به نقل از «ایکنا»

احتجاج‌های امام سجاد(ع) گفتمان حاکم را برهم زد/ اهمیت رسمیت‌شناختن حق مخالف

تاریخ انتشار: ۳ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۲۳۱۴۲۶

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست «حسین بن علی(ع) در آیینه عرفان، کلام و اندیشه سیاسی»، شب گذشته، دوم مهرماه، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در سالن مرکز همایش‌های بین‌المللی مرکز اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.

حجت‌الاسلام داود فیرحی، عضو هیئت علمی دانشگاه در این نشست بیان کرد: بحث بنده در مورد یک نکته‌ای است که مربوط به پس از عاشورا می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یک متنی را استخراج کرده‌ام که مربوط به امام سجاد(ع) است و همه می‌دانید که از امام سجاد(ع) متن‌های زیادی وجود دارد که به آنها کاری نداریم، اما دو متن کوتاه از امام سجاد(ع) است که در احتجاج طبرسی، جلد دو، صفحه سی و چهار آمده است که این دو احتجاج را بحث می‌کنم و نکاتی را از آن استخراج خواهم کرد.

احتجا‌ج‌های امام سجاد(ع) ویژگی‌های دوران امام حسین(ع) را برملا می‌کند

وی در ادامه افزود: یک احتجاجی است که در کوفه است که حدود سه خط می‌باشد و یک احتجاج نیز در شام رخ داده و آن نیز حدود یک پاراگراف است و مجموعا شاید نزدیک دویست کلمه می‌شود. در حقیقت متون کوتاه و خاصی هستند. همچنین یک پیش فرضی دارم و آن این است که می‌گویند متن‌ها گویا و آیینه زمان هستند، یعنی ترکیب و کلمات آنها چیزی را نشان می‌دهد که ممکن است خیلی‌ها میل به کتمان آن داشته باشند. بنابراین اصحاب زبان شناسی جدید، به ویژه دانش‌های تفسیریِ جدید، یک پیش فرض دارند و آن اینکه، متن دو نوع پیام دارد؛ یکی پیامی که در خود متن مصرح است و قرار دارد و یکی نیز پیامی است مصرح نیست و متن به آن تصریح نکرده است که قسمت بسیار مهم را تشکیل می‌دهد. در حقیقت این دو متنی که از امام سجاد(ع) نقل شده، دارد ویژگی‌های دوران امام حسین(ع) را برملا می‌کند.

فیرحی تصریح کرد: یک چیزی که در متن احتجاجی که در کوفه رخ داده وجود دارد این است که مسئله مجازات و خشونت برجسته شده است. در همه نظام‌های سیاسی، یک مفهومی به نام مخالف وجود دارد. یعنی هیچ نظام سیاسی نیست که مخالف نداشته باشد. گاهی از دیدگاه مخالف، مخالف مشروع است و یا دیدگاه اکثریت ممکن است که موافق مشروع باشد. این یک مسئله است و پیام امام سجاد(ع) نیز طوری است که اشاره به همین حق مخالف دارد. یعنی به کرامت مخالف اشاره دارد.

حق مخالف در زمان رسول خدا(ص) محترم بود

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: سنت پیامبر(ص) که یک مقدار نیز در زمان امام علی(ع) ادامه داشت، جذاب بود و اگر کسی بیعت نمی‌کرد، کسی او را مجبور به بیعت نمی‌کرد ولی اگر بیعت می‌کرد، توقع داشتند که به عهدشان وفا کنند. مثلا در ادبیات امام علی(ع) در مورد طلحه و زبیر است که فرمود من شما را مجبور نکردم که با من بیعت کنید، اما چون بیعت کردید، باید به بیعت خود تعهد داشته باشید. لذا آن مقدار، حق مخالف و حق مخالفت وجود داشته است. البته نه اینکه کاملا رعایت شود، ولی اصول این دیدگاه وجود داشت.

وی تصریح کرد: اما در ادبیات این دوره، شاهد هستیم که به تدریج این حق مخالف به هم ریخته و بعد، نه‌تنها مخالف محترم دیده نمی‌شود، بلکه با خشونت تمام با او برخورد می‌کنند. حتی با شخصی مانند خود امام حسین(ع) نیز اینطور برخورد کردند. در آن زمان، عبیدالله است که می‌گوید، به استخوان‌های حسین(ع) اسب برانید تا اینکه اشد مجازات را تحمل کند. نظریه‌های کلاسیک اینطور هستند که اگر دوره صدر اسلام تا زمان امام علی(ع) استثنا کنیم، به تدریج برگشت به سنت ایران و روم و دولت اموی روی این نسبت قرار داشت. مثلا اگر یک خانمی به فرماندار کوفه اعتراض می‌کرد و خلیفه دوم فرماندار را عزل می‌کرد، می‌گفت یا این خانم راست می‌گوید و باید فرماندار عزل شود و یا اعتراض او ناشی از برداشت او است که برداشت خیلی‌ها نیز همین هست، بنابراین یک نفر را برداشتن آسان‌تر است که تلاش کنیم جمعی راضی شوند، بنابراین سیره آنها اینطور بوده است.

این استاد دانشگاه گفت: اینها بودند و اینها را داریم، اما در دولت سال‌های 40 به بعد، این رویه به‌هم می‌ریزد. البته در سنت قدیم، یعنی سنت غیر از صدر اسلام نیز اینطور بود که مخالفان را چنان مجازات می‌کردند که یک نوع ایجاد وحشت به وجود آورند. در کربلا نیز اینقدر خشونت بالا رفته بود تا همه حساب کار دستشان بیاید که در سال‌های پس از سال 40 نیز همین رویه در پیش گرفته شد. اصلا خشونت در سنت این دوره به عنوان یک رسانه بود که خودش را نشان می‌داد و نمایش مجازات مانند سر بریدن و ... را در دستور کار داشتند تا اینکه دیگران بدانند که با خاندان پیامبر(ع) که اینطور برخورد می‌شود، برخورد با سایرین راحت‌تر است.

امام سجاد(ع) گفتمان حاکم را برهم زد

وی در ادامه افزود: داستان خطبه امام سجاد(ع) در کوفه نیز برملا کردن این مسئله است. یعنی دقیقا دارد توضیح می‌دهد که این رویه آنها، تماما خلاف شرع و عرف و انسانیت است که اتفاق می‌افتد. تاریخ‌نگاری ما اینطور توضیح می‌دهد که امام سجاد(ع) متولد سال 38 است. اگر درست باشد که نظر مشهور نیز همین است، یعنی زمان خلافت امام علی(ع) به دنیا آمده و معنایش این است که در سال 61 هجری، 22 سال داشته است. یعنی یک جوان 22 ساله بوده و در عین حال، حرف‌هایی می‌زند که گفتمان حاکم را وارونه می‌کند. چون خشونت شکل می‌گرفت و همه‌جا چرخانده می‌شد تا دیگران صدایشان خاموش شود.

فیرحی بیان کرد: ادبیات مدرن کوشش می‌کند مجازات را به صورت روانی و روحی اعمال کند. مثلا زندان را به جای شلاق زدن ایجاد می‌کند. یا اینکه محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند. همچنین ادبیات مدرن کوشش می‌کند که مجازات را پنهان دارد و همیشه اینطور است و رسانه‌ها فاش می‌کنند، اما دولت آن را پنهان می‌کند. ولی در ادبیات کلاسیک اینطور است که استراتژی دولت فاش کردن خشونت است و امام سجاد(ع) نیز روی استراتژی هراس کار می‌کند. همچنین این نکته نیز جالب است که زندگی امام سجاد(ع) همواره با بیماری عجین شده و وقتی که چنین جملاتی از ایشان می‌بینیم نمی‌توانیم تصور کنیم که این جملات از یک شخص بیمار سر زده است چراکه ادبیات شفاف و ویرانگری داشته است. می‌بینیم که امام(ع) به یکباره با سخنان خود فضا را عوض می‌کند. در آنجا کسی امام(ع) را دعوت نکرده که او سخنرانی کند که بعد از چند دقیقه که از سخنرانی‌اش می‌گذرد مورد احترام هم واقع شود. بلکه ایشان تحت شدیدترین فشارهای روحی و امنیتی است و به یکباره این کلمات را می‌گوید.

این استاد دانشگاه گفت: برای عاشورا نزد امویان دو نظریه مطرح است؛ یک اینکه دولت مشروع، دولت بنی امیه است و بنی امیه نماینده پیامبر(ع) هستند و دوم اینکه، افرادی به این دولت اعتراض کرده‌اند و حقشان خشونت بوده است و در ادامه همین نظریه دوم، سعی داشتند، کشته شدگان را پنهان کنند. یعنی اینها را چندان معرفی نکنند. اما امام(ع) این جمله را می‌گوید که ای مردم، کسی که من را می‌شناسد، احتیاجی به توضیح ندارد و آنهایی که من را نمی‌شناسند خود را معرفی می‌کنم. یعنی می‌خواهد بگوید، بسیاری از چشم‌هایی که امروز به عنوان ناآشنا به ما نگاه می‌کنند، دروغ می‌گویند و آنها ما را می‌شناسند، اما تعدادی که نمی‌شناسند، برای آنها خود را معرفی می‌کنم که من فرزند حسین(ع) هستم.

فیرحی با اشاره به ادامه سخنان امام سجاد(ع) بیان کرد: حضرت می‌گوید من على(ع)، فرزند حسين(ع) هستم، همان كس كه بدون هيچ جرم و گناهى كنار شط فرات سر بريده شد. در اینجا باید توجه داشت که تفاوت جرم و گناه زیاد است. جرم یعنی خلاف مقررات یک جامعه عمل کردن، اما گناه به معنای خلاف یک باور دینی عمل کردن است. یعنی پدر من نه مخالف اسلام و نه مخالف قواعد حاکم به جامعه بود. فرمود من فرزند کسی هستم که حریم خصوصی‌اش را ویران کردند که همگی این عبارات معنا دارد. یعنی اصل بر این است که حریم خصوصی آدم‌ها محفوظ باشد و بعد فرمود دارای پدرم را از او گرفتند. چون مالکیت، مقدس‌ترین چیز است. در روایت نیز داریم که «من قتل دون ماله و عیاله فهو شهید عند الله»، کسی که در دفاع از مال و عیالش کشته شود از نظر خداوند شهید است. بنابراین دارایی قداست دارد. سپس امام سجاد(ع) فرمود دارایی پدرم را از او گرفتند، مالش را غارت و خاندانش را اسیر کردند. من فرزند کسی هستم که با شکنجه کشته شد. اما همه اینها افتخار ما است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: امام سجاد(ع) در خطبه دیگری که مربوط به شام است با ادبیات متفاوتی سخن می‌گویند که این ادبیات، تهاجمی نیست. مردم شام، ورثه پیامبر(ص) را بنی‌امیه می‌دانستند و دفاع از بنی امیه را نیز دفاع از دین و دیانت تلقی می‌کردند. این سنت رایجی بین آنها بود که با کوفه بسیار تفاوت داشت. کوفیان هیچ وقت اعتقاد چندانی به بنی‌امیه نداشتند و از قدیم با شام درگیر بودند و این اختلاف‌ها نیز وجود داشت و داستان کوفه چیز دیگری است. امام سجاد(ع) در کوفه اینطور سخن می‌گوید که مردم بدانند چه اتفاقی افتاده و نیز آنها را مقصر می‌کند. اما شام اینطور نیست و مردم در آنجا در جهل مرکب هستند.

وی در ادامه افزود: برای شامی، دفاع از معاویه و یزید دفاع از پیامبر(ص) محسوب می‌شد. به همین دلیل، امام سجاد(ع) در آنجا جمله‌ای را می‌گوید که بسیار مهم است و ارزش بالایی دارد. داستان نیز از این قرار است که دیلم نقل می‌کند که در شام بودم تا اینکه اسرای خاندان پیامبر(ص) را جلوی مسجد آوردند. مسجدی که هر کجا هست محل قداست مسلمانان محسوب می‌شود. در ادامه دارد که یک شیخ از شیوخ بلند شد و گفت «الحمد لله الذی قتلکم»، شکر خدایی که شما را کشت و هلاکتان کرد و خداوند با هلاک کردن شما شاخ فتنه را شکست. این شیخ جملاتی می‌گوید تا زمانی که حرفش تمام می‌شود و در ادامه امام سجاد(ع) شروع به سخن کرد و فرمود من اینقدر ساکت شدم که از سخنت فارغ شوی و در حقیقت این استواری عجیبی است که در متن دیده می‌شود که یک ایمان پشت سر آن است. در ادامه نیز فرمود این دفعه حق من است که حرف بزنم. این حرف امام در حکم یک توپخانه است که عمل می‌کند.

فیرحی تصریح کرد: امام سجاد(ع) به این شیخ گفت آیا آیه «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی» خوانده‌ای؟ پس از تایید گفت منظور از آیه ما هستیم. یعنی امام دارد به همه می‌فهماند چه کسانی در کربلا شهید شده‌اند. همچنین امام(ع) با عبارت «نحن اولئک»، مجدد روی این مسئله تاکید می‌کنند. سپس فرمود شما کسانی را کشتید که قرآن در موردشان فرموده است که «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَكُمْ تَطْهِیرًا». یعنی شما نماد پاکی و طهارت را کشتید.

گزارش از مرتضی اوحدی

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: خبرگزاری قرآن امام حسین عاشورا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۲۳۱۴۲۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حضور سجاد گنج زاده به عنوان مدرس در کمپ تمرینی ووهان

  به گزارش گروه ورزشی خبرگزاری صدا و سیما، نخستین کمپ تمرینی فدراسیون کاراته آسیا در شرایطی طی روز‌های ۲۱ تا ۲۳ مرداد ۱۴۰۳ در شهر ووهان کشور چین برگزار می‌شود که به دعوت فدراسیون آسیا سجاد گنج زاده قهرمان طلایی کاراته کشورمان در المپیک مدرس کومیته این کمپ را بر عهده خواهد داشت.   بر اساس این گزارش گنج زاده به همراه گانگ لی از کشور میزبان در بخش کومیته و برادران موسوی و گریس در بخش کاتا مدرسین این کمپ خواهند بود.   این اقدام نشان دهنده توجه متولیان کاراته قاره کهن به قهرمانان و چهره‌های جهانی هنر رزمی کاراته در سطح جهان است، گنج‌زاده از قهرمانان شناخته شده کاراته جهان است که در سال‌های گذشته نشان‌های متعددی از بازی‌های المپیک، رقابت‌های قهرمانی جهان، بازی‌های آسیایی و مسابقات قهرمانی آسیا به دست آورده است.