به نقل از «خبرآنلاین»

تکیه کلام حافظ، سعدی و فردوسی چه بوده است؟

تاریخ انتشار: ۱۰ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۰۸۳۵۶

«خب»، «در واقع»، «به اصطلاح» و...؛ این‌ها تکیه‌کلام‌های معمول و رایج در گفتار خیلی‌هاست. تکیه کلام، کلمه یا عبارتی است که یک نفر بیشتر از دیگر کلمه‌ها به آن تکیه می‌کند. این قضیه را اگر وارد دنیای شعر و ادبیات کنیم، متوجه می‌شویم اهل ادب هم تکیه کلام یا واژه کلیدی دارند. به عبارتی، هر شاعر تکیه اصلی‌اش روی چند واژه خاص است که دلبسته آن هاست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از طرفی این تکیه‌کلام‌ها، خمیر مایه اصلی شعر و نمادی از طرز فکر و شخصیت شاعر هم هست. در ادامه، از تکیه کلام‌های چند شاعر کلاسیک و معاصر فارسی می‌خوانید.

فردوسیِ خردمند

به نام خداوند جان و خرد
 کزین برتر اندیشه بر نگذرد
اولین بیت شاهنامه حکیم فردوسی، کاملا برای همه مشخص می‌کند که در این اثر قرار است از چه چیزی بخوانند. «خرد» یکی از واژه‌های مهم و کلیدی شاهنامه است تا جایی که 147 بیت شاهنامه با واژه‌های «خرد» و «خردمند» آغاز شده است و اگر کاربرد آن را در کل شاهنامه حساب کنیم، چند برابر خواهد شد. واژه «سخن» به شکل‌های ساده، مرکب و مشتق، حدود دو هزار بار در سراسر شاهنامه تکرار شده است.

دوستانه‌های سعدی

آن‌ها که خوانده‌ام همه از یاد من برفت
 الا حدیث دوست که تکرار می‌کنم
 سعدی هم در غزلیات و هم در گلستان اقرار می‌کند که اهل معاشرت با رفقای گرمابه و گلستان است. روی همین حساب، طبیعی است که واژه «دوست» در غزلیاتش هفتاد بار تکرار شده باشد. شاید اگر غزلیات سعدی را «دوست‌نامه» بدانیم، اغراق نکرده باشیم. دیگر واژه‌های کلیدی غزلیات شیخ اجل از این قرارند: دل، سعدی، عشق، همه، روی، دست، جان، چشم، یار، نظر، خوش، خود، غم، روز، گل، سرو، شب، صبر، خون و دیده.

حافظ و حکایت دل

در شگفتم که در این مدت ایام فراق
 برگرفتی ز حریفان دل و دل می‌دادت
 شاید هیچ شاعری به اندازه حافظ شیرازی به «دل» و «دلدار» ابراز ارادت نکرده باشد. واژه «دل» در 495 غزل حافظ، 86 بار تکرار شده است. به قول خودش، «صاحبدلان حکایت دل خوش ادا کنند». حافظ، جان، راه، عشق، دست، گل، خوش، چشم، خود، روی، یار، زلف، غم، جهان، کار، خاک، دوست، خون، آب و باده از دیگر واژه‌های کلیدی غزل‌های حافظ هستند.

جانانِ مولوی

چو آمد جان جان جان نشاید برد نام جان
 به پیشش جان چه کار آید مگر از بهر قربان را
سخن مولوی چه در غزلیات، چه در مثنوی، همه از «جان» است. او این واژه را 94 بار در غزلیاتش تکرار کرده است. دل، عشق، خود، آب، همه، خوش، ماه، خدا،  بیا، چشم، شب، سوی، مست، دست، شمس، جهان، گل، روی، یار و عقل در رتبه‌های بعدی پرتکرارترین واژه‌ها در غزل مولوی قرار می‌گیرند.

شاعر صبح و شب

آی آمد صبح روشن از در
 بگشاده به رنگ خون خود در
در بین شاعران کلاسیک، خاقانی را با عنوان «شاعر صبح» می‌شناسند، اما آن که شاعر صبح و شب است، نیما، پدر شعر نو فارسی است. واژه «صبح» در شعر نیما 164 بار تکرار شده و بیشترین ترکیب‌های توصیفی در شعر او از آنِ صبح است. «شب» هم یکی از واژه‌های مهم و کلیدی شعر نیما و با معنایی منفی است.

نجوای فروغ با باد

دارمش/ مثل دانه ای که نور  را/ مثل مزرعی که باد را/ مثل  زورقی که موج را/ یا پرنده‌ای که اوج را». در تمام اشعار فروغ فرخزاد، ترکیب‌ها و تصویرهای شاعرانه زیادی را با استفاده از واژه «باد» می‌بینیم. «باد» و واژه‌های مترادف آن مثل «توفان» و «نسیم» از واژه‌های کلیدی شعر فروغ است که مفهوم عشق و عصیان را تبیین می‌کند. از نسیمی در آغاز که روح شاعر را نوازش می دهد تا توفانی که زندگی‌ او را ویران می‌کند.

شب‌های روشنِ سهراب

«و نگوییم که شب چیز بدی است/ و نگوییم که شب‌تاب ندارد خبر از بینش باغ». این یعنی سهراب سپهری به «شب» ارادت ویژه‌ای دارد و 142 بار آن را در شعرش تکرار کرده است. تازه اگر واژه‌های «دیشب» و «امشب» را هم اضافه کنیم، به عدد 161 می‌رسیم. او برخلاف نیما به «شب» نگاهی مثبت دارد. دیگر واژه‌های مورد علاقه سهراب واژه‌های «درخت» و «گل» مانند نیلوفر و سرخ، «خدا»، «نماز»، «محراب» و «بهشت» هستند.

منابع:

مجله فرهنگی هنری بخارا
مقالات پرتال جامع علوم انسانی
مقاله دکتر مظاهر مصفا با عنوان «تکیه کلام سعدی»

2323 کد خبر 1285425

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: ادبیات ایران حافظ شیرازی سعدی شیرازی ایالات متحده آمریکا باشگاه پرسپولیس باشگاه استقلال ایران و آمریکا فوتبال اروپا محمدجواد ظریف عربستان سینمای جهان دولت دوازدهم گابریل کالدرون

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۰۸۳۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دختر شاعر فلسطینی مانند پدرش کشته شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از رسانه‌های جهان، شیما رفعت الاریر دختر شاعر فلسطینی، چهارماه پس از مرگ پدرش در حمله‌ای مشابه، روز جمعه در حمله هوایی اسراییل به خانه‌ای در غرب شهر غزه، در کنار خانواده‌اش کشته شد.

به گفته شاهدان عینی و دوستان خانواده، شوهر الاریر و پسر دو ماهه آنها نیز در این موشک‌باران جان باختند. طبق این‌روایت سه موشک رژیم صهیونیستی به خانه‌ای که این خانواده در آن پناه گرفته بودند اصابت کرد.

نیروی دفاعی اسراییل درباره این حمله به شبکه سی‌ان‌ان گفت از قوانین بین‌المللی پیروی می‌کند و تلاش می‌کند «آسیب غیرنظامیان را کاهش دهد».

شیما دختر رفعت الاریر شاعر فلسطینی بود. این شاعر همراه چند تن دیگر از اعضای خانواده‌اش در حمله هوایی اسراییل به خانه‌شان در محله شجایا در ماه دسامبر کشته شد.

الاریر اکتبر با سی‌ان‌ان صحبت کرده بود و در آن زمان در حال بررسی بود که آیا در خانه خود در شهر غزه بماند یا همراه همسر و ۶ فرزندش به سمت جنوب فرار کند. در آن زمان، این نویسنده و چهره دانشگاهی ۴۴ ساله گفت که چاره‌ای جز ماندن در شمال ندارند، زیرا «جای دیگری برای رفتن ندارند».

ساکنان محله الریمال گفتند شیما و خانواده اش چهار ماه پیش از خانه خود در شجاعیه آواره شده بودند.

مصعب ابوطها، شاعر فلسطینی اهل غزه و دوست رفعت که اکنون در قاهره آواره است، نیز گفت شیما به تازگی در پیامی خبر مادر شدن خود را منتشر کرده بود و نوشته خود خطاب به پدر مرحومش را به اشتراک گذاشت.

وی نوشت: پدر، این نوه تو عبدالرحمن است، اما هرگز تصور نمی‌کردم تو را به این زودی و حتی قبل از اینکه او را ببینی از دست بدهم.

به گفته دفاع غیرنظامی فلسطین در غزه، شب جمعه در حمله اسراییل به اردوگاه پناهجویان نصیرات در مرکز غزه، حداقل ۱۵ نفر کشته شدند و حداقل دو کودک زیر آوار مفقود هستند.

کد خبر 6090755