به نقل از «ایسنا»

داستان‌نویس ما دارد آب می‌رود!

تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۲۸۳۹۹۰

سلمان امین می‌گوید: داستان‌نویس ما کم‌کمک دارد کوچک می‌شود، بی‌خطر می‌شود و دارد آب می‌شود. او که پیش‌تر اندیشه‌ خود را در رهن شهرنشینی اخته‌کننده گذاشته بود حالا آن را چکی و دربست فروخته به شهرفرنگ فضای مجازی.

این داستان‌نویس در پاسخ مکتوب خود به پرسش‌های ایسنا درباره جایگاه اقلیم و زیست‌بوم در ادبیات داستانی، و این‌که گفته می‌شود ادبیات داستانی ما به سمت آپارتمان‌نویسی می‌رود و وجه اقلیم و زیست‌بوم در آن کمرنگ است، نوشته است:

«اول بگذارید این واژه‌ قصه‌ آپارتمانی را چکش بزنیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ببینیم اصلاً چنین عبارتی در جهان ادبیات هست یا ما این را در پی خواندن قصه‌های بسیاری که در فضای محدود یک خانه روایت می‌شود جعل کرده‌ایم. این واژه به هر دلیلی که ساخته شده باشد، در دل خود طنین نوعی تحقیر دارد. انگار که نویسنده‌ این قصه‌ها متهم است به این‌که چرا قهرمان‌های داستانش را به دشت‌ودمن و کوه و تپه نمی‌فرستد. گویی مجرم است چون از آپارتمانی می‌نویسد که زنده نیست، زندگی ندارد، داستانی برای روایت ندارد. این است که به او انگ آپارتمان‌نویسی می‌زنیم تا بلکه شرم کند از حصار خانه‌ تنگ‌وترشش بیرون بزند، بیاید کف خیابان برای ما قصه بگوید.

اما واقعاً آپارتمان جا نیست؟ نمی‌تواند جغرافیا داشته باشد؟ این توده‌های عظیم انسانی که مثل زنبور در کندوی بی‌عسل گرد آمده‌اند قصه ندارند؟ جهان معاصر که همه را مثل مورچه‌های کارگر تنگ دل هم چپانده ارزش روایی ندارد؟ باید هنوز رفت از دختر خان و یابوی گمشده‌ رعیت نوشت تا به تو بگویند قصه‌نویس؟ اگر بخواهیم چنین نگاه رادیکالی را نگه داریم، باید ابتدا تکلیف خودمان را با خیل بزرگی از شاهکارهای رمان‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی جهان که صفر تا صدشان توی یک چاردیواری و دو تا خیابان بغل خانه روایت می‌شود مشخص کنیم. از گوگول و چخوف بگیر تا همین نویسنده‌های معاصر، مثلاً کارهای اشمیت و دیگران.

اما وقتی این حجم از داستان‌های سترون و بی‌خاصیت را می‌بینیم گویی که چاره‌ای هم جز وضع چنین واژه‌هایی نیست. بحث بر سر روی‌ دادن اتفاقات در یک چاردیواری نیست، بحث حتی سر سوژه‌ها و موضوعات هم نیست، چراکه هیچ سوژه‌ای در جهان در ذات خود نه مبتذل است نه باشکوه. این نویسنده است که با نگاه و روایت خود تکلیف سوژه‌ها را مشخص می‌کند. می‌شود از دم‌دستی‌ترین سوژه‌ها شاهکار آفرید و یا از پیچیده‌ترین موضوعات داستانی ناامیدکننده و ابتر ساخت.

اما داستان‌نویس عزیز ما کم‌کمک دارد کوچک می‌شود، بی‌خطر می‌شود، دارد آب می‌رود. زیستش، مناسباتش، جهانش دارد مبتذل می‌شود. او که پیش‌تر اندیشه‌ خود را در رهن شهرنشینی اخته‌کننده گذاشته بود حالا آن را چکی و دربست فروخته به شهرفرنگ فضای مجازی. او زندگی را از عمق باشکوهش آورده به این سطح رقت‌انگیز. او از حیث تماشای جهان با توده به اشتراک رسیده است. با همه در همه‌چیز همسان است. آن‌چه را می‌بیند که همه می‌بینند، شنیدنی‌هایش هم همان است که باقی مردم می‌شنوند. در نتیجه واکنش او به جهان پیرامون بی‌شکل و بی‌حالت است. حس می‌کند اما احساس نه. شامه‌ تیز او در این فضا خاصیت خود را از دست می‌دهد. احساس او، چنان‌که که شایسته‌ یک خالق ادبی است، تربیت نمی‌شود. او آرام‌آرام تهی می‌شود، باعث خنده و خشم و گریه‌اش با توده‌ها به اشتراک می‌رسد. در چنین فضایی ادیب ما که به رسالت استیضاح جهان دست‌به‌قلم شده بود، حالا دیگر فقط به نظاره نشسته است. خود را از مقام پرسشگر فعال به سطح یک تماشاگر منفعل تنزل می‌دهد.

او با این زیست در جغرافیای محدودش تهی می‌شود ــ یا حرف بدتری بزنم ــ عقیم می‌ماند. او را رها کن برود توی صحرا و کویر، اصلاٌ بفرستش برود نوک کوه یا وسط دریا که قصه‌اش را آن‌جا بگوید. یا مثلاً برود لای رمه‌ گوسفندانی که شبانش در کج‌وپیچ و ستیغ کوه نهان است. فرقی ندارد. او باز هم مبتذل می‌نویسد. او یک نفر است از دنیای توده. آدم بی‌شکلی است که احتمالاً نیمه‌استعدادی دارد در قلم زدن. مثل آن‌که نجار و مسگر است یا آن‌ یکی که شکمزاد ته‌صدایی دارد برای خواندن. همین. این تماشاچی چیزکی هم می‌نویسد، اما چه چیزی را؟ تجربه‌ محدود و مشترکش از نظاره‌ جهان را. حاصل می‌شود چند سطر سیاه‌شده که در خدمت تثبیت وضع موجود است نه برهم زدن آن. این منجر به خلق ادبیات نمی‌شود. ادبیات طغیان است، دیدن چیزی است که توده مستقلاً نمی‌تواند ببیند. ادبیات درک وضع موجود و اعتراض و شورش است علیه آن. این‌چنین ادیبی کجا می‌تواند بر چیزی بشورد یا قطعنامه‌ای صادر کند. به هرچیزی که همه معترض‌اند، او هم اعتراضکی دارد. خشمش خشم نیست، غمش دست‌دوم است. گامی از مردم پیش‌تر نمی‌رود. او به این مناسبت که نقش برهم‌زنندگی‌اش را از یاد برده، حالا مفعول است. آپارتمان‌نشینی‌اش ادبیات ما را به گِل ننشانده، بلکه ادبیات به‌گِل‌نشسته باعث خلق مناسبات و قصه‌های آپارتمانی می‌شود. قصه‌های کم‌جان و بی‌رمقی که به کسی برنمی‌خورد. دیگر چه فرقی می‌کند در آپارتمان روایت شود یا در تون یک حمام روستایی.

نویسنده‌ای که در این بلبشو دارد سعی می‌کند بقای خود را حفظ کند، کم‌کم بندباز می‌شود. وسط لحاف می‌خوابد که یخ نکند. ژست تفکر می‌گیرد اما چون انبانش خالی است درنتیجه به دودوزه‌بازی و ریاکاری رو می‌آورد. نوشته‌هایش استریلیزه می‌شود، گاهی هم از سر سیری دو تا طعنه و کنایه‌ بی‌هدف پرتاب می‌کند که مثلاً حرفی زده باشد. اما آب از آب نمی‌جنبد. او با این نگرش دیر یا زود دست خود را رو می‌کند. خواننده‌ها چند خط یا چند صفحه بلکه چند کتاب که از او بخوانند می‌فهمند خبری نیست. آبی از او برایشان گرم نمی‌شود. آن‌ها به این دلیل که سال‌ها در جهان کم‌مایگی و ممیزی اندیشه زیسته‌اند سطح ابتذال را به‌سرعت و خیلی بهتر از نویسنده تشخیص می‌دهند. درنتیجه این بی‌مایگی را بدون عقوبت نخواهند گذاشت. به‌راحتی او را دور می‌زنند، ادبیات به‌گل‌نشسته را پشت سر می‌نهند و می‌روند سراغ ادبیات واقعی، احتمالاً از آن سوی مرزها؛ ادبیات روسیه، انگلیس، ژاپن، آمریکا یا هرجای دیگر. ادبیاتی که هم‌جغرافیا نیست اما هم‌دل است، همدرد است. وطن مشترک در کار نیست، اما جهان مشترکی دارند. حرف، حرف انسان است. آثاری که به قول کافکا خواننده را نیش می‌زند، گاز می‌گیرد، آدم را درگیر پرسش می‌کند.

در چنین فضایی نویسنده‌ ما که تنها شده، تنهاتر شده، خودش را بیشتر در چارچوب دیوارهای ذهنش محصور می‌کند. راه دیگری بلد نیست تا از آن فرار کند. حالا یا طبع سخت‌کوشی دارد که او را به نوشتن بیشتر و بی‌نتیجه مجاب می‌کند، یا از فشار نوشتن و خوانده نشدن بالاخره جا می‌زند، کوتاه می‌آید و مرگ نویسنده‌ دیگری رقم می‌خورد.

این است که من فکر می‌کنم «آپارتمانی» صفتی برای داستان نیست، صفتی است برای داستان‌نویس. این ذهن و ضمیر نویسنده‌ ماست که جغرافیا ندارد، نه قصه‌هایش. او با این درک از محیط به کره‌ ماه هم که برود احتمالاً چیزی نمی‌نویسد که بشود با آن تنور اندیشه را گرم کرد.»

انتهای پیام

منبع: ایسنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۲۸۳۹۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تهیه پیش نویس سند عملیاتی تحقق شعار سال در خراسان شمالی

به‌گزارش خبرگزاری صدا وسیما خراسان شمالی؛ مرتضی بهزادفر با حضور در نخستین برنامه زنده رصد شبکه اترک در سال جاری، با بیان اینکه طی سال‌های اخیر مقام معظم رهبری نامگذاری شعار سال را با نگاه عالمانه با محوریت اقتصاد قرار داده اند، گفت: مشارکت مردم و مردمی سازی اقتصاد بسترساز جهش در اقتصاد خواهد بود.
وی افزود: براساس ابلاغ سیاست‌های کلی در هر دو مورد بر موضوعات کلیدی نظیر پیشرفت اقتصادی توام با عدالت و مردمی سازی اقتصاد به عنوان هسته‌های اصلی و نقش مردمی به صورت ویژه تاکید شده است.

تعاونی‌ها به عنوان الگوی اصلی مردمی سازی اقتصاد
بهزادفر با بیان اینکه در برنامه پنجم و ششم توسعه توجه به سهم تعاونی‌ها به عنوان الگوی اصلی مردمی سازی اقتصاد تاکید شد، اما توفیق زیادی در این حوزه وجود نداشته است، ابراز امیدواری کرد: با سیاست‌های کلان و برنامه ریزی‌هایی که اکنون در زمینه مردمی سازی انجام شده و تاکیدات مقامات عالی رتبه کشور بر تدوین سند اجرایی یکساله زمینه تحقق این مهم در استان و کشور فراهم شود.

رشد اقتصادی استان بر اساس شعار
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان به ابلاغ بخشنامه در قالب تدوین سند از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور به استان‌ها برای تحقق جهش تولید با مشارکت مردم اشاره کرد و افزود: در این برنامه بر رشد اقتصادی استان بر اساس شعار سال، شیوه‌ها و راهکار‌های مشارکت حداکثری مردم، فعالان اقتصادی و نخبگان، برنامه رشد اقتصادی، حفظ محیط زیست، حمایت از توسعه و تجاری سازی فناور‌های راهبردی، توجه به زنجیره‌های ارزش صنایع استان و توجه به نقش آفرینی پارک علم و فناوری و ظرفیت نخبگان و صنایع خلاق و... تاکید شده است.

احیای واحد تعطیل و توسعه تعاونی‌ها
وی ادامه داد: در این سند بر احیای واحد‌های راکد و نیمه تعطیل، توسعه تعاونی ها، مشارکت صندوق ها، بانک‌های خصوصی، بیمه‌ها و ابزار و شیوه‌های نوین تامین مالی و اتمام طرح‌های نیمه تمام که نقش پیشران اقتصادی در استان دارند نیز توجه ویژه شده است.

تهیه هشت بسته، محور اساسی جهش تولید در استان
بهزادفر اضافه کرد: برنامه رشد اقتصادی استان بر اساس شعار سال و همسو با سیاست‌های کلی برنامه هفتم پیشرفت و سند آمایش در برنامه اولیه پیشنهادی و عملیاتی این سازمان در قالب ۸ بسته، محور اساسی جهش تولید در استان تهیه شده است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گفت: رویکرد سازمان برنامه و بودجه، برنامه ریزی برای انجام اقداماتی است که قابلیت اجرایی یک ساله داشته باشد تا نتیجه این اقدامات زودتر به منصه ظهور برسد.
توانمند سازی جوامع محلی در روستا‌های استان
بهزادفر در بخش دیگر سخنان خود با بیان اینکه توجه به توانمند سازی جوامع محلی در روستا‌های استان به صورت ویژه در دستورکار قرار گرفته است، افزود: ۳۰ درصد اقتصاد مردم استان وابسته به روستا است و فعالیت بخش کشاورزی برای استان یک محور مهم رونق اقتصادی و زمینه مشارکت مردم با رویکرد تحقق شعار سال است.
وی تصریح کرد:در همین راستا توسعه اشتغال و اجرای طرح توان افزایی جوامع محلی مورد توجه جدی قرار گرفته است و تاکنون سند توسعه اشتغال برای ۵۰۰ روستای استان اجرا شده است.