به نقل از «ایرنا»

سینمای دفاع مقدس با سوژه های بسیار

تاریخ انتشار: ۳۰ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۱۸۳۷۸۰

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و  پژوهش های خبری ایرنا، سینمای دفاع مقدس را می توان یکی از ژانرهای سینمایی موثر در چهار دهه گذشته در ایران دید؛ سینمایی که پس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، شکل گرفت و مصائب و تلخی های این دوره از تاریخ معاصر را دستاویزی برای روایت و نمایش قرار داد.

در طی ۴ دهه گذشته فیلم ها، مستندها، سریال ها و مجموعه های تلویزیونی متعددی با دستمایه قرار دادن مضامین این جنگ کوشیده اند تا سهمی در بیان این روایت تاریخی داشته باشند؛ تلاش هایی که البته همه به یک اندازه موفق نبوده اند و در حالی است که برخی آثار توانسته اند تا ضمن ترسیم ابعاد دقیقی از موضوعات و وقایع رخ داده، به صورت جزئی جایگاه این ژانر سینمایی و در کلیت آن، جایگاه سینمای ایران را ارتقا بخشند، برخی نتوانسته اند آنچنان که باید و شاید بدرخشند و از ماهیت روایت خود دفاع کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در واقع میزان جذابیت داستان، واقعی بودن و نبودن آن، قدرت بازی گیری کارگردان و انتخاب بازیگران، فیلمنامه منسجم و امثالهم، عوامل مهمی در موفقیت یک اثر سینمایی در ژانر دفاع مقدس است؛ البته که در تولید این گونه آثار همواره رد ایدئولوژی حضور دارد؛ در واقع سینمای جنگ را می توان از جمله ایدئولوژیک ترین تولیدات هنری دانست که به میزان متفاوتی دربردارنده نگاه جانبدارانه به وقایع هستند و این موضوع بعضا محدودیت هایی را برای سینماگران ایجاد می کند؛ در نهایت قدرت سازنده اثر در تولید، ساخت و دفاع از خروجی کار می تواند نقشی اساسی از شکل ارائه اثر داشته باشد.

یکی از فیلم هایی متاخر با محوریت دفاع مقدس فیلم سینمایی «ماهورا» به کارگردانی «حمید زرگرنژاد» بود که در سال ۱۳۹۶ و در خلال سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلمی بر گرفته از داستانی دردآور اما واقعی.

داستان فیلم «ماهورا» از دل یک اتفاق واقعی می آید که در روستایی مرزی در جنوب کشور و در ابتدای جنگ ایران و عراق می افتد. در بحبوحه جنگ ایران و عراق و در شرایطی که بخش هایی از خرمشهر سقوط کرده، آبادان در محاصره و اهواز در تهدید بود و صدام به شدت برای گرفتن سوسنگرد تلاش می کرد، خلبانان نیروی هوایی ارتش بیش از هرزمان دیگری تمایل داشتند تا جلوی او بایستند. یکی از این خلبانان «حاتمی» بود که پس از سقوط هواپیمایش به لطف عشیره ای از روستای احمدآباد نجات یافت. عشیره ای که حاتمی را نجات دادند، نه تنها در مقابل عراقی ها که در مقابل عشیره دیگری از خودشان که خواستار تحویل این خلبان ایرانی به نیروهای عراقی بودند، ایستادند و از این سرباز وطن دفاع کرد.

ماهورا اما به رغم بهره گیری از یک داستان واقعی، بکر و دراماتیک، بازیگران صاحب نام و عوامل تولیدی خوش نام، نتوانست آنچنان که باید بدرخشد و تنها موفقیت فیلم نامزدی آن در جشنواره سی و ششم برای بهترین جلوه های ویژه میدانی و بصری بود که در نهایت هم برنده سیمرغی نشد.

سینمای دفاع مقدس؛ همه حقایقی که باید گفت

آنچه در ادامه می آید گفت وگوی پژوهشگر ایرنا با «یوسف مرادیان» بازیگر سینما و تلویزیون، و بازیگر نقش خلبان در این فیلم است.

مرادیان در ابتدا ضمن اشاره به قدرت و اثرگذاری سینما در شکل دهی به افکار مردم، بیان داشت: کشوری مانند آمریکا در کمال وقاحت و پستی به کشور مظلومی مانند ویتنام (که هیچ گونه خطایی اعم از تعدی، تعرض یا درگیری با هیچ جایی را مرتکب نشده است) حمله می کند؛ قتل عام و نسل کشی می کند و بعد از دل این ماجرا «جان رمبو» و قهرمان می سازد و این قهرمان را به جهانیان القا می کند؛ کسی نمی تواند منکر اثر گذاری و قدرت این سینما شود؛ بسیاری از جوانان و هم نسلی های من اعتراف می کنند که در برهه ای از زمان، این فیلم ها را نگاه می کرده و چقدر از این که این آدم قهرمان است و یک تنه صدها نفر را می کشد، کیف می کرده اند؛ این جادوی سینما و قدرت آن است که می تواند هرچیزی را به شکل مطلوب خود، به مخاطب خود القا کند.

مرادیان در ادامه و در اشاره به نقش خویش در فیلم ماهورا، گفت: من برای فیلم ماهورا برای نقش یک خلبان انتخاب شدم، خلبانی که قصه و داستانش حقیقت و واقعیت است؛ یعنی این اتفاق واقعا در آن زمان افتاده است که یک خلبانی برای شناسایی منطقه می رود و زمان برگشتن هواپیمای او را می زنند؛ هواپیمای او یک هواپیمای شناسایی بوده است و نه یک هواپیمای بمب افکن. این خلبان در منطقه ای «هورالعظیم» با چتر فرود می آید و اهالی آن دهکده این شخص را پنهان کرده و به عراقی ها تحویل نمی دهند؛ این موضوع باعث خشم عراقی ها می شود و آنها در انتقام، مردم این منطقه را قتل عام کرده و یک دهکده را از بین می برند و آنان را می کشند. در جایی از این ماجرا، وقتی که چهار عراقی می خواهند به دختر یک چوپان (که ناموس این سرزمین و نمادی از بچه ها و دختران ایران است) تجاوز کنند، آن خلبان، هر چهار نفرشان را می کشد؛ این حرکت در واقع ما به ازای محبتی است که آن مردم به این خلبان می کنند و او خبر ندارند که آنها در ازای این محبت، از جانشان هم گذشته اند؛ او تنها سعی می کند محبت آنان را تلافی کرده و جوابگوی انسانیت خودش به عنوان یک ایرانی و کسی که وارد جنگی ناخواسته شده است، باشد.

وی افزود: تمامی این سکانس ها (مربوط به کشتن عراقی هایی که قصد تجاوز به یک دختر را داشتند) از فیلم حذف شد. من ۵ ماه درگیر این کار بودم و ۵ ماه از زندگی ام را برای آن گذاشتم اما وقتی در سینما و در جشنواره فیلم فجر، فیلم را دیدم دچار رعشه شدم که چرا باید تمام این سکانس ها حذف شوند و به نمایش گذاشته نشوند. وقتی که جویا شدم به من گفتند که تجاوزی در کار نبوده و عراق هم همسایه ما است.

«بله این کشور همسایه ما است و امروز مراوردات خوبی با هم داریم ولی در آن برهه از زمان، ما با این کشور جنگیده ایم و هزاران هزار جوان شهید شده اند. اگر قرار است به دفاع مقدس پرداخته و در ابعاد سینمایی جنگ، فیلم ساخته شود، باید حقایق را به تصویر بکشیم و همه اتفاقاتی که جنگ با خودش می آورد؛ جنگ مرگ می آورد، نیستی و نابودی، تجاوز و بی عدالتی و حق خوری می آورد؛ و اینها همه ثمرات جنگ است؛ چون جنگ چیز خوبی نیست. رسالت ما در جنگ دفاع بوده است؛ بر این اساس آن را دفاع مقدس می نامیم یعنی ما آغازگر جنگ نبودیم اما تا پایانش ایستادیم؛ همه مردم ایران ایستادند، تا روزی که جنگ تمام شد».

وی افزود: خاطرم هست که رهبر انقلاب صحبتی را داشتند و گفتند اگر ما سال ها در مورد این جنگ و این دفاع فیلم بسازیم، باز هم سوژه خواهیم داشت؛ همین امروز هم که به اسامی کوچه ها نگاه می کنیم، نام شهدای زیادی را می بینیم؛ پس بستر فراهم است و البته تمام آن مراودات، دیپلماسی و هرچیزی که بین کشورها وجود دارد، سرجای خودش است؛ اما اگر می خواهیم در این زمینه فعالیت کنیم و در مورد مساله خاصی، داستان، فیلم و سینمایی بسازیم، باید به همه جوانب بپردازیم و باید حق مطلب ادا شود.

مرادیان تاکید کرد: باید وقایع را آنگونه که اتفاق افتاده و بوده است، به تصویر کشید،حداقل در این سینما؛ چون سینمای مقدسی است باید حقایق به مردم نشان داده شود؛ یعنی یا به این سینما نپردازیم و یا اگر می پردازیم، حق مطلب را ادا کنیم. این تمام خواسته من به عنوان بازیگری است که ۲۵ سال است کار می کنم و کارهایم را با کارهای قرآنی مانند «اصحاب کهف» شروع کردم؛ افتخارم این است که تا حد امکان و تاجایی که در توانم بوده است، تلاش کرده ام  تا سمت کارهایی که احساس کرده ام زیاد مناسب نیستند، نروم؛ به همین دلیل فکر می کنم این یک رسالت است که بر دوش هر فیلمساز، تهیه کننده و بازیگر است و ما موظف هستیم که نسبت این فضا و این اتفاقات امین باشیم.

اهمیت قدرت کارگردان در حفظ اثر

این بازیگر سینما در ادامه و در توضیح اهمیت نقش کارگردان در حفظ شاکله فیلم تصریح کرد:کارگردان است که اثر را می سازد و باید برای پلان به پلان فیلم خود و تمام صحنه هایی که قرار است ساخته و مونتاژ شود، تلاش کند. ما در طول این سال ها بسیاری از کارگردانان بزرگ را داشته ایم (به عنوان مثال ابراهیم حاتمی کیا) که قبول نکرده اند حتی سکانسی از فیلمشان عوض یا حذف شود؛ چرا که برای کارشان دلیل داشتند و درست هم بوده است چون استدلالشان این بوده که فلان سکانس، با دلیل نوشته و با تفکر ساخته  شده اند.

وی افزود: در واقع خلبان این قصه، نقش اصلی این داستان است ولی در فیلم این گونه نمی بینید و این اتفاقی بود که در خروجی فیلم افتاد. من قصه اصلی فیلمنامه را دارم؛ زمانی که فیلمنامه را خواندیم و زمانی که برای عقد قرارداد رفتم، احساس کردم که قرار است فیلمی به مراتب موثر تر از «روز سوم» ساخته شود؛ چرا که تهیه کنندگان، تهیه کنندگان همان فیلم و عوامل، عوامل خوبی بودند؛ در ادامه برخی بازیگران جابه جا شدند و آدم هایی که قرار بود بیایند، نیامدند و همه اینها به نظرم به این دلیل رخ داد که کارگردان نتوانست از کار خودش حمایت کند؛ تهیه کنندگان این کار برای آن کم نذاشتند و کاملا کار بلد بودند، چون خودشان از بچه های جنگ بودند و کاملا به کار اشراف داشتند ولی کسی که سازنده اثر است می شود کارگردان کار؛ پس اوست که موظف است کاری را بسازد که بتوانیم بگوییم حق مطلب ادا شده است.

« ما یک فیلمنامه فوق العاده و یک گروه خوب داشتیم؛ داستان بسیار پتانسیل و کشش دارد؛ همین اتفاقی که برای خلبان و سپس دهکده می افتد، یک تراژدی بزرگ است که اگر کسی بتواند همین داستان را به تصویر بکشد، موفق شده است ولی متاسفانه در خروجی همان شد که دیدید و فیلم به جای پرداختن به اصل داستان به سوی یک سری حاشیه ها همچون عروس هور، عروسی کردن و بند انداختن و مسائلی از این دست، منحرف شد».

حق مطلب را ادا کنیم

مرادیان در پاسخ به این سوال که آیا تغییر روند داستان، حذف برخی سکانس ها و برجسته ساختن برخی حاشیه ها به جای روایت اصلی، بعد از تدوین فیلم صورت گرفت، تصریح کرد: خیر. از همان ابتدا که سرکار رفتیم، فیلمنامه شروع به تغییر کرد؛ فیلمنامه ای که بسیار مدون، خوب و قدرتمند نوشته شده بود و مطمئنا می توانست بسیار قوی باشد.

«در راستای جنگ و دفاع مقدس، قصه ها و فیلم های بسیاری ساخته شده است ولی وقتی شما یک قصه واقعی دارید که در حقیقت بسیار تراژیک، دردآور و تکان دهنده است (این که یک دهکده به خاطر یک اسیر، قتل عام می شود اما آنان حاضر نمی شوند آن را تحویل بدهند) می تواند یک سینما به معنای واقعی کلمه باشد. در این فیلم همه این شرایط و پتانسیل ها به صورت بالقوه بود؛ اما بالفعل کردن این پتانسیل ها، بستگی مستقیمی به این موضوع دارد که یک آدم چطور چنین اثری را می سازد و چطور حق مطلب را ادا می کند».

مرادیان خاطر نشان کرد: علت این که نقش من حذف شد، از نظر من این است که کارگردان نتوانست از من به عنوان پتانسیل بازیگری که در اختیارش بودم، درست استفاده کند. این کارگردان است که می تواند از پتانسیل های آدم ها استفاده کند و از توانایی های آنها برای برجسته ساختن فیلم خود بهره ببرد؛ این اتفاقی است که در سینمای جهان می افتد و فیلم های خوب و چهره ها به مدد قدرت و توان کارگردان خلق می شوند. مثلا «سعید روستایی» فیلم می سازد و از این فیلم، «نوید محمدزاده» ظهور می کند؛ اینها لازم و ملزوم هم هستند؛ چنانچه از سال های دور هم بدین شکل بوده است؛ مثلا نگاه کنید به آدم هایی که «مسعود کیمیایی» به سینما معرفی کرده است.

«سینما یک پیکره است که تمام آدم هایش به هم متصل هستند و زمانی که تصمیم می گیرند آن اتفاق خوب بیفتد، می افتد اما زمانی که وارد حاشیه ها می شوند و داستان را به چیزهایی می برند که قابل درک نیست، کار به خطا می رود؛  حواشی ای که در فیلم ماهورا  برجسته شد، دغدغه نیست و نمی تواند خیلی در سینمایی که درباره جنگ و دفاع مقدس است و می خواهد بر مخاطبش اثرگذار باشد، منشا اثر باشد؛ در واقع ما با فیلم هایی که می سازیم به نسل های آینده نشان می دهیم که این روزگاران را دیده ایم؛ چنانچه این اتفاقات در اوایل انقلاب افتاد و ۸ سال اول آن جنگ بود و جنگ این پیامدها را با خودش داشت و این اتفاقات را رقم زد و از دل آن این قصه ها بیرون آمد. اینها باید به تصویر کشیده شود وگرنه پرداختن به یکسری حواشی و رفتن در برخی جزئیاتی که نمی توانند برای مخاطب خیلی تاثیرگذار باشند، اهمیت ندارد».

وی در انتها بیان داشت: من به تمام عوامل این فیلم خسته نباشید می گویم، آنچه در توانم بود را برای این اثر در طبق اخلاص گذاشتم و جلو رفتم و از تهیه کنندگان هم به سهم خودم ممنونم؛ این بحث ها یک کلیت بود برای این که بگویم اگر قرار است به سینمای دفاع مقدس بپردازیم، باید و باید که حق مطلب ادا شود.

منبع: ایرنا

کلیدواژه: ماهورا خرمشهر مسعود کیمیایی ابراهیم حاتمی کیا هفته دفاع مقدس نقد فیلم بازیگر سینما و تلویزیون سینمای دفاع مقدس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۱۸۳۷۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کنگره‌های شهدا باید جریان‌ساز و هنرمندانه برگزار شود

سردار عبدالرضا آذری در نشست هماهنگی دومین کنگره شهدای چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: کنگره‌های شهدا باید در قالب یک کار هنری، فراگیر و جریان‌ساز بتواند ذهن آحاد استان را درگیر کند و برنامه کنگره‌های شهدا جریان‌ساز، هنرمندانه و همراه با تولیدات هنری فاخر باشد.

مسئول حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه با بیان اینکه طی ۲ سال گذشته همه کنگره‌های شهدا حداقل یک فیلم سینمایی تولید کرده‌اند، گفت: در این ارتباط هر کنگره شهدا باید حداقل ۵۰ تا ۱۰۰ مستند پرمحتوا و یک فیلم سینمایی تولید کند.

وی یادآور شد: در کنگره‌های پارسال و امسال که در حال برگزاری است حداقل ۱۰ فیلم سینمایی در دستور کار قرار داده گرفته است.

آذری گفت: کنگره‌های شهدا به عنوان یک نمایش بزرگ میدانی و هنری و شناسنامه انقلابی و دفاعی استان برای جوانان به شمار می‌روند.

وی تاکید کرد: تهیه و تدوین شناسنامه ایثار و شهادت در مقابل جنگ فرهنگی و تلاش دشمن برای القای بی‌هویتی در جامعه، یک کار هویت‌ساز و امیدآفرین است که باید هنرمندانه برای جوانان و نوجوانان به تصویر کشیده شود.

آذری بر ضرورت تهیه و تدوین کاری هنری، فراگیر و جریان ساز در دومین کنگره شهدای چهارمحال و بختیاری که بتواند ذهن آحاد استان را درگیر شهدا کند، تاکید کرد.

مسوول حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه با تاکید بر اینکه کنگره‌های شهدا باید شهید محور باشند، گفت: باید با سرگذشت پژوهی شهدا را شناخت و آنها را به جامعه معرفی کرد.

بیشتر بخوانید

چهارمحال و بختیاری میزبان کنگره شهدای غریب اسارت است

وی با تاکید بر اینکه برای شناخت شهدا به نهضت سرگذشت پژوهی نیاز است، گفت: سرگذشت پژوهی نیاز به سوژه دارد و در این خصوص نیاز است که کمبود‌ها برطرف شود.

آذری زنده نگه‌داشتن یاد شهید و انتقال پیام شهدا به جامعه با زبان هنر را از مهمترین رویکرد‌های کنگره‌های شهدا عنوان کرد.

وی ادامه داد: انتقال پیام شهدا با زبان هنرمندانه به نسل جوان موجب می‌شود نوجوانان امروز نیز پیام دفاع مقدس را آنطور که نسل‌های گذشته دریافت کرده‌اند بفهمند.

مسئول حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه هدف از برگزاری کنگره‌ها و یادواره‌های شهدا را جریان‌سازی فکری و امید آفرینی عنوان کرد.

باشگاه خبرنگاران جوان چهارمحال و بختیاری شهرکرد