به نقل از «تابناک»

برخی اصطلاحات اقتصادی دوره سلجوقیان

تاریخ انتشار: ۲۰ بهمن ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۶۸۹۶۰۵

آنچه می‌خوانید فهرست برخی از اصطلاحاتی است که در دوره سلجوقیان در باب مسائل مالی به کار می‌رفته است.

اوارج

این اصطلاح به گفته خوارزمی در مفاتیح العلوم‌ معرب آواره و به معنی‌ دفتری است که مستوفیان مقدار خراج افراد را در آن یادداشت‌ می‌کرده و مقدار پرداختی او را در هر دفعه ثبت می‌کرده‌اند.

در فرهنگ دهخدا اوارج را معرب آواره دانسته‌اند و دو معنی‌ برای آن آورده‌اند:

۱-دفتری که در آن اقلام مختلف هزینه و درآمد را جداگانه‌ وارد می‌کردند و در آن مخارجی را که از محل عواید مختلف‌ مالیاتی و وجوه دیگر به عمل می‌آمد، نشان می‌دادند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

۲-دفتری که در آن میزان بدهی هریک از مودیان مالیات و اقساطی که آنان بابت بدهی مالیات خود می‌پرداختند، ثبت‌ می‌شد.

ایغار

ایغار کلمه‌ای است ترکی.خوارزمی ضمن برشمردن‌ اصطلاحات دبیران دیوان خراج می‌نویسد: ایغار یعنی حمایت و آن‌ چنین است که حکومت،حمایت مردم روستا یا دهستانی را بدون‌ آنکه عاملی یا ماموری در آنجا بگمارد برعهده می‌گیرد و برای‌ این طرفداری مبلغی تعیین می‌شود که باید هرسال به مرکز بیت‌المال در پایتخت یا به یکی از شهرستان‌ها فرستاده شود.

بارز

از اصطلاحات حسابداری قدیم است. ناظم الاطبا آورده است: در اصطلاح حساب جمع کل است. انوری آن را در مقابل ترقین‌ به کار برده که معلوم می‌شود از مصطلحات معمول دوره سلجوقی‌ بوده است. و در شرح مشکلات دیوان انوری آمده است: بارز مبلغی یا مقداری بود که از حشو بیرون آید.

باقی

مراد از آن تتمه و باقی‌مانده خراج و مال است که نزد باجگذار و رعیت می‌ماند. در مفاتیح العلوم خوارزمی آمده: باقی، مقدار خراجی است که مردم بدهکارند و هنوز نپرداخته‌اند.

برات

برات در اصل‌ به معنی پاک و بیزار شدن از عیب و وام و جز آن است و در اصطلاح دیوانی عبارت است از«رسیدی که کهبد یا خزانه‌دار در برابر اجناسی که تحویل می‌گیرد به آورنده جنسی می‌دهد.»

بندار

دکتر معین اصل آن را بنه‌دار نوشته و از جمله این معانی‌ را که همه اصطلاح دیوانی هستند، برای این کلمه آورده‌اند:

۱-کسی که خراج جنسی را به طور عمده می‌خرد.

۲-متصدی چاپار خانه،صاحب برید

۳-سردار قشون،سالار

۴-گمرکچی

۵-موکل اخذ مالیات از بارها و بنه‌ها

بیت‌المال

از اصطلاحات قدیم و به معنی جایی است که کلیه اموال‌ دیوانی و غنائم و جز آن در آن جمع می‌شده است در دوره خلفای‌ عباسی به معنی خزانه کل مملکت بوده‌است.

در دوره غزنویان و بعد از آن نیز این اصطلاح به کار می‌رفته و در تاریخ‌ بیهقی اصطلاح «بیت‌المال صلتی» که ظاهرا مراد از آن وجوهی‌ است که باید به صورت صله اعطا شود به کار رفته است. نیز در جاهای‌ دیگر بیت‌المال به معنی خزانه کل کشور به کار رفته.

بیستگانی

مواجبی بوده است که سالی چهاربار به لشکریان می‌داده‌اند و این رسم دیوان خراسان بوده است. این کلمه را به عربی عشرینیه‌ می‌گفته‌اند. خوارزمی در مفاتیح‌العلوم ضمن اصطلاحات دبیران‌ دیوان سپاه آورده: حساب العشرینیه، شیوه‌ای است که طبق آن‌ در هر سال، چهار نوبت جیره پرداخت می‌شود.

در تاریخ بیهقی می خوانیم: امیر اسب بداشت و نقیبان را گفت هم‌اکنون خواهم که این‌ مولازاده را حاضر کنید، بتاختند و از قضا آمده و اجل رسیده‌ مولازاده را بیاوردند و بیستگانی‌خوار بود، با گوسپند که استده بود و امیر او را گفت بیستگانی دادی؟ گفت؛ دادم چندین و چندین، گفت: گوسپند چرا ستدی؟ (یعنی‌ حقوق و وظیفه داشتی گوسفند چرا گرفتی؟!)

پاکاری

در برهان قاطع در توضیح این اصطلاح آمده است: کسی را گویند که چون تحصیلداری به جایی بیاید او زر از مردم تحصیل کند و به‌ تحصیلدار دهد در «آثار الوزرا» عقیلی درباره وزارت احمد حسن میمندی و امتناع وی‌ از قبول این شغل آمده است: «احمد گفت که من پیر شده‌ام و از من این کار نمی‌آید بوسهل را وزارت بباید کرد تا من از دور اشارتی که باید کرد می‌کنم، بوسهل گفت من چه مرد وزارتم و من‌ جز پاکاری را نشایم.»

 

منبع: دنیای اقتصاد

منبع: تابناک

کلیدواژه: سلجوقیان مسائل مالی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۶۸۹۶۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وزیر دفاع یک پیام صادر کرد +جزئیات

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پیامی به مناسبت روز ملی خلیج فارس صادر کرد.

آنگونه که ایرنا روایت کرده، در این پیام که در همایش روز ملی خلیج فارس که روز دوشنبه ۱۰ اردیبهشت ماه در فرهنگسرای اندیشه قرائت شد، آمده است: دهم اردیبهشت ماه که در تقویم رسمی کشور به نام روز ملی خلیج فارس نامیده شده است؛ روزی است که یادآور حماسه از خودگذشتگی ملت سرافراز ایران در موضوع بازپس‌گیری جزیره هرمز از نیروهای متجاوز پرتغالی است.

در ادامه این پیام آمده است: در تاریخ ایران زمین، روز ملی خلیج فارس در امتداد هویت تاریخی و تمدن دیرپای این سرزمین است. تمدنی که بر شالوده فرهنگ هنر و پایداری بنیان نهاده شده تا خلیج نیلگون همیشه فارس، از زمره مستحکم‌ترین اسناد حقوقی در جهان باشد.

وزیر دفاع در این پیام تاکید کرده است: این روز که مقارن با اخراج استعمارگران از منطقه است؛ بیانگر واقعیت‌ها، اسناد و مدارک تاریخی، سیاسی، جغرافیایی ، باستان شناسی و مردم شناسی منطقه حیاتی و راهبردی خلیج فارس است. در واقع خلیج فارس یک نام جاودانه و عمری ۶۰۰۰ ساله به موازات هویت جغرافیایی ایران می‌باشد.

در ادامه این پیام آمده است: خلیج فارس این پهنه آبی تمدن ساز ، به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ و از هزاره‌های پیش از میلاد تاکنون، همواره در همه زبان‌ها و به طور مستمر نامی شناخته شده در کتاب‌ها ، سفرنامه‌ها، اسناد، نقشه‌ها، پژوهش‌های تاریخی و اسناد بین‌المللی و زبان‌های مختلف با نام کهن خلیج فارس پیوسته مورد اشاره، تصریح و تاکید مورخان و پژوهشگران به ویژه در منابع معتبر عربی و اسلامی بوده است.

سرتیپ آشتیانی در این پیام آورده است: در واقع قدیمی‌ترین اسناد موجود درباره خلیج فارس به دوران یونان باستان برمی‌گردد و تا زمان حال تمام اسناد و نوشته‌های مورخان و جهانگردان در طول چند سال گذشته همواره از خلیج فارس به عنوان نامی که از ابتدا روی این آبراه مهم و بزرگ وجود داشته است؛ یاد کرده‌اند.

در ادامه این پیام آمده است: ترانه‌های این آب‌های نیلگون از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب متاثر از فرهنگ عمیق و اصیل ایرانی- اسلامی و متاثر از این سرزمین بزرگ و کهن است. در این میان وجه برجسته ارزشمند تنگه هرمز خلیج فارس، گویای زیست فرهنگی و هنرمندانه مردمان این دیار است که با قدرت راهبردی و اندیشه مرزداری عجین شده است تا جلوه‌های دیرپای تمدنی را باشکوه‌تر و نمونه‌های تازه‌تر آن را غنی‌تر به نمایش گذاشته و جهان عرضه کنند.

وزیر دفاع در این پیام تاکید کرده است: آب‌های نیلگون خلیج فارس و دریای عمان در دهه‌های اخیر به ویژه در مقطع جنگ تحمیلی که تهدیدات گسترده جهان خاران و دست نشاندگان آنها بر این منطقه متمرکز شده بود شاهد مجاهدت ها و پایمردی‌های رزمندگان نیروهای مسلح در حفظ حراست از هویت و ماهیت تاریخی این آبراه حیاتی بوده و همسایگان جمهوری اسلامی ایران در این منطقه راهبردی نیز دلاورمردی و رشادت جوانان ایران در این زمینه را می‌ستایند.

سرتیپ آشتیانی در پایان پیام خود آورده است: ایران بزرگترین و مهمترین کشوری به شمار می‌رود که همواره نقش مهمی را در تعاملات مناسبات منطقه و فرامنطقه‌ای به خصوص در منطقه خلیج فارس بر عهده داشته و اکنون نیز دارای جایگاه ویژه‌ای در منطقه غرب آسیا به ویژه در حوزه خلیج فارس است. بنابراین خلیج فارس در عرصه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی اهمیت وافری برای ایران دارد و تصمیمات راهبردی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همواره با در نظر گرفتن جایگاه این منطقه اتخاذ و تدوین می‌شود که در این میان راهبرد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تامین امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز و جغرافیای منطقه است.

27218

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1900946