واکاوی پدیده «تقاص» در لرستان/ وقتی خانواده به جای قاتل قصاص می‌شود
تاریخ انتشار: ۲ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۵۱۷۵۲۴
یکی از مباحث مهم پس از قتل، فرهنگی به نام تقاص است که بازماندگان با انگیزه‌هایی مانند حفظ شأنیت اجتماعی خود به مقابله به مثل و خون در مقابل خون و شخص در مقابل شخص روی می‌آورند. در برخی درگیری‌ها با مجازات تقاص شاهد قتل بسیاری از افراد هستیم، گاهی در تقاص زراعت مردم آتش کشیده می‌شود یا زنانی بیوه می‌شوند یا مادرانی داغدار فرزندان می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بحث انتقام‌گیری و تقاص به‌صورت فردی در جامعه ما به‌ویژه در لرستان ریشه تاریخی دارد که با فعالیت‌های آموزشی باید آن را به حداقل برسانیم. مسائل و پدیده‌هایی مثل تیراندازی و انتقام‌گیری و تقاص، که در جامعه مشاهده می‌شود عوامل گوناگونی دارد، برخی کارشناسان به عوامل فردی و روان‌شناختی دخیل در این پدیده‌ها بیشتر توجه می‌کنند و برخی دیگر نیز به عوامل اجتماعی آن توجه دارند. روانشناسان بیشتر موارد و علل فردی را علت شکل‌گیری پدیده‌هایی چون انتقام و تقاص می‌دانند، این در حالی است که تربیت و سیر تربیتی در تقاص و انتقام‌گیری تأثیر دارد.
کندی در روند رسیدگی به پرونده‌های قتل؛ از عوامل تشدید تقاص فردی
مائده از بانوان لرستانی در گفت‌وگو با ایکنا در رابطه با بالا بودن آمار قتل در لرستان، گفت: متأسفانه برخی از قتل‌ها در لرستان به‌دنبال وقوع یک قتل و با بهانه خون‌خواهی و یا همان «تقاص» صورت می‌گیرد که چه‌بسا در این میان خون‌هایی به ناحق ریخته می‌شود.
وی افزود: به‌عنوان مثال در یک درگیری بین دو نفر وقتی یک نفر آنها به قتل میرسد بعد از آن خانواده مقتول برای خون‌خواهی به خانواده قاتل هجوم برده و در بسیاری موارد در درگیری بین خانواده قاتل و مقتول افرادی دیگر به قتل رسیده‌اند که شاید گناه آنها فقط یک ارتباط نسبی و یا سببی با شخص قاتل بوده است و واقعاً دیدن این صحنه‌ها برای هر انسانی غم‌انگیز است.
این بانوی لرستانی با بیان اینکه من در بسیاری موارد شاهد بوده‌ام در یک روستا یک دعوایی بر سر موضوعی کوچک و پیش پا افتاده صورت گرفته و به‌دنبال کشته شدن یک نفر، قتل‌‌عام‌های دیگری نیز انجام شده و برخی افراد بی‌گناه به قتل رسیده‌اند، فرهنگ‌سازی رسانه‌ها و صدا و سیما در خصوص مذمت قتل را خواستار شد و گفت: متأسفانه در برخی موارد شاهدیم وقتی خانواده مقتول خود دست به سلاح برده و به خانواده قاتل یورش میبرند و به اصطلاح تقاص خون عزیز از دست رفته خود را می‌گیرند، این عمل را یک افتخار برای خود تلقی می‌کنند در صورتی‌که ارتکاب به چنین کارهایی از هر جهت که به آن نگاه شود، گناهی نابخشودنی است.
این بانوی لرستانی طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده‌های قتل را عاملی در ایجاد انگیزه در خانواده مقتول برای تقاص‌گیری از قاتل و خانواده وی دانست و افزود: برخی معتقدند که روند پیگیری پرونده‌های مربوط به قتل در مراجع قضایی آن‌قدر طولانی می‌شود که یا خون مقتول پایمال شده و یا اینکه دیگر رمقی در خانواده مقتول برای پیگیری پرونده مقتول باقی نمیماند؛ لذا خانواده مقتول مجبور به رضایت و یا گرفتن دیه می‌شوند.
وی گفت: متأسفانه یک باور غلط بین مردم هست که می‌گویند تا خون مقتول خشک نشده و یاد و خاطره‌اش فراموش نشده باید تقاص او را گرفت در صورتی‌که این یک باور غلط است و میطلبد خانواده مقتول از طریق مراجع قانونی پیگیر باشند چه‌بسا واقعاً قتلی انجام گرفته باشد ولی وقتی به عمق موضوع دقت شود چه‌بسا جرم مقتول بسی بیشتر از جرم قاتل بوده است.
منیر یک بانوی لرستانی که همسرش چند سال قبل در یک درگیری محلی چند نفره به قتل رسیده است، نیز در گفت‌وگو با ایکنا، گفت: با توجه به اینکه در درگیری مذکور چندین نفر شرکت داشتند روند بررسی پرونده قتل تا زمانیکه قاتل اصلی شناسایی شد، کمی زمان‌بر بود تا اینکه سرانجام پس از چندین ماه قاتل اصلی مشخص شد.
این بانوی لرستانی ادامه داد: وقتی خبر کشته شدن مظلومانه همسرم به من رسید و اینکه چه‌طور چندین نفر به همسر تنها و بی‌گناه من یورش برده‌اند و هر کدام ضربه‌ای به وی زده‌اند و در آخر او را به قتل رسانده‌اند، تنها آرزویم این شد که با دستان خودم طناب دار را بر گردن قاتل همسرم بیندازم.
مجبور به رضایت شدم/ با گذشت چهل سال همچنان داغدارم
ماه‌بانو یک مادر لرستانی که اوایل انقلاب در یک درگیری پسرش به قتل رسیده است نیز به ایکنا گفت: من پس از قتل پسرم تلاش زیادی کردم که قاتل فرزندم قصاص شود اما با پادرمیانی ریش‌سفیدان و بزرگان طایفه، مجبور به رضایت و گرفتن دیه شدم با این وجود با گذشت شاید نزدیک به چهل سال همچنان داغدار جگرگوشه‌ام هستم و بارها با خود میاندیشم شاید اگر به من اجازه داده می‌شد قاتل فرزندم را اعدام کنم کمی از آلام من تسکین مییافت.
چالش قتل و خونریزی همیشه وجود داشته است
امیر علی‌حیدر امیری، تئوریسین مسائل سیاسی و اجتماعی در گفت‌وگو با ایکنا مسئله تقاص و تقاص‌گیری را ناشی از انحطاط فکری و برگرفته از یک فرهنگ جاهلی در گذشته برشمرد و افزود: از دیرباز بحث قتل و خونریزی وجود داشته لاجرم انسان‌ها نمی‌توانند از آن فرار کنند.
وی با ذکر این مطلب که اولین انسان‌هایی که خلق شدند نیز با چالش قتل و خونریزی مواجه بودند، ادامه داد: هابیل به دست قابیل بر اثر حسادت کشته شد.
امیری با اشاره به اینکه بی‌گناهان زیادی فدای حقد، حسادت و کینه شدند، تصریح کرد: قتل برای ادوار و برای انسان‌ها با فرهنگ‌های مختلف وجود داشته است.
تئوریسین مسائل سیاسی با طرح این سؤال که بازماندگان مقتول چگونه با این وضعیت کنار آمدند، ادامه داد: قبل از اسلام خونریزی امری رایج بوده، آنان برای موضوع تقاص، توجیه غلطی داشتند که باید شأن خانوادگی را حفظ کرد.
امیری با اشاره به اینکه قبل از انقلاب، گاهاً اگر کسی کشته می‌شد خانواده مقتول به قانون مراجعه نمی‌کردند و کار را به بزرگان واگذار نمی‌کردند و بدون مراجعه به قانون تقاص می‌کردند، ادامه داد: در تقاص کردن معمولاً قاتل را نمی‌کشتند بلکه افراد مهم یا شاخص طائفه قاتل را می‌کشتند.
این تئوریسین مسائل سیاسی گفت: قانون همواره خود قاتل را مجازات می‌کند نه فردی شاخص‌تر و وابسته به قاتل اما در تقاص فرد شاخص‌تر نسبت به قاتل کشته می‌شود.
وی با ذکر این مطلب که در دستگاه قضا قاتل مجازات می‌شود و یا افرادی‌که در قتل معاونت یا مباشرت داشتند مورد مجازات قرار می‌گیرند، ادامه داد: خانواده مقتول در توجیه کار خود می‌گویند مقتول فرد شاخصی بوده و اگر قاتل شخص مهمی نباشد باید شخصی بارزتر از قاتل را کشت.
این تئوریسین مسائل سیاسی با تأکید بر اینکه گاهی در مقابل قتل دیه گرفته می‌شود، اظهار کرد: دیه گرفتن از چند مرتبه قصاص کردن برای خانواده قاتل سنگین‌تر است.
امیری با اشاره به اینکه ما در حکومت دینی زندگی می‌کنیم، ادامه داد: امام علی(ع) زمانی مورد ضربه ابن‌ملجم قرار می‌گیرد می‌فرماید: فقط یک ضربه به او بزنند این نشان می‌دهد در فرهنگ دینی جایی برای مقابله به مثل شخصی نیست و باید کار به دستگاه قضا واگذار شود.
امیری با تأکید بر لزوم جمع‌آوری اسلحه‌های غیرمجاز در دست مردم، ادامه داد: پیشنهاد می‌شود همچنان که قوه قضاییه شوراهای حل اختلاف را ایجاد کرده و در بسیاری از پرونده‌ها موفق عمل کرده‌اند، برای جلوگیری از تقاص به معتمدین و ریش‌سفیدان بها بدهد.
افزایش تیراندازی و انتقام‌گیری در لرستان/ لزوم انجام کارهای فرهنگی
فرهاد طهماسبی، دکترای جامعه‌شناسی و از اساتید دانشگاه‌های لرستان نیز در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به افزایش درگیری‌ها، تیراندازی‌ها و تبعات آن در لرستان، با اشاره به اینکه روانشناسان بیشتر موارد و علل فردی را علت شکل‌گیری پدیده‌هایی چون انتقام و تقاص می‌دانند، تصریح کرد: تربیت و سیر تربیتی در تقاص و انتقام‌گیری تأثیر دارد.
این دکترای جامعه‌شناسی با ذکر این مطلب که بخشی از عوامل مؤثر در تقاص ریشه در مسائل روان‌شناختی دارد، بیان کرد: نقش‌های اجتماعی، فشارهای اجتماعی، کمبودهای فرهنگی و اقتصادی و بحران‌های روحی ناشی‌از مشکلات اقتصادی در شکل‌گیری پدیده‌هایی مانند تیراندازی و تقاص مؤثر است.
وی با اشاره به اینکه گرانی، تورم و بیکاری سه عنصر اصلی تأثیرگذار بر پدیده‌های اجتماعی هستند، اضافه کرد: آستانه تحمل کسانیکه به فکر تقاص و انتقام هستند پایین است.
طهماسبی پیشینه تاریخی حاکم بر جامعه لرستان را از دیگر عواملی دانست که به پدیده‌های تیراندازی‌ها، انتقام‌گیری و تقاص دامن می‌زنند.
این دکترای جامعه‌شناسی با اشاره به اینکه در گذشته و تا قبل از انقلاب اسلامی ایران، دولت مرکزی دولت قوی نبوده است، اضافه کرد: بعد از اتابکان لر تا قبل از انقلاب حاکمیت مرکزی به‌صورت قوی ایفای نقش نکردند و افراد در مناطق مختلف قلمرو حکومتی برای خود تعریف می‌کردند و این امر خود موجب بروز انتقام‌جویی فردی و تقاص می‌شد.
وی با ذکر این مطلب که در حال حاضر ما دولت اسلامی مقتدر داریم، اما برخی ریشه‌های انتقام‌گیری هنوز در برخی افراد وجود دارد، بر ضرورت ورود دستگاه‌ها برای کاهش پدیده‌های تیراندازی و انتقام‌جویی تأکید کرد و گفت: گاهی افراد برای قدرت‌نمایی و نشان دادن قدرت، اسلحه در دست می‌گیرند که این خود ضعف فرهنگی است.
طهماسبی با اشاره به اینکه گاهی برای انتقام و گاهی برای اینکه خودی نشان بدهیم اسلحه در دست گرفته می‌شود، ادامه داد: اگر شرایط اقتصادی و اجتماعی زندگی در جامعه را آسان کنیم به روند کاهش پدیده‌های اجتماعی ناهنجار کمک کرده‌ایم.
این دکترای جامعه‌شناسی با اشاره به اینکه برای کاهش ناهنجاری اجتماعی مثل تقاص و انتقام‌گیری عوامل آموزشی و تربیتی باید تقویت شود، تصریح کرد: در خانواده، محیط کار و آموزش و پرورش نیازمند کارهای آموزشی و ترویجی هستیم.
افزایش تیراندازی و انتقام‌گیری در لرستان
وی با ذکر این مطلب که پدیده‌های اجتماعی به پایان نمی‌رسد ولی دارای شدت و ضعف هستند، ادامه داد: تیراندازی و انتقام‌گیری در لرستان افزایش پیدا کرده است که حل آن نیازمند کار فرهنگی است.
با توجه به اینکه در تقاص کردن عدالت رعایت نمی‌شود بلکه گاهاً خانه‌های افراد بی‌گناه از بین می‌رود؛ لذا میطلبد برای پیشگیری از این رسم غلط کار فرهنگی انجام و مجازات قتل به دولت واگذار شود.
همچنین نیاز است با استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و صدا و سیما تقاص به‌عنوان یک ضد ارزش و ناهنجاری در جامعه مطرح شود و کاری کنیم این واژه از سر زبان‌ها بیفتند و کار به نیروی انتظامی و دستگاه قضا واگذار شود.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: خبرگزاری بین المللی قرآن ایکنا لرستان اجتماعی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۵۱۷۵۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
واکاوی گرایش‌های ضد اسرائیلی «نسل زِد» در آمریکا
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: خیزش دانشگاه‌های سراسر آمریکا در حمایت از مقاومت فلسطین و مخالفت با لشکرکشی رژیم صهیونیستی برای حمله به رفح سبب شده است تا بار دیگر این سوال در محافل علمی و رسانه‌ها مطرح شود که چرا نسل جوان یا به عبارت دقیق‌تر نسل «زد» برخلاف پدران خود حامی فلسطین بوده و هیچگونه همدلی با اشغالگران قدس ندارد؟ افراد یا نهادهای نزدیک به لابی‌های اسرائیل یا همسو با سیاست‌های کاخ سفید سعی دارند تا این تجمعات دانشجویی- خیابانی را ناشی از فریب و انحراف نسل جدید دانسته و خواهان برخورد نیروهای امنیتی با حامیان مقاومت شوند.
جامعه‌شناسان آمریکایی شکاف کنونی میان نسل جدید و قدیم آمریکایی‌ها در حمایت از اسرائیل را ناشی از پیامدهای جنگ عراق- افغانستان، افزایش نفوذ جنبش سیاه پوستان، سیاست‌های افراطی رژیم صهیونیستی، تغییرات جمعیتی و انتشار تصاویر غیرنظامیان فلسطینی در شبکه‌های اجتماعی می‌دانند. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا با توجه به آخرین تحولات جاری در دانشگاه‌های آمریکا به بررسی گرایش‌های ضداسرائیلی نسل جوان در آمریکا بپردازیم.
امروز یکی از مهم‌ترین جلوه‌های همبستگی نسل جدید آمریکایی‌ها با مردم فلسطین، سلسله تظاهرات و اعتصابات دانشجویی در قلب ایالات متحده است. دانشجویان دانشگاه‌های کلمبیا، براون، امرسون، هاروارد، جرج واشنگتن، نیویورک، فلوریدا، اموری، اوهایو، رایس، ماساچوست، میشگیان، ییل، تگزاس و ... همصدا با سایر جامعه آمریکا خواستار توقف نسل کشی در غزه و خودداری رژیم صهیونیستی از لشکرکشی به رفح هستند. در میان افراد شرکت کننده در این تجمعات علاوه بر مسلمانان، عرب- آمریکایی‌ها، سیاه پوستان؛ نسل جوان و سفیدپوست آمریکا نیز دیده می‌شود که بر خلاف پدران خود حقیقت را بدون واسطه دنبال کرده و مخالف آپارتاید حاکم در فلسطین اشغالی هستند.
نکته جالب توجه در این تجمعات دانشجویی تکرار موازین و شعارهای سنتی مانند «فلسطین؛ از نهر تا بحر» است. روی آوردن نسل «زد» در آمریکا به شعارهای اصلی مقاومت حاصل تجربه و درک آنها از قریب سه دهه شهرک‌سازی‌های غیرقانونی اسرائیل در کرانه باختری، دستگیری بی‌دلیل شهروندان فلسطین و حمله های دوره‌ای ارتش رژیم به باریکه غزه بوده است. چنین نسلی اساسا نمی‌تواند هیچ ذهنیتی درباره تلاش‌های ریاکارانه و فریبنده صهیونیست در دهه نود قرن بیستم در مذاکرات صلح اسلو یا مادرید داشته باشد.
جوانانی که از سال ۱۹۹۶ به بعد دیده به جهان گشودند افرادی هستند که واقعیت را نه در میان سخنرانی سیاستمداران بلکه با مشاهده فیلم‌ها و تصاویر مستند در شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، ایکس (توییتر سابق) یا تیک تاک دنبال کردند. روزنامه واشنگتن پست در مطلبی به قلم فرانسیس وینال به این موضوع پرداخته است که اساسا چرا نسل جدید در مقایسه با آمریکایی‌های میانسال حامی فلسطین هستند؟
در این مقاله با اشاره به نظرسنجی «YouGov» به این نکته پرداخته می‌شود که جوانان بین ۱۸ الی ۲۹ سال، برخلاف افراد بالای ۶۴ سال بیشتر با مردم فلسطین ابراز همدردی می‌کنند. مشاهده اجساد و پیکرهای زخمی زنان و کودکان غیرنظامی که از زیر میلیون‌ها تن آوار برداشته می‌شود، موضوعی نیست که جوانان غربی به راحتی بتوانند از آن عبور کنند. در نظر سنجی دیگری شبکه «ان. بی. سی» از مخاطبان خود پرسید که چه احساسی نسبت به اسرائیل دارند و آیا اقدام نظامی رژیم علیه نوار غزه را موجه می‌دانند یا خیر؟ ۶۴ درصد شرکت کنندگان ۶۵ سال به بالا گفتند که احساس مثبتی نسبت به رژیم صهیونیستی دارند؛ در حالی این رقم در میان افراد بین ۱۸ تا ۳۴ سال به رقم ۲۶ درصد در کاهش پیدا می‌کند! علاوه بر این ۴۲ درصد افراد بین ۱۸ تا ۳۴ سال حمله اسرائیل به غزه را محکوم کرده و معتقدند که تل‌آویو اقدامی بیش از اندازه علیه فلسطینی‌ها انجام داده است.
یکی از پایه‌های تغییر ایده‌ها و نظرات نسل جدید در آمریکا، جابه‌جایی مرجعیت اخبار و اطلاع رسانی از رسانه‌های جمعی به شبکه‌های اجتماعی است. پیش از این سرمایه‌داران و دولت‌های بزرگ سعی می‌کردند تا با کنترل مطبوعات و رسانه‌های دیداری- شنیداری کنترل و هدایت افکار عمومی را در اختیار داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی اما با از بین بردن محدودیت‌های «زمان-مکان» و فیلترهای معمول بنگاه‌های قدرت و ثروت این فرصت را در اختیار نسل «زد» قرار داده اند تا با مشاهده و شنیدن روایت‌های مختلف، آنچه را که به حقیقت نزدیک‌تر است را انتخاب کنند. براساس نظرسنجی صورت گرفته از سوی موسسه پیو در سال ۲۰۲۳ قریب به ۷۰ درصد آمریکایی‌های بین ۱۸ الی ۲۹ سال برای آگاه شدن اخبار به شبکه‌های اجتماعی روی می‌آورند.
این جوانان که در قلب سرمایه داری با بمباران مصرف گرایی و زیست بی‌هدف محاصره شدند، با درک کوچک‌ترین نشانه‌ای از حقایق جاری در جهان سعی می‌کنند تا آن را پذیرفته و به سایر دوستان خود معرفی نمایند. شاید به همین دلیل قانونگذاران آمریکایی در واکنش به اقبال نسل جدید به شبکه اجتماعی «تیک تاک» به بهانه همکاری اطلاعاتی این کمپانی با دولت چین سعی دارند تا جلوی فعالیت رسمی آن را بگیرند. نمونه بارز شکل گیری این روند جدید همزاد پنداری جنبش «نمی‌توانم نفس بکشم» با فلسطینی‌های ساکن کرانه باختری و نوار غزه است که یکی از نشانههای درک عمیق نسل جوان آمریکایی نسبت به تحولات روز محسوب می شود. در نگاه افراد بین ۱۸ الی ۳۰ سال در آمریکا همانطور که واشنگتن حقوق سیاه پوستان را نادیده می‌گیرد و پلیس شدیدترین برخوردها را با سیاه‌پوستان انجام می‌دهد؛ در فلسطین اشغالی نیز با فلسطینی‌ها مانند افراد «درجه دو» جامعه برخورد می‌شود و رژیم صهیونیستی هیچ ترسی برای زندانی کردن یا کشتن ساکنان بومی این منطقه ندارد.
بهره سخن
هنگامی که رهبر معظم انقلاب در نامه‌های‌شان وجدان‌های بیدار جوانان غربی را خطاب قرار می‌دادند، کمتر کسی فکر می‌کرد که تنها چند سال بعد نوجوانان و جوانان آمریکایی از گروه‌های مختلف یکصدا آزادی فلسطین و رهایی غزه را فریاد بزنند. مقایسه فضای سیاسی معتبرترین دانشگاه‌های جهان با اتمسفر حاکم بر دانشگاه‌های آلمان نازی از سوی نخست رژیم صهیونیستی نشان دهنده میزان قدرت و تاثیرگذاری جوانان آزاده آمریکایی بر سیاست‌های کاخ سفید و فضای سیاسی حاکم بر واشنگتن است. بایدن به خوبی می‌داند که اگر اراده جوانان حامی فلسطین از مرزهای دانشگاه عبور کرده و راهپیمایی‌های سراسری در آمریکا آغاز شود، سبد رای دموکرات‌ها به شدت آسیب دیده و ممکن است مسیر پیروزی ترامپ هموار گردد.
محمد بیات؛ کارشناس مسائل بین الملل
کد خبر 6092983
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت