به نقل از «ایرنا»

چهارشنبه سوری فرصتی برای انسجام اجتماعی - جبار رحمانی*

تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۵۵۶۵۳

تهران-ایرنا- آیین ها و جشن های ملی همچون چهارشنبه سوری به گفته برخی از محققان می توانند فرصتی برای انسجام اجتماعی باشند؛ فرصتی که البته وظیفه قدرت رسمی کشف و جهت دهی است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، چهارشنبه سوری یکی از قدیمی ترین جشن های تاریخی ایرانیان باستان و نمونه ای از مراسم آیینی به جای مانده از گذشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اساسا منطق و علت وجودی آیین ها کمک به بهبود زندگی مردم قرون گذشته و بهره گیری از نوعی قدرت روحی و معنوی از جمع بوده است. آیین هایی که مردم در آنها دور هم جمع می شوند تا با بهره گیری از یک روح جمعی به مقابه با ترس ها و مشکلات ها و ناشناخته هایشان بروند.
چهارشنبه سوری که بازمانده ای از همین آیین های تاریخی و ملی ایرانیان است به مثابه نوعی پیشواز شادمانه ی سال جدید با سوزاندن نمادین کثیفی ها و ناپاکی ها و غم های سال گذشته است.
جشنی که البته در سال های اخیر در انحراف از ماهیت وجودی اش به معضلی اجتماعی به دلیل مصائبی که با آن همراه شده، بدل شده است.
آنچه در ادامه می آید یادداشتی از «جبار رحمانی» پژوهشگر آیین ها و استاد دانشگاه است که به ارائه توضیحی در باب چهارشنبه سوری و موضوعات مرتبط با آن پرداخته است.

**نگاهی به چهارشنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری یکی از جشن های کهن ایرانی است که ریشه در سنت های فرهنگی مردم و باورهای آنان دارد. این جشن ابعاد مختلفی داشته که از یک سو معطوف است به باور به تقدس آتش و باور به نسبت ارواح ونیاکان با جهان ماورا و جهان مادی و از سوی دیگر به برخی سنت های مردمی در باب جشن ها و آئین های دیگر پایان سال نیز مرتبط است.
اما همین جشن کهن در چند دهه اخیر به یک مساله فرهنگی و یک معضل سیاست گذاری آئینی در فرهنگ رسمی کشور تبدیل شده است. آنچه که در سطح اول می توان گفت آن است که این جشن را یک خرافه و یک باور غلط تعریف کرده اند و در نتیجه مجموعه انبوهی از مکانیسم های فرهنگی و حتی پلیس، برای کنترل و مهار این آیین به راه افتاده است. به عبارت دیگر این آیین از یک سو به دلیل انتساب آن به ایران باستان و از سوی دیگر تلقی از آن به مثابه یک امر خرافه، نه تنها مشروعیتی در نظام آیینی رسمی نیافته، بلکه به مثابه یک تخلف و انحراف، مورد سرکوب و طرد قرار گرفته است.
اما نکته اصلی آن است که با وجود چندین دهه طرد از سوی فرهنگ رسمی، این آیین عملا در میان مردم رواج بیشتر و پرفروغ تری پیدا کرده و هر سال بیش از سال قبل، مشارکت مردم و بالاخص جوانان در آن افزایش یافته است. به دلیل سرکوب های پلیسی این آیین، تمام مواد آتش بازی و ترقه بازی ها به صورت قاچاق و غیرقانونی وارد کشور شده است و نه تنها نظارتی بر این مواد وجود نداشته بلکه در عمل و به مرور زمان این ابزار و مواد به سمت ابزارهای مخرب تر و مهیج تر پیش رفته اند. به همین سبب هم هر سال چند کشته و زخمی و کلی هزینه های اجتماعی و درمانی به جامعه وجوانان تحمیل می شود.
به نظر می رسد سیاست های آیینی فرهنگ رسمی نسبت به آیین های مردمی نه تنها در تلقی از آیین های سنتی بلکه در نوع مواجهه به بیراهه رفته اند و به عبارتی می توان آنها را مسبب هزینه های جانی و مالی جامعه در شیوه های مهارناشده این آیین دانست.
در فرهنگ هندی نیز آیینی مشابه چهارشنبه سوری وجود دارد که دولت نه تنها مشفق آن بوده و هست بلکه به طور هوشمندانه ای ابزارها و آتش بازی و ترقه بازی ای را رواج داده که کمترین صدمه و هزینه های جانی و مالی را داشته باشند. به عبارت دیگر دولت هند تسهیلگر این آیین شده است.
پرسش اینجاست که چرا با وجود این هزینه ها و نظارت و سرکوب پلیسی این آیین، بازهم شاهد رشد و گسترش آن هستیم؟ چرا آیین چهارشنبه سوری تا این حد جان سخت و مقاوم است؟
به نظر می رسد فهم این چرایی منوط است به: درک جایگاه این آیین در باورهای کهن و ریشه دار مردم، جایگاه این آیین در مجموعه آیین های نوروزی، اهمیت این آیین در نظام عاطفی- هیجانی فرهنگ ایرانی و در نهایت کارکردهای این آیین در حیات فرهنگی مردم.
چهارشنبه سوری از یک سو ریشه در کیهان شناسی و جهان بینی ایرانی داشته و از سوی دیگر مساله نیاکان و تبار خانوادگی و عقاید پس از مرگ را به طور ضمنی در خود دارد؛ از همه مهمتر با مساله نیروی عاطفی_هیجانی مثبت و بخت و امید برای سال بعد و زمان پیش روی زندگی، مسائل را حل می کند.
به عبارت دیگر در مجموعه آیین های ایرانی (اعم از آیین های ملی و مذهبی) شادترین و هیجانی ترین آیین همین چهارشنبه سوری است. مهمترین کارکرد این نوع از آیین ها آن است که عواطف هیجانات و احساسات فرد را در منطقی جمعی و کلان بازتعریف کرده و امکان حضور و شکل مشروعیت یافته ای از آن را فراهم می کند؛ یعنی نظام هیجانی و عاطفی جامعه بالاخص در میان نوجوانان و جوانان از خلال این گونه آیین ها تعدیل و تعریف شده و شکل های مشروع و مقبول بروز آن تعریف می شود.
اما وقتی نظام رسمی به واسطه مداخله ها، سبب اختلال آیینی برای جشن های مردمی می شوند، آیین هایی مانند چهارشنبه سوری نه تنها کارکردهای مثبت کمتری خواهند داشت بلکه به سمت کژکارکردهای خاصی نیز خواهند رفت. به عبارت دیگر مداخله طرد کننده و سرکوب پلیسی این آیین، امکان تعدیل و اهلی کردن نظام هیجانی نسل جوان را از جامعه گرفته و سبب نوعی پرخاشگری و هیجان مهارنشده می شود.
به همین دلیل باید دقت کرد که چهارشنبه سوری بیانگر نوعی معضل نظام سیاستگذاری آیینی کشور ما در خصوص آیین های سنتی است. کلیشه های حاکم بر فرهنگ رسمی در خصوص آیین ها، جشن های مردمی و فولکلوریک نه تنها شناخت درستی از آنها ندارند بلکه به مواجه ای نادرست تر نیز منتهی می شوند.
چهارشنبه سوری بخشی از مجموعه آیین های نوروزی است و در شرایطی که تنها آیینی است که هیجانات و عواطف جوانان را هدف قرار داده، حذف یا مداخله غلط در آن صرفا و قطعا به هزینه های بی انتهای مالی و جانی منجر خواهد شد که این چند سال هم شاهد آن بوده ایم.
از این رولازم است نظام قدرت رسمی نه تنها درکی همدلانه و درست از آیین ها داشته باشد بلکه به مثابه یک ضرورت اصلاح سیاست های آیینی راه حلی برای کاهش هزینه های جانی و مالی آن ارائه دهد.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
*استاد دانشگاه
پژوهشم**9480**1552

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعی چهارشنبه سوری آیین ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۵۵۶۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«شهرگاه» فرصتی برای هم‌اندیشی دانشگاه و مدیریت شهری است

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار اصفهان «شهرگاه» را فرصتی برای هم‌اندیشی دانشگاه و مدیریت شهری دانست و گفت: در نشست شهرگاه با موضوع حمل‌ونقل و ترافیک، دانشگاه با بررسی تجارب بین‌المللی، موضوعاتی همچون تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های حمل‌ونقل و حمل‌ونقل همگانی را برای بررسی بیشتر توسط مدیریت شهری مطرح کرد.

به گزارش خبرگزاری ایمنا، حسین حق‌شناس امروز _سه شنبه یازدهم اردیبهشت_ در حاشیه نشست شهرگاه (هم‌اندیشی دانشگاه و مدیریت شهری) با موضوع حمل‌ونقل و ترافیک اظهار کرد: دو موضوع با عناوین مدیریت تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های حمل‌ونقل و مدیریت حمل‌ونقل همگانی براساس داده هایی که در سیستم وجود دارد، در این نشست مطرح شد.

وی افزود: این دو موضوع باتوجه به مشکلاتی که در اجرای آن وجود دارد، معمولاً ممکن است از دید مدیران اجرایی مغفول بماند و به خوبی به آن توجه نشود، از این‌رو اساتید دانشگاه به دلیل اینکه فراغت بیشتری در این زمینه دارند، می‌توانند به بررسی تجارب بین‌المللی و درنهایت به انتخاب موضوع مناسب بپردازند.

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار اصفهان تصریح کرد: موضوع مدیریت تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های حمل‌ونقل شامل راه، پل و مترو می‌شود که بسیار هزینه‌بر نیز است و شهرداری علاوه بر ایجاد باید به تعمیر و نگهداری آن‌ها نیز توجه داشته باشد.

حق‌شناس ادامه داد: موضوع حمل‌ونقل همگانی، تصمیم‌گیری براساس داده‌ها است که با کمک دانشگاه می‌تواند به خوبی در شهر اجرا شود.

وی «شهرگاه» را فرصتی برای هم‌اندیشی دانشگاه و مدیریت شهری دانست و اضافه کرد: جلسات شهرگاه موضوع‌بندی و زمان‌بندی شده است و هر موضوعی براساس تخصص دانشگاه مورد نظر برگزار خواهد شد؛ از این‌رو موضوع حمل‌ونقل در دانشگاه صنعتی، موضوع محیط زیست در دانشگاه علوم پزشکی و نشست گردشگری در دانشگاه هنر اصفهان بررسی و برگزار خواهد شد.

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار اصفهان گفت: این نخستین نشست شهرگاه با موضوع حمل‌ونقل است و می‌توان گفت که موضوعات دانشگاهی زمان‌بر بوده و سریع به اجرا نخواهد رسید، چراکه در این نشست‌ها بُعد پژوهشی نسبت به بُعد اجرایی از اهمیت بیشتری برخوردار است و به مرور زمان به سیستم حمل‌ونقل ورود پیدا خواهد کرد.

کد خبر 749494