به نقل از «ایرنا»

جایگاه روشنفکران در قبل و بعد از انقلاب اسلامی

تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۹۰۰۶۲۸

تهران- ایرنا- آخرین میزگرد همایش تامل درباره انقلاب اسلامی با حضور سید هاشم آقاجری و علیرضا شجاعی زند از اساتید دانشگاه تربیت مدرس با بررسی تحولات جریان روشنفکری در مقطع قبل و بعد از انقلاب اسلامی برگزار شد.

به گزارش روز سه شنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، آغاجری در این میزگرد با بیان اینکه انقلاب اسلامی یک فرایند بود و نه امری که به صورت اتفاقی رخ داده باشد، گفت: در تحلیل انقلاب اسلامی نه به رهیافت های ساختار گرایانه باور دارم و نه تنها با ابزار رهیافت های اراده گرایانه به تحلیل انقلاب اسلامی می نشینم، بلکه معتقدم برای تحلیل انقلاب اسلامی باید به فراینده های تاریخی که حاصل دیالکتیک ساختار و عاملیت هستند، توجه کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

**روشنفکران در تحولات جامعه ایران پیشرو بودند
استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس افزود: پدیده روشنفکری در تاریخ معاصر ایران با ورود مدرنیته و ایده های مدرن به جامعه ایرانی در سده نوزدهم متولد شد، اما به تدریج در طول حیات 150 ساله خود توانست به یک عامل پیشرو و اثرگذار در تحولات تاریخی ایران تبدیل شود.
آقاجری ادامه داد: در تحولات تاریخی و انقلاب های سده اخیر ایران، دو قشر نخبه حضور داشتند که عبارتند از؛ روحانیون و روشنفکران. در طول تاریخ یکی دو سده اخیر رابطه پیچیده ای بین این دو حاکم بوده است؛ گاه شاهد همگرایی هستیم و گاه واگرایی و تضادها را می بینیم.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم به طور انضمامی و فرایندی انقلاب را بررسی کنیم باید به این نکته توجه کنیم که با کودتای 28 مرداد یک چرخش گفتمانی در تاریخ معاصر ایران اتفاق افتاد و فضا برای تکوین پاردایم جدید فراهم شد و جامعه ایرانی از ایده سلطنت مشروطه به سمت ایده جمهوری حرکت کرد.
آغاجری با بیان اینکه اگر بخواهیم از دیدگاه کلان جامعه شناسی و تاریخی فرایند انقلاب را بررسی کنیم، باید به این تغییر گفتمانی توجه داشته باشیم، بیان کرد: گفتمانی که بسترسازی تحولات سال 1357 را کرد گفتمانی بود که بازیگران و عاملان آن متعدد بودند، اما در وجه نظری این تحولات روشنفکران نقش بسیار مهمی داشتند، اعم از روشنفکران عرفی و مذهبی.

**تولید سرمایه کلامی توسط روشنفکران
این استاد دانشگاه با بیان این نکته که برای تحلیل نقش روشنفکران در تحولات دهه40 و 50 از نظریه «بوردیو» استفاده می کنیم، گفت: در این نظریه سه عنصر وجود دارد که عبارتند از؛ عنصر میدان، عنصر عادتواره و عنصر سرمایه. در این نظریه میدان های کلامی، اقتصادی و روشنفکری و... از جمله میدان هایی هستند که به آن توجه می شود. در میدان روشنفکری ایرانی عادتواره ها در دهه 40 و 50 شکل گرفت که کار روشنفکران رهبری نیست، بلکه روشنفکر باید تولید سرمایه کند. این تولید سرمایه از طریق زبان اتفاق می افتد که سپس تبدیل به سرمایه کلامی می شود و این سرمایه کلامی در دهه 40 و 50 در ایران بازتولید شد. این سرمایه کلامی زمانی می تواند بسیج سیاسی کند که تبدیل به سرمایه نمادین شود و در این دوره روشنفکران متدین سرمایه کلامی را به سرمایه نمادین تبدیل کردند.
وی اضافه کرد: اما روشنفکری از این لحاظ که نهادمند نبود و اساسا معتقد نبود که روشنفکران در جایگاه رهبری قرار گیرند و تنها وظیفه خود را تولید ایده می دانستند، در نتیجه روشنفکران در جایگاه رهبری سیاسی قرار نگرفتند، اما این سرمایه کلامی ایجاد شده باعث شد تا آیت الله خمینی در سال 56 آن را تبدیل به سرمایه نمادین کند و در نتیجه به عنوان رهبر انقلاب مطرح شود. البته در این مسئله ویژگی های شخصی آیت الله خمینی مثل مبارز بودن، مرجع تقلید که سیاسی است و... هم اثرگذار بود.
آغاجری با بیان اینکه گفتمان روشنفکری در دهه 40 و 50 به قدری غالب بود که حتی شاه و نیروهای وابسته به رژیم شاه هم تلاش می کردند از ادبیات آن بهره بگیرند، گفت: مفاهیمی مثل معنویت گرایی، دوری از غرب، جهان سوم گرایی و.. در دهه 40 و 50 با تلاش روشنفکران مذهبی با مفاهیم مذهبی پیوند خوردند؛ مثل عاشورا، امام حسین، مبارزه و.. و در نتیجه گفتمان انقلاب تولید شد.

**انقلاب 57 انقلاب شهری بود
استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس اظهار کرد: انقلاب 1357 ماهیت شهری داشت. جنبش های ایرانی از سده چهارم هجری شمسی جنبش های شهری بوده اند. با گفتمانی که روشنفکران تولید کرده بودند طبقه های متوسط شهری دست به انقلاب زدند. به عبارت بهتر روحانیون که در آن زمان از منظر مبارزاتی در اقلیت بودند و خیلی از روحانیون اهل مبارزه نبودند، از گفتمان مدرن شده استفاده کردند و انقلاب را پیش بردند.
وی افزود: همین گفتمان مدرن تولید شده توسط روشنفکران در پاریس تبدیل به گفتمان آیت الله خمینی شد و جمهوری از دل این گفتمان در آمد و شما می بینید که در پاریس اطراف آیت الله خمینی روشنفکران هستند، اما تا او به ایران می آید روحانیون او را احاطه می کنند.

**بعد از ترور های دهه 60 شاهد شیفت گفتمانی هستیم
عضو سابق سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی گفت: انقلاب اسلامی بعد از ترورهای خرداد 60، شاهد دو شیفت در حوزه اجتماعی و گفتمانی است. شیفت گفتمانی این است که گفتمان مدرن که روشنفکران آن را تولید کرده بودند و آیت الله خمینی در پاریس از آن بهره می گرفت بعد از این مقطع تبدیل به گفتمان سنت گرا و بنیاد گرا شد. در حوزه اجتماعی هم انقلاب از ماهیت شهری خود تهی شد و سرشت روستایی پیدا کرد.
وی افزود: در نتیجه این شیفت های گفتمانی، روشنفکران عرفی و مذهبی از چرخه سیاسی و اجتماعی حذف شدند و جای آن ها را روحانیت محافظه کار بنیاد گرا گرفت.

**تکثر ویژگی روشنفکری است
علیرضا شجاعی زند هم در این میزگرد گفت: یکی از ویژگی های روشنفکری تحولات سریع آن است. بخشی از تحولات روشنفکری ایران هم با وقوع انقلاب اسلامی صورت گرفت و مرتبط با پدیده انقلاب است.
استاد جامعه شناسی دانشگاه تربیت مدرس، با بیان اینکه اساسا روشنفکری دو خصلت دارد، اظهار کرد: تکثر شدید از ویژگی های اصلی روشنفکری است. ویژگی دیگر روشنفکری تفاوت روشنفکری در کشورهای جهان سوم با کشورهای جهان اول است. در واقع جریان روشنفکری در غرب برخاسته از تحولات پیرامون خود است، اما جریان روشنفکری در ایران مقلد تحولات روشنفکری در غرب است و دورن زا نبوده و مقلد است.

**روشنفکری ایرانی تعهد دوگانه دارد
وی ادامه داد: روشنفکران ایرانی تعهد دوگانه به مدرنیته و دین دارند؛ یعنی چهره ژانوسی دارند. وقتی از نزدیک به آن ها نگاه کنید خلاق، پیشرو و مبدع هستند و روی پای خود ایستاده اند، اما چهره دوم و دور آنها نشان می دهد که روشنفکر ایرانی پیشرو نیست و پیرو است؛ یعنی نقش انتقال دهنده را دارد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: دوره های روشنفکری در غرب عبارتند از؛ قبل از انقلاب فرانسه و عصر روشنگری که کسانی چون ولتر و اصحاب دائر المعارف نماینده آن هستند. جریان دوم جریان موجودگرایی است که سارتر و فوکویاما نمایندگی آن را برعهده دارند. جریان سوم هم جریان مارکسیست ها به نمایندگی مکتب فرانکفورت است و در نهایت هم پست مدرنیست ها قرار دارند که نقد مدرنیته اصلی ترین اقدام آن ها است.
وی افزود: آن چیزی که در جریان روشنفکری کشورهای جهان سوم دیده می شود، انتقال همین تحولات و امواج روشنفکری غرب به داخل کشورهای خودشان است.

**انقلاب اسلامی عامل تحول در روشنفکری ایران
شجاعی با بیان اینکه تحولات روشنفکری در ایران تحت تاثیر دو عامل غرب و انقلاب اسلامی صورت گرفته، گفت: بعد از انقلاب اسلامی و با تبدیل شدن نهضت به نظام، روشنفکری به دلیل خصلت تحول خواه خود با نظام نتوانست کنار بیایید و درصدد انقلاب در انقلاب بود. در واقع مسئله روشنفکری هیچ گاه حل مسائل کشور نبوده و هیچ گاه برای حل مسائل کشور آستین بالا نزده است.
وی افزود: مسئله دوم بعد از انقلاب این است که به دلیل ماهیت دینی انقلاب، روشنفکری با آن زوایه پیدا کرد. در همین زمینه هانا آرنت می گوید اولین جریانی که از بعد از انقلاب ها از آن جدا می شوند، روشنفکران هستند.

**انقلاب اسلامی روشنفکری مختص به خود را ایجاد کرده است
وی در پایان سخنان خود گفت: بعد از انقلاب با کنار رفتن روشنفکران دو عامل خلاء آنها را پر کرده است. عامل اول شکل گیری جریان روشنفکری مختص به انقلاب اسلامی است و عامل دوم هم نواندیشی و نوگرایی در روحانیت است که خلاء روشنفکران را پر کرده است.
دومین و آخرین میزگرد همایش تامل درباره انقلاب اسلامی با حضور سید هاشم آغاجری استاد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس و علیرضا شجاعی زند استاد جامعه شناسی این دانشگاه در سال شهید مطهری دانشگاه تربیت مدرس با عنوان جایگاه روشنفکری در قبل و بعد از انقلاب اسلامی برگزار شد.
**9487**1584

منبع: ایرنا

کلیدواژه: آموزش همایش انقلاب اسلامی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۹۰۰۶۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

توسعه پایدار با مولدسازی سرمایه‌های مردمی رقم می‌خورد

ایسنا/همدان فرماندار ملایر گفت: صرفا با اعتبارات دولتی نمی‌توان شهرستان را در مدار توسعه شتابان قرار داد و در واقع توسعه پایدار با مولدسازی سرمایه‌های مردمی امکان‌پذیر بوده و این جان‌مایه شعار امسال است و باید از ظرفیت مردم در این راستا استفاده کرد.

سلمان اسماعیلی شامگاه چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت در همایش بزرگداشت شوراهای اسلامی شهر و روستای شهرستان ملایر، با اشاره به اینکه امیدآفرینی در بین مردم نکته مغفول مانده این روزهای ماست، افزود: اعضای شوراهای اسلامی، نخبگان جوامع محلی خود هستید و باید از این سرمایه اجتماعی بهره برده و با بیان واقعیت‌ها در بین مردم و تشریح خدمات امیدآفرینی کنید.

وی بیان کرد: شوراهای اسلامی، شهرداران و دهیاران وظیفه دارند در این سال پایانی از دوره خدمت نهایت تلاش خود را برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای درآمد پایدار بکار ببندند و یک یادگاری ارزشمند از خود به جای بگذارند، واقعیت این است که با اعتبارات دولتی نمی‌توان شهرستان را در مدار توسعه شتابان قرار داد و در واقع توسعه پایدار با مولدسازی سرمایه‌های مردمی امکان‌پذیر بوده و این جان مایه شعار امسال است.

وی تصریح کرد: در تصمیم‌گیری‌ها باید نفع عموم جامعه را در نظر گرفت و نباید به خاطر منافع فردی یا گروهی خاص منفعت عموم مردم شهرستان را به خطر انداخت و این سرلوحه ما برای اجرای طرح‌های بزرگ در طول این دو سال و چندماه اخیر بوده است و اجرای پروژه‌های بزرگ نظیر الحاق ۵۱۵ هکتار زمین به شهر ملایر و انجام دیگر پروژه‌ها با اعتباری افزون بر ۲۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ در سایه این نگاه قابل انجام شد.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: هفته آینده شاهد برگزاری دور دوم انتخابات هستیم، از همه مردم دعوت می‌کنیم تا با حضور گسترده و انتخاب اصلح در رقم خوردن سرنوشت روشن برای دیارمان سهیم باشند، آینده شهرستان ملایر به مراتب از امروز زیباتر و درخشان‌تر است.

به گزارش ایسنا در این مراسم از اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستای شهرستان ملایر تقدیر به عمل آمد.

انتهای پیام