به نقل از «الف»

۸ نکته برای ازدواجی ماندگار و موفق

تاریخ انتشار: ۱۷ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۹۷۲۲۷

انسان در طول مسیر زندگی هر لحظه در معرض انتخاب است. گاه انتخاب‌های کوچک و گاه انتخاب‌های بزرگی که می‌تواند تمام مسیر زندگی‌اش را تغییر دهد، بنابراین به جرئت می‌توان گفت انسان حاصل انتخاب‌هایش است. آنچه امروز هستیم نتیجه و ماحصل انتخاب‌های دیروز ماست. از طرف دیگر انسان موجودی اجتماعی است که از رابطه به وجود آمده است، در رابطه رشد می‌کند، در رابطه آسیب می‌بیند و در رابطه درمان می‌شود، بنابراین انتخاب‌های انسان نه تنها بر زندگی و بودن خودش تأثیر مستقیم دارد، بلکه بر زندگی دیگران نیز تأثیرگذار است، چراکه هیچ انسانی جدای از روابط انسانی نیست و روابط انسانی برای ما جایگاه مهمی دارد و می‌تواند موجب رشد و بالندگی یا تخریب و ویرانگری شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هرچه من می‌خواهم باید همان شود!
یک انسان اگر در جزیره شخصی خودش به تنهایی زندگی کند، می‌تواند آنگونه که مایل است زیست کند، بپوشد، بچرخد و بگردد. چون تنها با خودش در ارتباط است، اما اگر فرد دیگری در جزیره او وارد شود، دیگر داستان «هرچه من می‌خواهم باید همان شود» نیست. داستان تکروی و خودمحوری برای برقراری تعاملات انسانی جوابگو نیست. پس هر دو نفر باید در انتخاب‌ها و تصمیمات فردی‌شان به مصلحت و نیاز‌های طرف مقابل هم توجه کنند.
حال این استعاره را در ابعاد بزرگ جوامع انسانی در نظر بگیرید. در جوامع چند میلیون نفری که ما انسان‌های متمدن زندگی می‌کنیم شرایط سخت‌تر می‌شود. البته جز در تصمیمات کلان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که لازم است مصلحت‌اندیشی در سطح چندین میلیون نفری حال و آیندگان در نظر گرفته شود، در باقی تصمیمات انسانی لازم است مصلحت افراد نزدیکی که با آن‌ها در ارتباط هستیم به شدت مورد بررسی قرارگیرد.
شاید تصمیم امروز من مبنی بر انتخاب غذا، پوشش، ساعت خروج از منزل یا محیط کار زیان چندانی بر دیگران وارد نکند، اما موارد مهمی مانند انتخاب رشته تحصیلی، شغل و حرفه، ازدواج و طلاق از جمله تصمیمات حساس و مؤثری است که علاوه بر تأثیر شگرف بر آینده فردی اشخاص، بر زندگی اطرافیان نیز به شدت تأثیرگذار است. به عنوان مثال در نظر بگیرید زمانی که فردی تصمیم به ازدواج می‌گیرد، علاوه بر خود فرد این تصمیم دست‌کم روال زندگی والدین، خواهر و برادرها، همسر آینده، والدین همسر و خواهر و برادر‌های همسر را نیز تغییر خواهد داد. به همین دلیل است که معمولاً اکثر ما در زمان تصمیم‌گیری بر سر انتخاب‌های مهم و زندگی‌ساز نگران هستیم، بیشتر فکر و تجزیه تحلیل می‌کنیم، با والدین، خانواده و دوستان نزدیک در میان گذاشته و نظراتشان را می‌شنویم و بعضاً با متخصصان امر مشاوره می‌کنیم تا بهترین و کم خطرترین راه را برای رسیدن به مقصودمان پیدا کنیم.

یک طلاق به ازای ۴ ازدواج
ازدواج، این سنت الهی که بسیار هم مورد تأکید دین و بزرگان دینی قرار گرفته، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین انتخاب‌ها و تصمیم‌های زندگی افراد است که حال و آینده آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. یک ازدواج موفق، مطلوب و شاد نه تنها باعث شادکامی، سلامت روان و جسم افراد می‌شود، بلکه درمانی است برای بسیاری از مشکلات و رنج‌های گذشته افراد. ازدواج موفق حداقل ترکیبی از بلوغ روانی، جسمی، شخصیتی، اجتماعی، اعتقادی، عقل معاش و مهارت‌های برقراری ارتباط مؤثر است. ازدواجی است که بر زندگی کنونی و آینده زوجین و نسل بعد از آن‌ها تأثیر می‌گذارد، اما آنچه در جامعه مشاوره و روانشناسی شاهد هستیم این است که درصد بسیار کمی از جوانان در شرف ازدواج به لزوم مشورت و دریافت خدمات روانشناختی و مشاوره پیش از ازدواج اعتقاد دارند و درصدد دریافت کمک‌ها و هدایت‌های تخصصی بر می‌آیند.   بنابراین بی‌علت نیست در جامعه‌ای که نرخ ازدواج طی سال‌های اخیر تا حدودی ثابت مانده، نرخ طلاق هر ساله رو به رشد است. طی اولین آمار رسمی ازدواج و طلاق اعلام شده در سال ۹۷ که توسط احمد تویسرکانی، رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ارائه شده است، در سه ماهه اول سال ۹۷ حدود ۱۶۰ هزار ازدواج و ۴۰ هزار طلاق به ثبت رسیده است. یعنی یک طلاق به ازای هر چهار ازدواج.

می‌توان او را باب میل خود تغییر داد!
با وجود عدم دسترسی به اطلاعات و آمار دقیق سال ۱۳۹۷ آنچه برای جامعه متخصصان روانشناسی، مشاوره و جامعه‌شناسی محرز است این است که آمار روز افزون طلاق‌های قانونی ثبت شده در مراکز رسمی تنها بخشی از آمار واقعی جامعه است. طلاق‌های پنهان، جدایی‌های عاطفی، روابط فرازناشویی و ناسازگاری‌های زناشویی از جمله واقعیت‌هایی است که در جامعه ما آمار مشخصی از آن وجود ندارد. در بررسی چرایی افزایش طلاق قانونی و عاطفی می‌توان به ضعف مهارت‌های زناشویی، مهارت‌های برقراری ارتباط مؤثر، عدم تاب آوری، مشکلات جنسی، مشکلات اقتصادی و... اشاره کرد. از طرفی دیگر تصمیم‌گیری‌های هیجانی و نابالغانه افراد و عدم شناخت کافی در زمان اقدام به ازدواج در این زمینه مؤثر است، چراکه در ابتدای آشنایی معمولاً افراد با غلبه هیجان و عواطفشان تصمیم می‌گیرند و بسیاری از نکات مهم نادیده گرفته می‌شود یا گمان می‌کنند دوست داشتن برای آغاز و ساختن یک ازدواج موفق کافی است و بقیه جنبه‌های نامطلوب طرف مقابل را می‌توان در طول رابطه اصلاح کرد و او را باب میل خود تغییر داد. اما پس از گذشت مدتی از ازدواج و غلبه منطق بر هیجانات و احساسات، روبه‌رو شدن با واقعیت زندگی و شخصیت طرف مقابل، همان نکات مهم نادیده گرفته شده، نه تنها اصلاح نمی‌شود و قابل تغییر نیست، علاوه بر آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات و چالش‌های بزرگی شود و پایداری و شادابی ازدواج را به خطر بیندازد و به نارضایتی‌های زناشویی دامن بزند.

واکسنی قوی به نام مشاوره پیش از ازدواج
مشاوره پیش از ازدواج در حقیقت مانند واکسنی قوی است که از طریق جلب توجه افراد به چراغ خطر‌های عمومی و اختصاصی هر رابطه از ابتلا به بیماری طلاق عاطفی و قانونی جلوگیری خواهد کرد. این فرآیند که در بسیاری از کلینیک‌ها، مراکز مشاوره و مطب‌های روانشناسان و مشاوران با هدف کمک به افزایش سطح آگاهی و شناخت جوانان در مورد ازدواج، چالش‌های پیش‌رو و انتخاب بهتر انجام می‌گیرد، یکی از راهکار‌های ضروری و مؤثر برای پیشگیری از ازدواج‌های نادرست، جلوگیری از بروز ناسازگاری‌ها و اختلافات زناشویی، سردی و جدایی عاطفی و طلاق‌های قانونی است.   پروسه مشاوره پیش از ازدواج در قالب چندین جلسه انفرادی و زوجی است که در آن با استفاده از مصاحبه‌های تخصصی و پرسشنامه‌های شخصیت شناسی تلاش می‌شود با بررسی جنبه‌های مهم شخصیت افراد، تیپ شخصیتی، کنش‌ها و واکنش‌ها، شیوه تصمیم‌گیری، شیوه تعامل اجتماعی، اولویت‌های افراد، نقاط قوت و ضعف زوجین، بررسی هماهنگی در حیطه‌های خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی، اعتقادی، شغلی، علاقه‌مندی‌ها، سرگرمی‌ها، علایق مشترک، شیوه حل تعارض و مذاکره، شیوه مدیریت خشم و نوع رفتار در زمان عصبانیت، بررسی دیدگاه مالی و بودجه و هزینه، بررسی تفاوت‌های جنسیتی و... و ارائه اطلاعات لازم به هر دو نفر کمک شود تا با علم و آگاهی بیشتری در خصوص مهم‌ترین انتخاب زندگی‌شان یعنی ازدواج تصمیم‌گیری کنند.   یک متخصص در جلسات مشاوره پیش از ازدواج هیچ گاه به مراجعه‌کنندگان نمی‌گوید با این فرد ازدواج کنید یا خیر، چون قرار نیست کسی به جای دیگری تصمیم بگیرد. روانشناس در این جلسات آن‌ها را به سمت درک و شناخت بیشتر از خود و طرف مقابل، شناخت حوزه‌های چالش‌برانگیز رابطه و شناخت تفاوت‌های مهم سوق می‌دهد تا بتوانند با واقعیت رابطه‌ای که در آن قرار دارند مواجه شوند و بهتر تصمیم بگیرند.

اصلاح و بهبود رابطه با مشاوره
نکته بسیار مهم در این فرآیند، زمان مراجعه به متخصص است. اگر شما بلافاصله بعد از آشنایی‌تان به متخصص مراجعه کنید، انتظار دریافت کمک‌های پر بار نداشته باشید، چراکه روانشناسان در روال مصاحبه و مشاوره از اطلاعات شما استفاده و دریچه‌های ذهنی شما را باز می‌کنند، بنابراین در آغاز ازدواج که شما شناختی نسبت به طرف مقابل ندارید روانشناسان نیز نمی‌توانند اطلاعات دقیق، کامل و بی‌عیبی به شما ارائه دهند.
از طرف دیگر زمانی که شما مدت زیادی با فردی در مرحله نامزدی و شناخت بوده‌اید به حدی که بین شما عاطفه و دلبستگی به وجود آمده است نیز روانشناسان نخواهند توانست واقعیت رابطه را به شما بنمایانند، چراکه ذهن شما توانایی پذیرش سنجش‌ها و تحلیل‌های منطقی و واقع‌بینانه را ندارد. همچنین اگر شما و طرف مقابلتان تصمیم قطعی خود را برای ازدواج گرفته باشید، مشاوره قبل از ازدواج برای شما کاربردی نخواهد داشت و در این مرحله روانشناس در صورت لزوم می‌تواند با برگزاری جلسات زوج درمانی به اصلاح و بهبود رابطه شما کمک کند.
بنابراین بر اساس تجربه حرفه‌ای، بهترین زمان برای مراجعه به روانشناس زمانی است که هر دو نفر در مورد مسائل مهمی مانند سطح فرهنگی خانواده‌ها، شرایط اقتصادی و شغلی، اعتقادات و ارزش‌ها، خواسته‌ها و انتظارات یکدیگر از همسر و زندگی مشترک، خصوصیات اخلاقی برجسته، نقاط ضعف و قوت یکدیگر از طریق گفتگو‌های هدفمند و حفظ احترام و رعایت خطوط قرمز کسب اطلاعات کرده و شناخت نسبی نسبت به یکدیگر و خانواده‌ها کسب کنند.

هدف متخصصان امر مشاوره ازدواج
هدف مشاوران بررسی و اصلاح اطلاعات و باور‌های درست و نادرست افراد در مورد ازدواج و ارزیابی آمادگی فردی هر یک از طرفین برای ازدواج است که در این مرحله نکاتی مانند آمادگی و بلوغ جسمی و سنی، بلوغ روانی و عاطفی، بلوغ اجتماعی و اقتصادی، سلامت روانی و جسمی و سلامت شخصیت بررسی می‌شود. همچنین ارزیابی هماهنگی و همسانی طرفین رابطه شامل بررسی سطح تحصیلی، فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و اقتصادی خانواده‌ها در جهت رسیدن به میزان تناسب خانوادگی و شخصیتی افراد و ارزیابی میزان مهارت‌های زندگی مشترک دو طرف مانند بررسی میزان مهارت گفتگو و مذاکره، حل مسئله، تصمیم‌گیری و...

رعایت صداقت در پاسخگویی و اجتناب از پنهان‌کاری
یکی از نکات مهم در جلسات مشاوره، رعایت صداقت در پاسخگویی، اجتناب از پنهانکاری و ارائه پاسخ‌ها و اطلاعات درست به متخصص است، چون روانشناسان و مشاورین با تکیه بر پاسخ‌ها و اطلاعاتی که افراد ارائه می‌دهند جلسات را مدیریت می‌کنند و اطلاعات لازم را در اختیار زوجین قرار می‌دهند.   اگر افراد حقایق مهمی مانند نقایص جسمانی، تجربیات مهم کودکی، سابقه بیماری‌های روانی و جسمی، مصرف دارو‌های خاص، روابط گذشته، باور‌ها و خواسته‌ها و... را پنهان کنند یا نادرست ارائه دهند، روند مشاوره نیز دستخوش خطا‌هایی خواهد شد که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست شود، بنابراین مهم‌ترین مسئولیت افراد در ارتباط با روانشناس آن است که به تمام تجربیات مهم زندگی گذشته‌شان اشاره کنند و به سؤالات مطرح شده با دقت و صداقت پاسخ دهند تا امکان دریافت بهترین کمک برایشان فراهم شود.

لازمه یک ازدواج موفق
یک روانشناس یا مشاور در فرآیند مشاوره پیش از ازدواج تلاش می‌کند با کسب اطلاعات مهم و جلب نظر دو طرف به تفاوت‌هایشان به افراد کمک کند تا با شناخت بهتر و کامل‌تر از نقاط قوت و ضعف یکدیگر، میزان تطابق رفتار‌های دو طرف، شناخت واقعی‌تر از یکدیگر جهت رویارویی با واقعیت‌های شخصیتی و زندگی مشترک، اطلاع از اخلاق و خصوصیت‌های رفتاری، شناخت تیپ شخصیتی یکدیگر، شناخت اولویت‌های یکدیگر، شناخت حساسیت‌های خود و همسر مانند حساسیت به خشم، حساسیت به بی‌احترامی، حساسیت به ناامیدی، حساسیت به ارزش‌ها، حساسیت به بیکاری و بی‌مسئولیتی، حساسیت به خانواده، حساسیت به اعتقادات و باور‌های مذهبی و... برای تأثیرگذارترین تصمیم زندگی‌شان با آگاهی و شناخت بیشتر فکر و تصمیمی اتخاذ کنند که کمترین میزان خطا و اشتباه را داشته باشد.   لازمه یک ازدواج موفق آن است که افراد خود و نقش‌هایشان را برای خود، والدین و خانواده‌شان بازتعریف کنند، چراکه با وارد شدن به رابطه ازدواج نقش مهم و پر رنگی به زندگی عادی و روزمره افراد اضافه می‌شود که برای درست اجرا کردن آن نیاز است تغییراتی در سایر نقش‌های افراد صورت گیرد. مثلاً خانمی که قبل از ازدواج زمان خود را با دوستانش صرف می‌کرد، بعد از ازدواج لازم است در نقش خود به عنوان یک دوست تجدید نظر کند تا بتواند جایی برای پذیرش نقش همسر باز کند.
*روانشناس   منبع: روزنامه جوان

منبع: الف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۹۷۲۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

زندگی سالم و دیندارانه با مشاوره اسلامی

یکی از مباحث مهم دینی که در آیات قرآن به آن تاکید بسیار شده، مشورت با دیگران و استفاده از نظرات و رهنمودهای افراد خردمند و آگاه است. احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) نیز درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین و مهمترین سود مشورت با دیگران در این روایات، مشارکت و استفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات و خوشبختی است. به مناسبت نهم اردیبهشت، روز روانشناس و مشاور، درباره جایگاه مشاوره در دین اسلام با حجت الاسلام دکتر رضا مهکام، رئیس موسسه تخصصی یاوران سلامت روان و عضو هیات علمی گروه روانشناسی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی به گفتگو نشسته‌ایم.

اگر موافق باشید گفتگو را با بیان جایگاه و اهمیت مشاوره در دین مبین اسلام آغاز کنیم.

مشورت در اسلام جایگاه بسیار مهمی دارد.  در آیات بسیاری از قران به اهمیت مساله مشورت اشاره شده  شده و حتی یکی از سوره‌های این کتاب آسمانی، شوری نام دارد. برای نمونه خدا در آیه  38 سوره شوری می‌فرماید: «والذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلاة و امرهم شوری بینهم و مما رزقناهم ینفقون». یعنی کسانی که امر خدا را اطاعت می‌کنند و نماز را به پا می‌دارند و بین خودشان مشورت می‌کنند و از آنچه روزیشان کردیم انفاق می‌کنند. در آیه 159 سوره آل عمران نیز خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌فرماید: «و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله ان الله یحب المتوکلین». یعنی با مردم مشورت کن و پس از مشورت به هر نتیجه ای که رسیدی به خدا توکل به خدا کن.

در برخی از داستان‌های قران نیز به آثار و نتایج ارزشمند مشورت اشاره شده است؛ مثلا در داستان حضرت یوسف(ع)، وقتی عزیز مصر آن خواب خاص را می‌بیند، از اطرافیان خود مشورت می‌خواهد و در نهایت به سراغ حضرت یوسف(ع) می‌روند و آن حضرت، خواب را تفسیر می‌کند. در داستان حضرت سلیمان(ع) نیز وقتی از ملکه صبا دعوت می‌شود که پیش حضرت سلیمان(ع) برود، ملکه با بزرگان دربارش در این زمینه مشورت می‌کند.

احادیث بسیار زیادی از ائمه اطهار(ع) درباره توجه به مشورت واهمیت و فایده آن به ما رسیده است؛ نخستین سود مشورت در روایات، مشارکت واستفاده از عقل و خرد دیگران و در نتیجه قرار گرفتن در مسیر نجات است. طبیعی است که وقتی با چند نفر مشورت می‌کنیم این مشورت باعث می‌شود از دانش و تجربه و فکر آنها استفاده کنیم، تصمیمات بهتری بگیریم، سلامت روانمان بهتر حفظ شود و کارهایی که انجام می دهیم در مسیر سالم‌تری قرار گیرد. خداوند نیز در آیه 18 سوره زمر می‌فرماید: «الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولوالالباب»: کسانی که همه سخنان را گوش می‌کنند و بهترین رای را انتخاب می‌کنند، آنها را خدا هدایت کرده و صاحب خرد و دانش هستند. فایده دیگر مشاوره با دیگران، بنابر روایات، بحث هدایت است؛ یعنی خدا هدایت بنده را در ذهن دوستان و افراد عاقل و متخصص قرار داده و طبیعتا بهترین مسیرها را می‌توانیم در فضای مشورت پیدا کنیم. نکته دیگر اینکه بنابر روایات کسانی که مشورت نمی‌گیرند به هلاکت می‌افتند یعنی با ندانم‌کاری خودشان را ازچاله به چاه می‌اندازند و فشارهای زیادی را متحمل می‌شوند.  اگر بخواهیم عام تر نگاه کنیم، سلامت روان، خانواده سالم، ازدواج‌های سالم و در ادامه جامعه سالم در مسیر مشاوره گرفتن از افراد متخصص است؛ در واقع سالم و حتی دیندارانه زندگی کردن می‌تواند در گرو یک مشورت درست و به جا باشد.

در احادیث معصومین(ع) برای مشاور خوب چه ویژگی‌هایی بیان شده و در مقابل از مشورت با چه افرادی نهی شده است؟

در احادیث ویژگی‌های زیادی برای مشاور خوب و شایسته ذکر شده: نخستین ویژگی یک مشاور خوب در روایات معصومین(ع)، صاحب خرد و اندیشه بودن است؛ یعنی باید با کسی مشورت کنیم که از قوه تفکر و عقلانیت بالایی برخوردار باشد. طبیعی است که مشورت با فرد کم خرد نتیجه معکوس دارد و ما را از راه به در می‌کند.  دومین ویژگی مشاور خوب، داشتن تخصص است یعنی باید در هر زمینه‌ای، از افرادی که تخصص کافی دارند مشورت بگیریم. سومین ویژگی یک مشاور خوب، متدین بودن اوست. منظور از متدین بودن، مومن و مقید بودن به آداب دینی است؛ در روایات گفته شده که فرد خداترس چون در مشورت با دیگران خدا را در نظر می‌گیرد تلاش می‌کند بهترین و سالم‌ترین مشورت را به افراد بدهد ولی فردی که از خدا نترسد ممکن است در مشورت خیانت کند. حتی در متن روایت آمده: فرد خداترس و متدین، مسیر سالم را معرفی خواهد کرد. ویژگی دیگر یک مشاور خوب در روایات، حر بودن یا آزاده بودن یعنی در قید و بند دیگران نبودن است. مثلا اگر مشاور وامدار فردی باشد ممکن است در فضای مشورت دچار مشکل شود. ویژگی پنجم، مؤاخات و برادری است.در روایات به عبارت «صدّیقا مؤاخیا» اشاره شده. یعنی با کسی مشورت کن که دوست و برادرگونه باشد؛ یعنی در قبال تو احساس مسئولیت بکند و از کنارت بی اعتنا نگذرد و این دلسوزی را فرد در درون خود داشته باشد.

همچنین در روایات از مشورت با افراد دروغگو ، ترسو است. بخیل، حریص و  دمدمی ومتلون المزاج نهی شده است.

تفاوت مشاوره دینی با غیر دینی چیست و نسبت به آن چه مزایایی دارد؟

پرسش خوبی است؛ مشاورانی که تحصیلات آکادمیک دارند و از مباحث دینی بی اطلاعند، در راهنمایی افراد فقط از علم روانشناسی و مشاوره استفاده می‌کنند و بسیاری از جاها هم مباحثشان مفید و قابل استفاده است. اما طبیعتا افرادی که هم تخصص روانشناسی و هم دینی دارند، علاوه بر دانش روانشناسی از توصیه‌های دینی هم برخوردارند؛ اسلام دین کاملی است و در مورد سبک زندگی، فرزندپروری، خانواده‌داری، مدیریت استرس و بسیاری دیگر از مسائل توصیه های ارزشمندی دارد. مسلم است که این مباحث با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما هم عجین شده و با عمل به آنها زندگی‌ سالم‌تری خواهیم داشت.

زهرا دلپذیر