به نقل از «ایرنا»

گنجینه فرهنگ ها در آیینه رمضان

تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۷۱۳۱۷۵

بجنورد - ایرنا - تنوع قومی و گونه گونی فرهنگی در خراسان شمالی موجب شده تا آیین های مذهبی و دینی اقوام این استان در ماه مبارک رمضان نیز رنگارنگ جلوه کرده و رنگ و بوی خاصی به خود بگیرد.

به گزارش ایرنا، در این استان که «گنجینه فرهنگها و معرفت ها» نام گرفته، همزیستی اقوام ترک و کرد، تات و ترکمن و حتی بلوچ، دایره المعارفی از آداب و رسوم را با هم درآمیخته و آمیزه ای خلق کرده که از هر زاویه، زیبایی دیگری دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

* خانه تکانی ماه رمضان
در بجنورد مرکز خراسان شمالی با نزدیک شدن ماه مبارک رمضان مردم استان برای نظافت خانه، کاشانه و مسجد محل خود اقدام می‌کنند و در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می‌روند.
این حرکت که در بین همه ساکنان این شهر عمومیت دارد موجب می شود تا با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند و در این نظافت عمومی پیر و جوان، زن و مرد برای پاکیزگی خانه، محله و مسجد و تکیه خود مشارکت دارند.
این ویژگی در بین همه اقوام مشترک است اما در برخی نقاط پررنگ تر است و جدی تر به آن پرداخته می شود.

* یا رمضان
اقوام ترکمن اهل سنت ساکن در استان خراسان شمالی، آداب و رسوم متنوع تری دارند که یکی از آنها آیین «یا رمضان» و ویژه شب های ماه رمضان است.
در این مراسم که شب های سوم، چهاردهم و بیست و هفتم ماه مبارک رمضان برگزار می شود، جوانان با ذوق و اهل شعر بعد از افطار دور هم جمع شده و به زبان ترکمنی به شعرخوانی در وصف ماه مبارک رمضان و روزه داری می پردازند.
به گفته برخی از پژوهشگران فرهنگ عامه در ادبیات ترکمنی، شاعرانی همچون مخدومقلی فراغی اشعار زیادی در مورد فضلیت ماه رمضان سروده اند و روزه داران مشتاق شعرهای این شاعران را قرائت می کنند و سپس شنوندگان و حاضران با اهدای صله آنان را تشویق می کنند.
در پایان شب های برگزاری آیین یا رمضان، هدیه ها و صله های جمع شده در بین جوانانی که شعر خوانده اند تقسیم می شود و گاهی هم از این هدایا برای تدارک یک افطار و یا سحری دسته جمعی استفاده می شود.
یکی از قابل توجه ترین فرهنگ هایی که ترکمنان در ماه رمضان به آن می پردازند، کمک به نیازمندان است که بعد از پایان نماز هر شب انجام می شود.
در این آیین هر شب بعد از اقامه نماز 20 رکعتی «تراویح» که به جماعت اقامه می شود، تعدادی از نمازگزاران، که اغلب جوان هستند، بطور دسته جمعی راه افتاده و یکی از آنان اشعار ویژه این شب ها را می خواند و بقیه در آخر هر بیت واژه «الله» را با صدای بلند می خوانند.
حرکت و شعرخوانی این گروه ساکنان خانه ها را از خواست این روزه داران جوان آگاه می سازد تا هدایای خود را که اغلب مواد غذایی مثل آرد، برنج، نان، کشمش، قند، گندم و یا وجوه نقد است، به آنان هدیه کنند.
هدایای جمع آوری شده به مسجد محل برده می شود و امام جماعت و چند نفر از ریش سفیدان هدایا را در بین نیازمندان تقسیم می کنند.

* استهلال ماه شوال
در بین ترکمن های اهل سنت تلاش برای رؤیت هلال ماه از اهمیت زیادی برخوردار است و حتی کهنسالان به پشت بام ها رفته و سعی در رؤیت هلال ماه می کنند.
با رؤیت هلال ماه شوال و اعلام حلول عید سعید فطر ترکمن های خراسان شمالی در ابتدا زکات فطریه خود را آماده کرده و آن گاه لباس های نو و پاکیزه خود را پوشیده و به ملاقات اقوام و برادران خود می روند تا با یکدیگر برای برپایی نماز عید فطر به عیدگاه بروند.
زنان ترکمن در ماه مبارک رمضان غذاهای مخصوصی از جمله «قایش» تهیه می کنند که با خمیر پخته می شود و سپس سس این غذا را که مخلوطی از پیاز، روغن، گوجه فرنگی، سیب زمینی و ادویه مخصوص است بر روی این خمیرها می ریزند.
در این ماه زنان ترکمن آش رشته، انواع فتیر و نان خانگی، کلوچه، شیرینی تهیه می کنند و بعد از صرف غذا و خوراکی به دعا و نیایش می پردازند.

*سحرخوانی
سحرخوانی از آیین های مرسوم بین اقوام خراسان شمالی است و در برخی از روستاها هنوز هم دیده می شود و سحرخوان محله ، هنگام سحر از خانه خود بیرون آمده و در محلات مختلف روستا، سحرخوانی می کند.
در گذشته گاهی سحرخوان ها به شکل گروهی سحرخوانی کرده و با صدای آنان که اغلب افراد خوش صدا هم بودند، اهالی از خواب بیدار می شدند.
در زمان‌های گذشته، عشایر و کوچ نشینان و چوپان‌های خراسان شمالی چون بیشتر وقت خود را در بیابان سپری می‌کردند از سحرخوانی که در برخی مناطق به آن چاووش خوانی هم گفته می شد، برای تشخیص وقت سحر استفاده می‌کردند.
یکی از مراسم جالب برای مناطقی که چاووش خوان وجود نداشت، این بود که افراد با کوبیدن بر تشت‌های مسی مردم را به بیدار شدن از خواب و به عبادت کردن و خوردن سحری دعوت می‌کردند.
در بجنورد در زمان سحری 2 طبل نواخته می‌شد، طبل‌هایی آهنگین که هر کدام دارای معانی خاصی بود. آهنگ طبل اول بدین گونه بود که «قره خاتون تو پلو بیشر» یعنی «پیرزن بلند شو غذا درست کن» که خانم خانه را به برخاستن و آماده کردن بساط سحری دعوت می‌کرد و آهنگ طبل دوم می‌گفت «قره خاتون قازانه دیشر» یعنی «پیرزن دیگ غذا را پایین بیار»، که در واقع به معنای آماده بودن سحری و موعد بیدار شدن سایر افراد خانواده بود.

*افطاری دادن
افطاری دادن نوعی سنت حسنه از حضرت رسول اکرم(ص) نزد اهل سنت محسوب می شود و در بین اقوام مختلف خطه خراسان شمالی نیز معمول است.
ترک های خراسان شمالی با دادن افطاری به ویژه به روزه داران سالمند این سنت حسنه را بجا می آورند.
پخت نان پنجره ای ویژه ترک های این منطقه است که در ماه رمضان عمومیت دارد. ترک های بجنورد در این ماه تلاش می کنند تا افراد یا خانواده هایی را که با هم قطع رابطه کرده و قهر هستند آشتی دهند و این رسم در بین ترکمن ها و تات ها نیز وجود دارد.
در گذشته های نه چندان دور نوع غذاها در افطار مردم خراسان شمالی متناسب با فصل‌های سال تغییر می‌کرد به گونه‌ای که در فصل بهار غذاهایی هم چون «فتیر مَسکه» و یا آش یارمه مرسوم بود و این روزها هم که ماه رمضان مصادف با فصل بهار است پختن این آش با سبزی های محلی مانند چریش و پختن نان و فتیر چریشی عمومیت دارد و در سفره های افطار به چشم می خورد.
در سفره ترک های خراسان شمالی هنوز هم فرنی و شیربرنج دیده می شود و ریشه این رسم به ارزشمند بودن شیر و لبنیات در نزد این اقوام بازمی گردد.
ترک های خراسان شمالی بیشتر باغدار و کشاورز بودند و شیر از تولیدات کردهای دامدار این خطه بود و با توجه به همین امر هم چنان که خشکبار در نزد کردها اهمیت داشت شیر هم برای ترک ها مهم بود و از آن در ایامی مانند ماه رمضان استفاده می کردند.

* هلال ماه و نگاه در آیینه
ترک های خراسان شمالی معتقدند با دیدن هلال ماه باید حتما به آب و یا آیینه نگاه کرد.
نگاه کردن به‌ آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه، هنوز هم به عنوان یک رسم در بین ترک ها مرسوم است.
این عادت بر این اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی‌ها صیقل یابد.
پیرمردان برای این منظور آیینه کوچکی در جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود به رویت آیینه می‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آیینه را به دور خود و اهل خانواده می‌چرخاندند.
قبل از آغاز ماه رمضان در مناطقی که حضور روحانیون کمتر بود، مردم از روحانیون برای اقامت در روستا دعوت می کردند و حضور روحانی و عالم آن قدر ارزش داشت که روحانی را با سلام و صلوات به روستا ‌برده و هر شب در خانه‌ای مهمان می‌شد تا ماه رمضان به پایان برسد.
تات های خراسان شمالی نیز با سحرخوانی قرابتی دیرینه دارند و این تیره از اقوام این خطه به دید و بازدید از سالمندان و بزرگان خانواده در ماه رمضان اهمیت می دهند.
پخت نان های مختلف هنوز هم در بین تات ها رایج است و در سفره های افطاری تات ها این نان ها دیده می شود.
یکی از مراسم ها که هنوز هم در برخی از نقاط روستایی تات نشین این استان دیده می شود آن است که مادر خانواده، کاسه‌ای را پر از گندم می‌کند و از بزرگ تا کوچک بر روی آن دست میزنند و سپس این گندم ها صدقه داده می شود.
مردم این استان به ویژه کردها و ترک ها سعی می کنند در هنگام اعلام عید در خانه‌های خود باشند تا فطریه‌شان به گردن کس دیگری نیفتد و اعتقاد دارند که فطریه را باید همان روز اول به فقرا بدهند.

* هدیه به روزه اولی ها
هنوز هم در میان کرمانج های خراسان شمالی رسمی وجود دارد که بر پایه آن افرادی که تازه به سن شرعی روزه داری می رسند را در نخستین افطارشان با دادن هدیه و چشم روشنی تشویق به روزه گرفتن می کنند.
دید و بازدید و سرکشی از یکدیگر و عیادت از بیماران بعد از افطار و کمک به محرومان و بردن افطاری برای آن‌ها در طول ماه مبارک رمضان و به ویژه در شب‌های احیا، از دیگر آیین‌های مرسوم بین مردم این خطه است.
در گذشته که تلویزیون چندان نفوذی در خانه ها نداشت، برپایی مراسم نقالی در قهوه خانه‌ها و خواندن شاهنامه، اسکندرنامه و مختارنامه و بازی‌هایی چون گل پوچ، پادشاه و وزیر در حد فاصل افطار تا سحر از برنامه‌های جانبی ویژه این ایام بود.
از دیگر مراسمی که هنوز در خراسان شمالی و بجنورد دیده می شود برپایی جلسات جزء خوانی قرآن در محلات است که هر روز قبل از ظهر و یا عصر برگزار می شود.
در مراسم بزرگداشت شب‌های قدر مردم استان از قاریان قرآن، بزرگان و ریش سفیدان محل، اقوام، خویشان و افراد نیازمند دعوت می‌کنند تا در مراسم احیاداری آن‌ها شرکت کنند و بعد از افطار به خواندن قرآن، برگزاری مجلس روضه، دعا و نیایش ادامه می‌دهند و این مراسم تا اذان صبح ادامه دارد.
از دیگر رسومی که در شب‌های قدر انجام می‌شود شب زنده داری با قرائت قرآن، خواندن دعای جوشن کبیر و سایر ادعیه و قرآن به سر گرفتن است.
در ماه رمضان مساجد خراسان شمالی از رونق خاصی برخوردار است. مساجدی که غبارروبی شده اند پذیرای همه اقشارند و در این بین جوان ها در مساجد بیشتر از همیشه دیده می شوند.
در مساجد اقوام مختلف که در مناطقی با بیشترین تراکم جمعیتی آن اقوام ساخته شده، خیران و معتمدان با مشارکت مردم سعی در انداختن سفره های ساده افطاری دارند و هر خانواده به فراخور وضع مالی خود به برپایی این سفره ها کمک می کند.
خراسان شمالی گنجینه ای از فرهنگ هاست که همین امر موجب شده تا آداب و رسوم متنوعی هم در این سرزمین وجود داشته باشد اما تداخل این فرهنگ ها به عمومیت یافتن برخی رسوم نیز دامن زده است.
گاهی آیین های اقوام چنان درهم آمیخته که تفکیک آنها ممکن نیست و همین امر نشان می دهد که اقوام این خطه همه با هم و در کنار هم مسالمت آمیز زندگی می کنند.
خراسان شمالی 863 هزار نفر جمعیت دارد. در این استان اقوام کرد، فارس، ترک، ترکمن و تات سکونت دارند.
ب/5132

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي آيين هاي ماه رمضان اقوام مختلف خراسان شمالي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۷۱۳۱۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رشد ۴۲ درصدی بارش‌ها در خراسان شمالی نسبت به سال گذشته

رئیس اداره پیش‌بینی هواشناسی خراسان شمالی گفت: میزان بارش در خراسان شمالی طی سال آبی جاری به نسبت سال گذشته ۴۲ درصد افزایش یافته است.

مهری هاشمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خراسان شمالی، اظهار کرد: میزان بارش در خراسان شمالی طی سال آبی جاری به نسبت سال گذشته ۴۲ درصد افزایش یافته است.

وی افزود: این میزان نسبت به دوره آماری شش درصد کاهش داشته است که نشان می‌دهد همچنان با کمبود بارندگی به نسبت دراز مدت مواجه هستیم.

رئیس اداره پیش‌بینی هواشناسی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: میزان بارندگی در هفته دوم اردیبهشت نرمال و هفته‌های سوم و چهارم بیش از حد نرمال پیش‌بینی شده است.

هاشمی انجام محلول‌پاشی زمین‌های زراعی را در صورت شرایط جوی مساعد مناسب ارزیابی کرد و گفت: مسافران، دامداران و خودروها از اتراق در کنار مسیل‌ها خودداری کنند.

کد خبر 748663