فرانسه‌شناس‌بودن طهمورث ساجدی مغفول مانده است
تاریخ انتشار: ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۶۷۲۶۵۵
به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم گرامیداشت چهلمین روز درگذشت طهمورث ساجدی ایران‌شناس و پژوهشگر، با حضور احمد سمیعی‌گیلانی، محمد روشن، محمدرضا سحاب، محمود جعفری‌دهقی، سعید فیروزآبادی، سهراب فتوحی، محمدهادی وَرَهرام، نادر حقانی، جان‌الله کریمی مطهر و علی‌اصغر محمدخانی روز پنجشنبه ۱۲ اردیبهشت در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
طهمورث ساجدی (۱۳۳۰-۱۳۹۷) ایران‌شناس، از اعضای مؤسس و نایب‌رئیس انجمن ایران‌شناسی، پژوهشگر و بنیان‌گذار ادبیات تطبیقی در دانشگاه تهران بود. او در بندر انزلی دیده به جهان گشود. تحصیلات تکمیلی خود را در رشته ادبیات فرانسه در دانشگاه پل والری دنبال کرد و در سال ۱۳۶۶ موفق به اخذ درجه دکتری در رشته ادبیات تطبیقی این دانشگاه شد. او طی عمر پرثمر خود آثار پرشماری خلق کرده که از میان آنها می‌توان به کتاب‌هایی نظیر «تاریخ ایران‌شناسی در فرانسه: تحلیلی از دستاوردهای پژوهشی تا سال‌های اخیر» (۱۳۸۹)، «ادبیات تطبیقی» (۱۳۸۶)، شماری مقاله در نامه فرهنگستان، پژوهش زبان‌های خارجی و دیگر مجلات علمی پژوهشی، همکاری در شماری از مدخل‌های دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی اشاره کرد.
در ابتدای مراسم یادبود این پژوهشگر، علی‌اصغر محمدخانی معاون فرهنگی شهر کتاب، گفت: امروز، هم‌زمان با روز معلم، به یاد دوست، معلم و استادی گردهم آمده‌ایم که جایش در میان ما بسیار خالی است. طهمورث ساجدی صبا در روزهای پایانی سال ۱۳۹۷ از میان ما رفت. امروز تقریباً چهل روز از مرگ ناباورانه‌اش می‌گذرد. ما صبر پیشه می‌کنیم و به یاد می‌آوریم که به گفته قرآن کریم، همه از اوییم و به‌سوی او باز می‌گردیم، اما رفتن ساجدی باورپذیر نیست.
وی افزود: تقریباً ۲۰ سال از آشنایی ما می‌گذرد. یکی دو سال پس از بازگشت به ایران، مرحوم رضا سید حسینی او را همراه خود به خانه کتاب آورد و سبب آشنایی ما شد. از آن روز تقریباً هر هفته با ساجدی در ارتباط بودم. پس، امروز جای دوستی بسیار عزیز را خالی می‌بینم. همه کسانی که با او آشنایی داشتند به اخلاق و خصوصیات او آگاهند. از این میان به نظم در تمام کارهای علمی، قرارهای ملاقات و برنامه‌ها، وفاداری به دوستی از صمیم قلب، صراحت و دوری از هرگونه دورویی در هر مساله‌ای اشاره می‌کنم که از او انسانی بسیار صریح و یگانه ساخته بود. او همچنین در گردآوردن و آشنا کردن انسان‌ها با یکدیگر در قالب تشکل‌های دوستی، علمی و فرهنگی تلاشی کم‌نظیر داشت.
معاون فرهنگی شهر کتاب ادامه داد: طهمورث ساجدی در حوزه ایران‌شناسی قدم‌های بسیاری برداشت، از جمله تدریس در بنیاد ایران‌شناسی، نگارش شماری مدخل ایران‌شناسی، جمع‌آوری و معرفی منابعی برای شناخت ایران‌شناسان، به‌ویژه ایران‌شناسان اروپایی. او حدود ۳۶ مدخل در مجموعه شش‌جلدی «دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی» به همت اسماعیل سعادت نوشته است. در این میان، به‌جز سه مدخل کلیدی ادبیات تطبیقی فارسی و انگلیسی، ادبیات تطبیقی فارسی و فرانسوی، ایران‌شناسی، همه مدخل‌ها در معرفی ایران‌شناسانی از ادوارد براون تا کُربن و دوساسی است.
وی درباره مدخل ایران‌شناسی گفت: این مدخل تقریباً مجموعه دستاوردهای مربوط به فرهنگ و تمدن و زبان‌های ایرانی با پیشینه چهار قرن است. این نشان می‌دهد که ایران‌شناسی در جهان پیشینه‌ای چهارصدساله دارد. ساجدی در این مدخل به‌تفصیل به تبیین چگونگی شکل گرفتن ایران‌شناسی در هلند و ادامه یافتن آن در دیگر کشورهای اروپایی می‌پردازد و به سنت‌های ایران‌شناسی کشورهایی چون هلند، لهستان، روسیه و آلمان می‌پردازد.
خدمات ایران‌شناسی ساجدی
در ادامه، احمد سمیعی گیلانی گفت: تحصیلات دانشگاهی روان‌شاد دکتر سجادی، در دانشگاه و مراکز تحقیقاتی معتبر فرانسه بود. او حدود ۲۰ سال مقیم فرانسه بود. به‌خوبی به زبان فرانسه سخن می‌گفت، می‌نوشت و بیشتر مطالعاتش از منابع فرانسوی بود. چنان‌که گفته شد، حوزه تحقیقاتی او بیشتر ایران‌شناسی و تا حدی ادبیات تطبیقی بود. سجادی در زمینه تحقیقات ایران‌شناسی آثاری بسیار نو و بدیع دارد. برای نمونه در «نامه فرهنگستان» (شماره منتشر نشده) ایران‌شناسی فرانسوی به نام ژان لاهور را معرفی کرده است که خلاف بیشتر ایران‌شناسان و شرق‌شناسان فرانسوی در کارهایش مایه‌های عرفانی وجود دارد. چنان‌که حتی نامی که اختیار کرده گواه شیفتگی او به عرفان و تفکرات هندی است. این نشانی از روزآمدی و گستردگی دانش ساجدی است. او با آخرین اخبار و اطلاعات روز حوزه ایران‌شناسی در فرانسه و دستاوردهای دانش‌نامه‌ای در زبان فرانسه آشنایی داشت و آنها را به فارسی‌زبانان معرفی می‌کرد.
وی افزود: از نظر اخلاقی او دوست بسیار باوفایی بود و در جمع کردن دوستان نقش خاصی داشت. حتی وقتی دکتر بدره‌ای از امریکا می‌آمد، همه را برای ملاقات با ایشان خبر می‌کرد. چنان‌که با جمعیت ارامنه نیز روابط خوبی داشت و ما را برای شرکت در کنفرانس‌ها و مجالس آنها دعوت می‌کرد.
سمیعی‌گیلانی ضمن اشاره به حافظه درخشان ساجدی، درباره سبک نویسندگی او گفت: سبک نویسندگی ساجدی نیز جالب بود. وقتی از رویدادی یاد می‌کرد، رویدادهای هم‌زمان آن را هم می‌آورد. این رویدادهای هم‌زمان ممکن بود ربط مستقیمی با رویداد موضوع مقاله نداشته باشند. مثل کسی بود که در مسیر سفرش علاوه بر آنکه خط اصلی را طی می‌کند به آبادی‌ها و روستاهای اطراف هم سر می‌زند؛ یعنی در نوشتن مقاله به طی مسیر اصلی اکتفا نمی‌کرد. از این‌رو، من و اسماعیل سعادت در ویرایش مقالات و نوشته‌های او ناگزیر به حذف پاره‌ای مطالب می‌شدیم.
نادر حقانی سخنران بعدی این مراسم، ضمن بیان اینکه هیچ جایگزینی برای شخصیت‌های علمی وجود ندارد، گفت: شاید این افراد دانش و تجاربشان را به دیگران منتقل کنند، اما منش و رفتارشان با خودشان از بین می‌رود. هر یک از ما وقتی معلم دانشگاه هستیم، وجودی علمی داریم. اما زمان و مطالعات عمیق و گسترده‌ای نیاز هست تا این وجود به شخصیت علمی تبدیل شود. چنان‌که اشاره شد، مطالعات سجادی به یک کانال محدود نبود و در سخنرانی‌ها و نوشته‌هایش از هر روشی برای روشن کردن فکر یا شخصیت مورد نظر کمک می‌گرفت.
وی گفت: هنگامی‌که از آلمان آمدم و مسئولیت دانشکده را برعهده گرفتم، کارهای علمی پژوهشی کمتر در مجلات علمی پژوهشی چاپ می‌شد. در آن زمان، هم تعداد مجلات کم بود و هم رقابت مجلات برای گرفتن در رتبه بالاتر. در این موقعیت هفت‌هشت شماره از مجله‌ی دانشکده منتشر شده بود. به نظرم رسید برای اولین گام باید این مجله را بررسی و فعال کرد. من فقط به این موضوع اشاره کردم و روز بعد، ساجدی تمامی هفت مجله را مطالعه کرده بود. او تک‌به‌تک ایرادهای مقالات را گرفته بود و همه منابع را بررسی کرده بود و با ربط و بی‌ربط‌ها را مشخص کرده بود. از همین‌جا، وحشتی به آدمی مستولی می‌شود که چه‌طور فردی در این زمان کوتاه می‌تواند هفتادهشتاد مقاله را استخراج کند و قدم بعدی را مشخص کند!؟
فرانسه‌شناسی ساجدی مغفول مانده است
حقانی ضمن اشاره به نقش ساجدی در روند لایحه داوری در دفاع از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی، ادامه داد: استادان بین‌المللی‌ای که به دانشکده یا پژوهشکده دعوت می‌شدند، همواره در نخستین دیدار چنان تحت تأثیر دانش او قرار می‌گرفتند که بی‌درنگ زبان کوتاه می‌کردند. برای نمونه هیاتی که از چین برای مذاکره در مورد برپایی کنفرانسی در خصوص جاده ابریشم به پژوهشکده آمده بودند، با ورود ساجدی به بحث بی‌درنگ به نقش‌شان در مجموعه سازمانی و برگزاری کنفرانس عقب‌نشینی کردند. ساجدی افزون بر آنکه در زمینه ادبیات تطبیقی و ایران‌شناسی فعالیت داشت، فرانسه‌شناس بود. اما چون کشورشناسی در ایران جایگاه و قالب آکادمیکی ندارد، این جنبه او مغفول مانده است. به یاد دارم که او در سلسله مباحثی که در پژوهشگاه برگزار می‌شد، ۶ جلسه دوساعته از شکل‌گیری قومی و تمدنی تا قدرت گرفتن فرانسه در صحنه جهانی و شکل‌گیری احزاب سیاسی فرانسه و سوگیری سیاسی نحله‌های فکری در فرانسه سخن گفت و دایره اطلاعات او چنان گسترده بود که ما تمام مدت یادداشت برداشتیم.
وی افزود: به نظم و دقت او اشاره شد. او محققی به‌تمام‌معنا بود. ولی هنگامی‌که مسئولیت معاونت تحصیلات تکمیلی را پذیرفت هم از ساعت شش صبح تا چهار بعد از ظهر، به‌جز استراحتی کوتاه، در اتاقش حاضر بود و به وظایف علمی و امورات علمی می‌رسید. همچنین، در داوری، مشاوره و راهنمایی پایان‌نامه‌ها یکسان عمل می‌کرد. همیشه کار را از همه ابعاد بررسی می‌کرد و بر آن تصحیح می‌نوشت. به‌راستی، چه در دانشگاه تهران و چه در خارج آن، هیچ‌کس را ندیدم که این‌قدر راهنمایی و مشاوره را جدی بگیرد. ما خیلی به هم نزدیک بودیم، اما همیشه توصیه‌هایمان به هم سوم‌شخص بود. اگر توصیه‌ای برایم داشت، می‌گفت در این شرایط دوستان این‌گونه فکر می‌کنند که اگر فردی چنین کند، چنان می‌شود. این‌قدر ادب در درون یک فرد بی‌نظیر بود. من کوچک‌تر از او بودم، ولی باز غیرمستقیم و سوم‌شخص توصیه می‌کرد. من هم اینچنین بودم، گرچه باور داشتم در ابعادی گونه‌ای دیگر بهتر است، جسارت این را به خودم نمی‌دادم.
همکاری با سحاب
محمدرضا سحاب به‌عنوان سخنران بعدی این برنامه، ضمن ذکر خاطره‌ای از ساجدی، گفت: رشته تحصیلی او جغرافی نبود، اما طی سال‌ها با مؤسسه جغرافیایی سحاب روابط خوبی داشت. برای نمونه به همراه شماری از دوستان در دوره‌ای یک‌ونیم ساله در تألیف و تدوین یادنامه مرحوم پدرم، «هشتاد سال کارتوگرافی: یادنامه استاد عباس سحاب» همکاری داشت. مطالعات او چنان وسیع و کارش چنان دقیق بود که وقتی درباره جغرافی‌دانی فرانسوی مقاله‌ای می‌نوشت، برای استادان جغرافی‌دان در دانشگاه‌هایمان نیز تازگی داشت.
محمود جعفری دهقی، از دوستان ساجدی در انجمن ایران‌شناسی هم در این مراسم گفت: عالم و انسانی حقیقی را از دست داده‌ایم و به‌راستی این لطمه جبران‌پذیر نیست. درباره مقام علمی ساجدی صحبت شد. فقط جهت یادآوری می‌گویم که او بهترین ایام زندگی خود را در فرانسه به تحصیل پرداخت و آنچه در دانش ایران‌شناسی ذخیره کرد و برای ما آورد، نتیجه سال‌ها سینه به حصیر مالیدن است. ساجدی بعد از انقلاب با شور بسیار برای خدمت به وطن آمد. حاصل این مدت، چندین مجلد کتاب و صدها مقاله ارزشمند است. او در باب ادبیات تطبیقی بر ضرورت جبران کمبودها بسیار تأکید داشت. در باب نقد ادبی و مسائل مربوط به مکتب‌های ایران‌شناسی نیز ما همکار دانشگاهی بودیم و او از زمان تأسیس این رشته در دانشگاه، ستون اصلی کار بود و افزون بر تدریس مکتب‌های ایران‌شناسی، راهنمای ما در ادامه این رشته بود.
وی ضمن بیان خاطره‌ای به فروتنی ساجدی مقابل همه اقشار جامعه، دانشگاهی و غیردانشگاهی، اشاره کرد و گفت: یکی از کارهای به یادمانی او، ایجاد حلقه ادبی بود. سه‌شنبه‌ها در دانشگاه تهران گردهم می‌آمدیم و به بحث‌های علمی و ایران‌شناسی می‌پرداختیم. این حلقه به‌دور از هرگونه بدگویی و بحث‌های حاشیه‌ای بود و ساجدی همواره از مطالب علمی سخن می‌گفت و افراد را به نوشتن و تحقیق وامی‌داشت. آخرین توصیه او به من مشارکت در تکمله دانشنامه زبان و ادب بود که مرا به نگارش مقاله‌ای درباره‌ی زبان خُتَنی واداشت.
سعید فیروزآبادی مترجم زبان آلمانی نیز در این برنامه گفت: به نظر می‌رسد توجه به آثار اهل دانش برای گرامیداشت ایشان شایسته باشد. من در اینجا، در مورد کتاب «ایران‌شناسی در فرانسه» (۱۳۸۹) سخن می‌گویم. ساجدی در مقدمه زیبایی که بر این اثر نوشته، اشاره می‌کند که این کتاب را به پیشنهاد زنده‌یاد ایرج افشار نگاشته است و بخشی با عنوان باستان‌شناسی فرانسه در ایران را به آن افزوده است. همین مقدمه شیوا حاکی از نگاه کلی ساجدی به سیر ایران‌شناسی در فرانسه و کل اروپا است. او در کمال فروتنی در این مقدمه بیان می‌کند که به هیچ‌یک از مقاله‌های خودش استناد نخواهد کرد و فقط عنوان برخی از آنها را در کتاب‌نامه آورده است.
وی افزود: روش پژوهش او در این اثر، بیشتر نگاهی تاریخی به پیشینه روابط ایران و فرانسه است. دل‌بستگی به این مرز و بوم او را بر آن‌داشته است که شرح دقیقی از تاریخ ایران و اهمیت زبان فارسی در مقام زبان میانجی ارائه کند. چنان‌که عنوان فصل اول این کتاب حماسه زبان فارسی در قرون وسطی و سده‌های اولیه پس از رنسانس است. او در این فصل، اشاره‌های دقیقی به اسناد مهم و منتشرنشده دوره‌ی مغولان، مکاتبات با دربارهای اروپایی، سفرنامه‌ها دارد و همه اینها نشان از آشنایی خوب او با راه‌های آشنایی فرانسویان و اروپاییان با ایرانیان دارد.
این پژوهشگر گفت: ادوار تاریخی زبان فارسی در فرانسه، زبان فارسی در عصر رنسانس، تداوم رنسانس شرقی و تبعات ایران‌شناسی آن، در فصل‌های دو تا چهار این کتاب دنبال می‌شود. او در کتاب تاریخ دقیقی از ترجمه‌های ادبی فارسی به زبان فرانسه و سایر زبان‌های اروپایی ارائه می‌کند. نکته مهم این است که او به ارائه فهرست اکتفا نمی‌کند، بلکه به‌قدری بر کار خود مسلط است که تمام این ترجمه‌ها را به‌نوعی نقد و بررسی و معرفی می‌کند. همچنین، استنادهای او معمولاً به متن اصلی آثار است. در نهایت، او به ایران‌شناسی در قرن بیستم می‌پردازد. ساجدی در این بخش روابط بزرگان ایران‌شناسی فرانسوی در قرن بیستم را با روشنفکران و جامعه ایرانی از جمله قزوینی، صادق هدایت، عباس اقبال آشتیانی، ابراهیم پورداود، پرویز ناتل خانلری بیان و آثارشان را در فصل جداگانه نقد می‌کند. ذکر جزئیاتی از رابطه ماسینیون و دکتر غلامحسین صدیقی در ایام محبس و پس از کودتای مرداد ۱۳۳۲ بسیار خواندنی است.
فیروزآبادی در پایان سخنانش گفت: بی‌تردید این کتاب نخستین گام در راه شناخت تاریخ ایران‌شناسی در فرانسه است. ساجدی در این کتاب با نگرشی ژرف خواننده را با پس‌زمینه‌های آشکار و پنهان ایران‌شناسی آشنا می‌کند. افزون بر این، شیوه نگرش انتقادی به تاریخ علم را نیز به مخاطب خود می‌آموزاند.
سهراب فتوحی سخنران بعدی این مراسم بود که گفت: وقتی بعد از ۳۵ سال زندگی و تدریس در فرانسه به ایران بازگشتم، در چارچوب فعالیت‌های انجمن دوستی ایران و فرانسه، با ساجدی آشنا شدم. این آشنایی باعث شد حس دوجانبه دوستی پایداری بین من و ایشان به‌وجود آید. این دوستی تا آخر حیات او ادامه داشت. من به حضور ایشان واقعاً افتخار می‌کنم و در برنامه‌های فرهنگی یا علمی انجمن دوستی ایران و فرانسه از دانش ایشان بهره برده‌ام. ساجدی به کار خود اشراف کامل داشت و من خیلی خوشبخت بودم که وقتی از فرانسه آمده بودم و برگردان لغتی فرانسوی مشابهی را در فارسی نمی‌دانستم و در چارچوبی گیر می‌افتادم با او تماس می‌گرفتم و از او می‌پرسیدم.
وی افزود: یکی از خصوصیاتی همیشگی او در ذهن من فروتنی است. دوستان به‌تفصیل راجع به خصوصیات اخلاقی و توانایی‌های علمی ساجدی سخن گفته‌اند و من دیگر به این موضوع نمی‌پردازم. یک عامل باور عمیق من به او این بود که بانی گردهم‌آیی دوستان بود. البته من کمی دیر افتحار پیوستن به حلقه دوستی دانشگاه تهران را یافتم. ولی امیدوارم چنان‌که ایشان بانی این امر خیر بود، ما نیز بتوانیم با دوستان این برنامه را به یاد ایشان و برای حفظ دوستی خودمان ادامه دهیم.
در بخش بعدی این نشست، محمدهادی وَرَهرام ضمن خواندن سوگ‌نوشته‌ای درباره‌ی ساجدی، گفت: دکتر ساجدی، از شما استاد عزیزم که یکی از مسافران مهم قطار زندگی و همراه من بودید متشکرم. نمی‌دانم چه وقت به ایستگاه پایانی خواهم رسید، برای همین نمی‌خواهم فرصت گفتن «متشکرم» را از دست بدهم.
گوبینوشناسِ هم‌قطار
وی افزود: اگر همه دوستان دوستی خوب را از دست داده باشند، من نه فقط دوست، بلکه استادم را از دست دادم. اهل ادب ایران، شادروان طهمورث ساجدی صبا را خوب می‌شناسند. فاضلی پربار و ایران‌شناسی پرکار بود. در آذر ماه ۱۳۸۹ با وی در دانشگاه تهران آشنا شدم و تا پایان حیاتش از دوستی پربار فرهنگی او بهره‌مند شدم. خردمندی گشاده‌روی و مشرف به فرهنگ و زبان ایران بود. ایران و ایرانی را دوست می‌داشت و به ادبیات تطبیقی، ایران‌شناسی، سفرنامه‌نویسی، نقد کتاب دل‌بستگی و اشراف داشت. در سخنرانی‌ها از پایگاه خرد دور نمی‌شد و مطالب را از روی نوشته نمی‌خواند. علاقه وافری به مطالعه، تحقیق و پژوهش داشت. به درخواست هیچ‌کس «نه» نمی‌گفت. زمان بسیاری را جهت تصحیح و ویراستاری پایان‌نامه‌های دانشجویی، بدون در نظر گرفتن ساعت و مزد، صرف می‌کرد. آراسته، ساده و خوش‌پوش بود. منظم و سر ساعت در همه نشست‌ها شرکت می‌کرد. همیشه به تمام وعده‌هایش عمل می‌کرد. بسیار خوش‌قلب و بخشنده بود. با کامپیوتر، موبایل و فضای مجازی سازگاری نداشت و از روش‌های سنتی یاری می‌جست. اگر کتابی، عکس یا سوژه جدیدی می‌دید، می‌پرسید که این مطلب را چه کسی، کجا و چه زمانی نوشته است. هنگامی‌که به صحت مطالب واقف می‌شد، می‌گفت «لطفاً از این کتاب دو نسخه تهیه کنید تا یکی از آنها را به استاد سمیعی بدهیم یا باید در این خصوص در فرهنگستان مطلبی بنویسم». اگر به سخنرانی و بزرگداشتی دعوت می‌شد، دوستان را هم دعوت می‌کرد. گشاده‌دست و وطن‌پرست بود. آرزوی پیشرفت کشورش را داشت، اما نه به بهای غرب‌زدگی. گرچه بیش از بیست سال از عمر خود را در اروپا سپری کرده بود. نوشتن جستارهای علمی در «پژوهشکده زبان ملل»، «گیلان ما»، «پیمان» و ایراد سخنرانی در «نمایشگاه‌های کتاب»، «شهر کتاب» و تشکیل «انجمن ایران‌شناسی» را جزو وظایف خودش می‌پنداشت. به کتاب عشق می‌ورزید و در اصل مانند سعید نفیسی کتاب‌باز و کتاب‌دوست بود. بیشتر کتاب‌ها را به اسم نویسنده، انتشارات و سال چاپ می‌شناخت. وی ویراستاری دقیق، نقادی فاضل و گوبینوشناسی ایرانی بود که نمی‌خواهم نبودش را باور کنم.
جان‌الله کریمی مطهر نیز به‌عنوان سخنران بعدی گفت: حدود ۲۰ سال است که با آقای دکتر آشنایی دارم. تقریباً هم‌زمان در دانشگاه تهران شروع‌به‌کار کردیم و با راهنمایی‌های او بود که با ادبیات تطبیقی و مکاتب مختلف ایران‌شناسی آشنا شدیم. در این ده سال آخر، هر هفته حداقل یکی‌دو ساعتی تلفنی صحبت می‌کردیم و این صحبت‌ها همیشه برای من مانند شرکت در کلاس درس یا همایشی درباره‌ی آخرین دستاوردها بود. امروز کمبود او و نیاز به مشورت با او را احساس می‌کنیم. چنان‌که گفته شد ما با تشویق و دعوت او وارد حلقه‌های گوناگون ادبی و فرهنگی، از خانه هنرمندان تا جلسات شهر کتاب، شدیم. در حوزه ایران‌شناسی، باید بگویم که او ایران‌شناسان روس و کارهایشان را حتی از ما متخصصان روسی بهتر می‌شناخت. ولی عادت داشت که خود ما را به نوشتن و کار کردن در این حوزه‌ها تشویق کند و از پراکنده‌کاری پرهیز می‌کرد. بسیار منظم و دقیق بود؛ ضمن اینکه انسان واقعاً مهربانی بود، در اظهار نظر نیز واقعاً جدی بود؛ یعنی همیشه هم ما را تشویق می‌کرد و هم نقطه‌نظراتش را با جدیت و مهربانی بیان می‌کرد.
در پایان این برنامه محمد روشن درباره ساجدی گفت: انسانی والا، دانشوری گزین و خردمند، محققی سخت‌کوش و پژوهنده و استادی فرزانه از دانشگاه تهران رخت به مینو کشید. فقدان دکتر طهمورث ساجدی از ضایعات جبران‌ناپذیر دانش و دانشگاه است. بیرون از مراحل دانش و فضل، جامعه ما عنصری کم‌مانند و وارسته را از دست داده است. سرشت و خلق‌وخوی انسانی و وارستگی او در پرهیز از ناروایی‌ها مصداق راستین فرهیختگی و ادب‌آموختگی او بود که بیرون از دانشگاه، جامعه ما نیز سخت بدان نیازمند است. کوشش و تلاش او در آموزش، به هر دو معنی متعدی و لازم، از دربایست‌های روزگار ما است که با دریغ و درد نمونه‌ای بایسته و شایان را از دست داده‌ایم و با دریغ باید بپذیریم که عمری در روزگاری باید چشم‌به‌راه بود. هرچند باید امیدوار بود. ولی این امیدواری دور و بعید نیست. همان شمار از دانشجویان که از مکتب دکتر ساجدی و همکاران ارجمند و دانشور وی بهره‌یاب بوده‌اند و هستند از اهتمام و تلاش بازنمی‌مانند. همگان و از آن میان من، به امیدی وافر چشم‌به‌راه برآمدن دانشمندانی در بسته و دلسوز نشسته‌ایم که هم‌اینک در پوشش دانشجویی و دانش‌پژوهی کمر همت بربسته‌اند و کشور گرامی هنرپرور ما را یار و غمخوارند و خواهند بود و برای بازساختن ایرانی سرافراز با فرهنگی پویا و سازنده از پای نخواهند نشست. چنان‌که اشاره شد طهمورث ساجدی به تحقیق و پژوهش رغبتی وافر داشت. اهل نشر و نگارش بود. دو اثر ماندگار و ارزنده‌ی او شایسته تجدید چاپ است: نخست «ادبیات تطبیقی» و دیگری مجموعه مقالات «ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی».
وی سخنان خود را با شعری که نظامی گنجوی در سوگ خاقانی سروده، به پایان رساند:
همی گفتم که طهمورث دریغاگوی من باشد
دریغا من شدم آخر دریغاگوی طهمورث
کد خبر 4609656منبع: مهر
کلیدواژه: مرکز فرهنگی شهر کتاب درگذشت چهره ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۷۲۶۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تهدید به بازنگری در دکترین هسته‌ای؛ آیا امیدی برای توافق باقی مانده؟
نشانه‌هایی وجود دارد که تماس‌های مخفی بین ایالات متحده و ایران، نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد پرونده هسته‌ای نیز در جریان است.
به گزارش اکوایران، ایران پس از عملیات پهپادی و موشکی به اراضی اشغالی و پاسخ محدود (رژیم) اسرائیل، ارزیابی کرد که توانسته با بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل و اتحاد نظامی اسرائیل و آمریکا به طور مؤثری مقابله کند.
بازنگری در دکترین هستهایبه نوشته استیمسون، ایران با دو دشمن روبروست که هر دو از تسلیحات هسته‌ای برخوردار بوده، در حالی که ایران فاقد آن است. با این حال، در صورت تشدید بیشتر تنش‌ها، ایران به احتمال زیاد برای ایجاد بازدارندگی در برابر حملات آینده، به سمت گریز هسته‌ای پیش خواهد کرد.
در آستانه حمله محدود (رژیم) اسرائیل در ۱۹ آوریل، سرلشکر احمد حق‌طلب، رئیس سازمان حفاظت و امنیت هسته‌ای در مورد لزوم بازنگری در استراتژی هسته‌ای ایران در نتیجه افزایش تهدیدات آمریکا و (رژیم) اسرائیل صحبت کرد. او گفت: «اگر اسرائیل تصمیم بگیرد از تهدید حمله به مراکز هسته‌ای ایران به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند، بازنگری در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و گذر از تحفظات قبلی اعلام‌شده توسط کشور، ممکن و قابل‌تصور است».
هم‌زمان، روزنامه شرق مدعی شد امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل و معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی تماس‌های آرام خود با آمریکا را نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد موضوع هسته‌ای نیز ادامه داده است.
بن‌بست مذاکرات و توافق موقتآخرین دور مذاکرات رسمی هسته‌ای در سپتامبر ۲۰۲۲ با پیشنهادی از سوی جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی به پایان رسید که به انجام نرسید.
مذاکره روسیه آمریکا درباره ایران ریابکوف رابرت مالیایران خواستار پایان‌دادن به اختلافات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد مسائل پادمان، لغو تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران و تضمین ایالات متحده مبنی بر تداوم هرگونه توافق فراتر از دولت بایدن بود. چنین امتیازاتی حاصل نشد.
در غیاب توافق رسمی، آمریکا و ایران در ماه می۲۰۲۳ در عمان به تفاهم موقتی دست یافتند که ادعا شده بر اساس آن، ایران متعهد شد که غنی‌سازی اورانیوم را فراتر از ۶۰ درصد انجام ندهد، پنج شهروند دوتابعیتی ایرانی‌آمریکایی را آزاد کند و در ازای آن، وجوه بلوکه‌شده‌اش توسط آمریکا آزاد گردد. واشنگتن همچنین سیگنال‌هایی فرستاد که تحریم‌های نفتی علیه ایران را تشدید نخواهد کرد.
هدف از تفاهم موقت میان بِرَد مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید و علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای وقت ایران دورزدن کنگره آمریکا بود که در غیر این صورت، فرصت بررسی دقیق و احتمالاً مسدودکردن یک توافق رسمی را داشت. با این حال، اسرائیل با این موضوع مخالفت کرد و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر (رژیم) اسرائیل در تماس تلفنی ۸ ژوئن ۲۰۲۳ به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که اسرائیل به هیچ توافقی بین واشنگتن و تهران پایبند نخواهد بود.
جنگ‌هایی که سد مذاکرات شدندهمچنین همکاری نظامی ایران و روسیه با واکنش منفی کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا مواجه شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به شدت بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ تأثیر گذاشت و عملاً روندی که با ایران در سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود را نابود کرد.
جنگ اوکراینبا افزایش قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین، برخی از فشارهای اقتصادی فوری بر ایران کاهش یافت. روسیه و ایران به هم نزدیک‌تر شدند و روایت افول غرب و نیاز به «نگاه به شرق» در تهران قوت یافت.
با این حال، روابط اقتصادی نزدیک‌تر با روسیه و چین نتایج مطلوبی را برای رشد اقتصادی ایران به همراه نداشت. ایران قرار بود مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را در عمان در اواسط اکتبر ۲۰۲۳ از سر گیرد. آغاز جنگ غزه مانع از این امر شد، هرچند گزارش شده که دو طرف در ژانویه ۲۰۲۴ برای بحث در مورد حملات حوثی‌ها در دریای دیدار کردند.
در بحبوحه ادامه جنگ غزه و افزایش تنش‌ها میان آمریکا و گروه‌های مقاومت منطقه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و از اواسط ۲۰۲۳، کاهش تولید را معکوس کرده است. مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در صورت غنی‌سازی بیشتر، سوخت کافی برای گریز هسته‌ای را در اختیار دارد و زمان لازم برای آن را می‌توان با روز اندازه‌گیری کرد، نه با ۱۲ ماه که توسط برجام تعیین شده بود.
گزینه‌های غربهنوز هم برنامه‌هایی روی میز وجود دارد که می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را احیا کند. تهران اعلام کرده که عمانی‌ها یک مکانیسم «کم در برابر کم» یا «گام‌به‌گام» مشابه توافق می۲۰۲۳ ارائه کرده‌اند. یکی دیگر از احتمالات که توسط علی واعظ و ولی نصر پیشنهاد شده، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای به عنوان راهی برای جبران محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای ایران است.
همچنین گزارش‌هایی از طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هسته‌ای به گوش می‌رسد، اگرچه هیچ جزئیاتی منتشر نشده است. ژاپن سابقه‌ای در میانجیگری هسته‌ای ندارد، اما به عنوان میانجی برای دستیابی به آتش‌بس جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد.
اگر نهایتاً مرگ برجام اعلام شود، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا مذاکرات جدید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را در سال ۲۰۱۵ تأیید کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود. پیش از آن، بریتانیا یا فرانسه می‌توانند در صورت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران به سطح گریز هسته‌ای، تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران را «بازگردانند». ایران تهدید کرده که در صورت بازگشت تحریم‌ها، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (مانند کاری که کره شمالی در سال ۲۰۰۲ انجام داد و سپس به ساخت بمب اقدام کرد) خارج خواهد شد.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا ایالات متحده در پی حمله تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل، تحریم‌های نفتی را تشدید خواهد کرد؟ دولت بایدن تحریم‌های جدیدی را علیه تولید پهپاد و فولادسازی ایران اعلام کرده، اما هیچ اشاره‌ای به تحریم‌های نفتی نداشته است. با توجه به اینکه تنها مزیت توافق فعلی بین دو کشور این بوده که ایران می‌تواند نفت را به چین بفروشد، به احتمال زیاد وضعیت شکننده موجود در طول انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.
با این حال، حتی اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، احتمالاً در مورد کاهش تحریم‌ها علیه ایران با احتیاط عمل خواهد کرد.
ممکن است ایران برای حفظ برجام بر روی کاغذ، تا زمانی که قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ منقضی شود و شورای امنیت دیگر «درگیر» این موضوع نباشد، از اهرم‌های خارج از موضوع هسته‌ای استفاده کند.
جنگ غزه همچنین هم محدودیت‌ها و هم فرصت‌های ایران و گروه‌های مقاومت را برای مقابله با اسرائیل و آمریکا نشان داد. عملیات مستقیم ایران به (رژیم) اسرائیل، تحلیل دقیق‌تری از واکنش اسرائیل و آمریکا به ایران، خارج از «منطقه خاکستری» را در اختیار تهران قرار داد. ایران با ارزیابی این اطلاعات، می‌تواند برای استفاده در مذاکرات هسته‌ای آتی اهرم فشار به دست آورد.
بهترین راه پیش رو می‌تواند ادامه تعهدات تک‌ماده‌ای از سوی دو طرف بوده و در عین حال، خط‌قرمزها برای جلوگیری از تشدید درگیری در هر دو عرصه هسته‌ای و منطقه‌ای را رعایت کند. با درس‌گرفتن از تجربیات گذشته، هنوز هم یافتن راه‌حلی متوازن برای حل‌وفصل موضوع هسته‌ای بر اساس فرآیندی گام‌به‌گام امکان‌پذیر است.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»