات را ارتقا داده و نتیجه اولیه آن بهبود وضعیت اقتصادی شرکت‌ها و در نهایت کمک به اقتصاد دانش بنیان کشور است. 

میرآبادی ادامه داد: به همین منظور در تعاملات با کشورهای مختلف، ورود به حوزه های سلامت و تجهیزات پزشکی را دستور کار قرار دادیم که پیشتر آن کشورها مورد توجه قرار نمی‌گرفتند و بررسی های ما نشان داده بیشتر آنها جذاب، بزرگ و دارای فرصت‌های طلایی هستند.

وی با بیان اینکه نمایشگاه ایران هلث به عنوان بزرگترین رویداد کشور در حوزه تجهیزات پزشکی یکی از محفل‌های موثر برای توسعه همکاری ها و ایجاد تعاملات بین المللی مبتنی بر فناوری های حوزه سلامت است، افزود: این سازمان با دعوت از مهمانان خارجی برای حضور در نمایشگاه و همچنین پشتیبانی از شرکت‌های دانش بنیان کوشیده تا زمینه را برای شکل‌گیری ارتباطات خارجی و ورود شرکت ها به بازارهای صادراتی جدید  از رهگذر تعامل با دستگاهای مختلفی که در حوزه بین الملل کار می‌کنند، هموار کند.

میرآبادی به یکی دیگر از حوزحمایتی این سازمان اشاره کرد و گفت: دیگر از حوزه های حمایتی و تقویت بعد بین المللی این سازمان، اعطای امتیاز ویژه و اولویت به شرکت‌های برتر حاضر در نمایشگاه ایران‌هلث در برنامه های اعزام به خارج از کشور در سال جاری در قالب اعزام‌های مستقل یا حضور در پاویون ایران در نمایشگاه های خارجی خواهد بود. ایران هلث به عنوان مهمترین رویدادی که در حوزه تجهیزات پزشکی برگزار می‌شود بستر بسیار خوبی برای تعامل با فعالان اقتصادی این حوزه است و مشارکت در نمایشگاه قطعا ارزش افزوده ای را برای شرکت‌ها به همراه خواهد داشت.

انتهای پیام/