به نقل از «مشرق»

جستاری مُختصر در باب مفهوم قرآنی و روائی صِراطَ ألمُستَقیـم

تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۸۲۲۶۰۶

شیطان همانجائی است که نزدیک به صراط مُستقیم است و از همین جاها سراغ مؤمنان می‌آید.

سرویس فرهنگ و هنر مشرق - افرادی که ضمیر خود را برای پاک بودن و رُشد و تعالی همواره آماده نگه می‌دارند، جویای رضایت معبود خویش هستند و سعی در گام برداشتن در صراط مُستقیم را هماره مدّ نظر دارند. صراط مُستقیم خداوندی همان مسیری است که پروردگار تبارک و تعالی برای دعوت انسان‌ها به آن یکصدو بیست و چهار هزار نبی و امامان معصوم علیهم السلام را راهنمای آنان قرار داد و نعمتش را در آن طریق به بندگانش عطا فرمود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در آیه‌ی ششم سوره‌ی مُبارکه ی حمد، از خداوند درخواست هدایت به صراط مُستقیم می‌شود.«إهدِنَا ألصِراطَ ألمُستقیمِ». صراط مُستقیم الهی با هدایت خاص الهی مُحقق می‌شود و خداوند کسانی را که زمینه مُناسب را در خود داشته باشند به این مسیر هدایت می‌کند. آیه‌ی بعدی (صِراطَ ألَّذینَ أنعَمتَ عَلَیهِم…) به روشنی بیان می‌دارد که صراط مُستقیم راهی است که مخصوص بندگانی است که خُداوند به آنها نعمت عطا فرموده است.«وَمَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا؛ و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانی از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت [هدایت، ایمان، اخلاق و عمل صالح] داده؛ و اینان نیکو رفیقانی هستند».(سوره‌ی مُبارکه نساء، آیه‌ی ۶۹). از این آیات الهی این برداشت را می‌توان نمود که نعمات ذکر گردیده که به پیامبران، صدّیقین، شهدا و صالحین عطا شده است، اعظم نعمات خداوند است که حضرت حقّ جلّ و علی تأکید دارد که انسان در هر روز با خواندن نماز چندین بار این نعمات را از او مسئلت نماید و طلب کند. افضل این نعمات هدایت است و هدایت یعنی قرار گرفتن در طریق انبیا عظام علیهم سلام الله. و این هدایت نیز تنها از طریق ولایت و محبّت پیامبر (ص) و اهل بیت با کرامت ایشان و ائمه‌ی هُدی علیهم السلام ساری و جاری می‌گردد. امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام در فرازی از حدیث معروف و بلند معرفت به نورانیّت که در جلد بیست و ششم کتاب شریف بحار الانوار مرحوم علّامه ی مجلسی قُدّس سرّهُ از سلمان فارسی رحمت الله علیه نقل گردیده است با اشاره به آیه‌ی شریفه‌ی أهدِنَا ألصِّراطَ ألمُستَقیمِ می‌فرمایند: «من مقصود از صراط مُستقیم هستم».

بیشتر بخوانید:

چگونه «صراط مستقیم» را انتخاب کنیم؟

همچنین ابوالحسن علی بن ابراهیم قمی در کتاب تفسیر خود از حضرت امام جعفر بن مُحمّدٌ ألصادق علیهما السلام در خصوص نعمت ذکر شده، روایت نموده که فرمودند: «نَحنُ وَ أللهِ نِعمَةَ أللهِ ألَّتیِ أنعَمَ أللهُ بِهَا عَلی عِبادِهِ وَ بِنَا یَفوُزَ مَن فَاز؛ قسم به خدا مائیم نعمت خدای تعالی که انعام فرمود بر بندگان، و به سبب ما رستگار می‌شود هر که رستگار شد». آیات شصتم و شصت و یکُم سوره‌ی مُبارکه ی یاسین دو ویژگی را برای صراط مُستقیم مطرح می‌سازند. «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ ۶۰ وَأَنِ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ ۶۱: ای فرزندان آدم! آیا به شما سفارش نکردم که شیطان را مپرستید که او بی تردید دشمن آشکاری برای شماست؟ ۶۰ و اینکه مرا بپرستید که این راهی است مستقیم ۶۱». یک ویژگی، عدم تبعیّت از شیطان بدلیل دُشمنی آشکاری است که با انسان دارد و دیگری بندگی خدا نمودن که همان صراط مُستقیم است می‌باشد. از این آیه معلوم می‌گردد که شیطان همانجائی است که نزدیک به صراط مُستقیم است و از همین جاها سراغ مؤمنان می‌آید. کسی که از جاده بیرون رفته است که دیگر نیاز نیست شیطان به سُراغش برود، شیطان بیاید با او چه کند؟ شیطان می‌گوید: «لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیم» (سوره‌ی مُبارکه اعراف، آیه‌ی ۱۶). بر اساس این آیه ابلیس می‌گوید که بر سر صراط مُستقیم می‌نشیند و برای مثال افراد مؤمن را هنگام نماز و یا قرائت قرآن و یا مجالس عزاداری و یا هرجاکه مؤمنی برای انجام اُمور خیری نیّت خالصی می‌کند شروع به وسوسه می‌کند و به سمت گمراهی می‌کشاند.

از آنجا که انسان یک موجودی است که بِالذّاته در پی تکامل است، پس بنابراین سیر تکاملی را می‌تواند به اختیار برگزیند و چون صراط مُستقیم همان راه تکامل و تعالی انسان به سمت عالی‌ترین مقصد که معرفت الله است می‌باشد، از خداوند پیمودن همان صراط را درخواست می‌نماید. از این نکته این معنا نیز مُستفاد می‌شود که یکی از ویژگی‌های صراط مُستقیم سمت و سو و جهت داشتن آن است. امام ابوعبدالله جعفر بن مُحمّدٌ ألصاق علیه السلام در روایتی که در کتاب معانی از ایشان نقل گردیده است در مورد مفهوم صراط ألمُستقیم فرموده اند: «صراط مُستقیم، طریق بسوی معرفت خدا است، و این دو صراط است، یکی صراط در دنیا، و یکی در آخرت، امّا صراط در دنیا عبارتست از امامی که اطاعتش بر خلق واجب شده است. و امّا صراط در آخرت، پُلی است که بر روی جهنم زده شده، هر کس در دنیا از صراط دنیا بدرستی رد شود، یعنی امام خود را بشناسد، و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پُل آخرت به آسانی می‌گذرد، و کسیکه در دنیا امام خود را نشناسد، در آخرت هم قدمش بر پُل آخرت می لغزد، و بدرون جهنم سقوط می کند».

شیخ صدوق رضوان الله تعالی علیه در کتاب امالی خود از حضرت امام مُحمّد باقر علیه السلام نقل می‌کند که ایشان از قول پدران بُزرگوارشان فرمودند: «رسول خُدا صلّی أللهُ علیه و آله و سلّم به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: یَا عَلِیُّ (ع) مَا ثَبَتَ حُبُّکَ فِی قَلْبِ اِمْرِئٍ مُؤْمِنٍ فَزَلَّتْ بِهِ قَدَمُهُ عَلَی اَلصِّرَاطِ إِلاَّ ثَبَتَتْ لَهُ قَدَمٌ حَتَّی یُدْخِلَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِحُبِّکَ اَلْجَنَّةَ. ای علی (ع)! محبّت و دوستی تو اگر در قلب مؤمنی قرار گرفت، هنگام گذشتن از صراط اگر یک پای او بلغزد پای دیگرش ثابت می‌ماند تا اینکه خُداوند او را بخاطر محبّت تو وارد بهشت می نماید».

بیشتر بخوانید:

روایت رهبر معظم انقلاب از کسانی که همهمه جهنم را نمی‌شنوند

در آیات ۱۵۱ الی ۱۵۳ سوره‌ی مُبارکه ی انعام می‌بینیم که حضرت حقّ جلّ و علی بصورت کاملاً آمرانه مُسلمانان را به اعمالی که مُنتهی به صراط مُستقیم می‌گردد فرمان می‌دهد: «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلَّا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَکُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَإِیَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ ۱۵۱ وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْیَتِیمِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ حَتَّی یَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ لَا نُکَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ کَانَ ذَا قُرْبَی وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ ۱۵۲ وَأَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیمًا فَاتَّبِعُوهُ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ذَلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ ۱۵۳ بگو: بیایید تا آنچه خدا بر شما حرام کرده همه را بر شما بخوانم، و آن اینکه به هیچ وجه شرک به خدا نیاورید، و به پدر و مادر احسان کنید، و دیگر اولاد خود را از بیم فقر نکشید، ما شما و آنها را روزی می‌دهیم، و دیگر به کارهای زشت آشکار و نهان نزدیک نشوید و نفسی را که خدا حرام کرده (مُحترم شمرده) جُز به حق به قتل نرسانید. خدا شما را به این اندرزها سفارش نموده، باشد که تعقل کنید. ۱۵۱، و هرگز به مال یتیم نزدیک نشوید جز به آن وجه که نیکوتر است تا آنکه به حدّ رشد و کمال رسد. و به راستی و عدالت، کیل و وزن را تمام بدهید. ما هیچ کس را جز به قدر توانایی او تکلیف نکرده‌ایم. و هرگاه سخنی گویید به عدالت گرایید هر چند درباره خویشاوندان باشد، و به عهد خود وفا کنید. این است سفارش خدا به شما، باشد که متذکر و هوشمند شوید. ۱۵۲، و این است راه راست من، از آن پیروی کنید و از راههای دیگر که موجب تفرقه شما از راه اوست متابعت نکنید. این است سفارش خدا به شما، شاید پرهیزکار شوید. ۱۵۳».

علیرغم لحن آمرانه ای که این آیات دارند ولی در پایان آیه‌ی ۱۵۱ خُداوند باب بحث تعقل را در خصوص این مواردی که موجبات راهنمایی انسان را به سوی صراط مُستقیم فراهم می‌آورند را می‌گشاید و این نشان دهنده ی اینست که انسان می‌تواند با اختیار و در سایه سار بهره گیری از عقل این مسیر را بپذیرد و یا نپذیرد و نوع بیان توصیه به تعقل مُشخص می‌نماید که پروردگار مُتعال خواهان اینست که انسان‌ها با عقل و حکمت ورود در این مسیر را قبول نمایند. در تاریخ آمده است که دو نفر از سران مدینه به حضور پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم رسیدند. همین که حضرت (ص) این آیات رابرای آنان تلاوت فرمودند، آنها مُسلمان شدند و درخواست مبلّغ کردند. پیامبر (ص) نیز «مُصعب‌بن عمیر» را همراهشان فرستادند, و این زمینه‌ای شد برای تشرف مردم مدینه به دین مُبین اسلام. پر واضح است که آن دو نفر پس از شنیدن آیات به تفکر پیرامون نکات مطرح شده در مفاهیم والای آیات پرداخته بودند و چون مباحث مطروحه را مُنطبق با عقل و منطق یافتند به اسلام گرویدند. نکته‌ی دیگر در متن آیه‌ی ۱۵۳ است که خداوند با توجه به زمینه هائی که در دو آیه‌ی قبلی شرح می‌دهد، صراط مُستقیمش را مُعرّفی می‌نماید و از تبعیت کردن از راه‌های دیگر نیز نهی می‌فرماید و در ادامه پرهیزگاری و تقوی پیشگی را برای انسان با قید شاید مطرح می‌سازد.

اُمید آنکه همواره بتوانیم در صراط مُستقیم خُداوندی باشیم و با داشتن محبّت و ولایت حضرات ائمه معصومین علیهم السلام برخوردار از نعمات الهی در دنیا و آخرت گردیم. ان شاءالله

نویسنده: علی لاجوردی

منبع: مشرق

کلیدواژه: بودجه 98 تحولات ونزوئلا گام دوم انقلاب امام محمد باقر ع بحار الانوار پیامبر رسول خدا شیخ صدوق قرآن مدینه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۸۲۲۶۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فارن‌پالیسی: مفهوم «بازدارندگی» اسرائیل توسط ایران نابود شد

یک رسانه آمریکایی با اشاره به اینکه اسرائیل طی دهه‌های گذشته حساب زیادی روی «بازدارندگی» خود در منطقه باز کرده بود تاکید کرد که علی‌رغم استفاده اسرائیل از همه قدرت نظامی خود، اما ایران و مقاومت فلسطین و لبنان، مفهوم بازدارندگی این رژیم را نابود کردند.

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، نشریه آمریکایی فارن پالیسی در گزارشی به شکست رژیم صهیونیستی در احیای «بازدارندگی» خود اشاره و اعلام کرد که ایران و لبنان و غزه بازدارندگی اسرائیل را شکست دادند.

این مجله آمریکایی با اشاره به اینکه اسرائیل روی بازدارندگی خود و اینکه هیچ طرفی نمی‌تواند آن را مورد هدف قرار دهد حساب زیادی باز کرده بود و مفهوم بازدارندگی از زمان تاسیس رژیم اسرائیل تاکنون همواره بر استراتژی امنیتی آن مسلط بوده است تاکید کرد که «آریل شارون» نخست وزیر وقت اسرائیل می‌گفت که «بازدارندگی سلاح اصلی اسرائیل است یعنی ترس از اسرائیل». همچنین «موشه دایان» وزیر جنگ اسبق اسرائیل در یکی از سخنرانی‌های خود درباره بازدارندگی اسرائیل گفت که «باید اسرائیل را به عنوان سگی هار و خطرناک نگاه کرد که هیچکس جرات آزار و اذیت آن را ندارد».

شکست اسرائیل در احیای بازدارندگی نابود شده خود

فارن پالیسی افزود، بر همین اساس بعد از عملیات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (نبرد طوفان الاقصی) اسرائیل در موقعیتی قرار گرفت که باید قدرت بازدارندگی خود را احیا می‌کرد؛ قدرتی که بعد از عقب نشینی اسرائیل از لبنان در مه سال ۲۰۰۰ از بین رفته بود. اما با این وجود دیدیم که جنگ اسرائیل در غزه شکست خورد و علی رغم اینکه اسرائیل همه قدرت نظامی خود را به نمایش گذاشت، اما نتوانست بازدارندگی خود را احیا کند.

در ادامه این گزارش آمده است که دلیل اصلی این شکست اسرائیل در احیای بازدارندگی خود آن است که هنوز از پیروزی نظامی بزرگ مقابل حماس و وارد کردن ضربه کاری به این جنبش بسیار دور است. از طرف دیگر حملات زمینی ارتش اسرائیل به نوار غزه با محکومیت‌های شدید بین المللی مواجه بوده و همچنین خسارت‌هایی که عناصر مقاومت فلسطین به نیروی زمینی ارتش اسرائیل وارد می‌کنند نگران کننده و زیاد است و همین مسئله موجب افزایش نگرانی‌ها درباره ضعف نیروی زمینی ارتش اسرائیل شده است.

بازدارندگی اسرائیل زیر پای حزب الله

مجله آمریکایی فارن پالیسی در ادامه به عملکرد حزب الله در نبرد طوفان الاقصی مقابل ارتش صهیونیستی اشاره و اعلام کرد که اسرائیل نتوانست پیام قدرت خود را به دشمنانش به ویژه حزب الله برساند و برعکس این موضوع اتفاق افتاد؛ جایی که ضعف اسرائیل و فرسایش بازدارندگی آن آشکار شد.
بر اساس این مقاله، حزب الله و اسرائیل از زمان آغاز جنگ غزه وارد یک درگیری مستقیم در مرز‌های لبنان و اسرائیل (فلسطین اشغالی) شده‌اند و حزب الله ثابت کرده که به حمایت خود از فلسطینی‌ها پایبند است و درگیری‌ها را مدیریت می‌کند. علاوه بر آن حزب الله موفق شد بخش بزرگی از نیروی زمینی ارتش اسرائیل را در شمال اسرائیل (فلسطین اشغالی) نگه دارد؛ بدون اینکه وارد یک جنگ گسترده شود.

رسانه مذکور آمریکایی ادامه داد، علاوه بر آن حزب الله به جای عقب نشینی به سمت شمال رودخانه لیتانی ۸۰ هزار شهرک نشین اسرائیلی را در جبهه شمال مجبور به فرار کرد و این شهرک‌ها تخلیه شدند. حزب الله همچنین با ایجاد یک منطقه حائل در داخل اسرائیل (فلسطین اشغالی) معادله خود را تحمیل کرد که اسرائیل را وادار ساخت در داخل جبهه خود کمربند امنیتی ایجاد کند. در واقع حزب الله با تحمیل شرایط و معادله خود یک توهین جدی به بازدارندگی اسرائیل کرد که حتی موجب شد «گرشون هاکوهن» ژنرال ذخیره ارتش اسرائیل عملکرد این ارتش را در جبهه شمالی شرم آور توصیف کند. هاکوهن گفت که در واقع حزب الله است که در حال حاضر تصمیم می‌گیرد درگیری‌ها متوقف شود یا نه.

ضربه بزرگ ایران به بازدارندگی ساختگی اسرائیل

نشریه فارن پالیسی در ادامه به عملیات تلافی جویانه جمهوری اسلامی ایران علیه رژیم صهیونیستی در داخل سرزمین‌های اشغالی اشاره و اعلام کرد، در حالی که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل با هدف قرار دادن کنسولگری ایران در دمشق به دنبال تشدید فشار‌ها و قدرت نمایی بود و تصور می‌کرد که اسرائیل همچنان مصون از مجازات است و پاسخی به خاطر این تجاوز خود دریافت نخواهد کرد، اما برعکس این اتفاق افتاد.

فارن پالیسی ادامه داد که از سوی دیگر واکنش اسرائیل به عملیات انتقام جویانه ایران بسیار ناامید کننده بود؛ چه از نظر ماهیت و چه از لحاظ نمایشی، به طوری که حتی «ایتمار بن گویر» وزیر امنیت داخلی کابینه نتانیاهو هم این واکنش اسرائیل را مسخره دانست. این در حالی است که ایران موفق شد از طریق کانال‌های مختلف از جمله سازمان ملل متحد پیام عملیات خود ضد اسرائیل را برساند.

در پایان این گزارش آمده است، بعد از گذشت دهه‌ها می‌بینیم که دکترین استراتژیک اسرائیل تحت سیطره مفهوم «بازدارندگی منحصر به فرد» یا آنچه که شارون آن را «ترس منطقه از اسرائیل» توصیف می‌کرد از بین رفته است و بعد از پرواز پهپاد‌ها و موشک‌های ایرانی بر فراز اسرائیل (فلسطین اشغالی) اسرائیل دیگر نمی‌تواند مفهوم «ترس منطقه از اسرائیل» را حفظ کند. به طور کلی نکته روشن این است که تلاش اسرائیل برای بازگرداندن امنیت خود موفق نبوده است.