هر کس به زبانی عشق حسین گوید/ چغچغه زنی رسمی به قدمت ۳قرن

خبرگزاری مهر- گروه استان ها: تاکنون ۱۲ آئین و مراسم مذهبی ویژه ایام محرم و عاشورای استان مرکزی ثبت ملی شده که مراسم چغچغه زنی روستای انجدان اراک یکی از این آئین ها است.

مراسم عزاداری و سوگواری ماه های محرم و صفر از جمله این آیین های سنتی است که در جای جای ایران هر ساله برگزار می شود و این آیین دارای تفاوت ها و ظرایف خاصی است که آن را در هر منطقه از کشور از سایر مناطق متمایز می کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برخی از آیین های سنتی دربردارنده هنجارها و باورهایی می باشند که طی قرون و اعصار، به صورت شفاهی نسل به نسل منتقل شده و به امروز رسیده است و در مورد آئین کهن چغچغه زنی نیز همین مساله صدق می کند.

در رابطه با این آئین مذهبی کهن، سید محمد حسینی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اظهار داشت: علت تمایز سوگواری محرم در روستای تاریخی انجدان اراک با دیگر مناطق، پر شور بودن این سوگواری ها و رسم خاصی است که تنها در این محل برگزار می گردد که چغچغه زنی نام دارد.

وی افزود: چغچغه وسیله ای است که به صورت جفت و به اشکال مختلف از جنس چوب تهیه می شود. نمونه های قدیمی تر این ابزار در روستای انجدان به شکل تراش خورده و خراطی شده یافت می شود و این آئین از قدمت تاریخی برخوردار است.

براساس این گزارش و بنابر تعریف اهالی قدیمی روستای انجدان اراک در رابطه با این آئین، هنگامی که واقعه کربلا اتفاق افتاد و خبر شهادت امام شیعیان و یارانش به گوش مردم رسید، مسلمین از شنیدن این خبر بسیار سوگوار گشته و سنگ بر سر زدند. با گذشت زمان سنگ بر سر زدن در این نوع سوگواری مبدل به زدن دو قطعه چوب به هم شد. هر فرد برای خود دو قطعه چوب طوری تراش می داد که در دست گرفته شود و همان صدای سنگ زدن را بدهد و این رسم را چغچغه زنی نامیدند.

چغچغه زنی در روزهای نهم و یازدهم محرم در روستای تاریخی انجدان اراک برگزار می شود و معمولا جمعیت زیادی در این مراسم سوگواری شرکت می کنند. صبح روز نهم محرم گروه از جلوی حسینیه شهدای انجدان حرکت کرده و کوچه به کوچه و محله به محله به سمت حسینیه دیلم آباد حرکت می کند و در مسیر سینه زنی، زنجیرزنی، نوحه خوانی و چغچغه زنی می کنند و همراه با نوای تک خوان چغچغه ها را یک بار خم شده و جلوی زانو می زنند و یک بار بلند شده و بالای سر به هم می زنند.

محمدرضا فرزانه، مدرس دانشگاه در حوزه مردم شناسی و پژوهشگر نیز با اشاره به این آیین اظهار داشت: مراسم کهن چغچغه زنی با این شیوه خاص سوگواری تنها در روستای تاریخی انجدان اراک برگزار می شود و قدمتی حدود سه قرن دارد.

وی بیان کرد: در حقیقت این مراسم طی سال های بسیار به این صورت درآمده که امروز اجرا می شود و با توجه به قدمت یک هزار و ۵۰۰ ساله این روستا، چغچغه زنی نمادی از مراسمات کهنی است که در سوگواری ایام محرم در این منطقه برگزار می شد.

در روز یازدهم هیات علی اصغر آماده حرکت در کوچه های روستا می شود و گروه چغچغه زن در دو صف به طوری که دو طرف کوچه باشند و روبروی هم جلوی هیات حرکت می کنند و پیشاپیش همه تک خوان که معمولا از سالخوردگان روستا می باشند نوحه خوانی می کند.

گفتنی است مردم روستای انجدان در عصر روز تاسوعا نیز آئین تعزیه حضرت عباس (ع) را برگزار می کنند و شبیه خوانان به ذکر مصیبت‌های آن حضرت می‌پردازند. برپایی علم و همچنین نخل گردانی از دیگر آئین های این دیار در سوگواری سرور و سالار شهیدان است.

کد خبر 4714993

منبع: مهر

کلیدواژه: آئین های عاشورایی ماه محرم مراسم عزاداری ماه محرم بوشهر قزوین هفته دولت شیراز ایلام گرگان شهرکرد استانداری سمنان اربعین حسینی خرم آباد خطبه های نماز جمعه مراسم عزاداری کرمانشاه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۰۶۰۶۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قدمت «دروازه نفته» ممکن است به پیش از اسلام برسد

ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: «دروازه نفته» در کلات نادر راه ورود به ایران از آسیای مرکزی است و با مطالعه معماری و پراکندگی قطعات سفال در این فضا می‌توان گفت که قدمت آن ممکن است به دوران قبل از اسلام برسد.

رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: دژ کلات عارضه‌ای طبیعی و بیضی شکل در منتهی‌الیه شمال شرق خراسان و بر میانه رشته کوه هزار مسجد واقع است. این عارضه همواره به منزله یک دروازه ورودی به درون ایران و بسیار با اهمیت بوده است. در دو سوی دژ کلات دو دروازه اصلی به نام‌های دروازه ارغون شاه و دروازه یا دربند نفته واقع است.

وی با بیان اینکه «دربند نفته» در سمت شمال شرقی کلات نادر قرار دارد، افزود: از این دروازه ورود به نواحی جنوبی کشور ترکمنستان امکان پذیر است. در دوران درازی از تاریخ، اقوام متمدن ایران و آسیای میانه از این طریق با یکدیگر در ارتباط بوده‌اند و ورود اقوام مهاجم آسیای مرکزی به قلمرو ایران نیز به داخل ایران از همان طریق صورت می‌گرفته است. نقل قول وجود دارد که تیمور لنگ در ۱۷ مرحله از دروازه نفته قصد ورود به ایران را داشته که موفق نشده است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی عنوان کرد: با توجه به موقعیت حساس و سوق الجیشی دژ کلات، طبیعی به نظر می‌رسد که در دروازه‌های ورودی کلات تاسیسات لازم به خصوص سازه‌های دفاعی از گذشته‌های دور احداث شده باشد. یکی از آن تاسیسات، سازه معماری جالبی است که بعد از دروازه بر بدنه شمال غرب و مشرف بر راه ارتباطی کلات به ترکمنستان ساخته شده است. آن سازه معماری سنگی که به «تخت دختر» شهرت یافته، بنایی است که به لحاظ ساختار گویا جهت اقامت و پاسداری گروهی قراول یا دیده‌بان و مدافع ساخته شده است.

وی ادامه داد: آن فضا به باور اهالی منطقه، سنگری است که سربازان نادرشاه افشار برای حفاظت از دروازه نفته در آن مستقر می‌شدند، اگر چه این گزاره نمی‌تواند ‌به دور از حقیقت باشد اما در ساختار معماری اولیه آن آثار و شواهدی موجود است که بیانگر احداث آن در زمانی پیش‌تر از دوران نادرشاه است، زیرا گذشته از پراکندگی قطعات سفال در محل متعلق به دوران تاریخی، فرم دیوارها و تیرکش‌های آن شباهت نزدیک به قلعه‌های شناسایی شده مربوط به دوران قبل از اسلام در منطقه دارد.

لباف خانیکی تصریح کرد: روزنه‌های مثلث شکل تعبیه شده بر دیوار جنوبی تخت دختر از نوع روزنه‌های مشابه بر دیوار «ارگ آق‌تپه» مربوط به دوران ساسانی در ترکمنستان است. آنچه از دور نمای تخت دختر به نظر می‌رسد، دیوار مرتفع سنگی با روزنه‌هایی بر بدنه آن است که مانند سدی در راستای شمال غرب و جنوب شرق حد فاصل دو برجستگی در دامنه کوه ساخته شده است.

وی اضافه کرد: بررسی آن سازه از نزدیک جزئیات بیشتری را آشکار می‌سازد. دیوار سد مانندی که از دور مشاهده می‌شود، توسط ۲ برج با نقشه راست‌ گوشه و تقریبا مستطیل مانند برج‌های اشکانی شهر نیسا و برج‌های ساسانی کهن دژ نیشابور، در میان گرفته شده است. دیوار میانی از کف موجود تا بالاترین نقطه بیش از ۸ متر ارتفاع و دو ردیف تیرکش دارد.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: در دیوارچینی آن سازه بر خلاف برج‌های دیگر کلات دقت زیادی صرف شده، سنگ‌ها قواره شده و در بلوک‌های مکعب مستطیل و منظم چیده شده‌اند. در برخی نقاط نمای بیرونی بقایای اندود گچ برجای مانده است. در امتداد شمال شرقی برج شرقی دیوار سنگی منظم دیگری کشیده شده که در نهایت با یک گوشه قائمه به شمال غرب برگشته و این فرضیه را تقویت می‌کند که در شمال تخت دختر مانند برج مشرف بر دروازه ارغون شاه حیاط نسبتا وسیعی وجود داشته است.

وی با اشاره به اینکه آن سازه معماری در مسیر سیلاب و عمق یک دره قرار گرفته و انباشت رسوبات هویت آن را با ابهام مواجه کرده است، خاطرنشان کرد: در چاله‌ای که حفاران غیرمجاز در پشت دیوار حفر کرده‌اند نشانه‌هایی آشکار شده که ۳ طبقه بودن سازه را حکایت می‌کند و اندود گچ بر رویه داخلی دیوارها هم حاکی از اقامت و استقرار مدافعین در آن است.

لباف خانیکی گفت: آنچه اکنون قابل تشخیص است، عرصه آن سازه معماری با وسعت حدود ۱۶۰۰ متر مربع است. در گوشه جنوب غربی میان سرای تخت دختر اتاقی مربع در ابعاد ۵.۵ متر قابل تشخیص است. با توجه به نزدیکی آق‌تپه و نسا به کلات می‌توان فرض کرد که تخت دختر در دوره ساسانیان، با تاثیرپذیری از ارگ آق تپه یا حصار شهر نسا با برج‌های گوشه‌دار ساخته شده است.

وی افزود: در دروازه نفته تاسیسات دفاعی دیگری نیز ساخته شده که برج‌های دیده‌بانی نیمه خرابه بر دو سوی تنگه از آن جمله است. آن برج‌ها هم به لحاظ معماری بیشتر شباهت به برج‌های الحاقی تخت دختر دارند تا برج‌های دروازه ارغون شاه و ممکن است قدمت آن‌ها نیز به پیش از اسلام برسد.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اظهار کرد: در عمق تنگه نفته بقایای اندک دروازه آجری پل مانندی با پنج چشمه مانند دروازه ارغون شاه که از گزند سیل مصون مانده نیز قابل تشخیص است. «دروازه نفته» در ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ به شماره ۶۶۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

انتهای پیام