ایرانیان و کتاب‌های فیلسوف طناز و مرگ‌اندیش بریتانیایی در سال ۹۷
تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۳۰۹۰۰۹
به گزارش خبرنگار مهر، سایمون کریچلی، فیلسوف معاصر و در قید حیاتِ بریتانیایی یکی از مهمترین اندیشمندان مرگ اندیش در روزگار ماست که جذابیت نوشتارهایش درباره مرگ شهرتی جهانی پیدا کرده است. او فیلسوف متفاوتی است و معمولاً کتاب‌هایش هم به لحاظ مضمون و هم به لحاظ چگونگی ارائه‌شان تفاوت‌های قابل توجهی با آثار دیگر اهالی فلسفه دارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مخاطبان فارسی زبان کریچلی را بیشتر با کتاب «کتاب فیلسوفان مرده» می‌شناسند که با ترجمه عباس مخبر منتشر شد. او در این کتاب به ماجرای مرگ فیلسوفان بزرگ تاریخ از دوران پیشاسقراطی تا فلاسفه جهان مدرن پرداخته بود. برای نویسنده در این کتاب و دیگر آثارش مساله محدودیت و ناتوانی انسان، اهمیت وافری دارد.
نوشتار او مابین نوشتار یک فیلسوف، شارح، علاقه‌مند، یا گاهی استندآپ فلسفی معلق است. کریچلی با این که به مفاهیم فلسفی آشناست و در دانشگاه فلسفه درس می‌دهد، اما نمی‌توان بیشتر کتاب‌هایش را فلسفی به معنای دقیق کلمه تلقی کرد. او را حتی نمی‌توان ادیب یا مثلاً پادفیلسوف به شمار آورد.
مخاطبان فارسی زبان کریچلی را بیشتر با کتاب «کتاب فیلسوفان مرده» می‌شناسند که با ترجمه عباس مخبر منتشر شد. او در این کتاب به ماجرای مرگ فیلسوفان بزرگ تاریخ از دوران پیشاسقراطی تا فلاسفه جهان مدرن پرداخته بود. پادفیلسوف اصطلاحی است که آلن بدیو، فیلسوف مشهور فرانسوی در کتاب «پادفلسفه ویتگنشتاین» خود به تفسیر آن می‌پردازد. به باور بدیو پادفلسفه هر سیستمی از تفکر یا اندیشیدن است که تکینگیِ تجربه متعلق به خود را در تقابل با مقوله فلسفی حقیقت قرار دهد. در نتیجه، پادفلسفه جایی بین تناقض فلسفه و کنشگری ناب یا جنبه‌ی آفرینشگرانه زندگی است؛ استراتژی معمول پادفیلسوف (Anti-Philosopher) عبارت است از توسل به تجربه شخصی برای حمله به انتزاعیات کلی گفتمان فلسفی؛ اما کریچلی این‌گونه نیست.
شاید بشود گفت کریچلی یک خواننده به‌معنای دقیق کلمه است و در تلاش برای خواندن امور اغلب از ابزارها و مفاهیم فلسفی استفاده می‌کند تا اجرای تازه یا خوانش دیگری به دست دهد و هر چه موضوعاتی که می‌کوشد آنها را بخواند از فلسفه دورتر باشند، مثل فوتبال، جدیدتش برای فلسفی‌تر خواندن مساله بیشتر می‌شود.
اصولاً چیزی که در مورد متفکری مثل کریچلی حائز اهمیت است همین قرار نگرفتن‌اش در قالب و کلیشه‌های موجود است. آشنایی با تفکر کریچلی، بیشتر فعالان در حوزه علوم انسانی و شاخه‌هایی چون نقد ادبی و نقد هنری را به سلاح‌ها و رویکردهای جدید نقد مجهز می‌کند. در ذیل به معرفی کتاب‌های تازه منتشر شده یا تجدید چاپ شده این اندیشمند به زبان فارسی در سال ۹۷ پرداخته‌ایم.
«الفبای ناممکن‌ها»
«الفبای ناممکن‌ها» کریچلی در بهار ۹۷ با ترجمه فرهاد اکبرزاده، در شمارگان هزار نسخه، ۱۳۰ صفحه (قطع پالتویی) و بهای ۱۱ هزار تومان از سوی نشر مانیاهنر منتشر شده است. ضمیمه کتاب نیز شامل ترجمه گفت‌وگویی با کریچلی درباب تراژدی است. «الفبای ناممکن‌ها» کتاب کوچک و عجیبی است و قطعه‌نگاری‌های کریچلی درباره برخی مفاهیم فلسفی، اجتماعی و همچنین برخی اندیشمندان را در خود جای داده است.
نوشتار او مابین نوشتار یک فیلسوف، شارح، علاقه‌مند، یا گاهی استندآپ فلسفی معلق است. کریچلی با این که به مفاهیم فلسفی آشناست و در دانشگاه فلسفه درس می‌دهد، اما نمی‌توان بیشتر کتاب‌هایش را فلسفی به معنای دقیق کلمه تلقی کرد. گزاره‌های ارائه شده در این کتاب همانطور که کریچلی در مقدمه نیز بدان اشاره کرده پیرافلسفی (para-philosophy)اند. کریچلی در این‌باره در مقدمه توضیح داده و در نخستین مدخل کتاب با عنوان «قطعات» هم به چرایی انتخاب قطعه‌نویسی برای گفتن حقیقت پرداخته است. از طرفی گاهی مرز چندان روشنی برای تمیزدادن این دو یعنی گزاره‌های ادبی و فلسفی از هم وجود ندارد، مگر این که وقتی از فلسفه حرف می‌زنیم از پیش نوعی نظام مفهومی مشخص را در ذهن داشته باشیم.
«خیلی کم… تقریباً هیچ: مرگ، فلسفه، ادبیات»
از دیگر کتاب‌های مهم کریچلی «Very Little… Almost Nothing: Death‚ Philosophy‚ Literature» است که در ایران با ترجمه‌ای از لیلا کوچک‌منش برای نخستین بار در سال ۱۳۹۳ با شمارگان هزار نسخه و بهای ۱۴ هزار و ۷۰۰ تومان از سوی انتشارات رخدادنو منتشر شد. این کتاب را نشر نی در بهار ۹۷ با شمارگان ۷۰۰ نسخه، ۳۸۳ صفحه و بهای ۳۵ هزار تومان بازنشر کرد. نشر نی دومین چاپ خود از این ترجمه را نیز در پاییز ۹۷ با شمارگان ۵۰۰ نسخه و بهای ۳۸ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار داد.
کتاب چهار گفتار و یک پیشگفتار دارد. عناوین گفتارهای کتاب به ترتیب عبارتند از «ایلیا»، «واکاوی رمانتیسم»، «خوشبختی را بشناس - درباره بکت» و «اهمیت فلسفی یک شعر - درباره والاس استیونس».
پیشگفتار کتاب نیز با عنوان «سفر در هیچستان» درباره نسبت فلسفه و نیست‌انگاری است. این پیشگفتار خود به هشت بخش تقسیم می‌شود: «فلسفه در ناامیدی می‌آغازد»، «هیچ انگاری پیش از نیچه»، «هیچ انگاری نیچه‌ای»، «پاسخ به هیچ انگاری: پنج امکان»، «دگرگونی هیچ انگاری نیچه توسط هایدگر»، «هایدگر در برابر یونگر»، «نجاتِ ناممکن: آدورنو درباره هیچ انگاری» و «آموختن چگونه مردن - استدلال».
به باور کریچلی نیز فلسفه با ناامیدی آغاز می‌شود. تجربه ناامیدی دینی نیز با فلسفه آغاز می‌شود. این ناامیدی برانگیزاننده این پرسش است که اگر به قول مشهور در تفکر غربی خدا مرده است، پس پرسش معنای زندگی چه می‌شود؟ این پرسش در منظومه فکری نیچه به هیچ‌انگاری یا نیست‌انگاری می‌انجامد که به قول نویسنده بی‌نظمی در نظام معناست.
«چیزها صرفاً هستند: فلسفه در شعر والاس استیونس»
«چیزها صرفاً هستند: فلسفه در شعر والاس استیونس» ترجمه مهرداد پارسا که با شمارگان هزار نسخه، ۱۳۶ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان از سوی نشر شوند در پاییز ۹۷ منتشر شد. این کتاب در زمستان ۹۷ نیز با شمارگان ۷۰۰ نسخه به چاپ دوم رسید.
کریچلی در کتاب ابتدا این پرسش را مطرح می‌کند که اساساً شعر تا کجا می‌تواند مفاهیم فلسفی را در زبان خود بگنجاند. آیا شعر می‌تواند فلسفی باشد، یا صرفاً با تأثر سروکار دارد. در سطحی دیگر، کریچلی با ایده کلی استیونس همراه می‌شود و همگام با او رویکردی را معرفی می‌کند که عاقبت از نظاره صرف چیزها فراتر نمی‌رود.
کریچلی در کتاب «چیزها صرفاً هستند» ابتدا این پرسش را مطرح می‌کند که اساساً شعر تا کجا می‌تواند مفاهیم فلسفی را در زبان خود بگنجاند. آیا شعر می‌تواند فلسفی باشد، یا صرفاً با تأثر سروکار دارد. در سطحی دیگر، کریچلی با ایده کلی استیونس همراه می‌شود. «چگونه ویتگنشتاین بخوانیم؟»
«چگونه ویتگنشتاین بخوانیم؟» یکی از مجلدات مجموعه «چگونه بخوانیم» است که با نظارت و سرویراستاری سایمون کریچلی منتشر می‌شود. نویسنده این کتاب ری مانک است و انتشارات فرهنگ صبا آن را در سال ۱۳۸۸ با ترجمه همایون کاکاسلطانی با شمارگان هزار و ۶۵۰ نسخه و بهای دو هزار ۲۰۰ منتشر کرده بود. نشر نی در زمستان ۹۷ این ترجمه را با شمارگان هزار نسخه، ۱۲۶ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان بازنشر کرد.
ری مانک در کتاب حاضر، ۱۰ گزیده مختصر از آثار ویتگنشتاین را انتخاب و به آنها به عنوان روشنگر ایده‌های محوری ویتگنشتاین نظر کرده است تا بر اساس آن به روشن کردن کل جهان اندیشه ورزی ویتگنشتاین برای مخاطبان بپردازد. کتاب افزون بر متن‌ها و مطالب خواندنی، یک گاه‌شماری زندگی‌نامه‌ای کوتاه و رهنمودهایی برای مطالعه تکمیلی را دربردارد.
کد خبر 4554870منبع: مهر
کلیدواژه: فلسفه معرفی کتاب فیلسوف انگلستان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۳۰۹۰۰۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نور فلسفه و حکمت، روشنی‌بخش مسیر نصف جهان شدن اصفهان
فلسفه و حکمت، دو نوری هستند که به روشن‌تر شدت مسیر پیشرفت نصف جهان کمک شایانی کردند و در همین راستا، علما و حکمایی پرورش یافتند که مسیر زندگی و درس‌های مکتب آنان، جزئی از هویت اصفهان شده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، برخی معتقدند که با پیشرفت دانش و مادی‌گرایی، دیگر فلسفه و حکمت، مخصوصاً از نوع اسلامی، کارایی ندارد در حالی که تعالیم آن، باغ بزرگی است که درخت علوم مختلف در آن ریشه زده و به ثمر می‌نشیند.
از خوشبختی اصفهانی‌هاست که علما در این شهر نمی‌میرند بلکه با گذشت صدها سال، همچنان نام و یادشان زنده است و تعالیمشان، راهگشای حقیقت جویان است؛ آنچنان که تخت فولاد به‌عنوان یک قبرستان، توانسته زنده‌ترین انسان‌های تاریخ را در آغوش خاک خود جای دهد و بر همین اساس علی کرباسی‌زاده، مدیر خانه حکمت اصفهان اظهار می‌کند: نگاه به زیست و زندگی حکماً و فیلسوفان در اصفهان، موضوع مهمی است و اگر بخواهم به دوران صفویه که موجب تشکیل مکتب اصفهان شد اشاره کنم، زندگانی میرفندرسکی میرداماد و به ویژه نحوه زیست شیخ بهایی می‌تواند به این موضوع کمک کند.
وی می‌افزاید: می‌توان گفت جامعیتی که علمای ما در آن زمان و چه در زمینه‌های فلسفه، عرفان و کلام و چه در موضوعات فقه و تفسیر و حدیث، باعث شد حوزه علمیه اصفهان یک حوزه بسیار درخشان در تاریخ و تمدن ایران شود و تأثیری که بر زندگی مردم اصفهان و بقیه شهرها گذاشت، این بود که توانستند تعادلی بین جنبه‌های مختلف تن و جسم با روح و نفس برقرار کنند به ویژه اینکه در حکمت موضوعی داریم که چگونه بین اعضای مختلف بدن و روح انسان، تعادل برقرار کنیم؛ همچنین تأثیر حکماً و فیلسوفان، طوری بوده که توانستند پیدا و ناپیدا در زندگی همه مردم تأثیر مثبت بگذارند.
مکتب اصفهان، دلیلی بر ادامه‌دار بودن فلسفه اسلامیمدیر خانه حکمت اصفهان ادامه می‌دهد: درخصوص راز پویایی و ماندگاری حکمت، زیست حکمای ما در اصفهان و تلاش آنها برای کمک به رفع تعارضاتی که در هر زمان در فرهنگ به وجود می‌آمد، قابل توجه است، مثلاً از میرداماد تا میرفندرسکی تا آقاحسین خوانساری، جهانگیر خان قشقایی و حاج آقا رحیم ارباب که هرکدام با نوعی از این تعارضات رو به رو می‌شدند و تلاش می‌کردند از یک طرف با علما و دانشمندانی که در علوم ظاهری کار می‌کردند و از طرف دیگر با حاکمان و حکومتیان، طوری تعامل کنند که با حمایت دولت مردان، مکاتب فلسفی و حکمتی زنده بماند و بهترین نشانه آن در ایران، مکتب اصفهان برای کسانی است که فکر می‌کنند دیگر فلسفه اسلامی در کار نیست.
کرباسی‌زاده خاطر نشان می‌کند: بحث تلاقی ادیان در حوزه مکتب فلسفی اصفهان هم اتفاق افتاده که محل تلاقی اشراق، عرفان، حکمت و کلام است؛ یکی از دلایل پویایی تاریخ فلسفه حکمت در ایران و اصفهان این است که دل و عقل به یک نقطه مشترک برسند و بهترین نمونه آن شیخ بهایی است که چه در اشعار او چه کتاب‌هایش، هدف نهایی دل و عقل را یکی می‌بیند؛ در واقع روحی که در آثار معماری اصفهان و یا در مشهد وجود دارد و شیخ بهایی در بنای آنها دارای تأثیر مستقیم است، به دنبال وحدتی بین دانش‌ها می‌گردد و می‌داند نقطه اشتراک همه آنها عرفان و اشراق است.
وی با بیان کتاب اینکه رساله صناعیه از میرفندرسکی که از حیث موضوع در کل تاریخ تفکر، بی نظیر است و قبل و بعد آن هیچکدام از حکماً، مستقیماً به بحث صنعت، هنر و پیشه و فن، نپرداختند، می‌گوید: میرفندرسکی معتقد است که پیشه، یک امر الهی است و هرکس برای پیشه‌ای زاده شده، که از نبوت و امامت، شروع و به طبقات پایین‌تر می‌رسد؛ در واقع می‌گوید رابطه صنعت با زندگی انسان، مانند رابطه بدن اجزای بدن و روح است؛ مردم اصفهان باید قدر خود را بدانند زیرا در شهری زندگی می‌کنند که هر دوره آن، افتخارآمیز است و پایتخت حکومت‌های مختلف بوده، طوری که بزرگترین متدینان به هر دینی در این شهر به دنیا آمدند و یا تربیت شدند که این موضوع از آثار به جا مانده، پیداست؛ بیهوده نیست که وقتی شاه اسماعیل به اصفهان آمد و متوجه مدارس متعدد علمی و رفت و آمد دانشجویان و طلاب شد، گفت اگر از این جنگ آخر، جان سالم به در ببرم، اینجا پایتخت قرار می‌دهم که این کار توسط شاه عباس کبیر انجام شد و امروز با چنین پیشینه درخشانی به مراتب جلوتر افرادی هستیم که دارای چنین هویتی نیستند.
ایرانی که میراث‌دار باستان و اسلام استعلیرضا فرهنگ، محقق و پژوهشگر حوزه ادیان نیز اظهار می‌کند: امروزه در ایران میراث دار دو فرهنگ عمیق هستیم، یکی از آنها، فرهنگی است که از ایران باستان و دیگری از اسلام به ما رسیده است؛ کوروش کبیر شخصیتی بود که اولین امپراتوری چند ملیتی و چند دینی را پایه گذاری و آشتی و همزیستی بین ادیان را ایجاد کرده است، شخصیت کوروش به نحوی است که در کتاب مقدس یهودیان، او را مسیح خدای یهود معرفی کردند و هم از استوانه کوروشی که در بابل به جا مانده، کوروش می‌گوید که من را خدای بابل صدا زد تا دین را اینجا اصلاح کنم؛ در قرآن به اعتبار مفسرینی مثل علامه طباطبایی، ذکر ذوالقرنین اشاره به کوروش دارد؛ جالب اینجاست که امروز نمی‌دانیم دین خود کوروش چه بوده‌است زیرا با هر دینی متناسب با همان دین برخورد می‌کرده و به همین روش توانسته امپراتوری پایداری ایجاد کند که صدها سال استوار بماند.
وی می‌افزاید: در اواخر ساسانی، انحصارگرایی دینی رخ می‌دهد که منجر به ضعف این امپراتوری و از هم گسیختگی آن می‌شود و اسلام این دیدگاه را دوباره احیا می‌کند؛ قرآن از بین تمامی کتب مقدس به طور خاص تری به تفضیل، تفسیر و تأیید ادیان دیگر پرداخته‌است؛ در آیات ۴۴ تا ۴۸ صورت مائده دستور قرآن به سه دین یهودیت و مسیحیت و مسلمان این است که با یک دیگر درگیر نشوید بلکه در نیکی‌ها از هم سبقت بگیرید، در حالی که متأسفانه امروزه شاهد جنگ بین ادیان مختلف هستیم و شاید این الگوی زیبا بتواند یک راهنما برای همزیستی ادیان متفاوت باشد.
فرهنگ ادامه می‌دهد: اولین کسی که تاکید بر همزیستی دارد ابوریحان بیرونی است که کتاب ماللهند را می‌نویسد؛ در آن زمان، دید مردم این بود که هندوها بت پرستند درحالی که ابوریحان، به عنوان یک مسلمان مقید، از آنها دفاع می‌کند و آنها موحد می‌داند؛ میرفندرسکی که خانه حکمت در کنار مزار اوست، بیش از ۱۰ سفر به هند داشته و کتاب «جوگ باسشت» که کتاب مهمی برای آن‌هاست، به فارسی ترجمه کرده و تحقیقات زیادی در این حوزه داشته است.
اصفهان موزه‌ای است که تمام ادیان را در خود جای داده استوی خاطر نشان می‌کند: هاتف اصفهانی که ترجیع بند آن شاهکار ادبیات ایران است، بخش اول با آئین زرتشت شروع می‌کند و آن را به حق و یکتا پرست می‌داند؛ در بخش دوم به مسیحت اشاره می‌کند و دوباره به همان موضوع می‌پردازد؛ جالب اینجاست که هاتف در زمانی می‌زیسته که تقریباً دیدگاه تعصب آمیزی نسبت به علما وجود داشته‌است و با این حال، به طور تمام قد از ادیان مختلف دفاع می‌کند.
محقق و پژوهشگر حوزه ادیان با بیان اینکه بعد اسلام اصفهان حدود ۴۰۰ سال، پایتخت بوده و به نوعی، زبده فرهنگ تمدن ایرانی اسلامی است، می‌گوید: اصفهان، هنوز هم موزه‌ای است که تمام ادیان را در خود دارد و هیچ گاه شاهد درگیری بین آنها نبوده‌ایم؛ در واقع با روی باز، روابط خیلی خوبی در تمامی حوزه‌ها بین این افراد وجود دارد.
وی بیان می‌کند: شرایط امروز جهان شرایط خاصی است و در طول تاریخ چنین شرایطی را نداشتیم، رشد علم و فناوری، کاملاً بر رفاه انسان متمرکز است و با خودش نوعی انسان‌گرایی آورده که این دو به تدریج باعث شده انسان امروزی از متافیزیک و حوزه روح جدا شود و روز به روز، بیشتر شاهد دین گریزی و دین ستیزی باشیم، این الگوی جهان مدرن، سکولاریسم است یعنی بی تفاوتی به ادیان در حالی که کوروش و قرآن این‌طور برخورد نمی‌کنند و اتفاقاً ادیان را تشویق می‌کند که در حوزه خود فعال‌تر باشند؛ در مقابل، برخی دین گرایان به افراط گراییدند و حتی به مبارزه‌های تسلیحاتی مثل داعش و صهیونیسم روی می‌آورند.
محقق و پژوهشگر حوزه ادیان با اشاره به اینکه باید راه تعادل را در پیش بگیریم و الگوی موفقی داریم که هزاران سال جواب داده‌است، اظهار می‌کند: از نمونه‌های همکاری که بین ادیان در اصفهان وجود دارد می‌توان گفت اولین بار، صنایع چاپ و تجارت ابریشم را ارامنه به اصفهان آوردند و دانش‌های یهودیان در مسائل مختلف مورد استفاده قرار گرفته‌است؛ زرتشتیان، مفاهیم حکمتی را به از پیش از اسلام به پس از آن منتقل کردند، مانند کتاب ابن‌مسکویه که به خرد و حکمت ایران باستان می‌پردازد و این همکاری باعث درخشش شده است؛ بزرگمهر حکیم می‌گوید که همه چیز را همگان دانند و کسی که انحصارگرا شود و تعصب بورزد، موقعیت‌های خود را از دست می‌دهند.
به گزارش ایمنا، مکتب فلسفی اصفهان مکتبی که اعتقاد به جمع فلسفه با دین داشت و در بستر اندیشه شیعی در دوره صفویه شکل گرفت و نقش به‌سزایی در فلسفه اسلامی داشت؛ این مکتب را همچنین دوره نوزایی فلسفه ایران نامیدند که متأثر از فلسفه مشاء، فلسفه اشراق، عرفان و اصول عقاید شیعه بود و نکته قابل توجه آن است که تمامی فیلسوفان مکتب اصفهان شیعه دوازده امامی هستند و بیشترشان درصدد تطبیق مطالب فلسفی با معارف شیعی برآمده‌اند؛ بر این اساس باید گفت که اصفهان نه تنها در هنر و معماری بلکه در علوم دینی و اندیشه نیز سرآمدی میان دیگر نقاط بوده و یکی از مهمترین مصادیق آن که امروزه نیز به‌طور عینی مشهود است، همزیستی ادیان در این شهر و استان است.
سقوط مرگبار ون در محور صیدون به امامزاده عبدالله