به نقل از «ایکنا»

خوجه‌های اثنی‌عشری؛ اقلیتی منسجم و پرنفوذ از شبه قاره تا شرق آفریقا

تاریخ انتشار: ۲۲ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۰۹۲۶۲۰

به گزارش ایکنا؛ پیشینه شکل‌گیری جماعتی که امروزه به «خوجه» معروفند، به 600 سال پیش در هند باز می‌گردد. امروزه خوجه‌ها به سه گروه خوجه‌های اسماعیلی، اثنی‌عشری و  اهل سنت تقسیم شده‌اند. وجه مشترک همه این گروه‌ها، برخورداری از جایگاه اجتماعی و اقتصادی بالا در کشورهای خود و سازماندهی تشکیلاتی است.

 

شکل‌گیری اولیه

به نوشته دایره المعارف خوجه پدیا؛ حدود 600 سال قبل یکی از مبلغان دین اسلام به نام «پیر صدرالدین» وارد منطقه سند در هندوستان شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گفته می‌شود وی یکی از داعیان شاخه نزاری از فرقه اسماعیلیه بود؛ برخی نیز او را یک صوفی ایرانی می‌دانند. او در میان جماعتی از هندوها معروف به لوهانه (Lohana) که گروهی از هندوهای ثروتمند بودند به تبلیغ آیین خود پرداخت. وی تعداد زیادی از این هندوها را به آیینی که آن را ستپنته (راه درست) نامید درآورد که ترکیبی از عقاید صوفیه با باورهای هندویی بود. صدر‌الدین پیروان خود را «خواجه» نامید که در فارسی به معنای فرد محترم و متشخص است. بعدها این عنوان تبدیل به «خوجه» شد.

  دوران انسجام و گسترش   در طی سال‌ها و قرون بعد، چند تن دیگر از مشایخ صوفیه برای تبلیغ این‌ مذهب وارد هند شدند و عقاید اسماعیلیان نزاری در این منطقه فراگیر شد. این روند بویژه پس از سفر آقاخان اول از ایران به هند در رمضان ۱۲۶۰ق/ سپتامبر ۱۸۴۴م شدت گرفت. جامعه دینی خوجه‌ها «جماعت» و عبادتگاه‌های آنها «جماعت‌خانه» خوانده شد که محل عبادت و تعامل اجتماعی آنها بوده و هست.
 
تا آن زمان، جمعیت خوجه‌ها در منطقه کچ و گجرات هند افزایش یافته بود. برخی از آنها هم به بمبئی و مسقط رفتند. آنها زکات خود را به جماعت‌خانه‌ها می‌پرداختند و کاملا با جامعه پیرامون خود هماهنگ بودند.
پس از ورود آقاخان اول به هند، تمرکز بیشتری در امور جامعه خوجه‌ها پدید آمد. این امر به بروز برخی اختلافات در بین این جامعه منجر شد و در نتیجه آن برخی گروه‌ه‌ها از جماعت‌خانه‌ها جدا یا اخراج شدند. به عنوان نمونه می‌توان از خاندان حبیب ابراهیم که یک خاندان متنفذ بودند نام برد که با سرپیچی از فرمان آقاخان مبنی بر لزوم اعطای دارایی‌های پیروان جماعت به وی از این گروه جدا شدند. آنها بعدها به مذهب اهل سنت گرویدند.
در سال‌های آغازین قرن نوزدهم میلادی، تعدادی از خوجه‌ها برای زیارت به نجف رفتند و در آنجا با شیخ «زین‌العابدین مازندرانی» از مجتهدان مشهور زمان، دیدار کردند. آنها طی ملاقات‌هایی که با این مرجع داشتند به این نتیجه رسیدند که نیاز به یک رهبر دینی دارند که به هند بیاید و آنها را هدایت کند.
 
در سالهای 1860 تا 1870 میلادی یک روحانی هندی به نام «ملاقادر حسین» که برای تکمیل دروس دینی در کربلا اقامت داشت با تعدادی از خوجه‌های زنگبار و بمبئی در کربلا ملاقات کرد. ملاقادر به آنها خواندن قرآن، عقاید اسلامی و طرز صحیح نماز خواندن را آموزش داد و درباره عظمت حضرت علی (ع) برای آنها سخن گفت. او دریافت آنها عقاید نادرستی درباره حضرت علی (ع) دارند و او را دهمین تجلی خدای ویشنو می‌دانند؛ بنابر این تصمیم گرفت که آنها را با عقاید تشیع آشنا کند. وی به بمبئی رفت تا به ارشاد خوجه‌ها بپردازد؛ ملاقادر در بمبئی مدرسه‌ای تاسیس کرد و در آن عقاید مذهب اثنی‌عشری را تدریس می‌کرد.
 
در اواخر دهة 1880میلادی روحانی دیگری به نام «شیخ‌ابوالقاسم نجفی» با هدف توسعة مذهب تشیع اثنی‌عشری از ایران رهسپار هند شد و در بمبئی اقامت گزید. وی در این شهر با کمک برخی از بازرگانان سرشناس ایرانی که با خوجه‏‌های اثنی‌عشری ارتباط داشتند برای نخستین بار نماز جمعه را ـ که تا پیش از آن هرگز در بمبئی اقامه نشده بود ـ برگزار کرد. شیخ‌ابوالقاسم نجفی سپس به تبلیغ تشیع در بین خوجه‌‏های آقاخانی پرداخت و این در حالی بود که شیعیان خوجه اثنی‌عشری بمبئی فاقد هرگونه مسجد یا سالنی برای انجام مراسم عبادی خود بودند.  
شیعیان خوجة اثنی‌عشری در سال 1899م رسماً جماعت خود را در بمبئی تأسیس کردند. در پی این امر، آقاخان و یارانش کوشیدند آنها را به انحلال این جماعت وادارند. با این حال، شیعیان خوجة اثنی‌عشری تحت رهبری ملاقادر و شیخ‌ابوالقاسم نجفی در برابر فشارها پایداری کردند و به‌تدریج جمعیت آنها به میزان قابل توجهی افزایش یافت. این در حالی بود که آقاخانی‏ها، با اعمال تحریم سعی داشتند این نوشیعیان را از نظر اقتصادی در تنگنا قرار دهند. 
جذب جوانان خوجه به این مرکز موجب اختلاف بیشتر آنان با اکثریت جماعت خوجه‌ها که پیروان آقاخان بودند شد تا جایی که فشار روز‌افزون به آنها موجب گشت که حدود سال 1900م و پس از بیست سال مناقشه، خوجه‌های اثنی‌عشری زادگاه خود را ترک گفته و با مشقت فراوان راهی شرق آفریقا شوند.
مهاجرت به آفریقا
ارتباطات هندی‌ها با مناطق ساحلی شرق آفریقا به صدها سال پیش بر می‌گردد. در بین دریانوردان هندی که به تجارت با آفریقایی‌ها می‌پرداختند تعدادی از بازرگان خوجه حضور داشتند. برخی از آنها در شرق آفریقا ماندگار شدند و به کار تجارت و بازرگانی پرداختند.     نخستین خوجه‌های اثنی عشری در مومباسای کنیا در اوایل قرن بیستم
 
خوجه ها در تمام مناطق شرق آفریقا پراکنده شدند و در آنجا موقعیت تجاری خوبی پیدا کردند. آنها در هر سرزمینی که وارد شدند جماعت شیعیان اثنی‌عشری را تشکیل دادند. آنها بعدها اقوام و دوستان خود را از هند به این مناطق فراخواندند.
 
مراکز دینی
آنها در مناطق سکونت خود در شرق آفریقا، مساجد، مدارس دینی و مراکز آموزشی خاص خود را تاسیس و چندین خیریه بزرگ را راه‌اندازی کردند.
جماعت خوجه‌ها در دوران سلطه آلمان بر تانگانیکا، حاکمیت انگلستان بر بخش‌هایی از شرق آفریقا، حاکمیت فرانسه در ماداگاسکار، ایتالیا در سومالی، بلژیک در کنگو و پرتغال در موزامبیک، حضور داشتند و طی این دوران، دستخوش تغییرات و تحولاتی شدند.  
خوجه‌های اثناعشری در پنج قاره جهان حضور دارند و در هر کشوری جماعات و تشکیلاتی مستقل دارند، فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری مهم‌ترین تشکیلات آنان است که جماعات و فدراسیون‌های منطقه‌ای زیر نظر آن فعالیت می‌کنند. سازمان «بلال مسلم میشن»، ویپاز و فدراسیون جماعات شیعه خوجه اثناعشری آفریقا، از مهم‌ترین تشکیلات متعلق به شیعیان شرق آفریقا است. دبیرخانه فدراسیون جهانی شیعیان خوجه در لندن مستقر است.      
 در حال حاضر شمار کثیری از جمعیت 125000 نفری شیعیان خوجه در هند و پاکستان و جمعیتی در شرق آفریقا و تعدادی خانوار در ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سکونت دارند. همچنین در ایالات متحده و کانادا جماعت‌هایی از خوجه‌های اثنی‌عشری وجود دارند.
خوجه‌های اثناعشری از نظر مذهبی بسیار پایبند نمازهای جماعت یومیه، برگزاری مراسم اعیاد و همچنین مراسم عاشورای حسینی هستند. آن‌ها در گذشته مقلد آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، سپس مقلد آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی و در حال حاضر مقلد آیت‌الله سید علی سیستانی هستند.
 
 سازمان‌ها و تشکل‌ها

خوجه ها، تشکیلاتی بسیار منسجم و سازمان‌یافته دارند و این ویژگی خود را از سابقه تاریخی خویش در آیین اسماعیلی به ارث برده‌اند. این امر سبب شده تشکل‌های فراوانی در سراسر جهان ایجاد کرده و در سایه آن به فعالیت های خدماتی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی بپردازند. برخی از این تشکل ها عبارتند از: گروه هلال طلایی، مؤسسه فائز حسینی، باشگاه جعفری، مؤسسه خیریه خدمات شیعه در دارالسلام، انجمن اثناعشری، گروه دانش آموزان پیش آهنگ و جامعه زینبیه.   فدراسیون جهانی شیعیان خوجه
همه فعالیت های شیعیان خوجه زیر نظر فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری (The world Federation of Khoja Shia Athna Ashari Communities) است که هر سه سال یک بار کنفرانسی تشکیل می دهد و تصمیمات جهانی این فدراسیون در آن گرفته می شود.         تصمیمات این کنفرانس برای تمام فدراسیون های منطقه لازم الاجرا است. سیاست های کلی در رابطه با انتخاب مرجع تقلید، پرداخت خمس و زکات و… از مسئولیت های این سازمان است. این جمعیت همچنین از ورود به مسائل سیاسی و موضع گیری در قبال رخدادهای سیاسی،  خودداری می‌کند. این سازمان در سال ۱۹۷۶م در لندن تشکیل شد و دارای ۲۴ عضو و ۴ فدراسیون منطقه‌ای (آفریقا، آمریکای شمالی، آسیا و استرالیا) است.   بخش عمده در آمد سازمان‌های خوجه اثناعشری، اعم از فدراسیون‌های جهانی و منطقه‌ای و مؤسسه‌های وابسته به آنها، با کمک برخی شیعیان ثروتمند خوجه اثناعشری ساکن کشورهای شرق آفریقا و آمریکای شمالی تأمین می‌شود. اغلب این افراد از تجار بزرگ هستند و هر ساله بخشی از سود معاملات تجاری خود را در اختیار مسئولان فدراسیون‌های جهانی یا منطقه‌ای قرار می‌دهند. افزون بر آن، مسئولان فدراسیون‌ها با اجازه مرجع تقلید خود آیت الله سیستانی، بخشی از سهم امام و سادات پرداختی اعضای جماعات را برای انجام فعالیت‌های تبلیغی- عمرانی هزینه می‌کنند.
سازمان بلال مسلم میشن
سازمان بلال مسلم میشن (Bilal Muslim Mission) که توسط «سید سعید اختر رضوی» و شماری دیگر از رهبران شیعه در تانزانیا در سال ۱۹۶۷م بنیانگذاری شد، خدمات تبلیغی مذهب اهل البیت(ع) را بر عهده دارد و زیر نظر فدراسیون شورای عالی و حمایت دارالسلام دارای چندین مدرسه به سبک حوزه علمیه است. خدمات این سازمان به دانش پژوهان شیعه سیاه‌پوست اختصاص دارد و ارائه کمک های مالی هنگام بلاهای طبیعی، ساختن خانه سالمندان و. .. از دیگر خدمات این سازمان است. هزینه‌های این مرکز از سوی اعضا و شیعیان تأمین می‌شود.   منابع:   https://www.world-federation.org/ https://www.kpsiaj.org/kpsiaj/content.aspx?t=4
www.dewani.ca/historyofkhojas.pps http://ismaili.net/mirrors/202_khoja/abdgkhja.htm https://docplayer.net/22515975-Khoja-shia-ithna-ashari-jamaat-melbourne-patron-sheikh-mujahidali-sheriff.html https://www.collectionscanada.gc.ca/obj/s4/f2/dsk1/tape9/PQDD_0012/MQ41714.pdf  
انتهای پیام

منبع: ایکنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۰۹۲۶۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خط کشتیرانی منظم از ایران به غرب آفریقا راه‌اندازی می‌شود

معاون وزیر و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران در «دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» ضمن اشاره به دستور کار قرار گرفتن ایجاد خط کشتیرانی منظم به غرب آفریقا، از افزایش تعداد رایزنان بازرگانی به ۱۴ نفر در قاره آفریقا خبر داد. - اخبار اقتصادی -

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان توسعه تجارت ایران، مهدی ضیغمی، معاون وزیر و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران در «دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» گفت: یکی از افتخارات بزرگ نظام ج. ا ایران و دولت سیزدهم این است که تحت منویات و تاکیدات مقام معظم رهبری سیاست توجه به آفریقا را در کانون توجه سیاست‌های خارجی کشور به‌ویژه در حوزه تجاری قرار داده است.

وی با خطاب قرار دادن رئیس جمهور، افزود: موفقیت‌های اولین اجلاس ایران و کشورهای غرب آفریقا در سال گذشته منجر به توافقات خوب در تجارت بین‌المللی شد؛ آن موفقیت انگیزه‌ای شد تا شما دستور بفرمایید اجلاس ایران و قاره آفریقا ادامه پیدا کند. مفتخر هستم که اعلام کنم ابتکار شما منجر به بزرگترین رویداد همکاری‌های اقتصادی ایران و قاره آفریقا شده است.

به گفته معاون وزیر، در این اجلاس، ج. ا ایران میزبان بیش از 30 کشور آفریقایی است و وزرات صمت به عنوان سیاست‌گذار و سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان متولی برگزاری این اجلاس در تعامل نزدیک با وزارت امور خارجه کشور، سفرای محترم کشورهای آفریقایی در ایران و نمایندگان ایران در قاره آفریقا، برنامه‌ریزی گسترده‌ای را برای برگزاری هدفمند این اجلاس انجام داده است. همانگونه که مستحضرید این رویداد همزمان با ششمین نمایشگاه توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا است.

ضیغمی با بیان اینکه آشنایی با بخشی از توانمندی‌های صادراتی ایران در دستور این اجلاس است، افزود: دستگاه‌های تخصصی، اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی طی جلسات مکرر و نشست‌های تخصصی نسبت به ارتباط تجاری و اقتصادی با همتایان خود تبادل نظر خواهند کرد و سعی کردیم در این اجلاس در قالب 12 کمیته تخصصی نسبت به همکاری‌های مشترک تبادل نظر کنیم.

وی با تاکید بر لزوم افزیش سطح روابط اقتصادی ایران با قاره آفریقا، گفت: اقتصاد ایران و بسیاری از کشورهای آفریقایی مکمل یکدیگر هستند و به راحتی می‌توان از مسیر تجارت آزاد دوطرفه نسبت به جهش در مناسبات تجاری اقدام کرد. در همین راستا سازمان توسعه تجارت در نظر دارد با همراهی و همفکری معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه تعداد رایزنان بازرگانی را در سال جاری در قاره آفریقا از 3 نفر به 14 نفر افزایش دهد.

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران ضمن برشمردن موانع توسعه اقتصادی ایران با کشورهای آفریقایی، گفت: شناخت از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های طرفین محدود است؛ امیدواریم از مسیر این اجلاس و نمایشگاه ایران اکسپو 2024 و نشست‌های فراوانی که برنامه‌ریزی کردیم این نقیصه را برطرف کنیم. همچنین حل این مسائل زیرساختی که به آنها اشاره می‌کنم، از جمله ضرورت راه‌اندازی خط منظم هوایی به ویژه به غرب و جنوب آفریقا، ( توافقنامه‌ای در این زمینه امضا شد اما اجرایی نشده است) و ضرورت راه‌اندازی خط کشتیرانی به غرب و جنوب آفریقا الزامی است. وی ادامه داد: همانگونه که می‌دانید ما به شرق و شمال آفریقا خط منظم کشتیرانی راه‌اندازی کردیم و با دستور رئیس جمهوری در سفر به الجزایر موضوع کشتیرانی به غرب آفریقا نیز در دستور کار قرار گرفته است.

وی ادامه داد: موضوع بعدی زیرساخت‌ها در تبادلات مالی و بانکی است که ابتکارات خوبی را در این اجلاس با همتایان آفریقایی خود به اشتراک خواهیم گذاشت و امیدواریم این سه موضوع اصلی در اجلاس بعدی حل و فصل شوند.

ضیغمی در پایان پیشنهاد داد با توجه به دستاوردها و توافقات این اجلاس، همزمان با ایران در دبیرخانه اتحادیه آفریقا نیز ساز و کاری برای حفظ، توسعه و این ارتباطات شکل بگیرد. امروز ضمن رونمایی از تندیس و لوح یادبود دبیرخانه دائمی ایران و آفریقا در این زمینه با مقامات آفریقایی مذاکراتی خواهیم کرد؛ امیدواریم این اجلاس نقطه عطف جهش روابط اقتصادی، تجاری و فرهنگی ایران با کشورهای قاره بزرگ آفریقا باشد.

انتهای پیام/