آشنایی با روش شناسی تحقیق
تاریخ انتشار: ۲۱ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۳۲۹۶۶۸
گروه علم و فناوری ایسکانیوز، در گزارشی روش شناسی تحقیق را بررسی کرده است:
روش در برابر کلمه Method به‌کار می‌رود که خود برگرفته از دو واژه یونانی meta و hodos است و از مجموع آن معنای «در جست‌وجوی مقصود» مستفاد می‌شود. کلمه Methodology در فارسی روش‌شناسی خوانده می‌شود و معنای آن مطالعه روش‌هایی است که برای کسب معرفت به‌کار می‌رود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
از زمان ارسطو به بعد دو روش استدلال «از کل به جزء» و «از جزء به کل» (استقرا) برای درک و فهم امور و پدیده‌ها رایج بوده است. در استقرا، پژوهنده با استفاده از تدابیر و فنون خاص به مشاهده و گردآوری داده‌ها درباره یک موضوع می‌پردازد و پس از تجزیه و تحلیل یافته‌ها، فرضیه‌ای را توصیف، تشریح، تایید، یا رد می‌کند.
در استدلال قیاسی، از فرضیات یا نظریات موجود برای درک و کشف حقایق مربوط به موردی خاص استفاده می‌شود.
استفاده از روش قیاسی قرن‌ها رایج بوده است، اما روش استقرایی از اواخر قرن شانزدهم (یا اوایل قرن هفدهم) و بیشتر تحت تأثیر افرادی چون فرانسیس بیکن، دیوید هیوم، و جان لاک مورد تأکید قرار گرفت.
با استفاده از روش استقرایی و با تأکید بر استفاده از علم برای بهبود کیفیت زندگی، پژوهشگران توانستند به نتایج علمی چشم گیری در رشته‌های مختلف علوم در سده‌های نوزدهم و بیستم دست یابند. این پیشرفت‌ها به عوامل متعددی از جمله طول مدت پذیرش آنها به‌عنوان رشته علمی در مراکز آموزش عالی یا نیاز کاربردی آنها در بخش‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و جز آن بستگی داشته است.
با در نظر گرفتن این نکته که هدف علم درک و فهم دنیایی است که در آن زندگی می‌کنیم، فعالیت‌های علمی به سه گروه کاملا مرتبط با یکدیگر قابل تقسیم هستند؛ که عبارتند از: 1) توصیف وقایع و پدیده‌ها؛ 2) گروه‌بندی وقایع و پدیده‌ها؛ 3) آشکارسازی روابط همیشگی میان پدیده‌ها (قوانین علمی) و تدوین نظریه‌هایی که علل وقایع و پدیده‌ها را تبیین می‌کند و پیش‌بینی وقوع آنها را نیز میسّر می‌سازد. در رویکرد نخست، پژوهشگر رویدادها، اشیا، و پدیده‌ها را مورد پژوهش قرار می‌دهد و پس از مشاهده و اندازه‌گیری به شرح و توصیف آنها می‌پردازد؛ در دومین رویکرد، خصوصیات مشترک میان پدیده‌ها شناسایی می‌شود و در نوع سوم، کشف مجهول و یافتن روابط همبستگی، پیوستگی، یا علت و معلولی میان متغیرها مورد نظر است تا از این طریق، دستیابی به‌نظریه‌ها و قوانین علمی میسر گردد.
هدف اصلی این رویکردهای سه‌گانه دستیابی به آرایی است که برای همیشه یا برای مدتی نسبتا طولانی، تا هنگامی که خلاف آنها مشخص نشده، از خصوصیات منطقی بودن، کلی بودن، و قابل اثبات بودن برخوردار بماند.
برای دستیابی به اندیشه‌های علمی با این رویکردهای سه‌گانه در رشته‌های گوناگون، کاربرد فنون و تدابیر خاصی ضروری است. این فنون و تدابیر که با عنوان «روش‌های علمی» از آنها یاد می‌شود، به تناسب موضوع پژوهش و رویکرد خردگرایانه یا طبیعت‌گرایانه پژوهشگر، از یکدیگر متمایز می‌شوند.
رویکرد خردگرایانه بر این اصل استوار است که متغیرهای تشکیل‌دهنده یک فرایند پیچیده را می‌توان مستقل از یکدیگر بررسی کرد. سه ویژگی این رویکرد تلخیص‌پذیری، تکرارپذیری، و ابطال‌پذیری است که در علوم تجربی مصادیق فراوانی دارد. به‌طور مثال، محتوای نظریه انیشتین در فرمولی کوتاه تلخیص شده، قابلیت تکرار دارد، و در آزمون ابطال‌پذیری کامیاب بوده است.
در رویکرد طبیعت‌گرایانه، تقسیم یک پدیدار پیچیده به اجزا و مطالعه هریک از آنها، الزام ما را به شناخت کامل آن پدیدار نمی‌رساند. افزون بر این،«مورد مشاهده» و «مشاهده‌گر» بر یکدیگر اثر می‌گذارند و ارزش‌های پژوهشگر به‌نحوی فرایند پژوهش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به بیانی دیگر، چگونگی عنصر «مورد مشاهده» به تفسیر افراد و ذهنیت آنان بستگی دارد. کنترل این موارد، به‌ویژه در پژوهش‌های علوم انسانی و اجتماعی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و روش‌های علمی تحقیق به تأثیر این موارد بر داده‌های گردآوری‌شده، تجزیه و تحلیل آنها، و نتیجه‌گیری توجه دارند.
کاربرد هریک از دو رویکرد به گروهی خاص از روش‌های تحقیق علمی منجر می‌شود. رویکرد خردگرایانه داده‌های کمی و رویکرد طبیعت‌گرایانه داده‌های کیفی را مورد توجه قرار می‌دهد. در تقسیم‌بندی سنتی، روش‌های کمی به سه گروه پژوهش‌های تاریخی، پیمایشی، و تجربی تقسیم می‌شود.
پژوهش تاریخی
در این نوع پژوهش، برای شناخت شرایط، وقایع، و مسائل گذشته با مراجعه به اسناد و مدارک، اطلاعات مورد نظر گردآوری می‌شود و پس از مطالعه شواهد و مدارک قضیه‌ای تاریخی توصیف و تحلیل می‌گردد. مطالعه آمارها یا آثار برجای‌مانده از فعالیت‌های گذشته را نیز می‌توان نوعی مطالعه تاریخی به‌حساب آورد. روش‌های کتاب سنجی برای شناسایی الگوهای رفتاری محققان، نویسندگان، و استفاده‌کنندگان از کتابخانه، آثار برجای مانده از رفتارهای گذشته را مورد مطالعه قرار می‌دهد. این روش که از امتیاز ویژه غیر واکنشی بودن برخوردار است در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی کاربردهای فراوان داشته است.
در این روش، سه گروه اسناد مورد استفاده قرار می‌گیرند، که عبارتند از: انتشارات، گزارش‌های آماری و استنادها. مطالعه بردفورد، ساموئل کلمنت و لوتکا دو الگوی کلاسیک از کاربرد آثار برجای مانده از فعالیت‌های انتشاراتی محققان و نویسندگان است. آمار تعداد دفعات و نوع کتاب‌های به‌امانت‌رفته، تعداد و نوع پرسش‌های مطرح‌شده در میز امانت، تعداد و نوع مراجعان به کتابخانه، ساعات مراجعه به کتابخانه و گروه‌هایی که در ساعات مشخصی به کتابخانه می‌آیند نیز نوعی مطالعه کمی فعالیت‌هایی است که در گذشته انجام گرفته است. روش تحلیل استنادی بر این پیش‌فرض متکی است که منابعی که در نوشتن کتاب‌ها و مقالات مورد استفاده قرار گرفته‌اند معرف مناسبی برای الگوی استفاده از کتاب‌ها و مجلات است. این روش بر آن است که به شبکه به‌هم پیوسته‌ای از افراد و نوشته‌های مرتبط و در عین حال مهم یک یا چند رشته دست یابد.
پژوهش پیمایشی
این روش برای آگاهی از دیدگاه‌ها، باورها و رفتار افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد و بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از پرسش کتبی یا شفاهی به مقایسه واقعیت‌ها، تعیین میزان همبستگی یا پیوستگی، یا اشتراک و افتراق آنها می‌پردازد. استفاده از پرسشنامه، مصاحبه، و مشاهده سه شیوه اصلی گردآوری اطلاعات در مطالعات پیمایشی است.
پژوهش تجربی
در این روش، محقق به‌نحوی در پدیده‌ها و وقایع مداخله می‌کند تا، از این طریق، رابطه علت و معلولی میان دو یا چند متغیر را مطالعه کند. این عمل معمولا در قالب یکی از شش طرح تجربی رایج انجام می‌گیرد. سه طرح اول با مشخصات زیر: 1) طرح تک‌گروهی، مداخله و پس‌آزمون؛ 2) طرح تک‌گروهی، پیش‌آزمون، مداخله و پس‌آزمون؛ 3) طرح دو گروهی ـآزمودنی و گواه ـ یک مداخله، دو پس‌آزمون گرچه کاربرد فراوان دارند، چون محقق برعواملی مانند تأثیر زمینه قبلی، تأثیر تغییر در وضعیت آزمودنی حین آزمون و جز آن کنترلی ندارد یا کنترل بسیار محدود است از ارزش علمی قابل توجهی برخوردار نیستند و نمی‌توان با اطمینان اعلام کرد که نتایج فقط به‌سبب مداخله بوده است. این سه طرح را طرحی‌های پیش آزمایشی می‌نامند.
سه طرح دیگر با نام طرح‌های حقیقی دارای مشخصات زیرند: 4) طرح دو گروه آزمودنی و گواه، دو پیش‌آزمون، یک مداخله، دو پس‌آزمون؛ 5) طرح دو گروه آزمودنی و گواه، برگزیده‌شده با نمونه‌گیری، دو پیش‌آزمون، یک مداخله، دو پس‌آزمون؛ 6) طرح چهار گروه (دو گروه آزمودنی دو گروه گواه) برگزیده‌شده به روش تصادفی، یک پیش‌آزمون به یک گروه آزمودنی، یک مداخله (به هر دو گروه آزمودنی) پس‌آزمون (از هر دو گروه آزمودنی)، پیش‌آزمون از یک گروه گواه، پس‌آزمون (از هر دو گروه گواه).
سنجش و ارزیابی
زمانی که متغیرهای کیفی (مثلا با استفاده از پرسشنامه یا مصاحبه) گردآوری می‌شوند دو مفهوم روایی و پایایی از اهمیت برخوردارند. روایی به این نکته توجه دارد که وسیله اندازه‌گیری همان چیزی را که محقق در پی اندازه‌گیری آن است اندازه بگیرد (44:2)؛ پایایی وسیله اندازه‌گیری به ثبات، همسازی و هماهنگی درونی آن می‌اندیشد. پایاترین وسیله اندازه‌گیری آن است که از کاربرد مکرر آن نتایج صددرصد واحدی به‌دست آید.
اعتبار درونی به این طریق سنجیده می‌شود که متغیرهای مستقل دستکاری می‌شوند و تأثیرشان بر متغیرهای وابسته مطالعه می‌گردد، هدف محقق حصول اطمینان از صحت یک رابطه علّی است. به عبارت دیگر، مراد از اعتبار درونی آن است که تغییر ایجادشده در متغیر وابسته منحصرا از تغییر حاصل‌شده در متغیر مستقل باشد. در مجموع می‌توان گفت که استفاده از این ملاک‌های سنجش و معیارهای محتمل دیگری که ممکن است به‌کار روند به‌دست آوردن اطمینان نسبی نسبت به نتایج پژوهش است.
منابع:
1) بازرگان، عباس؛ مرادی، نعمت‌الله، «روش مطالعه موردی و کاربرد آن در تعلیم و تربیت»، فصلنامه علمی و پژوهشی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، (1374).
2) دیانی، محمدحسین. روش‌های تحقیق در کتابداری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، (1369).
3) همو. «کتاب سنجی». نشر دانش. دوره سوم، (1361).
4) سیف نراقی، مریم؛ نادری، عزت‌الله. روش‌های تحقیق در علوم انسانی با تأکید بر علوم تربیتی(1359).
5) شکرکن، حسین. «اعتبار درونی و اعتبار نتیجه‌گیری آماری پژوهش‌های آزمایشی و شبه آزمایشی». مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران، (1368).
6) گلریز، جک دی. «انگاره‌های فلسفی پژوهش»، در رونالد پاول. روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران. ترجمه نجلا حریری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، مرکز انتشارات علمی، (1379).
7) لازی، جان. درآمدی تاریخی به فلسفه علم. ترجمه علی پایا. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، (1362).
8) میرشمسی، شهرزاد. «قانون بردفورد و کتاب سنجی». فصلنامه کتاب، (1369).
Runes, Dagobert. Dictionary of Philosophy. S.V. «Methodology»(9
انتهای پیام/
279 / 279 روش تحقیق پژوهشگر پژوهش روش شناسیمنبع: ایسکانیوز
کلیدواژه: روش تحقیق پژوهشگر پژوهش روش شناسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iscanews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسکانیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۳۲۹۶۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جنگ و زلزله؛ بلایایی که تابآوری کشورها را به‌خطرمی‌اندازند
امروز ملاک در رده‌بندی مخاطرات دنیا، تعداد کشته‌ها نیست، به عنوان مثال تعداد کشته‌های شما در سیل ممکن است زیاد باشد اما کشور را به خاطر نمی‌اندازد! فقط دو حادثه وجود دارد که با ملاک جدیدِ تابآوری کشور را به هم بریزند که یکی جنگ و دیگری زلزله است. - اخبار اجتماعی -
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، دکتر عبدالرضا سروقدمقدم؛ عضو هیئت علمی ژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در نشست خبری که امروز در محل این پژوهشگاه برگزار شد، اظهار کرد: ما 33 سال است که کنفرانس‌های علمی را داریم و زمانی که کنفرانس پژوهشگاه آغاز شد کنفرانس دیگری را در کشور شاهد نبودیم و کنفرانس زلزله، نخستین کنفرانس بین‌المللی بعد از انقلاب بود که در سطح وسیع برگزار شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی گفت: امسال نهمین کنفرانس بین‌المللی زلزله‌شناسی برگزار خواهد شد. ما مخاطرات زیادی از جمله فرونشست، آتش‌سوزی، سیل داریم و ازطرفی تعداد کشته‌ها در تصادفات رانندگی و آلودگی هوا از زلزله بیشتر است و سؤال اینجاست که چرا ما باید این مقدار به بحث زلزله توجه کنیم؟!
سروقدمقدم ادامه داد: امروز ملاک در رده‌بندی مخاطرات دنیا، تعداد کشته‌ها نیست، به عنوان مثال اگر تعداد کشته‌های شما در سیل ممکن است زیاد باشد اما کشور را به خاطر نمی‌اندازد! فقط دو حادثه وجود دارند که با ملاک جدید یعنی تابآوری، کشور را به هم بریزند که یکی جنگ و دیگری زلزله است.
ثبت 16 هزار زلزله در سال گذشتهعضو هیئت علمی ژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: کشورهای مثل هائیتی بعد از یک زلزله، استقلال خود را از دست می‌دهد و این نشان‌دهنده اهمیت موضوع زلزله است.
وی تأکید کرد: هدف از برگزاری این کنفرانس علمی، علاوه بر بحث درباره یافته‌های جدید علمی، برطرف کردن دغدغه مدیران شهری نیز است. شعار این کنفرانس "زلزله و کلانشهرها با تمرکز بر تهران" است چراکه دغدغه مسئولان را در موضوع زلزله تهران کامل شاهد بودیم.
سروقدمقدم تصریح کرد: وظیفه این کنفرانس آن است که یک اجماعی را در این موضوع برای مدیران شهری ایجاد کند.
وی با تاکید بر ارتقای تابآوری کشورها در برابر مخاطرات، اظهار کرد: بعد از زلزله بزرگ سرپل ذهاب کرمانشاه جامعه مهندسی به این نتیجه رسید که اگر 40 درصد از آیین‌نامه‌ها را در ساخت سازه‌ها رعایت کنند، می‌توانند جلوی بسیاری از تلفات را بگیرند.
انتهای پیام/
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت