به نقل از «قدس آنلاین»

محققان ایرانی قادربه رقابت با برترین دانشگاههای جهان هستند/پیشرفتهای داروسازی مشهد باوجودمشکلات ارزی شگفت انگیز است/تهدید تحریم درداروسازی تبدیل به فرصت خودکفایی شد

تاریخ انتشار: ۲۴ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۱۷۴۰۴

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: اگر دنبال پیشرفت و خوشنامی و سربلندی کشورمان در دنیا هستیم یکی از بارزترین راهکارهای آن ارتقای علمی کشور است. خوشبختانه امروزه وضعیت علمی کشور حتی نسبت به بعضی از کشورهای ثروتمند همسایه بهتر است و در برخی رشته ها نظیر داروسازی این پیشرفت تحسین برانگیز است.

قدس آنلاین- تکتم بهاردوست: دکتر امیر حسین صاحبکار دانشمند جوان مشهدی در جمع یک درصد برتر دانشمندان جهان قرار گرفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی پیش از این نیز در ردیف دانشمندان برتر یک درصد جهان قرار گرفته بود و تاکنون موفقیت‌های مختلفی را در سطح ملی و بین‌المللی کسب نموده است.

این دانشمند جوان تاکنون بیش از ۳۰۰ مقاله در پایگاه‌های معتبر علمی بین‌المللی نمایه شده است که بیشتر مقالات منتشر شده در زمینه بیماری‌های قلبی و عروقی، آتروسکلروز و چربی خون و درمان‌های نوین دارویی بوده و در بخش‌های سلولی، مولکولی و حیوانی مورد بررسی قرار گرفته است.

به این انگیزه با امیر حسین صاحبکار، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به گفتگو نشسته ایم که می خوانید:

قدس آنلاین: شما در بین یک در صد دانشمندان جهان در رشته پزشکی قرار گرفته اید از کسب این موفقیت بگویید.

صاحبکار: پایگاه استنادی طلایه داران علم تامسون رویترز (ISI-ESI) یک زیر مجموعه از خبرگزاری رویترز می باشد که بر اساس فعالیت ده سال اخیر پژوهشگران به ارائه فهرستی از پژوهشگران برتر دنیا می پردازد.   هر دو ماه یکبار بر اساس آخرین تحولات در شبکه علم بین الملل روزآمد می گردند.

قدس آنلاین: چه معیاری برای انتخاب پژوهشگران برتر دارند؟

صاحبکار: معیار انتخاب پژوهشگران برتر تعداد استنادهای صورت گرفته به تولیدات علمی آنان در رشته و حوزه های موضوعی ۲۲ گانه است. بر همین اساس پژوهشگرانی که براساس مقالات چاپ شده خود بالاترین استناد را داشته اند مرتب سازی و سپس یک درصد برتر در حوزه های موضوعی مختلف انتخاب و به عنوان پژوهشگران برتر در نظر گرفته می شوند.

مسلما یکی از شاخص های مهم تاثیرگذاری و ارزش یک تحقیق علمی اینست که این تحقیق از سوی محققین دنیا به چه میزان مورد توجه، استفاده و ارجاع قرار می گیرد. به عبارت دیگر میزان استناد و ارجاع به یک محصول علمی (مثلا یافته های گزارش شده در قالب مقاله و یا نظر یک محقق در مورد یک موضوع علمی و پزشکی که بصورت مقاله چاپ می شود) در تمام دنیا بعنوان شاخصی از اهمیت آن محصول علمی و تاثیرگذاری آن در جامعه علمی تلقی می گردد. اگر در هر زمینه علمی میزان استنادات به آثار علمی یک پژوهشگر از مرز خاصی عبور کند، آن پژوهشگر وارد لیست یک درصد برتر می گردد. از مزایای این معیار رتبه بندی می توان به کمی بودن و قابل شمارش بودن آن اشاره کرد که خطاهای انسانی و سوگیری را در مقایسه با بسیار از روش های سنتی و گاه محلی رتبه بندی محققین به میزان زیادی کاهش می دهد.

قدس آنلاین: کسب عنوان دانشمند برگزیده از سوی فرهنگستان چه فاکتورهایی را شامل می شود؟

صاحبکار: این عنوان نیز بر مبنای شاخص های استخراج شده از نمایه های بین المللی آثار علمی و پژوهشی استوار می باشد که عوامل مختلفی نظیر تالیفات علمی، کیفیت مجلات علمی، ضرایب تاثیر مجلات و نشریات و نیز میزان استنادات و ارجاعات از سوی فرهنگستان علوم پزشکی کشور بعنوان عالی ترین نهاد علمی علوم پزشکی کشور مورد ارزیابی قرار می گیرد و در نهایت برگزیده انتخاب می گردد.

قدس آنلاین: با توجه به این شاخصه ها، جایگاه علم دارو سازی و بطور کلی علم پزشکی دانشمندان ایرانی در بین دانشمندان جهان کجاست؟

صاحبکار: خوشبختانه علم داروسازی در ایران در سطح بسیار بالایی قرار دارد و ما بسیاری از دانشمندان و گروه های تحقیقاتی در کشور داریم که قادر به رقابت با محققین بهترین دانشگاه های دنیا هستند. بعنوان مثال دانشکده داروسازی مشهد بعنوان دومین دانشکده داروسازی برتر کشور با زحماتی که طی سالیان گذشته تا به امروز صورت گرفته است دارای محققین بسیار توانمندی می باشد که در زمینه کاری خود افراد برجسته ای می باشند.

 متاسفانه یا خوشبختانه یک بررسی اجمالی نشان می دهد که این موفقیت ها و پیشرفت های چشمگیر برغم محدودیت های زیاد بدست آمده است و بودجه ای که در اختیار محققین است نسبت به بودجه مشابه در کشورهای دیگر و حتی کشورهای همسایه قابل مقایسه نیست بویژه طی یکسال اخیر که مشکلات اقتصادی و ارزی حادث شده است. لذا داشتن چنین خروجی ارزشمند پژوهشی برغم محدودیت های زیاد حداقل از نظر بنده شگفت انگیز است.

قدس آنلاین: در حال حاضر در زمینه داروسازی چه فعالیت های جدیدی در ایران و جهان انجام شده است؟

صاحبکار: در حال حاضر گرایش شدیدی نسبت به ارتقای کیفی و کاربردی و صنعتی فعالیت های تحقیقاتی داروسازی وجود دارد. البته باید به این نکته توجه داشت که کاربردی شدن برای همه زمینه های علمی و تحقیقاتی مترادف و یکسان نیست. در یک زمینه کاربردی شدن می تواند معادل تولید محصول باشد و در یک زمینه دیگر معادل تولید یک دانش خوب و یا یک evidence معتبر و راهگشای پزشکی. برخی نقل قول ها شنیده می شود که تولید مقاله باید متوقف شده و بجای آن تحقیقات کاربردی شود که حرف بسیار خامی است چرا که بدون وجود ده ها و صدها و هزاران پروژه تحقیقاتی و گزارش یافته ها در قالب مقالات وزین علمی، محال است که یک فراورده دارویی و یا یک کیت تشخیصی  و یا یک روش جراحی و درمانی پزشکی معرفی شده و مورد استفاده قرار بگیرد.

گاهی شاهد هستیم که انتخاب یک فرایند ساده نظیر انتخاب حلال مناسب برای حل کردن یک فراورده دارویی در دما و غلظت و شرایط متعدد دیگر مستلزم مطالعه دقیق چندین مقاله علمی و استنتاج بر اساس داده ها و یافته های مختلف گزارش شده است حال چه رسد به پروسه کلی طراحی و تولید یک دارو بخصوص داروهای پیچیده بیولوژیک.

قدس آنلاین: آیا این نظریه در دنیا هم مورد تایید است؟

صاحبکار: به مورد خوبی اشاره کردید تجربیات کشورها و سیستم هایی که در دنیا از لحاظ تحقیقاتی و تولید علم و ثروت پیشرو هستند نشان می دهد که اجرای پروژه های علمی و گزارش یافته ها در قالب مقالات معتبر علمی سنگ بنای تحرک و پویایی علمی در محیط آکادمیک است و از پی چنین پویایی است که یافته های برجسته و کاربردی علمی حاصل می گردد.

قدس آنلاین:آیا وجود تحریم ها بر روی صنعت ساخت دارو در ایران تاثیری هم داشته است؟

صاحبکار: متاسفانه همینطور است. حتی در صنعت داروسازی که نسبت به بسیاری از صنایع دیگر بیشترخودکفا می باشد، خیلی از مواد اولیه وارداتی می باشند. بعلاوه این اثر مخرب تحریمی در زمینه های تحقیقاتی هم پررنگ است چرا که بسیاری از ملزومات و مواد و دستگاه ها یا به کشور ما فروخته نمی شوند و یا بدلیل تغییرات ارزی آن قدر گران شده اند که دانشکده های داروسازی را با مشکل مواجه کرده اند.

امیدوار هستم که این مشکلات بزودی مرتفع شود و جلوی تاثیر منفی این موارد بر رشد سریع علمی کشور و داروسازی گرفته شود. بجز این امیدواری، این تهدید باعث شده است که بسیاری از افراد دانشگاهی در زمینه تولید مواد اولیه و دستگاه ها وارد شوند که می تواند مفید باشد و هم زمینه ساز خودکفایی و اشتغال شده و هم نیاز پژوهشگران و صنعت کشور را مرتفع کند.

قدس آنلاین: در این باره چه انتظاری از مسئولین دارید؟

صاحبکار: انتظار اینست که برخی از بدیهیات جهت حمایت انجام شود. این حمایت صرفا به معنای پرداخت مالی بیشتر و یا تخصیص آزمایشگاه اختصاصی و یا امتیارات خاص و ویژه نمی باشد بلکه بطور کلی شامل احترام، حمایت معنوی و مساعدت به افرادی می باشد که به نوعی تمامی زندگی خود را صرف تحقیق و پژوهش کرده اند و بهترین سال های عمر خود را در این راه سپری کرده اند.

باید تلاش شود که در هر مجموعه ای که هستیم اولویت اول ما حفظ و نگهداری و مراقبت از سرمایه های انسانی باشد چرا که گاه شکوفایی یک استعداد می تواند یک مجموعه و حتی یک جامعه را متحول کند. شاید هر بنا وساختمان و دستگاهی را با هر میزان ارزش مادی بتوان نوسازی و جایگزین کرد ولی مطمئنا جایگزینی نیروهای انسانی فعال، خوشفکر و عاشق کار ساده ای نیست.

 اگر بدنبال پیشرفت و خوشنامی و سربلندی کشور در دنیا هستیم یکی از بارزترین راهکارهای آن ارتقای علمی کشور است. خوشبختانه امروزه وضعیت علمی کشور حتی نسبت به بعضی از کشورهای ثروتمند همسایه بسیار بهتر است و در برخی رشته ها نظیر داروسازی این اختلاف تحسین برانگیز است. لذا با توجه به دانش علمی و فنی موجود در کشور و زیرساخت اصلی که نیروهای جوان و فارغ التحصیل و مستعد هستند نیاز است که این مزیت و برتری بالفعل کشوردر منطقه که مرهون سال ها تلاش و برنامه ریزی است حفظ شده و در جهت ارتقای آن گام های مؤثری برداشته شود.

قدس آنلاین: از آخرین تحقیقاتتان بگویید.

صاحبکار:  مدتی است که بهمراه یکسری از همکاران و متخصصین مشغول پژوهش بر روی دو فراورده دارویی هستیم که به ترتیب در درمان ضایعات مغزی و بیماری های قلبی و عروقی می توانند مؤثر باشند. اثربخشی این فراورده ها در مطالعات پایه بسیار امیدوار کننده بوده است و در حال حاضر مشغول انجام مقدمات برای تست این فراورده ها در فاز بالینی می باشیم منتها انجام مطالعات بالینی اثربخشی هزینه بر می باشند هر چند هزینه مورد نیاز در مقایسه با بعضی از هزینه های جاری معمول در کشور بسیار ناچیز می باشد.

 تامین مالی اجرای این پروژه بزرگ و ارزشمند وقت و انرژی بسیار زیادی را از بنده و همکارانم گرفته است در حالیکه این وقت باید صرف بعد علمی کار شود. لذا از کلیه حامیان و یا خیرین پژوهشی تقاضامندیم در صورت امکان در این امر که هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ معنوی می تواند بسیار ارزشمند باشد مشارکت نمایند.

هر چند تامین هزینه خرید دارو برای بیماران کاری بسیار بسیار ارزشمند بوده و مشمول اجر معنوی بی نهایت زیاد می باشد ولی جای آنست که بسیاری از خیرین عزیز را به حمایت از پروژه های ساخت دارویی تشویق کرد چرا که در صورت حصول نتیجه صدها و هزاران بیمار نیازمند می توانند از نتایج آن بهره مند شوند. امیدوارم با سازماندهی بهتر بودجه ها در کشور زمینه انجام این دست مطالعات و کمک به بیماران بیش از پیش مهیا شود.

انتهای خبر/

منبع: قدس آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۱۷۴۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هفت کشف شگفت‌انگیز درباره سیاره عطارد

به‌نظر می‌رسد عطارد که فاصله بسیار نزدیکی با خورشید دارد، سیاره‌ای مرده باشد. دانشمندان قبلا تصور می‌کردند عطارد فقط تکه سنگی نزدیک به خورشید و دنیایی خصمانه است: سمت روز و شب سیاره شاهد اختلاف دمایی نزدیک ۶۰۰ درجه سانتیگراد است.

اما اکنون ثابت شده است عطارد دنیایی از تناقض‌ها و سیاره‌ای پویا است که شگفتی‌های غیرمنتظره‌ای را در خود پنهان کرده است. اتمسفری رقیق، میدان مغناطیسی و مخزنی از ترکیبات فرار هنوز در عطارد وجود دارد و دانشمندان این ویژگی‌ها را غالبا با سیاره‌هایی که بزرگ‌تر و دورتر از خورشید هستند، مرتبط می‌دانند.

دبورا دومینگو، دانشمند ارشد مؤسسه علوم سیاره‌ای می‌گوید انتظار داشتیم عطارد جرمی داغ و پخته‌شده باشد. او می‌گوید، مشاهدات چند دهه‌ی اخیر، باور دانشمندان درباره عطارد را تغییر داده است. شواهد نشان می‌دهد عطارد فقط توده سنگی خشک‌شده‌ای نیست. یکی از شگفتی‌های این سیاره آن است که هنوز دارای حباب‌هایی از یخ است.

تاکنون تنها دو ماموریت به سیاره عطارد رسیده است. سومین ماموریت، بپی کلمبو (مأموریت مشترک آژانس فضایی اروپا و آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن) است که در راه است و اواخر سال ۲۰۲۵ به مقصد خواهد رسید.

درحالی‌که معدود مشاهدات زمینی و ماموریت‌های فضایی دانش زیادی حاصل نکرده‌اند، به رفع بسیاری از سوءتفاهم‌های اولیه درمورد اسرار عطارد کمک کردند. در ادامه، به تعدادی از شگفت‌انگیزترین اکتشافاتی که درمورد عطارد حاصل شده است، اشاره می‌کنیم.

عطارد هسته‌ای فلزی دارد

عطارد ممکن است کوچک باشد، اما سنگین است. گرچه قطر عطارد از قطر ماه خیلی بیشتر نیست، جرم آن بیش از چهار برابر جرم ماه است. عطارد درواقع بعد از زمین، چگال‌ترین سیاره در منظومه شمسی محسوب می‌شود. چگالی بالای این سیاره از این واقعیت ناشی می‌شود که دارای هسته آهنی بزرگی است که حدود ۶۰ درصد حجم سیاره را تشکیل می‌دهد. درمقابل، هسته زمین ازنظر حجم فقط حدود ۱۵ درصد سیاره را شامل می‌شود.

دانشمندان درباره ساختار داخلی غیرعادی عطارد تئوری‌های مختلفی مطرح کرده‌اند. به باور آنها، شاید لایه بیرونی عطارد اولیه توسط خورشید تبخیر شده یا توسط باد‌های خورشیدی پراکنده شده است. تئوری دیگر می‌گوید شاید براثر برخورد جرم بزرگی به عطارد، بیشتر لایه‌های بیرونی نرم‌تر آن از بین رفته و هسته محکم‌تر آن باقی مانده است. ازآنجایی که بخشی از گوشته و پوسته همچنان باقی است، برخورد ممکن است به نوعی اتفاق افتاده باشد که برخی از لایه‌های اصلی عطارد را حفظ کرده باشد.

تلاطم‌های درون عطارد موجب ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود

سیگنال‌های کوچک میدان مغناطیسی از سطح سیاره عطارد شواهدی از میدان مغناطیسی جهانی در تاریخ اولیه آن است که همچنان وجود دارد.

اولین ماموریت به عطارد، مارینر ۱۰ در سال ۱۹۷۳ انجام شد و نشان می‌داد این سیاره دارای میدان مغناطیسی است. این کشف برای جامعه علمی حیرت‌آور بود، زیرا تصور می‌کردند چنین سیاره کوچکی به سرعت سرد و سفت شده و فاقد میدان مغناطیسی باشد. وجود مغناطیس‌کره نشان می‌دهد بخشی از هسته عطارد هنوز درحال خروشیدن است.

میدان مغناطیسی عطارد تقریبا ۱۰۰ برابر ضعیف‌تر از میدان مغناطیسی زمین است. فعالیت مغناطیسی ضعیف به این معنا است که این سیاره در انتهای مرحله تکامل خود قرار دارد تا به سیاره مرده‌ای مانند مریخ تبدیل شود.

در دهه ۲۰۱۰ ماموریت دوم عطارد نشان داد میدان مغناطیسی این سیاره تعادلی ندارد. قطب جنوب مغناطیسی روی قطب جنوب جغرافیایی قرار ندارد، بلکه در یک پنجم مسیر درون سیاره مدفون شده است.

آنتونیو جنوا، مهندس هوافضا که در دانشگاه ساپینزای رم به مطالعه زمین‌سنجی و ژئوفیزیک مشغول است، می‌گوید میدان مغناطیسی بینش‌هایی درمورد درون سیاره و تاریخ آن ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد سرعت چرخش درونی آن در طول میلیارد‌ها سال چقدر کم شده است.

عطارد اتمسفری رقیق دارد

عطارد دارای جو رقیقی است که نمی‌توان آن را اتمسفری واقعی درنظر گرفت. درعوض، دانشمندان این لایه نازک از گاز را اگزوسفر می‌نامند که در آن گاز چنان رقیق است که چیزی مانند فشار اتمسفر در آن قابل اندازه‌گیری نیست.

اخترشناسان در دهه ۱۹۸۰ در اگزوسفر عطارد سدیم، پتاسیم و کلسیم اتمی، فلزاتی با سیگنال‌های انتشار قوی را شناسایی کردند که از روی زمین توسط تلسکوپ قابل مشاهده هستند. این عناصر فلزی معمولاً به‌عنوان گاز درنظر گرفته نمی‌شوند، اما درنتیجه‌ی برخورد ذرات خورشیدی و شهاب‌سنگ‌ها به سطح سیاره، به آسمان سیاره راه پیدا می‌کنند.

باد‌های خورشیدی به اگزوسفر حاصل نفوذ می‌کنند و تعامل بین گاز‌ها و ذرات پرتاب شده از خورشید، دنباله درخشانی به طول ۲۴ میلیون کیلومتر پشت عطارد ایجاد می‌کند. دنباله بسته به نزدیکی عطارد به خورشید به صورت فصلی کوتاه و بلند می‌شود. اگر روی عطارد ایستاده باشید و در زمان مناسب سال به بالا نگاه کنید، دنباله‌ی بلند عطارد به صورت درخشش نارنجی رنگی در آسمان ظاهر می‌شود.

در قطب‌های عطارد یخ وجود دارد

به‌نظر می‌رسد عطارد در قطب‌های خود یخی دارد که از تابش‌های خورشیدی در امان مانده است.

سیاره‌ای که دقیقاً نزدیکی خورشید قرار دارد، نباید آب و یخ داشته باشد یا حداقل پژوهشگران این‌طور فکر می‌کردند. اما در دهه ۱۹۹۰ دانشمندان در گلدستون در کالیفرنیا و تلسکوپ رادیویی آرسیبو در پورتوریکو جریانی از سیگنال‌های راداری را به سمت عطارد هدایت کردند. آنها از مشاهده دو نقطه بازتابشی روشن در قطب‌ها که احتمالا ذخایر یخ بودند، حیرت‌زده شدند.

در سال ۲۰۱۲، فضاپیمای مسنجر تایید کرد یخ‌ها در قطب شمال عطارد آب منجمد است. اندازه‌گیری‌های لیزری روی سطح مواد غنی از کربن را روی سطح شناسایی کرد که یخ زیر آن را عایق می‌کند.

عطارد توانسته است آب خود را حفظ کند، زیرا حباب‌های حاوی یخ زیر سایه‌های دائمی آن قرار دارد. این سیاره نسبت به مدارش در اطراف خورشید، کاملا عمودی می‌چرخد؛ بدان معنا که دهانه‌های برخوردی نزدیک قطب‌ها دارای قسمت‌های درونی هستند که هرگز نور روز را نمی‌بینند. دمای درون این شکاف‌ها منهای ۱۷۰ درجه سانتیگراد، یعنی نزدیک دمایی است که گاز نیتروژن در آن مایع می‌شود. شان سولومون، دانشمند سابق سیاره‌شناس در دانشگاه کلمبیا و محقق اصلی مأموریت مسنجر، می‌گوید: «آنجا به اندازه‌ای سرد است که یخ بتواند در بازه‌های زمانی زمین‌شناسی پایدار بماند.»

مانند بسیاری از سیارات سنگی دیگر، آب روی عطارد احتمالا از سیارک‌هایی آمده است که روی سطح خشکی فرود آمده‌اند. این آب درون دهانه‌های عطارد که از دوران اولیه تغییری نکرده است، پنهان شده است.

در سایر سیاره‌های زمین‌سان در منظومه شمسی، فرایند‌های زمین‌شناسی مانند چرخش آب‌وهوایی، آب‌های خارج‌شده را در کل سیاره پخش کرده است. سولومون می‌گوید اگر دانشمندان بخواهند از یخ باستانی دست‌نخورده در منظومه شمسی نمونه‌برداری کنند، احتمالا بهترین منبع قطب‌های عطارد است.

عطارد حاوی مواد فرار مختلفی است

پوسته عطارد غنی از عناصر نسبتا فرار مانند پتاسیم و گوگرد است. هنگامی که فضاپیمای مسنجر مواد فرار را در دنیای سوزان عطارد شناسایی کرد، عطارد دوباره انتظارات دانشمندان را زیر سوال برد. مواد فرار مواد شیمیایی هستند که می‌توانند در تغییر دمایی کوتاه، بین فاز‌های جامد و گاز تغییر حالت دهند.

قبلا ثابت شده بود عطارد دارای آب محفوظ است، اما ماموریت مسنجر عناصر دیگری مانند گوگرد، پتاسیم و کلر را شناسایی کرد که به‌راحتی در دمای نسبتا بالا تبخیر می‌شوند. این مواد فرار در سراسر سطح سیاره پخش شده‌اند.

عطارد با توجه به اندازه‌اش نسبت‌به سایر سیاره‌های زمین‌سان منظومه شمسی که دورتر ار خورشید و بنابراین بسیار سردتر هستند، دارای مقادیر بالاتری از مواد فرار است. این موضوع که مواد فرار از کجا می‌آیند و عطارد چگونه آنها را حفظ کرده است، هنوز از موضوعات موردبحث در میان دانشمندان است.

برخی از پژوهشگران فکر می‌کنند مواد فرار در تاریخ اخیر از زیر سطح آمده‌اند، درحالی‌که برخی دیگر فکر می‌کنند مواد شیمیایی از دوران جنینی عطارد روی سطح آن باقی مانده‌اند.

وجود مواد فرار روی عطارد سوال‌هایی را ایجاد می‌کند. برای مثال، اگر سیاره‌هایی که به ستاره‌های خود نزدیک هستند، دارای مواد فرار خصوصا آب باشند آیا این مناطق می‌توانند سکونت‌پذیر باشند؟ به‌گفته‌ی دومینگو عطارد نشان می‌دهد سیاره‌های نزدیک به خورشید را نباید نادیده گرفت.

عطارد دارای فرورفتگی‌های نامنظمی روی سطح خود است. مارینر ۱۰ اولین بار در سال ۱۹۷۵ آنها را آشکار کرد. سپس مسنجر از این مناطق تصاویری با وضوح بالا ثبت کرد. فرورفتگی‌ها از چند متر تا بیش از ۱٫۶ کیلومتر عرض دارند و عمق آنها به ۳۶ متر هم می‌رسد.

دانشمندان بر این باورند که حفره‌ها ممکن است براثر خروج مواد فرار ایجاد شده باشد. ازآن‌جایی که عطارد بدون اتمسفر دارای باد یا بارانی نیست که زمین را بکند، ویژگی‌های سطحی مانند گودال‌ها می‌توانند درنتیجه‌ی فرایند‌های دیگری مانند نشت مواد فرار از خشکی به درون فضا شکل بگیرند.

حفره‌ها سازند‌های نسبتا جوانی هستند که در مقایسه با دهانه‌های برخوردی چهار میلیارد ساله روی عطارد به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ هزار سال عمر دارند. دانشمندان فکر می‌کنند حفره‌ها هنوز درحال شکل‌گیری هستند. این حفره‌ها فقط در عطارد دیده شده‌اند. به‌نظر می‌رسد اجرام دیگر منظومه شمسی چنین آثاری را نداشته باشند.

در سال‌های اخیر، دانشمندان ساختار‌های دیگری را نیز روی عطارد شناسایی کرده‌اند: برآمدگی‌های نامنظمی که بخش وسیعی از سطح آن را پوشانده‌اند. برخی از پژوهشگران بر این باورند که این زمین‌های ناهموار ناشی از جریان مواج مواد فرار از اعماق سیاره است. دانشمندان دیگر فکر می‌کنند ناهمواری‌ها ناشی از برخورد موج‌دار یک سیارک بوده است.

عطارد زمانی ازنظر آتشفشانی فعال بوده است

توپوگرافی عطارد سرنخ‌هایی را ارائه می‌دهد که آتشفشان‌ها زمانی گدازه‌هایی را روی سطح این سیاره پرتاب کرده‌اند. فضاپیمای مسنجر دشت‌های درخشانی را که در سطح عطارد پراکنده‌اند، به‌خوبی نشان داد. گدازه‌های انباشته‌شده روی دهانه‌ها و برآمدگی‌های قدیمی‌تر صاف شده و دشت‌ها را تشکیل داده‌اند. پژوهشگران فکر می‌کنند آتشفشان فعالی که روی عطارد قرار داشت، بین ۱ میلیارد تا ۳٫۵ میلیارد سال پیش به خاطر خنک شدن و انقباض سیاره غیرفعال و مسیر‌های خروج ماگما مسدود شد.

عطارد همچنین نشانه‌هایی فعالیت آتشفشانی انفجاری را نشان می‌دهد. گودال‌های نامنظم با طول چندین کیلومتر و بیش از سه کیلومتر عمق به آتشفشان‌های آذرآواری باستانی اشاره دارند که موجب تخریب خود شده‌اند. در اطراف گودال‌ها رسوباتی وجود دارد که بنا به باور پژوهشگران، درنتیجه‌ی انفجار‌های آتشفشانی خارج شده‌اند. این نوع انفجار‌های آتشفشانی احتمالا ناشی از مواد فرار زیر زمین هستند. وقتی این مواد شیمیایی مدفون به سطح می‌آیند، حجم آنها افزایش می‌یابد. درنهایت، افزایش فشار گاز‌ها موجب می‌شود آتشفشان حالت انفجاری پیدا کند.

دانشمندان بپی کلمبو امیدوارند اطلاعات بیشتری دراین‌باره به دست آورند که مواد فرار روی سیاره عطارد از کجا می‌آیند. نقشه‌برداری از مواد فرار در سطح سیاره سرنخ‌هایی مورد نحوه رسیدن آنها به آنجا ارائه می‌دهد. منشا مواد فرار یکی از موضوعات اصلی اکتشافات فضایی است.

منبع: زومیت

باشگاه خبرنگاران جوان علمی پزشکی علوم فضایی و نجوم