به نقل از «ایرنا»

کودکان؛ قربانیان بلایای طبیعی

تاریخ انتشار: ۳۱ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۴۹۱۰۹۳

تهران- ایرنا- با هدف آمادگی در برابر یک فاجعه، می‌توان تاب‌آوری کودکان و نوجوانان را از طریق مشارکت فعال به‌خوبی تقویت کرد.

روزنامه شرق در یادداشتی به قلم حسین ناصری روان‌شناس پیشگیری، نوشته است: بلایای طبیعی شاخص جهانی دارند؛ به این منظور، سازمان ملل از سال 1390 گزارشی را مدون کرده است که با استفاده از شاخصی به نام شاخص جهانی خطر World risk index کشورها را رتبه‌بندی کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

براساس آخرین گزارش Worldriskreport2018 (1397)، از منظر بلایای طبیعی سه کشور وانواتو، تونگا و فیلیپین با رتبه‌های اول تا سوم پرخطرترین کشورهای جهان هستند و کشورهای عربستان سعودی، مالت و قطر با رتبه‌های 170 تا 172 کم‌خطرترین کشورها محسوب می‌شوند. رتبه ایران در این گزارش، 120 است که از رتبه کشورهایی مانند ژاپن (29)، ترکیه (112) و استرالیا (118) بهتر است. درباره این گزارش، مهم‌ترین نکته این است که با وجود آنکه برخی از کشورها به‌شدت در معرض بلایایی مانند زلزله، پایین‌تربودن از سطح دریا و توفان هستند، ولی توانسته‌اند تا حدود زیادی بر جبر جغرافیای خود غلبه کنند.

سه کشور ژاپن، هلند و شیلی از نظر احتمال وقوع بلایای طبیعی در رتبه‌های 5، 13 و 14 قرار دارند، ولی براساس شاخص جهانی خطر رتبه آنها به ترتیب 29، 65 و 28 است. بررسی دلیل موفقیت این کشورها می‌تواند به سیاست‌گذاران کلان کشور کمک کند که جایگاه کشورمان را در مقابله به بلایای طبیعی ارتقا دهند. حال با این مقدمه به موضوع اصلی پرداخته می‌شود. کودکان و نوجوانان به‌لحاظ جسمانی، روان‌شناختی و حقوقی، آسیب‌پذیرترین قربانیان بلایای طبیعی محسوب می‌شوند. با توجه به این مهم، حفظ سلامتی آنان را در مواجهه با بلایای طبیعی دست‌کم در دو فاز پیشگیری و مداخله می‌توان پیگیری کرد.

در فاز پیشگیری، مدت‌ها قبل از یک رخداد عظیم طبیعی است که برنامه‌ها موضوعیت می‌یابند تا به‌واسطه آنها، کودکان و نوجوانان از خطرات مصون بمانند. مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع این دست از بلایا، آموزش تاب‌آوری است. با هدف آمادگی در برابر یک فاجعه، می‌توان تاب‌آوری کودکان و نوجوانان را از طریق مشارکت فعال به‌خوبی تقویت کرد. در این چارچوب آموزشی است که آنان از خطراتی که پیرامون زندگی‌شان وجود دارد، آگاه و ترغیب می‌شوند برای آنها راه‌حل بیابند؛ ایده‌هایی را مطرح کنند که چگونه به بهترین شکل ممکن با یک فاجعه روبه‌رو شوند و یاد بگیرند از دیگران چه کمک‌هایی دریافت کنند. این دست از اقدامات، آمادگی روان‌شناختی کودکان و نوجوانان را مدت‌ها پیش از یک فاجعه به‌درستی تأمین می‌کند.

بخش دیگری از فاز پیشگیری شناسایی کودکان و نوجوانان در معرض آسیب است. این دسته از کودکان قبل از وقوع بحران علائم اضطرابی آشکار یا پنهانی را نشان داده‌اند که می‌توان با شناسایی به‌موقع و واردکردن آنان در برنامه‌های پیشگیرانه انتخابی Selective یا مشخص Indicated به میزان درخور توجهی از آسیب‌پذیری روان‌شناختی‌شان در موقعیت‌های اشاره‌شده کاست. بر این ‌اساس طرحی مانند غربالگری اضطراب کودکان که درحال‌حاضر توسط معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی انجام می‌شود، اهمیت راهبردی درخور توجهی دارد.‌ در فاز مداخله، دو موضوع اهمیت می‌یابد؛ اولین موضوع مراقبت از کودکان و نوجوانان و ارائه خدمات آموزشی به آنان است. مراکز مراقبت از کودکان مهم‌ترین ساختار برای محقق‌کردن این هدف است.

در این مراکز غذا، آموزش و مراقبت‌های روان‌شناختی و جسمانی به کودکان ارائه می‌شود. مهم‌ترین نکته در ارائه خدمات پس از وقوع یک فاجعه محیطی این است که کودکان، بزرگسالانی کوچک نیستند. در این‌گونه مواقع کودکان مراقبت‌های ویژه‌ای را می‌طلبند و نیازهای خاصی دارند؛ برای مثال با وجود آنکه پس از بلایا، بزرگسالان می‌توانند فقط با آب و برنج مدت مدیدی شرایط را تحمل کنند، بدون آنکه آسیب جدی ببینند، ولی کودکان به غذاهای با کالری بالا نیاز دارند تا بتوانند بدون اینکه گرفتار آسیب‌های درازمدت شوند، از پس شرایط برآیند. ضمن اینکه به‌علت کاهش نظارت والدین و دیگر بزرگسالان، آنان به‌راحتی در معرض انواع خشونت، سوءاستفاده و بیماری که در پناهگاه‌های اضطراری رایج است، قرار می‌گیرند.

ثابت شده است که ثبت‌نام آنان در این‌گونه مراکز و حضور و غیاب‌های مکرر می‌تواند در مراقبت از کودکان و نوجوانان نقش مهمی داشته باشد. آموزش و برنامه روزانه در رشد درازمدت کودکان و نوجوانان نقش مهمی دارد. وقتی کودکان مدت‌ها از محیط آموزشی دور بمانند، بسیاری از آنان به مدرسه بازنمی‌گردند.از این‌رو ضروری است که دروس مدرسه به کودکان ارائه شود؛ به‌گونه‌ای که کودکان و نوجوانان قادر باشند پس از بازگشایی مدارس، به آنجا برگردند. البته آموزش کودکان و نوجوانان پس از وقوع یک فاجعه طبیعی و حتی پس‌ازآن عموما به‌عنوان یک اولویت در نظر گرفته نمی‌شود و در بسیاری از موارد دیر به آن پرداخته می‌شود. روشن است که در تمامی کشورها، رفع این قضیه به کمک‌های مالی به‌مراتب بیشتری نیاز دارد.

در ایران آمار موثقی درباره آن دسته از دانش‌آموزانی که پس از وقوع حوادث طبیعی عظیم به مدرسه برنمی‌گردند، وجود ندارد. آمارهای جهانی حاکی از آن است که در سال 2017 نزدیک به 37 میلیون کودک و نوجوان پس از بلایای طبیعی به مدارس بازنگشته‌اند. شکاف مالی این موضوع، نزدیک به 9 میلیارد دلار برآورد می‌شود. وقتی که شرایط اضطراری سال‌ها یا حتی دهه‌ها به درازا بکشد، خسارت‌های ناشی از این واقعیت برای آن کشور بسیار گران تمام خواهد شد. جالب است که در‌حال‌حاضر فقط دو درصد از کمک‌های انسان‌دوستانه به امر آموزش اختصاص داده می‌شود. طبیعتا این موضوع در درازمدت تأثیر سوئی خواهد داشت؛ چراکه نبود آموزش، فقر را تشدید خواهد کرد. به این دلیل است که یکی دیگر از خدمات مراکز مراقبت از کودکان، ارائه خدمات آموزشی بلافاصله پس از وقوع یک فاجعه است. اینکه مراکز مراقبت از کودکان چه شکل و شمایلی داشته باشند، به شرایط ناشی از موقعیت‌های پس از فاجعه وابسته است.

در برخی از مواقع، ابتدایی‌ترین سازه‌ها نیز در راه‌اندازی یک مرکز مراقبت کفایت می‌کند. طبق گزارش جهانی خطر (1397) در زلزله مهیب هائیتی با استفاده از پلاستیک، مرکزی دایر شد که کودکان به‌تدریج به آنجا مراجعه کردند. راه‌اندازی این مرکز بسیار ابتدایی در آن شرایط دستاورد بزرگی بود و توانست کودکان را دور یکدیگر جمع کرده و به‌نوعی دنیای کودکی آنان را حفظ کند. بر همین اساس برنامه‌هایی که در مراکز مراقبت از کودکان ارائه می‌شود، مبتنی بر نیاز موجود بسیار متنوع خواهد بود. طیف خدمات از بازی و فعالیت‌های آموزشی گرفته تا تغذیه و چک‌آپ‌های سلامتی، درمان تروماهای شکل‌گرفته، گفت‌وگوهای گروهی و مراقبت‌های روان‌شناختی گسترده است. مادامی که شرایط به وضعیت عادی برنگردد، لازم است این مراکز به ارائه خدمات بپردازند. ازاین‌رو، امکان دارد ارائه خدمات مراکز مذکور شش ماه تا یک سال ادامه یابد. دومین موضوع در فاز مداخله، ارائه خدمات روان‌شناختی به کودکان و نوجوانان آسیب‌دیده است. طبق پژوهش‌های جهانی پس از وقوع فجایع طبیعی، کودکان با طیف وسیعی از مشکلات روان‌شناختی و به شکل مشخص اختلال استرس پس از حادثه[1](PTSD) Post-traumatic stress disorder مواجه می‌شوند.

در رابطه با درمان کودکانی که دچار این اختلال شده‌اند، یک پژوهش متاآنالیس(نیومن و همکاران، 2015) یافته‌های مهمی را ارائه کرده است. اهم یافته‌های پژوهش اشاره‌شده عبارت‌اند از: 1. درگیرکردن کودکان در درمان نسبت به رهاکردن آنان به‌مراتب مؤثرتر است؛ کمااینکه مشخص شده است درمان‌های روان‌شناختی، 66درصد مؤثرتر از عدم درمان است. 2. مؤثرترین درمان‌ها برای کودکانی که به PTSD دچار شده‌اند، به ترتیب عبارت‌اند از: الف. حساسیت‌زدایی حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) Eye movement desensitization reprocessing: این روش که بر کاهش برانگیختگی‌های جسمانی حاصل از تروما و افکار منفی متمرکز است، در درمان PTSD بسیار مؤثر واقع شده است. ب. مواجهه درمانی Exposure therapy: در این روش، اضطراب کودک از تصورات و موقعیت‌های اضطراب‌برانگیز که عمدتا ناشی از وقوع حادثه‌ای مهیب مثل سیل است، به‌واسطه روبه‌روشدن با آنها کاهش می‌یابد. ج. درمان شناختی-رفتاری: در این روش با به‌کارگیری فنون مختلف، افکار اضطراب‌آور تضعیف شده و به‌این‌ترتیب علائم و نشانه‌های PTSD کاهش می‌یابد. 3. اثرات روان‌درمانی PTSD وقتی توسط متخصصان دوره‌دیده ارائه می‌شود، به‌مراتب از وقتی که توسط معلمان و دیگر کارکنان مدرسه ارائه شود، مؤثرتر است. 4. درمان فردی کودکان مبتلا، از درمان‌های گروهی مؤثرتر است.
5. آن دسته از درمان‌هایی که والدین هم به کار گرفته شوند، اثربخش‌تر هستند.

6. کودکان 10 تا 12 ساله در مقایسه با کودکان 6 تا 9 ساله، از روان‌درمانی بیشتر سود می‌برند. باتوجه به این دست از پژوهش‌ها، به نظر می‌رسد که درمان‌های روان‌شناختی در بلایای طبیعی در کشور نیاز به تمرکز ویژه‌ای دارد؛ این دست از درمان‌ها وقتی مؤثر خواهند بود که توسط روان‌شناسانی دوره‌دیده اجرا شوند که با تسلط بر پروتکل‌های درمانی، بتوانند به کودکان و نوجوانان کمک کنند که از بار رنج و عذاب ناشی از شرایط دشوار خود بکاهند؛ وظیفه‌ای که قاعدتا بر دوش سازمان نظام روان‌شناسی است.

با توجه به گذشت 12 سال از تشکیل سازمان مدیریت بحران در کشور و مسئولیت قانونی آن‌ که عبارت است از «مدیریت یکپارچه در امر سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، ایجاد هماهنگی و انسجام در زمینه‌های اجرائی و پژوهشی، اطلاع‌رسانی متمرکز و نظارت بر مراحل مختلف مدیران بحران و ساماندهی و بازسازی مناطق آسیب‌دیده» انتظار می‌رود که این سازمان راه‌اندازی ساختارهای متمرکزی نظیر مراکز مراقبت از کودکان را در دستور کار قرار داده و با همکاری وزارتخانه‌های مرتبط (آموزش‌و‌پرورش، بهداشت و رفاه) مانع از موازی‌کاری‌هایی شود که شدیدا منابع را به هدر می‌دهند.

*منبع: روزنامه شرق،1398،1،31
**گروه اطلاع رسانی**1893**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي شرق كودكان بلاياي طبيعي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۴۹۱۰۹۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نخستین مرکز تخصصی نجوم و رصد استان در شهرستان بروجن راه اندازی می‌شود

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین استان چهارمحال و بختیاری ، فتاح کرمی فرماندار شهرستان بروجن با اشاره به انعقاد تفاهم‌نامه فی مابین فرمانداری و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان، وجود ظرفیت‌ها و جغرافیای این شهرستان گفت: اولین مرکز تخصصی نجوم و رصد استان در این شهرستان راه اندازی خواهد شد.

وی ارائه خدمات تخصصی علمی و آموزشی نجوم و رصد ویژه کودکان و نوجوانان را از اهداف راه‌اندازی این مرکز عنوان کرد.

فرماندار بروجن همچنین با اشاره به اختصاص زمین در شهر بلداجی، خواستار پیگیری و تسریع در راه‌اندازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این شهر شد.

کرمی با بیان اینکه نقش برنامه‌های کانون در اثربخشی و فرهنگ‌سازی حوزه کودک و نوجوان مشهود است؛ افزود: کانون پرورش فکری از ارکان مهم و قابل توجه در تربیت نسل آینده است.

46

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1899020