به نقل از «ایرنا»

تاریخ بر بادرفته: عدم مراقبت از بناهای تاریخی آموزش عالی

تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۳۳۵۳۸۵

حسب گزارش‌های تاریخی برخی محققان «مدرسه عالی» و یا همان «مدرسه علوم سیاسی» به دستور مظفرالدین شاه و با سعی و کوشش میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، وزیر خارجه و میرزا حسن‌خان مشیرالملک در سال ۱۲۷۸ خورشیدی (۱۱۰ سال پیش) به منظور تربیت دیپلمات و مأمورین وارد به امور سیاسی برای وزارت امور خارجه، تأسیس شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در آغاز تأسیس مشیرالملک (حسن پیرنیا) و سپس محقق‌الدوله و پس از او ذکاء‌الملک فروغی، رئیس این مدرسه بودند و یک فرانسوی به نام «چندلر» که زبان و خط فارسی را هم می‌دانست، در امور مالی مدرسه همکاری داشت و قسمتی از بودجه مدرسه از محل درآمد تذکره (درآمد کنسولی) وزارت امور خارجه تأمین می‌شد"؛ اما نکته اصلی در تأسیس این مدارس، لفظ عالی در آنهاست. واژه عالی که ما معمولاً در ترکیب آموزش عالی آن را می‌بینیم، در سه دلالت مختلف در تاریخ مدرن ایران در عنوان نهادهای آموزشی به کار رفته است: از یک سو واژه عالی، به معنای یک مؤسسه یا مدرسه یا مرکز آموزشی تخصصی و در سطح بالا بوده که توسط دولت / حکومت و برای رفع نیازهای بروکراتیک آن تأسیس شده است. در دلالت دوم، عالی به معنای سطح بالاتر در مقابل آموزش ابتدایی بوده است. لذا وقتی ایده آموزش عمومی برای همه و در قالب آموزش ابتدایی مطرح شد، آموزش تخصصی سطح بالاتر را آموزش عالی تعریف کردند. و درنهایت با تأسیس دانشگاه، واژه عالی دلالت سوم خودش را نیز یافت و آموزش عالی معادلی برای یونیورسیتی یا آکادمی شد.

اما آنچه که امروزه به مثابه بلایی بر سر نهاد آموزش عالی در همه دلالت‌های آن آمده، نوعی اغتشاش تاریخی و نوعی تاریخ زدایی یا سیاست تخریب و فراموشی و گاه تاریخ سازی برای آن است. به همین دلیل عموماً در نهادهای آموزش عالی بخش تاریخ آن نهاد و سیاستگذاری برای تولید آرشیو، به شدت مغفول و مهجور است. به ندرت می‌توان سرنخی از اسناد آموزش عالی در دوره‌های مختلف در یک نظام مرتب و معقول آرشیوی یافت. حتی اگر از این اسناد کاغذی و مصوبه‌ها و آئین نامه‌ها را کنار بگذریم، این سیاست غفلت و تخریب، در معماری دانشگاه‌ها هم دیده می‌شود.

در دهه هفتاد بود که یکی از زیباترین ساختمان‌ها و باغ‌های تهران که بخشی از تاریخ آموزش عالی بود، صرفاً به بهانه نیاز به پارکینگ برای یکی از وزارتخانه‌ها قرار بود که تخریب شود، حسب گزارش ویکیپدیا، «زمانی که در ۱۳۷۱ قصد واگذاری و تخریب آن را داشتند، دکتر روح‌الامینی مقاله‌ای با عنوان حسب حال در روزنامه اطلاعات نوشت و به واگذاری و تخریب آن اعتراض کرد. این محل نزدیک به دو سال متروکه بود، تا اینکه در آبان ۱۳۷۴ دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس‌جمهور وقت، از این مکان دیدن و یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به نام مهندس دانشور را برای تهیه نقشه و بازسازی باغ معرفی کرد. او نیز با هماهنگی دانشگاه، نقشه اولیه را به دست آورد و تغییرات انجام شده را اصلاح کرد».

اما در مجموع سیاست هویت تاریخی در نهادهای دانشگاهی ما ضعیف است، از یک سو غفلت از اهمیت تاریخ و بازشناسی و بازیابی تاریخ وجود دارد و از سوی دیگر شهوت ساختمان سازی های جدید و مجلل با پول‌های دولتی. این دو نیرو که یکی زمینه غفلت است و دیگری شهوت ساختن، نیروی تخریب بناهای تاریخی نهادهای آموزش عالی و گاه فقدان استراتژی بازسازی تاریخی هویت نهادهای آموزش عالی را ایجاد کرده است. به همین دلیل اگر در ساختمان‌های قدیمی دانشگاهی، ساختمانی باشد که هنوز کاربری داشته باشد، اندک محافظتی می‌شود، ولی اگر کاربری نداشته باشد، یا تخریب و یا به شیوه‌ای مصنوعی به حال خودش رها می‌شود تا تخریب شود. اما مساله اصلی آن است که بسیاری از این مؤسسه‌های آموزش عالی و مراکز شبه دانشگاهی که توسط نهادهای مختلف در طی تاریخی تأسیس شده اند، یا به تدریج ادغام و یا حذف شده اند. به همین دلیل صرفاً در منابع تاریخی می‌توان نشانه‌ای از آنها یافت. یکی از معدود مؤسسه‌های عالی که هنوز جان سالم به درد برده، مؤسسه عالی آموزش بانکداری است که می‌توان آن را بخشی از تاریخ نهاد دانشگاه در ایران دانست. حسب گزارش سایت این مؤسسه در باره تاریخچه آن، "مؤسسه علوم بانکی ایران" در سال ۱۳۴۲ به منظور فراهم آوردن امکانات و بسترهای مناسب تحقیق و تحصیل و کسب تخصص برای کارمندان بانک‌ها و مؤسسات مالی کشور و همچنین ترویج و اشاعه بانکداری و انجام تحقیقات علمی با مشارکت مالی و اداری بانک‌های مرکزی، ملی و سپه تأسیس شد و تا سال ۱۳۵۸ به فعالیت خود ادامه داد. این مؤسسه در راستای حصول اهداف انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های سراسر کشور، از سال ۱۳۵۹ الی ۱۳۶۵ تعطیل و در مجتمع علوم اداری و بازرگانی (دانشگاه علامه طباطبایی فعلی) ادغام شد. طرح بازگشایی "مؤسسه علوم بانکی ایران" با نام "مرکز آموزش بانکداری" بعد از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا که تحولی عظیم در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران را به دنبال داشت، و با هدف پرورش نیروی انسانی متعهد و کاردان به منظور تأمین نیازهای آتی نظام بانکی کشور، مدنظر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت؛ و اساسنامه آن در پانصد و هشتاد و یکمین جلسه شورای پول و اعتبار مورخ ۱۳۶۴/۱۲/۱۸ به عنوان یک مرکز آموزشی غیر انتفاعی مشروط به انجام پاره‌ای از اصلاحات به تصویب رسید و مرکز از مهر ماه سال ۱۳۶۵ برای دوره دوساله بانکداری (دوره آموزشی بعد از دیپلم) از بین کارکنان بانک‌ها، اقدام به پذیرش دانشجو نمود. پس از تصویب طرح اولیه و اعمال تغییرات مورد نظر در نهایت اساسنامه مؤسسه در ششصد و سی و دومین جلسه مورخ ۱۳۶۶/۱۱/۱۰ شورای پول و اعتبار به تصویب نهایی رسید. نام "مرکز آموزش بانکداری" در سال ۱۳۶۹ به "مؤسسه بانکداری ایران"، در سال ۱۳۷۷ به "مؤسسه عالی بانکداری ایران" و از سال ۱۳۹۳ تاکنون به "مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران" تغییر یافته است. (ر. ک. به تارنمای موسسهhttp://www.ibi.ac.ir/).

تنها عکسی که در صحفه تاریخچه این مؤسسه هست، عکس زیر است:

تصاویر ساختمان قدیمی و تاریخ این مؤسسه وضع امروزی آنها این گونه است:

تصویر زیر بخشی از ساختمان است که در حال ویران شدن است. ضمن آنکه در کنار همین بخش در حال ویرانی، مقداری زباله ساختمانی نیز ریخته شده است.

بنای قدیمی این مؤسسه که در خیابان پاسداران قرار دارد، بنایی با معماری گذشته است‌که ظاهراً به دلیل ارزش میراث فرهنگی حفظ شده اما عملاً به حال خود رها شده و در حال تخریب و ویران شدن است. گاه از آن به عنوان انباری ضایعات ساختمانی (آجر و …) استفاده شده و گاه نیز آنقدر رها شده که سقفش در حال فرو ریختن است. نکته جالب آنکه در سایت این مؤسسه و در صفحه تاریخ آن هم تصویری از بنای قدیمی مؤسسه دیده نمی‌شود. گویی قرار است این بنای قدیمی که بخشی از تاریخ مؤسسه و بخشی از تاریخ آموزش عالی دولتی و حکومتی ایران است، فراموش شود و فرو بریزد.

به نظر نمی‌رسد تعمدی شخصی در کار باشد بلکه بیش از همه همان فرهنگ تاریخ زدایی است که در بخش‌هایی از نهادهای مدیریت آموزش عالی در وزارت علوم و سایر وزارتخانه‌ها رخنه کرده است. هرچند در برخی مراکز مثل دانشکده نفت در جنوب، بخش‌هایی از ساختمان قدیمی به مثابه موزه حفظ شده یا برخی کلاس‌های قدیمی دانشگاه تهران در باغ موزه نگارستان بازسازی و حفظ شده است؛ اما سرنوشت ساختمان قدیمی مؤسسه عالی آموزش بانکداری با وضع موجود، شبیه باغ‌هایی است که مالکان آنها با عدم رسیدگی، سبب خشک شدن و تخریب باغ شده و امکان ساختمان سازی را فراهم می‌کنند.

این بنای قدیمی که جایی در حافظه و هویت جدید این مؤسسه ندارد یا حداقل در سایت مؤسسه تصویری از آن نیست، عملاً در حال تخریب است. شاید توجهی درست و عمیق به دلالت‌های تاریخی این بنا و اهمیت آن برای هویت سازی یک مؤسسه آموزش عالی دولتی، بتواند شیوه نگهداری از یک ساختمان قدیمی انبارگونه به یک بنای نمادین هویت ساز را تغییر دهد. هرچند مساله تاریخ نهادهای اموزش عالی یکی از گره‌های کور دانشگاه و نهادهای دیگر در ایران است.

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۳۳۵۳۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تخریب آثار تاریخی در باران شدید کرمان؛ قسمت اسلامی قلعه نرماشیر ریخت

در جریان بارندگی‌های اخیر و سیلابی که در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد و اصفهان به‌راه افتاد بسیاری از بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی دچار آسیب‌های جدی شدند. پیگیری از مسئولان میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان مشخص کرد که بیش از ۱۸۴ میلیارد ریال به بنا‌ها و آثار تاریخی استان آسیب وارد شده است. روز گذشته نیز فعالان میراث فرهنگی در زواره خبر دادند که آبگرفتگی، ۲۰۰ خانه تاریخی را تخریب کرده و خسارت شدیدی به ۱۰ خانه صفوی و قاجاری زواره وارد شده است.

  بخش اسلامی قلعه نرماشیر کاملاً فروریخته

به گزارش ایلنا، «محسن موحدی» معاون میراث فرهنگی استان کرمان نیز به تخریب بنا‌های تاریخی استان پس از بارندگی‌های اخیر اشاره کرد و گفت: استان کرمان منطقه جغرافیایی بسیار وسیعی است که آثار و بنا‌های تاریخی این استان در اقلیم کوهستانی و کویری آن پراکنده هستند.

او گفت: اغلب آثاری که در استان کرمان به دنبال بارش‌های اخیر دچار آسیب شده‌اند مربوط به اقلیم کویری است چراکه در بنا‌های این منطقه معمولا بیشترین مصالحی که به‌کار رفته، خاک و کاهگل است.

موحدی درخصوص آمار موجود و میزان خسارتی که سیل به بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی وارد کرده است، اعلام کرد: اداره میراث فرهنگی استان کرمان همچنان در حال جمع‌بندی خسارات سیل کرمان است که به محض تکمیل به وزارت میراث فرهنگی ارسال می‌شود، اما مهمترین آثاری که هم‌اکنون تخریب شده‌اند یخچال تاریخی سیرجان و قلعه نرماشیر است که قسمت مربوط به دوره اسلامی آن کاملا فروریخته.

معاون میراث فرهنگی افزود: خوشبختانه پلان و نقشه‌های بنا‌های تاریخی تخریب شده موجود هستند که بر اساس اطلاعات موجود می‌توان این بنا‌ها را به‌سرعت مرمت و بازسازی کرد.

نجات یخچال خراب سیرجان پس از بارندگی!

یخچال تاریخی سیرجان که سال‌ها قبل بدون توجه به تذکر میراث فرهنگی توسط مالک به‌صورت کاملا خودسرانه و غیراصولی مرمت شده بود، گنبد آن در جریان بارندگی و سیلاب اخیر، فروریخت.

معاون میراث‌فرهنگی استان کرمان درباره این اثر گفت: یخچال تاریخی سیرجان که یکی از مهمترین بنا‌های تاریخی کرمان است سال‌ها قبل بدون اخذ مجوز و توجه به تذکرات میراث فرهنگی توسط مالک مرمت شد که در آن زمان امکان مداخله توسط کارشناسان میراث فرهنگی وجود نداشت چراکه هر اقدامی صورت می‌گرفت این اثر تاریخی بیشتر تخریب می‌شد.

او گفت: یخچال تاریخی سیرجان، اما پس از بارندگی دچار تخریب جدی شد و گنبد مرمت شده آن فرو ریخت که درحال حاضر با توافقی که با مالک صورت گرفته، قرار است این بنای ارزشمند با اصولی علمی مرمت شود تا پایداری خود را در مواجهه با بلایای طبیعی حفظ کند.

موحدی، اما در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چه تعداد بنای تاریخی شاخص در استان کرمان وجود دارد که توسط مالکین دچار دخل و تصرف‌های جدی می‌شود، ادامه داد: این سوال سختی است، اداره میراث‌فرهنگی استان کرمان تلاش دارد آثار و بنا‌هایی که در اختیار بخش خصوصی و دولتی هستند را به‌طور مداوم رصد کند. درحال حاضر بنا‌هایی که در اختیار میراث فرهنگی وضعیت خوبی دارند و در شرایط مناسبی نگهداری می‌شوند، اما بنا‌هایی که در اختیار دستگاه‌های دولتی از جمله اوقاف هستند به دلیل وجود وارث بیشتر مورد آسیب و تخریب قرار می‌گیرند.