انواع شیرنی خانگی مخصوص عید نوروز + دستور تهیه
تاریخ انتشار: ۱۳ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۹۷۰۱۷۹
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، خیلی از خانمها دوست دارند شیرینی عید خانه را خودشان تهیه کنند، اما مشکل اینجاست که ممکن است شما هم مثل خیلیهای دیگر با این کار آشنا نباشید. به خاطر همین دنبال چند شیرینی ساده خانگی رفتیم که بدون دردسر، فر و خیلی از وسایل شیرینی پزی، به راحتی بتوانیم در خانه درست کنیم و از هنری آشپزی خود لذت ببریم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بشیتربخوانید: طرز تهیه نان خوشمزه هندی
برترین ها: خیلی از خانمها دوست دارند شیرینی عید خانه را خودشان تهیه کنند، اما مشکل اینجاست که ممکن است شما هم مثل خیلیهای دیگر با این کار آشنا نباشید.
علاوه بر این ممکن است وسایل تهیه شیرینی در خانه موجود نباشد و در این روزهای پایانی سال، شیرینی درست کردن کار وقتگیری باشد. به خاطر همین دنبال چند شیرینی ساده خانگی رفتیم که بدون دردسر، فر و خیلی از وسایل شیرینی پزی، به راحتی بتوانیم در خانه درست کنیم و از هنری آشپزی خود لذت ببریم.
شیرینی نخودچی بدون فر
مواد لازم:
آرد نخود چی: ۱ لیوان
هل: ۲ عدد
شکر: ۱ لیوان
کره: ۱ لیوان
طرز تهیه:
۱. ابتدا آرد را داخل تابهای با حرارت ملایم تفت دهید تا بوی خامی آرد گرفته شود و عطر خوبی از آرد بلند شود.
۲. آرد را که به این مرحله رسید از روی حرارت بردارید تا کم کم سرد شود.
۳. هل و شکر را آسیاب کنید تا به صورت پودر در بیایند؛ و علت اینکه از ابتدا از هل آسیاب شده استفاده نمیکنیم این است که عطر و بوی خود را حفظ کند.
۴. کره را هم ذوب میکنیم به طوری که داغ نباشد و وقتی آرد نخود چی تفت داده شده سرد شد شکر، هل و کره را به آن اضافه میکنیم و با دست خوب مخلوط میکنیم تا به شکل خمیر در بیاید. سپس خمیر آماده شده را روی سطحی صاف که کاغذ روغنی قرار دادیم به قطر ۲ سانت پهن میکنیم و با قالبهای دلخواه شکل میدهیم. روی آن را هم با کمی زعفران یا گلاب مرطوب میکنیم و با خلال یا پودر پسته تزیین میکنیم و در ظرف در دار تا مدتها در یخچال نگهداری میکنیم.
شیرینی بادامی
مواد لازم:
پودر بادام: ۲ لیوان
پودر شکر: ۱.۵ لیوان
گلاب: کمتر از نصف لیوان
خلال پسته: به مقدار لازم
طرز تهیه:
۱. ابتدا پودر بادام را با دوسوم پودر شکر مخلوط کنید. گلاب را کمکم اضافه کنید که مواد شل نشود و به صورت خمیری منسجم درآید و بتوان آن را در دست فرم داد و به شکل بادام یا توت درآورد.
۲. این خمیر را کمی ورز دهید تا کاملا چسبنده شود.
۳. از مواد خمیر به اندازه یک فندق بردارید و آماده کنید و در ظرف مناسبی بچینید. از یک خلال پسته برای دسته میوه استفاده کنید و در انتهای توتفرنگی فرو کنید.
۴. پودر شکر را با کمی پودر لبو یا هر رنگ خوراکی مجاز مخلوط کنید و بعد توتهای آماده شده را در پودر شکر رنگی بغلتانید تا جلوه بهتری داشته باشند.
۵. این شیرینی را در ظرف دردار تا مدتها میتوانید در جای خنک نگهداری کنید. شیرینی بادامی بسیار مقوی و مغذی است و احتیاج به پخت ندارد.
شیرینی کنجدی
مواد لازم:
پودر هل: ۱/۲ قاشق چای خوری
وانیل: ۱/۴ قاشق چای خوری
بیکینگ پودر: ۱ قاشق چای خوری
تخم مرغ: ۱ عدد
شکر: ۱/۲ پیمانه
کنجد: به مقدار لازم
آرد: ۱ پیمانه
ماست شیرین: ۱/۲ پیمانه
روغن مایع: به مقدار لازم
طرز تهیه:
۱. آرد و بکینگ پودر را سه بار الک کنید.
۲. مواد خشک (آرد، بگین پودر، شکر، هل، وانیل) را با هم ترکیب کنید.
۳. ماست را به مواد خشک افزوده و ترکیب کنید.
۴. در آخر تخم مرغ را به آن افزوده و مواد را خوب با هم ترکیب کرده تا خمیر یکدستی حاصل شود.
۵. ماهیتابه را روی حرارت قرار دهید و به آن روغن نسبتا زیاد بیافزایید. صبر کنید تا روغن داغ شود.
۶. سپس حرارت را کم کنید و از خمیر به اندازه یک قاشق در ماهیتابه ریخته، رویش کنجد بپاشید و مثل کوکو یک طرف که سرخ شد برگردانید تا طرف دیگر سرخ شود.
سایر نکات
برای اینکه خوب پف کند و پوک شود، بعد از اینکه از مواد با قاشق داخل ماهیتابه ریختی یه قاشق روغن داغ را روی مواد بریزید. در ضمن حدودا ۵ الی ۶ ثانیه بعد با این کار روی شیرینی هم خودش را کامل میگیرد و برگرداندنش آسانتر میشود.
باسلوق
مواد لازم:
نشاسته گل: ۱۵۰ گرم
آب: دوونیم پیمانه
جوهرلیمو: یک هشتم قاشق چایخوری
شکر رژیمی: یک و یکچهارم پیمانه (شکر معمولی: ۵۰۰ گرم)
پودر ژلاتین: یک قاشق سوپخوری
گلاب: دو قاشق سوپخوری
پودر نارگیل: به مقدار لازم
مغز گردو: به مقدار لازم
مغر پسته: به مقدار لازم
طرز تهیه:
۱. نشاسته را با مقداری آب سرد مخلوط میکنیم. وقتی حل شد، حرارت را روشن میکنیم. جوهر لیمو را به آن اضافه کرده و مدام هم میزنیم.
۲. شکر را در بقیه آب میریزیم. پودر ژلاتین را به شکر اضافه و وقتی حل شد مخلوط را به نشاسته اضافه میکنیم.
۳. مواد را خوب هم میزنیم تا غلیظ شود، گلاب را اضافه کرده و خاموش میکنیم. پودر نارگیل را در ظرف ریخته و به اندازه یک قاشق از نشاسته را روی پودر نارگیل میریزیم، بعد گردو و خلال پسته را داخل آن فرو میکنیم و مقداری پودر نارگیل روی آن میریزیم. در ظرف میچینیم و دو الی سه ساعت داخل یخچال میگذاریم.
نکات:
باسلوق خانگی را حتما در یک ظرف در بسته و داخل یخچال نگهداری کنید، در غیر این صورت خیلی زود خراب میشود.
قطاب یزدی
مواد لازم:
آرد: ۲ لیوان
ماست: یک لیوان
زرده تخممرغ: ۲ عدد
روغن جامد: نصف لیوان
بکینگ پودر: یک قاشق مرباخوری
مواد میانی قطاب:
گردو، بادام، پسته و فندق چرخ شده: یک لیوان
پودر شکر: یک لیوان
پودر هل: یکچهارم قاشق چایخوری
گلاب: یکسوم فنجان
طرز تهیه:
۱. برای تهیه قطاب میتوانید از هر مغزی به تنهایی یا مخلوط چند مغز استفاده نمایید. مغزها را چرخ کرده و با پودر شکر و پودر هل و گلاب مخلوط کرده و به صورت خمیر درآورید.
۲. برای تهیه خمیر قطاب هم ابتدا، ماست و بکینگ پودر را با هم مخلوط کنید و در ظرف گودی بریزید.
۳. زردههای تخممرغ و روغن را به آن اضافه کنید و مواد را کاملا مخلوط کنید تا خمیری لطیف به دست آورید.
۴. خمیر را در ظرف دربسته بگذارید و دو ساعت به آن استراحت دهید.
۵. در مرحله بعد خمیر را روی سطح صاف به قطر چند میلی باز کنید و با لیوان یا قالب گرد، قالب بزنید و از مواد میانی، روی خمیر قالب زده شده بریزید و آن را به صورت گل جمع کنید و بپیچید که مواد از آن بیرون نریزد.
۶. در ظرف گودی مقداری روغن بریزید و آن راخوب داغ کنید و قطابهای پیچیده شده را در روغن داغ سرخ کنید و در صافی بگذارید تا روغن اضافی آنها کشیده شده و سرد شوند.
۷. سپس روی آنها پودر شکر بپاشید و در ظرف مناسب در بسته بگذارید. این شیرینی مخصوص یزد بوده و در ایام عید بیشتر تهیه میشود.
شیرینی موزائیکی شکلاتی
مواد لازم:
بیسکوییت پتی بور خرد شده: ۲ بسته
کره: ۱۵۰ گرم
پودر کاکائو: ۴ قاشق غذاخوری
شکر: ۱/۲ لیوان پودر
گردو: به میزان لازم
شیر: ۱/۲ لیوان
طرز تهیه:
۱. بیسکویتهای پتی بور را به شکل قطعات کوچک خرد میکنیم (این کار را با احتیاط انجام دهید تا بیسکویتها زیاد خرد و له نشوند. حداقل ۱ سانتیمتر). مغز گردو را نیز ریز خرد میکنیم.
۲. کره را ذوب کرده و شیر را گرم میکنیم.
۳. پودر کاکائو، پودر شکر، کره ذوب شده و شیر گرم را داخل کاسه ریخته و خوب به هم میزنیم تا مواد با هم مخلوط و یکدست شوند (شیر را حتما گرم کنید تا از ماسیدن کره جلوگیری شود).
۴. سپس بیسکویت و مغزهای خرد شده را داخل سس شکلات ریخته و به آرامی مواد را با هم مخلوط میکنیم. روی سطح صاف سلفون پهن کرده و مواد را روی سلفون میریزیم.
۵. لبههای سلفون را روی مواد برگردانده و کیک را با دست به شکل سوسیس فرم داده و رول میکنیم.
۶. شیرنی موزائیکی را حداقل به مدت ۲ ساعت داخل فریزر و روی سطح صاف قرار میدهیم تا فرم گرفته و آماده شود.
۷. بعد از اینکه سفت شد از فریزر خارج کرده و سلفون را باز میکنیم. رول را داخل پودر نارگیل غلطانده، سپس با فاصله یک تا یک ونیم سانتیمتر از هم برش زده و در ظرف مناسب سرو میکنیم.
سوهان عسلی
مواد لازم:
شکر: یک لیوان
عسل: یک قاشق غذاخوری
روغن مایع: یک قاشق غذاخوری
کنجد: ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری
طرز تهیه:
۱. شکر را در ظرفی بریزید و روی حرارت ملایم بگذارید. کمکم ذوب میشود. عسل و روغن مایع را هم به آن اضافه کنید و مرتب هم بزنید تا کاملا کاراملی شود.
۲. وقتی شکر ذوب شد کنجد را درون آن بریزید و به هم بزنید.
۳. کف یک سینی را از قبل کمی چرب کنید و سریع از مواد ذوب شده با قاشق با فاصله در دیس بریزید. بعد از چند دقیقه شیرینی خنک شده و از سینی جدا میشود.
۴. سوهانها را در یک ظرف ریخته و روی آنها را بپوشانید که در معرض هوا قرار نگیرند. شما میتوانید در چند مرحله و به جای کنجد از چند نوع مغز استفاده کنید و سوهان عسلی متنوع درست کنید.
نکته:
برای درست کردن سوهان عسلی باید سریع عمل کنید، اگر مواد سرد شوند ریختن روی سینی دشوار میشود. به همین منظور به مقدار کم و در چند مرحله تهیه کنید.
چیزکیک فوری
مواد لازم:
بیسکویت ساده: ۲۰۰ گرم
کره: ۱۰۰ گرم
پنیر خامهای: ۲۰۰ گرم
خامه: ۲۰۰ گرم
وانیل: یک قاشق چایخوری
ژله آناناس: یک بسته
ژله توت فرنگی: یک بسته
شکر: نصف لیوان (اگر دوست دارید شیرین باشد)
یخ: چهار حبه
طرز تهیه:
۱. بیسکویت را با دست خرد و با کره آب شده خوب مخلوط کنید تا شکل خمیری به خودش بگیرد، بعد کف یک ظرف سلفون بکشید و بیسکویت را در قالب ریخته و با ته لیوان صاف کنید و داخل فریزر بگذارید.
۲. حالا پنیر خامهای، وانیل و شکر را خوب هم بزنید و خامه را به آن اضافه کنید. در یک ظرف دیگر ژله آناناس را با نصف لیوان آب جوش مخلوط کنید و خوب هم بزنید تا ژله کاملا حل شود، چهار حبه یخ را به آن اضافه کنید و اجازه دهید تا سرد شود، بعد ژله را به پنیر اضافه کنید و خوب مخلوط کنید تا کاملا یکدست شود.
۳. پنیر را به بیسکویت اضافه کرده و روی آن را کاملا صاف کنید و داخل یخچال بگذارید تا خوب ببندد. ژله توت فرنگی را با یک لیوان آب جوش و چند تکه یخ مخلوط میکنید و وقتی چیزکیک کاملا سفت شد، ژله را به آرامی روی آن بریزید و دوباره داخل یخچال بگذارید تا کاملا سفت شود. پس از آماده شدن، لبههای سلفون را بکشید و به آرامی چیزکیک را از ظرف جدا کنید. به همین راحتی.
نکته:
برای اضافه کردن ژله به پنیر حتما صبر کنید تا ژله خنک شود، در غیر این صورت پنیر حالت یکدستی خود را از دست میدهد.
منبع: برترین ها
انتهای پیام/
طرز تهیه شیرینی خانگی مخصوص عید نوروزمنبع: باشگاه خبرنگاران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۹۷۰۱۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خرافات عجیب ایرانیان دوران قاجار؛ از ناخن هدهد تا آش مخصوص شاه برای جلوگیری از وبا
در ادوار مختلف تاریخ ایران رد پای خرافهگرایی بهخوبی دیده میشود؛ دوران قاجار نیز از این امر مستثنی نیست. در ایران روزگار قاجار، گرایش به خرافات و بهرهگیری از طلسمها و تعویذها گسترده و عمومی بود.
به گزارش روزیاتو، نگاهی گذرا به تاریخ اجتماعی و فرهنگی کشورهای مختلف جهان نشان میدهد که در ورای اندیشهها و عقاید علمی، ایدههایی یافت میشوند که هیچ مبنای علمی و عقلانی برای آنها نمیتوان یافت و به همین دلیل است که نام خرافه؛ یعنی چیزی پوچ و بیاساس به خود میگیرند. جالب آنکه گاهی اوقات همین خرافات چنان نیرویی پیداکردهاند که به تمامی قیدوبندهای علمی پشت پا زده و باعث انجام اعمال عجیبوغریبی در بین معتقدان شدهاند.
در ادوار مختلف تاریخ ایران رد پای خرافهگرایی بهخوبی دیده میشود؛ دوران قاجار نیز از این امر مستثنی نیست. در ایران روزگار قاجار، گرایش به خرافات و بهرهگیری از طلسمها و تعویذها گسترده و عمومی بود. بااینحال توسل به چنین روشهایی بیشتر عملی زنانه تعریف میشد؛ چراکه که زنان به دلایل مختلف، بیش از مردان مستعد گرایش به خرافه بودند و این امر حتی در بین زنان درباری و حرمسرا نیز بهوفور مشاهده میشد.
خرافه؛ قدمتی بهاندازه تاریخ بشرخرافات به معنای «اعتقادات بیاساس که باعقل و منطق و واقعیت سازگاری نداشته باشد» و خرافهگرایی به معنای «پیروی از عقاید باطل و بیاساس که با درجه فرهنگ و دانش جامعهای که منسوب بدان است، هیچگونه تناسبی نداشته باشد»، قدمتی بهاندازه تاریخ بشر دارد و مختص فرهنگ و جامعهای خاص نیست، بلکه گستره آن تمام جوامع و فرهنگها را در برمیگیرد و حتی امروزه در عصر علم و فنآوری هنوز شاهد اعتقاد به برخی از این عقاید خرافی هستیم.
گرایش به خرافه در ایران عصر قاجاردر ایران نیز همانند سایر ملل جهان خرافات و خرافهگرایی از زمان باستان وجود داشته است. خرافات در ادوار مختلف تاریخ ایران با علومی، چون نجوم، طالع بینی و اخترشناسی درآمیخته بود، اما در دوره مورد بحث، یعنی دوران قاجار، خرافات با بهره جستن از برخی اصول و مبانی دینی و اسلامی راه نفوذ به مذهب و اذهان ایرانیان مسلمان را یافت و دعانویسی، تعویذنویسی، جادو و جنبل و … در عمق اذهان مردم این دوره نفوذ پیدا کرد.
گرایش به جادو و جنبل از اصلیترین مظاهر تمایل به خرافه در جامعه عصر قاجار بود و این خرافهگرایی جوانب مختلف زندگی اجتماعی مردم را تحتتأثیر قرار داده بود؛ زندگی زناشویی و خانوادگی، روابط با اقوام و خویشان، معیشت و اقتصاد و حتی پزشکی و درمان، همه و همه در چنبره عقاید خرافی قرارگرفته بودند و همانطور که قبلاً اشاره شد، درآمیختگی این عقاید خرافی با عقاید دینی و مذهبی، بستر مناسبتری برای پذیرش آنها فراهم کرده بود.
انواع مختلف طلسمها و تعویذها از سنگهای قیمتی گرفته تا اجزای گیاهان، اعضا و اندامهای حیوانات و حتی انسان، الواح و تندیسهایی از فلز، خمیر، پوست، مو و پارچه را شامل میشد و کاربردهای گوناگونی داشت که توسط رمالها و دعانویسها تجویز میگردید. مردم نیز با اعتقاد راسخی که به خرافات داشتند، از این طلسمها و تعویذها برای حل مشکلات زندگی خود استفاده میکردند و حتی گاه بهای گزافی بابت آن میپرداختند.
جیمز موریه در «سرگذشت حاجیبابای اصفهانی» دراینباره از قول درویشی که چندی همسفر حاجیبابا شده مینویسد: «اگر دم خرگوش را در زیر بالین کودک نهی، خواب آورد… چشم و استخوان کعب گرگ اگر به بازوی طفلی بندد، جرأت بخشد. اگر روغن گرگ به لباس زنی مالند، شوهر از او دلسیر شود. زهره گرگ دافع نازایی زن است. ناخن هدهد زبانبندی و چشم خفاش خواببندی را شاید…. با اعضا و اجزای او (میمون) ادویهای چند بسازیم، به بهای طلا به اندرونیان شاه توانیم فروخت… جگر میمون اکسیر محبت است. پوست بینی او پادزهریست تریاق همه سموم، خاکسترش را هرکه ببلعد… (در) تقلید و تردستی و چابکی و حیله و زیرکی، مانند او شود»
بدیهی بود که با این پذیرش گسترده عقاید خرافی در جامعه آن روز، رمالی و دعانویسی شغل پررونق و پردرآمدی محسوب میشد و رمالان و دعانویسان مورد اقبال عامه مردم قرار میگرفتند. نکته جالب آن بود که این اقبال عمومی برای رمالان و دعانویسان یهودی و دراویش، بیشتر از دیگر رمالان بود.
به گزارش برخی منابع تاریخی، رفتوآمد مردم بهویژه زنان به خانه ملاهای یهودی برای گرفتن دعا و طلسم و امثال آن در دوره قاجار به حدی گسترده شده بود که حکومت به فکر چاره افتاد و طی حکمی، رفتوآمد زنان مسلمان به خانههای یهودیان را ممنوع کرد.
دراویش نیز در کار رمالی و دعانویسی مورد اقبال عامه مردم بودند؛ بهطوریکه این اقبال و توجه از دید خارجیان نیز به دور نمانده و برخی از آنها مانند لایارد در نوشتههای خود به شهرت و توجه مردم به دراویش اشارهکردهاند: «دراویش دعانویس در میان مردم از نفوذ و احترام ویژهای برخوردارند… زنانی که طالب فرزند پسر هستند و دختران دمبخت و نیز پیرمردانی که در پی ازدواج با زنان جوان هستند و حتی مردانی که میخواهند از خطرات و آسیبها در امان باشند، به درویشها مراجعه میکنند و آنها برایشان دعا و تعویذ مینویسند… (آنها) حتی به اندرونی اعیان و بزرگان نیز راه دارند».
استخارههای عجیب در دوران قاجاراستخاره در ایران عصر قاجار به شیوههای مختلف انجام میشد، به وسیله قرآن، تسبیح، نوشتن نیت بر کاغذ و قرار دادن آن در پاکت و قرار دادن در میان صفحات قرآن و غیره؛ اما آنچه مهم است کارهایی است که برای انجامشان به استخاره متوسل میشدند؛ به عنوان مثال به نیت انتخاب مناسبترین طبیب از بین چند نفر، انتخاب یک روش درمانی، چون زالو انداختن بر لثه که از سوی فخرالاطبا صورت میگرفت که آیا زالو را به لثه دندان شاه بیندازند یا خیر؟ یا دارو دادن به مریض که گاه به سبب تعدد در داروها استخاره در چند مرحله انجام میشد که آیا این دارو به مریض خورانده شود یا خیر؟
در این خصوص حکایتی نقل شده است که میرزا جعفر، نبض مریض را گرفته، مدتی فکر کرد و بعد از مدتی تسبیح بلندی برداشت و چشمش را بر هم گذاشت، استخارهای کرد و با آواز بلند گفت: خدایا صلاح میبینی فلوس به این بنده خدا بدهم؟ اگر خوب میآمد با ترازو فلوس را میکشید، میداد و پولش را میگرفت. اگر برای فلوس خوب نمیآمد، مجددا استخاره میکرد و گفت: اگر ترنجبین بدهم، چطور است؟ باز آن هم اگر خوب نمیآمد، استخارهای دیگر میکرد و عناب را جویا میشد و بالاخره استخاره خوب میآمد.
نقش پررنگ خرافه در روند درمان بیماریهاجامعه مسلمان دوره قاجاریه بدون توجه به اصل قوانین بهداشتی فقط ظاهر دستورات بهداشتی اسلام را رعایت کرد و خرافات و اوهام بسیاری به نام دین و مذهب وارد افکار و اعتقادات آنان شده بود و اگر کسی با این اوهام و عقاید خرافی مخالفت میکرد و یا در صدد مبارزه با آن برمی آمد لعن و تکفیر میشد. بسیاری از مردم معتقد بودند که «بهشت جای اغنیا نیست و هر مسلمانی که لباس و تن او آلوده به جانوران طفیلی مانند شپش نباشد به بهشت راه نخواهد یافت. همین باورها و دیدگاههای خرافی از یک سو در زمینه بهداشت و درمان مهمترین مانع رسیدن به جامعه سالم عهد قاجاریه بود که خواسته و ناخواسته به گریبان مردم چنگ انداخته و هر ساله با شیوع بیماریهای مختلف مسری و غیرمسری جان مردم را میگرفت.
عامل مهمی که مردم را به سوی باورهای غلط میکشانید وضعیت ابتدایی و عقب مانده پزشکی در ایران بود. بیمار یا دسترسی به دوا و دکتر نداشت و یا به عملکرد او اطمینان نداشتند. همین مسئله گرایش به جادو را در بیشتر نقاط کشور افزایش میداد. بستن نخ یا پارچهای به درخت برای رفع بیماری و دست یابی به حاجت نمادی از جهالت مردم این دوره بود. بسیاری از درمانها هم ناشی از ساده لوحی بسیار بود. تخم مرغ پختهای که روی پوستش دعایی نوشته شده و آن را بیست و چهار ساعت زیر بغل نگاه داشته اند و الماس آویخته به گردن که موجب تقویت نیروی بدن میشود. تماس با این سنگ قیمتی ترس را از بین میبرد و انسان را از حملات صرع در امان نگه میدارد همچنین موجب میشود دندانهای کرم خورده بدون درد بریزد.
عدهای نیز با اعتقاد به دخالت نداشتن در امر تعجیل و تأخیر در مرگ هر چیز را خواست خدا میدانستند و به همین دلیل هیچ کوششی برای بهبود اوضاع انجام نمیدادند. عدهای دیگر گرفتن و آویختن دعای وبا و خواندن نماز خوف و نبردن اسم وبا مخصوصاً جلوی اطفال و موچ کشیدن به جای بردن نام بیماری را عامل دفع شیوع آن دانسته و تلاش داشتند این گونه از سرایت آن جلوگیری کنند.
از دیگر خرافات رایج در این دوره برای درمان امراض و مبارزه با بیماریها باور به دخالت داشتن اجرام آسمانی در سرنوشت انسانها و در نتیجه نحس و یا سعد بودن ساعت نوشیدن دوا بود. به همین دلیل، هرگاه منجمان میگفتند که در این روز و ساعت نوشیدن دوا درست نیست بیماران موافق حکم و مشورت او دوای طبیب را مصرف نمیکردند. یا اینکه ناخوشی مزمن کودکان و ناباروری زنان بر اثر چشم بد است و برای مقابله با آنها به طلسم روی میآورند. بیماری صرع را تحت تأثیر جن دانسته و به همین دلیل میگویند فلانی دعایی است دوایی نیست.
گاهی عامل شیوع بیماری را حضور غیرمسلمان و یا کفار در منطقه میدانستند. زمانی که همه گیری بیماری وبا همراه با اقدامات هیئتی انگلیسی به سرپرستی سرکنت لوفتوس در شوش برای تصاحب لوح قبر دانیال یکی شده بود خشم مردم را برانگیخت. واکنش مردم چنان شدید بود که تا چندین سال هیچ هیئتی نتوانست در این منطقه به کاوش ادامه دهد چرا که نام مسیحی به شیوع بیماری مترادف شده بود.
از دیگر باورهای غلط مردم اعتقاد به پاکی آبهای جاری بود که تحت هر شرایطی میشد نوشید. چنان که همین عامل موجبات شیوع بیماریهای مهلکی، چون حصبه و وبا در دوره قاجار شده بود. این افکار بین همه اقشار مردم از روستایی و عشایر و شهرنشین دیده میشد و جالبتر این بود که شاهان قاجار خود در رأس جامعه ایران از بند این اوهام رها نبودند.
ناصرالدین شاه فرنگ رفته و علاقهمند به اصلاحات و مظاهر تمدنی اعتقاد داشت خوردن آشی مخصوص در زمان شیوع بیماری وبا مانع از ابتلای وی به این بیماری مهلک میشود و در نتیجه هر ساله دستور پختن این آش نجات دهنده را میداد.
از مطالبی که دکتر فووریه از آن یاد میکند وارد شدن الماس کوه نور به لیست دواهای شاهی بود. هنگامی که در محلات تهران آنفلوانزا شایع شد و به اندرون کاخ سلطنتی نیز راه یافت و تنی چند از درباریان را به کام مرگ کشانید، ناصرالدین شاه نیز به این بیماری مبتلا شد و بعد از بهبود زمانی که فووریه به عیادت وی رفته الماس دریای نور را از جیب خود بیرون آورده و به او نشان میدهد و میگوید: «چون همراه داشتن آن باعث تقویت مزاج است آن را در جیب خود گذاشته ام».
خرافات در حرمسرای شاهان قاجاردامنه اعتقاد به خرافات محدود به مردم عادی جامعه قاجار نبود، بلکه درباریان و حکومتنشینان و در رأس آنها شخص شاه نیز اغلب انسانهایی خرافی بودند؛ چنانچه برخی از منابع تاریخی به خرافه گرایی ناصرالدینشاه و مظفر الدینشاه اشارهکردهاند، اما نکته قابلتوجه این است که القای خرافات و جادو و جنبل دامن زنان دربار را بیش از مردان گرفته بود و خرافات در بین زنان درباری و بهخصوص زنان حرمسرا رواج بیشتری داشت. این مسئله بیش از همه خود را در حسادت زنان شاه به سوگلیها و فرزندان آنها نشان میداد و نقش مهمی در ناپدید شدن و یا مرگ فرزندان شاه داشت.
بهعنوان نمونه دکتر تولوزان در گزارشی راجع به مرگ یکی از شاهزادههای موردعلاقه ناصرالدینشاه (ملک قاسم میرزا) محرمانه به وی اشاره میکند که طفل بیگناه براثر داروهای سمی و آلوده که توسط دعانویسها تجویزشده مسمومیت شدید پیداکرده و از دنیا رفته است. سیل نامهها و هدایای بیشمار که طی چند روز بعد از این واقعه از اندرونی شاه به خانه رمالان و فالگیران و دعانویسها سرازیر شد، مدعای دکتر تولوزان را تأیید میکرد؛ این هدایا از طرف زنانی بود که با کمک جادوگران و رمالان، ملک قاسم میرزا را نابود کرده بودند.
علل گرایش به خرافات در عصر قاجاردر مورد چرایی گسترش خرافات در جامعه قاجار میتوان علل زیادی برشمرد، اما دو عامل بیش از همه در این گرایشها مؤثر بود که در ادامه به آن میپردازیم:
۱. ترس و فشارهای محیطی؛ در طول تاریخ وقتی جامعهای دستخوش اضطراب، درماندگی و نومیدی میشد و راهی برای گریز یا بهروزی نمییافت، گرایش به اعتقادات خرافی بهعنوان تنها راه کاهش آلام و مصیبتهای جوامع تحت سلطه شناخته میشد.
در جامعه قاجار نیز این درماندگی و اضطراب در سطوح مختلف جامعه بهوفور وجود داشت؛ شکست ایرانیان در جنگ با روس و از دست رفتن بخشهایی از خاک کشور، حضور بیگانگان بهویژه انگلیس و روسیه که با نیرنگهای مختلف در امور داخلی و خارجی ایران مداخله میکردند و امتیاز کسب میکردند، استبداد پادشاهان قاجار که مردم و مملکت را رعیت و ماترک خود میدانسته و در حق آنها ظلم و اجحاف میکردند، وجود راهزنان بهویژه در مناطق دور از پایتخت که اموال مردم را به غارت میبردند و…، همه و همه زمینه گرایش به اعتقادات خرافی را برای التیام و کاهش مصیبتهای جامعه فراهم میکرد.
ناگفته نماند که زنان علاوه بر موارد بالا، از تبعیضها، خشونت و رفتار مردان جامعه آن روز نیز احساس ناامنی و اضطراب میکردند. درواقع در جامعه قاجار حقوق زنان تا حد زیادی نادیده گرفته میشد و این خود عامل مهمی برای گرایش بیشتر آنها به جادو و جنبل و خرافه بود. در همین خصوص میرزا فتحعلی آخوندزاده خشونت رفتار و مفاسد اخلاقی مردان را عامل پناهبردن زنان به طلسمات و خرافات میدانست و خواهان اصلاح وضعیت حقوق زنان و بهویژه ممنوعیت چندهمسری بود.
زنان دربار قاجار بهویژه زنان حرمسرای شاهی نیز از این امر مستثنی نبودند؛ بهویژه آنکه آنها از زخمهای روحی شدیدی که ناشی از عیاشی شاهان قاجار بود آسیب میدیدند و خود را اسیر حرمسرا میدیدند. اکثر آنها هرچند به لحاظ ظاهری خود را خوشبخت و مرفه معرفی میکرد، اما در حسرت یک زندگی ساده با شوهر بود نه اینکه با زنان دیگر برای جلب محبت شاه (شوهرشان) رقابت کند.
این مسئله در گرایش زنان حرمسرا به خرافات نقش مهمی بازی میکرد که نمونه آن را در توسل به طلسمها و تعویذها برای جلبتوجه و محبت شاه، کمکگرفتن از دعانویسها برای از بین بردن فرزندان هووهای خود و… میتوان دید.
علیاکبر دهخدا در مقالات «چرند و پرند» اشارهای ظریف به ارتباط چندهمسری مردان و گرایش زنان به رمل و فال دارد و مینویسد: «خانهای را که دو کدبانوست، یکیاش همیشه پیش جامزن است، یکیاش هم پیش رمال»
۲. جهل علمی؛ شاید بتوان گفت یکی از علل اصلی رواج خرافات در جامعه، جهل و ناآگاهی است. به هراندازه که انسان از درک حقایق، رابطه منطقی پدیدهها، قانون علت و معلول، تشخیص و فهم واقعیات عاجز باشد، به همان اندازه دچار خرافات و خرافهپرستی میشود. به قول مالینوفسکی «انسان زمانی به جادو متوسل میشود که نتواند شرایط زندگی و اتفاقات را از طریق دانش مهار کند»
در جامعه قاجار نیز به همان اندازه که مردم بیسواد بودند و از دانش بهره اندکی داشتند، به خرافات اعتقاد راسختری پیدا میکردند. بدیهی بود که در جامعهای که بیسوادی و ضعف فرهنگی گریبان اکثر جامعه را گرفته بود و امر آموزش و تحصیل برای پسران غیرضروری و برای دختران عیب شمرده میشد، زمینه بیشتری برای پذیرش خرافات در بین مردم فراهم میآمد.
به همان اندازه که جامعه زنان را بیشتر از امر آموزش و کسب دانش محروم میکرد، به همان اندازه خرافات در بین آنها بیشتر گسترش مییافت.
زنان که در برخورد با مشکلات زندگی با توجه به جو مردسالار جامعه، آسیبپذیرتر بودند و به دلیل بیسوادی از شناخت راهحلهای عقلی و منطقی عاجز میماندند، برای تسکین و اقناع خود به هر اوهامی متوسل و معتقد میگردیدند؛ بدینترتیب خرافهگرایی روزبهروز در بین آنها گسترش بیشتری پیدا میکرد.