به نقل از «ایرنا»

علاءالدین طباطبایی، زبان‌شناس و مترجمی چیره دست

تاریخ انتشار: ۱۳ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۹۷۸۲۳۸

تهران- ایرنا- علاءالدین طباطبایی مترجم و نویسنده معاصر و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. ادیبی برجسته که با واژه یابی و معادل سازی سعی در حفظ این زبان دارد و می کوشد تا با نوآوری مشکلات و راه های پاسداری از آن را بررسی کند.

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، علاءالدین طباطبایی زبان شناس و مترجم ایرانی در 13 اسفند 1336 خورشیدی در کرمان چشم به جهان گشود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

او با پایان مقطع متوسطه به تحصیل رشته زبان و ادب فارسی در دانشگاه تحصیل تهران پرداخت و در مقطع دکتری زبان شناسی تحصیلات خود را به پایان رساند. وی عضو وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی محسوب می شود و در حوزه صرف و واژگان تخصص دارد. او اعتقاد دارد که وظیفه این سازمان، برنامه ریزی برای زبان فارسی است و بر همین پایه بایستی برای واژگان بیگانه و خارجی معادل‌ گزینی کند که این مهم به صورت نظام‌مند و خانواده‌ای است. طباطبایی اهمیت بخشیدن به زبان فارسی را بسیار مهم می داند و اعتقاد دارد، یکی از خصوصیات زبان این است که باید در سده 21 از زبان همین سده استفاده کرد و زبان‌ها باید خودشان را با نیازهای جدید هر جامعه‌ای تطبیق دهند.

وی چگونگی تطبیق زبان با عصر حاضر را یکی از مشکلات پیش رو می داند و می گوید: در اینکه هر زبانی متناسب با نیازهای جامعه او است شکی نیست. بخشی از زبان تاریخی است؛ یعنی از گذشتگان به ما به ارث رسیده و باید آن را حفظ کنیم و در عین حال بایستی نوآوری‌هایی در آن وجود داشته باشد تا نیازهای جدید را رفع کند. بسیاری از واژه‌هایی که در فارسی به کار می‌بریم منشأ هندی دارند اما متوجه نمی‌شویم که منشأ خارجی دارند. در مجموع می‌توان گفت اگر واژه‌هایی در زبان به کار بروند و اهل زبان متوجه آن واژه‌ها بشوند، پس متعلق به زبان فارسی هستند؛ به ‌خصوص اگر آن واژه‌ها در ترکیب‌های زبان فارسی و در فرایندهای واژه‌سازی به کار رفته باشند به طور قطع جزو واژه‌های زبان فارسی و جزو ذخایر زبان فارسی هستند.

خدمات ارزنده طباطبایی در زمینه واژگان سبب شد تا کتاب «فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی» او در سی و پنجمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در 1396 خورشیدی در میان 73 اثر به عنوان نامزد این دوره از جایزه کتاب سال انتخاب شود. او در نگارش این کتاب، 2 هدف را راهنمای کار خود قرار داده است؛ نخست اینکه فرهنگی پدید آید که اگر نگوییم همه، دست کم بخش اعظم سرمایه‌ای را که دستور پژوهان در توصیف زبان فارسی فراهم آورده‌اند در اختیار خواننده قرار دهد. دوم اینکه مدخل‌ها چنان شرح شوند که خواننده ابعاد مختلف را دریابد و فرهنگ همچون کتابی خودآموز به کار او بیاید.

موضوع این فرهنگ، دستور زبان فارسی است. دستور زبان در اصطلاح زبان شناسان، شامل ساخت واژه و نحو و واج شناسی و معنی شناسی می شود اما از دیدگاه سنتی تر دستور تنها شامل ساخت واژه و نحو است و مولف در این فرهنگ همین معنا را مد نظر دارد و واج شناسی و در موارد بسیار اندکی معنی شناسی را تنها تا جایی آورده است که در ساخت واژه و نحو به کار می آیند. تمامی مدخل های کتاب فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی بر اساس ترتیب الفبایی مرتب شده‌اند و در پایان کتاب نیز واژه‌نامه فارسی- انگلیسی گنجانده شده است.

این مترجم خود در خصوص جایزه کتاب سال می گوید: «جایزه کتاب سال بسیار مهم و مفید است و بدون شک می‌تواند تاثیر مثبتی داشته باشد. یک نوع تشویق برای افرادی که کار می‌کنند و به خصوص جوانان است، از هر دو جنبه کیفی و کمی می‌تواند مفید باشد، یعنی هم می‌تواند افراد بیشتری را تشویق کند که کتاب بنویسند یا ترجمه کنند و هم در کیفیت آن تاثیر دارد.»

طباطبایی، درباره ویژگی‌های کتاب «فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی» و علت برگزیده شدن آن معتقد است: این کتاب حدود 600 مدخل مثلا در مورد فاعل، فعل، تمیز، جمله ساده، جمله مرکب و ... است که به تفصیل درباره آن صحبت شده است. درمورد هر مدخل‌ بین نصف صفحه تا پانزده، بیست صفحه و در هر مورد آنقدری که نیاز بوده، توضیح داده شده و در حقیقت سعی شده دانش ما درباره زبان و دستور زبان فارسی در این فرهنگ گردآوری شود. نگارش این کتاب هشت سال طول کشید، در این مدت تقریبا تمام کتاب‌های دستور موجود را مرور کردم، مقاله‌هایی که در حوزه زبان‌شناسی و درباره دستور زبان فارسی نوشته شده را خواندم، مدخل‌هایی که مناسب دیدم را انتخاب کردم و با زبان خودم و شرحی که آوردم، به طوری که برای عموم قابل فهم باشد آن‌ها را شرح دادم.

** تالیف و آثار طباطبایی
از جمله آثار و کتاب هایی که به وسیله علاءالدین طباطبایی تالیف و منتشر شده است، می توان به «فعل بسیط فارسی و واژه‌سازی، اسم و صفت مرکب در زبان فارسی، دستور زبان فارسی، بررسی ساختاری واژه‌های مرکب، فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی و واژه شناسی و دستور» اشاره کرد.

همچنین علاالدین طباطبایی کتاب هایی را نیز با نام های «انقیاد زنان نوشته جان استوارت میل، سوداگران فاجعه، نورمن فینکلستاین، ساخت‌گرایی، نشانه‌شناسی، سینما، بیل نیکلز، روایت در فیلم داستانی، پدیدارشناسی و سینما» ترجمه کرده است.

** سخن آخر
باید یادآور شد که فرهنگستان جایگاه واقعی اهالی فرهنگ، نویسندگان و مترجم ها محسوب می شود. در عصر جدید مهم این موضوع است که زبان در حوزه علم به کار برده شود و کاربران زبان باید از افراد زبده و متخصص در این زمینه باشند تا برای برخی واژه‌ها معادل‌ سازی کنند. زبان فارسی به ‌هیچ ‌وجه در بیان مطالب علمی ناکارآمد نیست و توانایی دارد. در ایران زبان علم، زبان فارسی بوده است و به همین دلیل در همه سطوح و مقاطع به زبان فارسی تدریس می‌شود.

پژوهشم**9117**2002**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي مناسبتها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۹۷۸۲۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«شیخ اجلّ» یکی از چهار عنصر ادبی ایران است

آیین اختتامیه هفته بزرگداشت «سعدی شیرازی» روز پنجشنبه ششم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزارشد. در این مراسم حسن انوری مصحح گلستان سعدی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بلرام شکلا ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران و جمعی از ادیبان و دوست‌داران زبان و ادب فارسی حضور داشتند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با تاکید بر اینکه سعدی از بزرگ‌ترین و شاخص‌ترین ادیبان جهان به شمار می‌آید، در این باره توضیح داد: شعر سعدی با وسعت اطلاعات او در حوزه‌های مختلف به خصوص تجربیات او در امر گردشگری از او شخصیت خاصی ساخته بود، شعر سعدی در موضوعات مختلف سروده شده است، کمتر موضوعی می‌توان پیدا کرد که سعدی درباره آن سخن نگفته باشد.

محمود شالویی با بیان اینکه سعدی آثار مهم زمان خود را هم مورد بررسی قرار داده است، ادامه داد: ابوالحسن سَریّ بن المُغَلَّسی السَقَطی معروف به سری سقطی یکی از عرفای بزرگ جهان اسلام است که یکی از اتفاق‌های زندگی او در کتاب تذکرة الاولیای عطار نیشابوری هم ذکر شده است.

وی افزود: سعدی با بغداد و مردم آنجا آشنایی کامل دارد، زیرا ۵۰ سال در شهر بغداد زندگی کرده است. سقطی در بازار بغداد مغازه داشت. یک روز خبردادند که بازار بغداد گرفتار شعله و آتش شده است. سقطی پرسید آیا دکان من هم دچار آتش شد؟ گفتند نه دکان تو آسیب ندید و سقطی گفت «الحمدلله» و ۳۰ سال برای این لفظ استغفار کرد. زیرا او فقط به خود اندیشیده بود و به دیگران که زندگی خود را از دست داده بودند، اهمیت نداده بود.

شالویی با تاکید بر اینکه جشنواره‌ها و توجه به بزرگان در دوره جدید در مدت زمان یک هفته تا ۱۰ روز انجام می‌شود، ادامه داد: آغاز برنامه‌های سعدی در روز جمعه ۳۰ فروردین در آرامگاه سعدی بوده است، تا امروز که اختتامیه آن برگزار می‌شود. به کوشش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی از اول اردیبهشت ماه جاری مصادف با روز بزرگداشت سعدی، به مدت یک هفته، رویداد‌های مختلف و متنوعی با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجموعه سعدیه شیراز، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، موسسه فرهنگی اکو و سفارت هندوستان در ایران، در پاسداشت مقام فرهنگی، ادبی و حکمی این شاعر بلندآوازه ایرانی برگزار شده است.

مصحح گلستان سعدی که نسخه‌های متعدد سعدی را مورد بررسی قرار داده نیز در این آئین در این باره توضیح داد: در بررسی نسخه‌های خطی که در اختیار غلامحسین یوسفی بود و خانواده ایشان به دست من رساندند، بخش بزرگی از تحقیقاتم را انجام دادم.

به گفته حسن انوری، فارسی، انگلیسی، یونانی و ایتالیایی را می‌توان بزرگترین چهار زبان آن زمان دانست، هرچند امروزه کارکرد قبلی را ندارند، اما هنوز هم جز چهارزبان اصلی بشر هستند.

ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران نیز با بیان اینکه هندوستان یکی از مهد‌های زبان فارسی بوده است، ادامه داد: فارسی در هندوستان ۷۰۰ سال زبان رسمی بود. در این میان سعدی مطرح‌ترین شاعر در هندوستان بود. هنوز هم بسیاری یادگیری زبان فارسی را با استفاده از گلستان و بوستان سعدی شروع می‌کنند.

بلرام شکلا با اشاره به کتاب یکی از نویسندگان بزرگ هندوستان، گفت: او در کتابش از سعدی با عنوان «مهاتما شیخ سعدی» نام می‌برد. مهاتما صفتی به معنی بزرگ است که معمولا همراه گاندی نوشته می‌شود.

وی ادامه داد: برخی می‌گویند سعدی به هندوستان سفر نکرده است، در حالی که در بوستان حکایتی داریم که سعدی در هندوستان به عنوان برهمن بخشی از زندگی را گذرانده است و درباره گجرات، شمشیر و فلفل هند سخنانی بیان کرده است.

شکلا با اشاره به اهمیت شاعران برای ایرانیان، بیان کرد: به عنوان یک خارجی وقتی به ایران می‌آیم و می‌بینم که چقدر به شاعران خود احترام می‌گذارند، شگفت زده می‌شودم. ایرانیان همیشه بهانه‌ای می‌آورند تا به یاد شاعران باشند، خیابان و مترو را به نام شاعران نامگذاری می‌کنند و برنامه‌هایی درباره شاعران برگزار می‌کنند. ما باید این اقدامات ایرانیان درباره شاعران را یاد بگیریم. این دلیل بزرگی برای دوست داشتن ایران است.

 بلرام شکلا ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران
در پایان این مراسم از حسن انوری و همسر غلامحسین یوسفی قدردانی شد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات