از برجام تا سوریه روی میز مذاکره
تاریخ انتشار: ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۱۲۱۳۲
به گزارش روزنامه اعتماد؛ نخستین دور نشستهای سهجانبه ایران در سطح سران نوامبر 2017 در «سوچی» روسیه برگزار شد. پس از این نشست بود که سه کشور عضو ابتکار آستانه موافقت خود را با تشکیل چهار منطقه کاهش تنش در سوریه اعلام کردند. در همان جلسه نخست اعلام شد که سه کشور معتقد به حفظ تمامیت ارضی و استقلال سوریه هستند و همزمان از دولت سوریه و مخالفان میخواهند که در کنگره گفتوگوی ملی سوریه شرکت کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
دستور کار این دور از رایزنیهای سران سه کشور از سوی ترکیه و روسیه «ادلب» اعلام شده است. پیش از آغاز این دور از رایزنیها رجب طیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه در این باره به تلویزیون این کشور گفت: «ادلب» سوژه اصلی رایزنیها در آنکارا خواهد بود و همچنین دو طرف درباره وضعیت گروههای تروریستی حاضر در سوریه نیز گفتوگو و مشورت خواهند کرد. اردوغان که میزبانی این دور از نشستهای ابتکار «آستانه» را برعهده دارد تاکید کرد که آنکارا به همکاریاش با نیروهای ائتلاف بینالمللی در سوریه ادامه خواهد داد.
همزمان با برگزاری نشست سهجانبه در ترکیه، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز از پایان جنگ در سوریه صحبت کرده و اعلام کرد که این کشور در حال بازگشت به صلح و آرامش است. در حالی که میان ترکیه و دولت مرکزی در سوریه اختلافها به قوت خود باقی است، لاوروف از باقی ماندن کانونهای تنش جداگانه در سوریه سخن گفته و افزود: «ادلب» و منطقه شرقی رودخانه فرات نمونهای از این کانونهای تنش است. کارهایی مانند کمک بشردوستانه فراگیر به سوریه، پیشرفت فرآیند سیاسی برای پایان دادن به بحران و رسیدن به ثبات پایدار و طولانیمدت در این کشور و همچنین در تمام غرب آسیا باید انجام شود.
وزیر خارجه روسیه در حالی از لزوم پیشرفت فرآیند سیاسی در سوریه سخن میگوید که تشکیل کمیته بازنویسی قانون اساسی سوریه همچنان در هالهای از ابهام قراردارد. در حالی که گفته میشود اختلاف اصلی برسر اعضای این کمیته است، وزیر خارجه روسیه اعتقاد دارد که تشکیل کمیته قانون اساسی باعث خواهد شد تا معارضان و دولت سوریه برای اولینبار بهطور مستقیم درباره آینده این کشور به گفتوگو بپردازند.
درحالی که با گذار سوریه از فاز نظامی به فاز سیاسی طبیعتا اختلافها میان سه کشوری که در قالب آستانه در دو سال گذشته با هم مسیری را آغاز کردند بیشتر نمود پیدا میکند، به نظر میرسد که هر سه تلاش میکنند همچنان شاکله این گفتوگوهای سهجانبه را حفظ کنند. ادلب در حالی به اصلیترین سوژه رایزنیهای روز دوشنبه سران سه کشور در ترکیه تبدیل شده که در چندهفته اخیر دولت بشار اسد در سوریه و دولت اردوغان در ترکیه درباره فرجام این منطقه یکدیگر را تهدید کرده و البته به هم هشدار نیز دادهاند. دولت بشار اسد اعلام کرده که برای بازپسگیری این منطقه اقدام نظامی خواهد کرد و در مقابل آنکارا هم از وقوع مصیبت انسانی در این منطقه خبرداده است.
براساس گزارش رسانههای غربی در چندهفته اخیر با پیشرویهای دولت سوریه به سمت ادلب، وضعیت در این منطقه به گونهای پیش رفته که باید راهی برای پرهیز از کشته شدن غیرنظامیان یافت. برخی منابع ادعا میکنند که قریب به 3 میلیون نفر به سمت ترکیه گریختهاند. ترکیه میگوید برای جلوگیری از وقوع یک فاجعه انسانی در ادلب با همتاهای خود از ایران و روسیه سخن خواهد گفت. پروفسور یکی از دانشگاههای ترکیه در این باره به صدای امریکا به زبان انگلیسی گفته است که وضعیت در ادلب بسیار حیاتی و خطرناک است و قریب به نیم میلیون جمعیت در این منطقه در ده کیلومتری مرز ترکیه هستند.
علاوه بر این بسیاری از پناهندگان سوری از ادلب به کمپهای مخصوص پناهندگان در مرز ترکیه رفتهاند و این ازدحام جمعیت میتواند هر حادثهای را به فاجعه انسانی تبدیل کند. یکی از مشکلات اردوغان، رقم بالای پناهندگان سوری در ترکیه است. رییسجمهور ترکیه آخرین بار اعلام کرده بود که کشورش در حال حاضر میزبان 4 میلیون سوری است و توانایی پذیرش بیشتر پناهندگان را ندارد. با توجه به مشکلات اقتصادی در ترکیه، رقم بالای پناهندگان سوری در این کشور صدای اعتراضها و انتقادها از دولت اردوغان را بلند کرده و به همین دلیل دولت شروع به جمعآوری برخی کمپهای مخصوص پناهندگان در برخی از شهرهای بزرگ ترکیه کرده و البته به روند ساخت دیوار مرزی با استان ادلب سوریه هم سرعت بیشتری بخشیده است.
برای برخی از متواریان از منطقه ادلب سوریه تنها یک راه باقی مانده و آنهم فرار به سمت ترکیه است. به نظر میرسد که روسیه قصد دارد با وجود اختلافهایی که با ترکیه بر سر سوریه دارد درباره ادلب مساله را با همکاری در قالب ابتکار آستانه فیصله بدهد. رجبطیب اردوغان دو هفته پیش نیز با سفر به مسکو با پوتین درباره اوضاع ادلب گفتوگو کرده بود. با این همه برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که پوتین در ماجرای ادلب آنچه را که اردوغان میخواهد به وی نخواهد داد و احتمالا میزبان خود را در نشست روز دوشنبه ناامید خواهد کرد.پوتین قویا اعتقاد دارد که ادلب باید بخشی از سوریه و تحت حاکمیت دولت بشار اسد باشد.در این میان مساله این است که ارتش سوریه قدرت کافی برای بیرون راندن نیروهای ارتش کشور همسایه یعنی ترکیه را از خاک خود ندارد اما از حمایت روسیه برخوردار است.
بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که جنگ در سوریه همه به خصوص امریکا و روسیه را خسته کرده و به دنبال راهی برای پایان دادن به کشمکشهای نظامی و وارد کردن پرونده از فاز نظامی به فاز سیاسی و تبیین قانون اساسی هستند.
ماجرای ادلب از همان ابتدای رایزنیهای آستانه به دلیل پیچیدگیهایی که داشت به حاشیه رانده شد تا در مراحل پایانی فکری برای آن بشود. سال گذشته بود که اردوغان و پوتین در توافقی اعلام کردند دولت بشار اسد فعلا اقدامی نظامی علیه ادلب انجام نخواهد داد. با اینهمه مسکو و آنکارا بر سر اینکه کدام گروهها در ادلب باید گروه تروریستی باشند با هم اختلاف نظر دارند. یکی از انتقادهای روسیه از عملکرد ترکیه در ادلب این است که نیروهای ترکیه برخلاف وعده داده شده نتوانستهاند گروههای تندرو شبه نظامی را خلع سلاح کنند و مانع از حمله این گروههای شبهنظامی به پایگاههای روسیه در سوریه بشوند. با توجه به جایگاه روسیه در مذاکرات آستانه و رابطهای که کرملین با دولت بشار اسد دارد بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که در نهایت پوتین به نفع اسد وارد میدان خواهد شد. برهمین اساس پیشبینی میشود که در این دور از نشست آستانه در ترکیه اتفاقی رخ ندهد که منجر به تداوم سلطه ترکیه بر ادلب شود.
دیدار دوجانبه روحانی – پوتین
دیدار سه رییسجمهور در ترکیه در حالی صورت میگیرد که هرکدام دیدارهای دوجانبهای را در حاشیه نشست آستانه خواهند داشت. روحانی و پوتین در حالی با یکدیگر ملاقات خواهند کرد که روسیه به عنوان عضوی بازمانده در توافق هستهای با ایران نگرانیهای توامان خود از کاهش تعهدات برجامی ایران و همچنین عدم وفای به عهد تروییکای اروپایی در برجام را ابراز کرده است. روسیه و ایران هر دو رابطهای متشنج و البته متفاوت با دولت دونالد ترامپ، رییسجمهور امریکا را تجربه میکنند و روسیه نیز شاهد خروج واشنگتن از توافقهای دوجانبه با روسیه بوده و در دو سال اخیر متحمل تحریمهای امریکا هم شده است.
روحانی و پوتین در فاصله کمتر از دو هفته تا سفر رییسجمهور ایران به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با هم دیدار میکنند و این در حالی است که فرانسه تلاش میکند به نحوی دیدار میان روسای جمهور ایران و امریکا هرچند در قالب سه یا چندجانبه را جوش بدهد. تلاشی که با توجه به زمان اندک باقی مانده و همچنین فاصله فاحش مطالبههای ایران و امریکا بعید است به نتیجهای برسد.
دیدار پوتین و روحانی پس از سفر بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسراییل به روسیه و رایزنی با پوتین صورت میگیرد. دیداری که نتانیاهو میگوید در آن با میزبان درباره تداوم حملات اسراییل به منافع ایران در سوریه صحبت کرده اما اطلاعاتی درباره پاسخ رییسجمهور روسیه به وی وجود ندارد. با اینهمه رسانه امریکایی المانیتور گزارش داده دیدار بنیامین نتانیاهو، با «ولادیمیر پوتین»، رییسجمهور روسیه در شهر «سوچی» دستاورد چندانی برای او نداشته است.
براساس ترجمه خبرگزاری فارس از این گزارش، نتانیاهو درست ۵ روز پیش از برگزاری انتخابات سراسری در اسراییل برای دیدار با پوتین عازم روسیه شد. براساس این گزارش، نتانیاهو ابتدا از این دیدار خواستهای کاملا متفاوت داشت. او خواستار برگزاری دیدار سهجانبهای میان مشاوران امنیت داخلی روسیه، اسراییل و امریکا با حضور خودش، ولادیمیر پوتین و «دونالد ترامپ»، رییسجمهور امریکا بود. این خواسته او به دلیل امتناع پوتین از همکاری ناکام ماند. نتانیاهو قبل از سفر به سوچی گفت قصد دارد با پوتین درباره اوضاع سوریه صحبت کند و اقدامات ایران را برای پوتین توضیح دهد. المانیتور نوشته است: «آیا او توانسته دستاوردی از این سفر کسب کند؟ بسیار بعید است.»
روسیه قبل از سفر نتانیاهو به سوچی دو بیانیه مهم صادر کرد که یکی از آنها مربوط به ایران بود. در بیانیه نخست، روسیه بر خلاف نتانیاهو تأکید کرد که یافتههای آژانس بینالمللی انرژی اتمی ماهیت صلحآمیز برنامه هستهای ایران را نشان میدهد. روسیه حدود دو روز بعد هم با طرح نتانیاهو برای ضمیمه کردن بخشهایی از کرانه باختری به فلسطین اشغالی مخالفت کرد. المانیتور به ناکامیهای قبلی نتانیاهو در سفرهایش به روسیه هم اشاره کرده است.
رسانه امریکایی نوشته: « نخستوزیر اسراییل زمانی امیدوار بود که بتواند بین ایران و روسیه جدایی ایجاد کند. امروز - بعد از گذشت چهار سال و ۱۳ دیداری که نتانیاهو با پوتین داشته- به نظر میرسد که او نتوانسته بین مسکو و تهران شکاف ایجاد کند. شراکت میان دو کشور در سوریه همانند گذشته مستحکم است.»
منبع: ایرنا
کلیدواژه: برجام رجب طیب اردوغان سوریه ولادیمیر پوتین روحاني
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۱۲۱۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا پوتین در جنگ اوکراین از سلاح هسته ای استفاده نمی کند؟
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه قبلا بارها به غرب هشدار داده که کشورش از نظر فنی برای جنگ هستهای آماده است. در همین حال رئیس جمهوری لهستان با اشاره به تقویت سیستم تسلیحاتی روسیه در بلاروس و کالینینگراد از آمادگی کشورش برای استقرار سلاحهای هستهای ناتو خبر داد.
آندژی دودا، رئیس جمهوری لهستان روز دوشنبه ۲۲ آوریل (۳ اردیبهشت) اعلام کرد که کشورش برای استقرار سلاحهای هستهای ناتو علیه تهدیدهای روسیه آمادگی دارد. این موضوع بار دیگر نگرانیها از جنگ هستهای را افزایش داد.
با این حال، به لطف تأخیر طولانی مدت واشنگتن در ارائه حدود ۶۰ میلیارد دلار کمک نظامی به کییف که در نهایت در اوایل این هفته برطرف شد؛ روسیه هم اکنون ابتکار عمل در میدان نبرد در اوکراین را دارد و بنابراین نیاز کمتری به استفاده از سلاح هستهای تاکتیکی دارد.
تابستان گذشته، زمانی که عملیات موسوم به «تهاجم متقابل» از سوی اوکراین آغاز شد و راه ارتباط زمینی نیروهای روسی به کریمه در معرض خطر قرار گرفت، این گمانهزنی بوجود آمد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه ممکن است به طور جدی درباره یک حمله محدود هستهای برای رسیدن به پیروزی یا جلوگیری از شکستی که میتواند قدرت وی را تضعیف کند، فکر کرده باشد.
با این حال، در حال حاضر نشانههای کمی از ضروری بودن این امر وجود دارد، چرا که «تهاجم متقابل» نیروهای اوکراین در سال گذشته میلادی با آن همه تبلیغات و تحسین نتوانست به اهداف خود دست یابد. در همین حال، نیروهای روسی اولین دستاورد قابل توجه خود را پس از چند ماه با «تصرف آئودیفکا» به دست آوردند و اکنون به سمت شهر راهبردی«چاسیو یار» فشار میآورند.
روسیه قبلا گفته بود که تعدادی از بمبهای هستهای خود را به بلاروس منتقل میکند. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، این نخستین بار است که مسکو موشکهای هستهای خود را در خارج از روسیه مستقر میکند و نا گفته نماند که بلاروس با سه کشور ناتو، لهستان، لیتوانی و لتونی مرز مشترک دارد و این برای غرب مهم است.
روسیه همچنین حضور نظامی قابل توجه خود در منطقه کالینینگراد، تکهای جداافتاده از سرزمین اصلی خود در منطقه بالتیک را افزایش داده است. اینها همه باعث شد تا لهستان که در همسایگی کالینینگراد قرار دارد اعلام کند که مایل است میزبان تسلیحات هستهای ناتو باشد.
کرملین نیز با تهدیدی مبهم به آن پاسخ داده است. دمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین در ماه آوریل گفت: «در صورت اجرای چنین طرحهایی، ارتش روسیه وضعیت را تجزیه و تحلیل خواهد کرد و تمام اقدامات تلافی جویانه لازم را برای تضمین امنیت خود انجام خواهد داد.»
پوتین قبلاً در یک مصاحبه تلویزیونی در ۱۳ مارس با غرور گفته بود که تواناییهای هستهای روسیه از آمریکا پیشرفته تر است و «سلاحها ساخته میشوند تا از آنها استفاده شود.» او پیش از این نیز در ماه فوریه هشدار داده بود که حضور نیروهای ناتو در اوکراین میتواند منجر به جنگ هستهای شود.
با این حال، ناتو بارها گفته است که هیچ نشانهای مبنی بر آماده شدن روسیه برای آزادسازی زرادخانه هستهای خود وجود ندارد. در واقع، میتوان ادعا کرد که تهدیدی که اخیراً جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا از جانب روسیه احساس میکرد، کاهش یافته است و به نظر می رسد پوتین امیدوار است که ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده از حمایت «پایانناپذیر» از اوکراین خسته شده باشد، یا شاید پیشبینی میکند رئیس جمهور جدید آمریکا تمایل بیشتری برای فشار آوردن بر اوکراین برای رسیدن به توافق داشته باشد؛ توافقی که در نهایت مسکو آن را به عنوان یک پیروزی قلمداد کند.
هشدارهای مقامات مسکو در مورد جنگ هستهای، بهویژه تهدیدهای آخرالزمانی دمیتری مدودف، نخستوزیر و رئیسجمهور پیشین که اکنون معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه است، عموماً در غرب بهعنوان دلسرد کردن حمایت ناتو از اوکراین بهجای تهدید جدی تلقی میشود.
چین به عنوان متحد کلیدی روسیه نیز صراحتا اعلام کرده است که با تهدیدهای هستهای مسکو راحت نیست.
با این حال، سختترین سوال برای دولتهای غربی پی بردن به این است که در ذهن پوتین چه میگذرد. لفاظی در مورد سلاحهای هستهای در سالهای اخیر آنقدر در روسیه عادی شده است که به طور بالقوه میتواند آستانه روانی استفاده از آنها را کاهش دهد.
همچنین نگرانیهایی در مورد وضعیت سلامتی پوتین وجود دارد. گلب پاولوفسکی، مشاور سابق کرملین، پس از آغاز جنگ در اوکراین به ساندی تایمز گفت که وضعیت روحی رهبر روسیه در طول سالهای قدرتش بدتر شده است و او بیشتر «به تصورها و باورهای ذهنش خودش واکنش نشان میدهد» تا اینکه حواسش به واقعیتها باشد.
چرا پوتین به فکر توسل به سلاحهای هستهای است؟
ولادیمیر پوتین، که به طور انحصاری کنترل انبار غول پیکر بمبهای هستهای و موشکهای تاکتیکی روسیه را در اختیار دارد، اگر فکر کند که با یک درگیری بیپایان روبرو است، ممکن است به این نتیجه برسد که تنها یک ضربه قوی، با استفاده از مرگبارترین سلاحی که در اختیار دارد، می تواند او و رژیم او را از ذلت و خواری نجات دهد.
پوتین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، اعلام کردهاند که اگر سرزمین مادری روسیه با تهدید «وجودی» مواجه شود، مسکو حق دارد به سلاحهای هستهای روی آورد.
به دلیل افزایش تعداد پهپادهای مسلح اوکراین و حملات خرابکارانه به پایگاههای هوایی روسیه و شهرهای داخل روسیه و اهداف نظامی در کریمه اشغالی، ممکن است تعریف تهدید وجودی هم در ذهن پوتین تغییر کرده باشد.
شاید از نقطه نظر غربی این امر چندان منطقی به نظر نرسد چرا که سلاحهای هستهای تاکتیکی، با برد و توان محدودترشان، ویرانگر خواهند بود، اما پایان جنگ یا پیروزی فوری برای پوتین را تضمین نمیکنند.
با این حال، در ذهن پوتین، استفاده از سلاحهای هستهای میتواند این پیام را داشته باشد که «با ادامه تحویل سلاح به کییف با تجهیزات پیشرفتهتر برای آسیب رساندن به نیروهای روسیه، چاره دیگری نبوده است.»
پروندههای نظامی فاش شده که در فوریه به دست فایننشال تایمز رسیده بود نشان داد که روسیه در قالب بخشی از راهبرد «تله ترس» برنامههایی را برای استفاده از سلاحهای هستهای تاکتیکی در مراحل اولیه درگیری با یک قدرت بزرگ طراحی کرده است.
این اسناد سناریوهایی فرضی را مطرح میکند که در آنها، روسیه در مواجهه با تهاجم به خاک خود و همچنین شرایط بالقوه برای دستیابی به اهداف تهاجمیتر مانند «ممانعت از استفاده دولتها از ستیزه جویی یا تشدید درگیریهای نظامی»، «توقف تجاوز» و «موثرتر کردن» نیروی دریایی روسیه، از سلاح هستهای استفاده خواهد کرد.
چه چیزی پوتین را از استفاده از سلاحهای هستهای تاکتیکی باز میدارد؟
دو دلیل اصلی وجود دارد: اولی چین است. شی جینپینگ، رئیس جمهوری چین علناً اعلام کرده و بدون شک به طور خصوصی شخصاً به پوتین هشدار داده است که هرگز نباید از سلاح هستهای استفاده شود.
چین شریک راهبردی روسیه است. اتحاد بین این دو کشور از زمان آغاز جنگ در اوکراین به طور تصاعدی افزایش یافته است. رهبر چین هرگز دوست روس خود را به دلیل حمله به اوکراین محکوم نکرده، اما تاکنون پیشنهاد کمک نظامی هم نکرده است. علاوه بر این، او در تلاش است تا خود را به عنوان یک صلحطلب نشان دهد، و تلاش میکند توافقی ایجاد کند که به پایان دیپلماتیک جنگ منجر شود و شهرت و قدرت خود را در صحنه جهانی افزایش دهد.
پوتین میداند که اگر دستور حمله هستهای را بدهد، هر چند محدود باشد، شراکت او با چین در خطر جدی قرار خواهد گرفت، اگر از بین نرود.
به طرز جالبی، اسناد محرمانه ای که در بالا به آنها اشاره شد، سوء ظن عمیق مسکو به چین را آشکار میکند و سناریوهای فرضی را توصیف می کند که در آن روسیه در صورت تهاجم پکن با حملات هستهای پاسخ میدهد. اگرچه این دو کشور در سالهای پس از نگارش این طرحها به متحدان نزدیکی تبدیل شدهاند، با حمایت مالی چین است که مسکو از طوفان تحریمهای غرب عبور میکند وبه تقویت قوای نظامی خود ادامه داده است.
یکی از سناریوهایی که حمله فرضی چین را تشریح میکند، اشاره میکند که روسیه میتواند با یک حمله هستهای تاکتیکی پاسخ دهد تا از موج دوم پیشروی نیروهای مهاجم آن جلوگیری کند.
دلیل دوم، واکنش احتمالی ایالات متحده و ناتو است. پوتین ممکن است در ذهن خود استدلال کند که استفاده از تسلیحات هستهای در اوکراین منجر به حمله متقابل هستهای یا متعارف توسط غرب نخواهد شد، چرا که کییف هنوز عضو ائتلاف غربی نیست و بنابراین مشمول ماده ۵ این سازمان نمیشود. ماده ۵ معاهده ناتو تضمین میکند که حمله به یکی از اعضای ائتلاف معادل حمله به کلیت ناتو است.
با این حال، ایالات متحده به صراحت گفته است که استفاده از سلاح هستهای توسط پوتین در اوکراین «عواقب فاجعه بار» برای روسیه خواهد داشت. این که این عواقب چه خواهد بود مشخص نشده است. اما آیا می تواند منجر به رویارویی مستقیم بین ناتو و روسیه شود؟ پوتین باید این سناریوی احتمالی را قبل از قمار روی گزینههای هسته ای خود در نظر بگیرد.
کدام تغییر احتمال استفاده پوتین از تسلیحات هستهای را نشان میدهد؟
آنچه تغییر کرده مقیاس و کیفیت تسلیحاتی است که توسط ائتلاف ۵۰ کشوری به رهبری ایالات متحده ارائه شده است.
اکنون که ایالات متحده موافقت کرده که جتهای جنگنده اف-۱۶ آمریکایی به اوکراین عرضه شود، نبرد برای حفظ برتری هوایی وارد مرحله جدیدی خواهد شد و اف-۱۶ها میتوانند معادله جنگ را تغییر دهند.
با این حال نشانههایی وجود دارد که اشتهای غرب برای ارائه بیپایان تسلیحات به اوکراین رو به کاهش است، به ویژه اینکه بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید میتواند تلاشهای جنگی متحدان اوکراین را به خطر بیندازد.
در همین حال، ترامپ بارها به ناتو تاخته و گفته است که در صورت پیروزی در انتخابات آتی ریاست جمهوری در آمریکا، به روسیه خواهد گفت که با کشورهایی که سهم خود به ناتو را پرداخت نمیکنند، «هر کاری که میخواهد» انجام دهد.
آیا روسیه سلاحهای هستهای خود را در فضا قرار خواهد داد؟
با دور شدن تمرکز از تهدید فوری انفجار هستهای در میدان جنگ زمینی، نگرانیهای فزایندهای وجود دارد که پوتین ممکن است در حال بررسی قرار دادن یک دستگاه هستهای در مدار زمین باشد.
پوتین علاقه عمیقی به ابرسلاحهای روسیه دارد که با اشتیاق عمومی او به موشکهای مافوق صوت و همچنین موشکهای کروز مجهز به سلاح هستهای و اژدرهایی با برد نامحدود نشان داده شده است.
قرار دادن دستگاههای هستهای در مدار کره زمین، که احتمالاً سامانههای ماهوارهای آمریکا را هدف قرار میدهند، آخرین نمونه از قابلیتهای تهاجمی رو به رشد روسیه خواهد بود و فضای جو زمین را به حوزه جدیدی از میدان جنگ تبدیل میکند.
این امر ایالات متحده را مجبور به توسعه و استقرار اقدامات متقابل جدید مبتنی بر فضا میکند و یک عنصر خطرناک دیگر را به رقابت تسلیحاتی قدرتهای بزرگ اضافه میکند.
روسیه، چین، کره شمالی و ایران همگی سرمایهگذاری زیادی در قابلیتهای مرتبط با فضا، بهویژه تسلیحات ضد ماهوارهای انجام میدهند که تهدیدی جدی برای شبکه جهانی ارتباطات ماهوارهای آمریکا است که تمام شاخههای ارتش آمریکا برای ناوبری، حملات دقیق و فرماندهی به آن وابسته هستند.
چه عاملی پوتین را از استفاده از سلاحهای هستهای در اوکراین باز میدارد؟
پرتاب تسلیحات هستهای به مدار، نقض فاحش پیمان سال ۱۹۶۷ میلادی در خصوص فضای ماورای جو است. روسیه نیز این معاهده را امضا کرده است. در میان سایر اصول مورد توافق، این معاهده قرار دادن سلاحهای هستهای «یا سایر سلاحهای کشتار جمعی در مدار یا روی اجرام آسمانی یا استقرار آنها در فضا» را ممنوع میکند.
کرملین ادعاهای مقامات آمریکایی درباره تلاش روسیه برای توسعه یک سلاح هستهای فضایی را رد کرده است.
توانمندی هستهای حال حاضر روسیه چقدر است؟
توانایی هستهای روسیه علیرغم امضای قراردادهای مختلف کنترل تسلیحات از زمان پایان جنگ سرد، هنوز هم مهیب است. به گفته فدراسیون دانشمندان آمریکایی، مسکو با دارا بودن ۵ هزار و ۵۸۰ کلاهک هستهای بزرگترین زرادخانه هستهای جهان را دارد.
برخی از این تسلیحات هستهای به اصطلاح سلاحهای هستهای تاکتیکی برای استفاده در میدان جنگ هستند، در حالی که بقیه آنها برای تخریب تمام و کمال شهرها طراحی شدهاند.
پوتین در سال ۲۰۲۳ میلادی اعلام کرد که روسیه آخرین معاهده کنترل تسلیحات هستهای خود با ایالات متحده، تحت عنوان «معاهده استارت نو» را تعلیق میکند. این معاهده تعداد و استقرار موشکهای هستهای دوربرد، کلاهکها و سکوهای پرتاب را از سوی هر دو طرف محدود میکرد.
هرچند که تعلیق مشارکت روسیه، بازگشت روسیه به این توافق را که در سال ۲۰۲۶ منقضی میشود رد نمیکند.
این آخرین توافقنامه کنترل تسلیحاتی باقیمانده بین مسکو و واشنگتن پس از خروج دونالد ترامپ از معاهده تسلیحات میان برد در سال ۲۰۱۸ میلادی بود.