مفروضات مهلک روابط خارجی ما

نزدیک به سه دهه است که عبارت "پایان جنگ سرد و فروپاشی نظم دو قطبی" به ترجیع‏ بند تحلیل‏ های بین ‏المللی تبدیل شده، گویی استفاده از عبارت فوق، فی نفسه معرف شکل‏ گیری نظم جدید است! در حالی که رویدادهای سه دهۀ اخیر نشان می‏دهند که نظم بین‏ الملل فراگیر شکل نگرفته و در این دوره نیروهایی پراکنده، روندهای سیاست بین ‏الملل را هدایت کرده‏ اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دکتر مسعود موسوی شفائی در اینترنشنال نوشت: این به آن معنا نیست که در این دوران انتقالی، نظمی وجود نداشته بلکه گاهی بقایای منطقه‏ ای نظم دو قطبی، در مواردی نظم بین ‏الملل لیبرال تک قطبی آمریکا، در موقعیت‏ هایی موازنه‏ قوای سنتی و در شرایطی دیگر وابستگی متقابل اقتصاد جهانی، سیاست بین ‏الملل را هدایت کرده‏اند. دلیل وجود توامان و گستردۀ مناقشه و همکاری که ویژگی‏ دوران گذار محسوب می‏شود، همین امر بوده است. در این عصر پر ابهام و سردرگم کننده، هم به یک معنا نظم بین‏ الملل فراگیر نداشته ‏ایم و هم نظم ‏های پراکنده‏ای موجود بوده ‏اند. 

روندهای سیاست بین ‏الملل نشان می دهند که بعد از حدود سه دهه، در حال خروج از وضعیت گذار و ورود به دورۀ استقرار نظم بین ‏الملل جدید هستیم. خوش‏ خیالی‏ های دوران گذار، از جامعۀ جهانی آرمانگرایانه‏ گرفته تا تک قطبی هژمون لیبرال رنگ باخته و به‏ جای آنها نظم واقعگرایانۀ نابی در حال مستقر شدن است. نظم جدید بین ‏الملل برآیند دو نیروی اساسی موزانه قوای واقعگرایانه و وابستگی متقابل اقتصاد جهانی است. آنچه در سطح نظام بین ‏الملل می‏ بینیم، نوعی نظم بین ‏المللی بشدت واقعگرایانۀ قرن نوزدهمی مشتمل بر شماری از قدرت‏های بزرگ است که نسبت به گذشته تعهدات کمتری به نهادها، سازمان‏ها و پیمان‏های بین ‏المللی دارند و بر عکس، متکی به موازنۀ قوای ناب واقعگرایانه در قالب شکل‏ دهی به بلوک بندی‏ های قدرت هستند. فضایی که بیش از گذشته بر دیپلماسی دو جانبه (بجای چند جانبه) و توافقات مقطعی و شکننده مبتنی بر منافع ملی بشدت غیرایدئولوژیک و غیرآرمانی اتکاء دارد. همزمان با این نیروی مناقشه ‏برانگیز سیاسی، وابستگی متقابل اقتصادی قدرت ‏های بزرگ در قالب زنجیرۀ جهانی تامین و تولید و توزیع اقتصادی و نیز پیوستگی بازارهای جهانی مالی باعث می‏ شود سطح تنش میان قدرت‏های بزرگ وارد مرحلۀ جنگ‏ های تمام عیار عمده نشود. نظم فوق از این حیث قرن نوزدهمی است که نوعی از مناسبت بسیار سیال و شکنندۀ موزانه ‏ای بین قدرت‏ های بزرگ آن دوران را تداعی می ‏کند؛ ولی در عین حال از این نظر با نظم موازنۀ قوای قرن نوزدهمی متفاوت است که نیروی همگرا کنندۀ زنجیرۀ جهانی ارزش اقتصادی، قدرت ‏های بزرگ را در پیوند وابستگی متقابل قرار داده ‏است.

به رغم تحولات فوق، روابط خارجی ما با تصور اینکه همچنان در دوران گذار و فرصت ‏های وسوسه‏ انگیز گسترش نفوذ ناشی از خلاء منطقه ‏ای قدرت بسر می ‏بریم، بر پایۀ سه مفروض نادرست و بسیار خطرآفرین استوار شده که می ‏توانند تهدیداتی جدی برای امنیت ملی کشور داشته ‏باشند. مفروض اول این است که در شرایط کنونی بین‏ المللی، احتمال بروز درگیری شدید نظامی و جنگ با جمهوری اسلامی ایران منتفی است. بر خلاف این مفروض، به همان نسبت که احتمال جنگ عمده و تمام عیار میان قدرت های بزرگ در شرایط نظم بین ‏الملل جدید کاهش یافته، احتمال شعله ور شدن آتش جنگ در مناطق و حوزه های حائل بین این قدرت ها، از جمله منطقۀ ما رو به افزایش خواهد بود. این احتمال به ویژه درخصوص کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایران که در اتحادها و ائتلاف های سیاسی و امنیتی بین‏ المللی و زنجیرۀ جهانی ارزش اقتصادی قرار ندارد، بیشتر خواهد بود. بر اساس مفروض دوم، تصور بر این است که غرب/آمریکا با ماهیت جمهوری اسلامی تعارض وجودی دارد و راهبرد امنیت ملی کشور نیز بر همین مبنا استوار شده است. این در حالی است که نظم بین المللی جدید، چون واقعگرا، غیرایدئولوژیک و غیرآرمانگرا است، تعارض وجودی با ما ندارد، بلکه ایجاد وابستگی متقابل و ورود کشور به بلوک‏ بندی‏ های قدرت و پیوستن به زنجیرۀ جهانی ارزش اقتصادی، مسئلۀ بنیادی غرب با ما محسوب می‏شود. مفروض سوم آن است که کشور می ‏تواند به صورت بازیگری مستقل و فارغ از نظام اتحادها و ائتلاف‏های بین ‏المللی به حیات خود ادامه داده و حتی پیشرفت داشته باشد. صف ‏بندی ‏های در حال شکل‏گیری نظم بین ‏الملل جدید این مفروض را نیز زیر سئوال می‏ برد و کشورهای این چنین را اساساً به مناطق حائل تبدیل می‏ کند.

این سه مفروض نادرست، به عنوان مبنای راهبردهای کلان روابط خارجی نظام، می ‏توانند امنیت ملی را به شدت در معرض خطر قرار داده و بقای کشور را با تهدیدات جدی مواجه سازند. این در حالی است که در نظم بین ‏الملل جدید بجای سه مفروض فوق، منطقاً سه مفروض کاملاً متفاوت زیر باید مبنای امنیت ملی کشور قرار گیرد: 1) احتمال بروز جنگ در محیط پیرامونی ایران در حال افزایش قابل توجه است 2)غرب و نظام بین ‏الملل با ماهیت جمهوری اسلامی ایران تعارض وجودی ندارد 3)جدایی از اتحادها، ائتلاف‏ها و زنجیرۀ جهانی ارزش اقتصادی ممکن نیست، چرا که این جدایی، کشور را به منطقۀ حائل و میدان نبردی بیرون افتاده از دایرۀ رشد و پیشرفت جهانی مبدل می‏ سازد که عنوان پرطمطراق و البته بی‏فایدۀ "منطقۀ ژئوپلیتیک مهم و حساس ما" را یدک می‏ کشد، ولی در اصل چیزی نیست جز عرصۀ منازعۀ قدرت‏ های بزرگ که سرمایه‏ گذاری و پیشرفتی در آنها رخ نمی‏دهد؛ سرزمینی که گرچه از استقلال سیاسی در معنای سنتی آن برخوردار است، ولی فاقد استقلال واقعی به معنای توان اثرگذاری بر روندهای مهم جهانی است و عملاً معادل مناطق نفوذ قرن نوزدهمی میان قدرت‏ های استعماری آن دوره محسوب خواهد شد. به‏ عبارت دیگر: کشوری به ظاهر با استقلال سیاسی، حائل بین قدرت‏ های بزرگ، فاقد توان اثرگذاری بر روندهای مهم بین ‏المللی و دور افتاده از دایرۀ پیشرفت جهانی.

 

*هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس و پژوهش‌گر حوزه اقتصاد سیاسی

 

 

منبع: تابناک

کلیدواژه: ایران روابط خارجی حمید بقایی تنگه هرمز اسماعیل هنیه جان بولتون نفتکش سازمان بنادر و دریانوردی آیت الله جنتی سید جواد حسینی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۴۸۰۷۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تاکید کلمبیا به اسرائیل برای برقراری آتش‌بس در غزه

رئیس‌جمهور کلمبیا از کابینه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی خواست تا پیشنهاد مصر برای آتش‌بس در غزه را بپذیرد.

به گزارش مشرق، «گوستاوو پترو» رئیس‌جمهور کلمبیا در صفحه شخصی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: ما امیدواریم ابتکار آتش‌بس پیشنهادی مصر توسط کابینه نتانیاهو جدی گرفته شود. اسرا به طور کامل آزاد و اسرائیل به طور کامل از غزه خارج شود.

رئیس‌جمهور کلمبیا همچنین گفت کشورش آماده ارائه کلیه خدمات مراقبتی به کودکان فلسطینی مجروح در جریان بمباران‌های رژیم صهیونیستی است. پترو همچنین حمایت خود را از دیوان بین‌المللی دادگستری در مورد پرونده نسل‌کشی علیه تل‌آویو ابراز کرد.

به گزارش آناتولی، پترو گفت دیوان بین‌المللی دادگستری با قدرت‌های جهانی مواجه است و «به نظر می‌رسد این یکی از مهم‌ترین درگیری‌های بین بربریت و بشریت باشد.»

پیشتر دولت کلمبیا رسما قطع روابط دیپلماتیک را به رژیم صهیونیستی اطلاع داد و اعلام کرد هماهنگی برای عزیمت دیپلمات‌هایش به کلمبیا را آغاز خواهد کرد.

از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، رژیم صهیونیستی جنگ ویرانگری را در نوار غزه به راه انداخته است که منجر به تلفات ده‌ها هزار غیرنظامی، که بیشتر آنها کودک و زن هستند، شده است.

به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، انزوای بین‌المللی رژیم صهیونیستی با آغاز حمله نظامی ویرانگر آن در غزه افزایش یافته است. برخی از کشورها سطح روابط خود را کاهش داده‌اند، در حالی که برخی دیگر روابط را به طور کامل قطع کرده‌اند. شرکای نزدیک مانند ایالات متحده، بریتانیا و آلمان، در حالی که همچنان قویا از تل‌آویو حمایت می‌کنند، آشکارا از رفتار آن و ارسال ناکافی کمک‌های بشردوستانه به غزه انتقاد می‌کنند. ترکیه هم اعلام کرد تا زمانی که «آتش‌بس دائمی» در غزه برقرار نشود، تجارت با رژیم صهیونیستی را از سر نخواهد گرفت.

روز چهارشنبه، پس از بولیوی و بلیز، کلمبیا جدیدترین کشور در آمریکای مرکزی یا جنوبی بود که روابط خود با رژیم صهیونیستی را قطع کرد. کلمبیا و شیلی و هندوراس سفیران خود را از اراضی اشغالی فراخوانده‌اند. کشورهای عربی مانند اردن و بحرین که تل‌آویو با آنها در زمینه امنیت همکاری نزدیک دارد هم در اوایل جنگ در میان اعتراض عمومی نسبت به افزایش تلفات، سفیران خود را به خانه آوردند.

تغییر لحن در واکنش به جنگ غزه، بازتاب هزینه هنگفتی است که فلسطینیان پرداخت می‌کنند. به گفته مقامات بهداشتی محلی، طی هفت ماه گذشته بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی در غزه به شهادت رسیدند.

منبع: ایسنا